Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
੭. વਿਹਾਰਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
੩੬੫. ਸਤ੍ਤਮੇ ਏવਂਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇਤਿ ਕੋਸਮ੍ਬੀਨਾਮਕੇ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਨਗਰਸ੍ਸ ਆਰਾਮਪੋਕ੍ਖਰਣੀਆਦੀਸੁ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਕੋਸਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖਾવ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਕੋਸਮ੍ਬੀਤਿ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਕੁਸੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਨਾਮ ਇਸਿਨੋ ਅਸ੍ਸਮਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਮਾਪਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਏਕੇ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਕੁਸੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਇਸਿਨੋ ਨਿવਾਸਭੂਮਿ ਕੋਸਮ੍ਬੀ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਅવਿਦੂਰੇ ਭવਤ੍ਤਾ ਨਗਰਂ ਕੋਸਮ੍ਬੀਤਿ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਤਨ੍ਤਿ। ਘੋਸਿਤਨਾਮਕੇਨ ਕਿਰ ਸੇਟ੍ਠਿਨਾ ਸੋ ਕਾਰਿਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੋ ਘੋਸਿਤਸੇਟ੍ਠਿ, ਕਥਞ੍ਚਾਨੇਨ ਸੋ ਆਰਾਮੋ ਕਾਰਿਤੋਤਿ? ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਿਰ ਅਦ੍ਦਿਲਰਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਤਤੋ ਕੋਤੂਹਲਕੋ ਨਾਮ ਦਲਿਦ੍ਦੋ ਛਾਤਕਭਯੇਨ ਸਪੁਤ੍ਤਦਾਰੋ ਸੁਭਿਕ੍ਖਂ ਰਟ੍ਠਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪੁਤ੍ਤਂ વਹਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ। ਮਾਤਾ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤਾ। ਤੇ ਏਕਂ ਗੋਪਾਲਕਗਾਮਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਗੋਪਾਲਕਾਨਞ੍ਚ ਤਦਾ ਬਹੁਪਾਯਾਸੋ ਪਟਿਯਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ਪਾਯਾਸਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਂਸੁ। ਅਥ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਬਹੁਤਰਂ ਪਾਯਾਸਂ ਭੁਤ੍ਤੋ ਜੀਰਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਸੁਨਖਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੁਕ੍ਕੁਰੋ ਜਾਤੋ, ਸੋ ਗੋਪਾਲਕਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਗੋਪਾਲਕੋ ਚ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਕਾਲੇ ਕੁਕ੍ਕੁਰਸ੍ਸ ਏਕਂ ਪਿਣ੍ਡਂ ਦੇਤਿ। ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਸਿਨੇਹਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਗੋਪਾਲਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਗੋਪਾਲਕੇ ਅਸਨ੍ਨਿਹਿਤੇ ਭਤ੍ਤવੇਲਾਯਂ ਸਯਮੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਾਲਾਰੋਚਨਤ੍ਥਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਦ੍વਾਰੇ ਭੁਸ੍ਸਤਿ, ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇਪਿ ਚਣ੍ਡਮਿਗੇ ਦਿਸ੍વਾ ਭੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਪਲਾਪੇਤਿ। ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਮੁਦੁਕੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਸ੍ਸ ‘‘ਘੋਸਕਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ।
365. Sattame evaṃnāmake nagareti kosambīnāmake. Tassa kira nagarassa ārāmapokkharaṇīādīsu tesu tesu ṭhānesu kosambarukkhāva ussannā ahesuṃ, tasmā kosambīti saṅkhyaṃ agamāsi. Kusumbassa nāma isino assamato avidūre māpitattāti eke. Idaṃ vuttaṃ hoti – kusumbassa isino nivāsabhūmi kosambī, tassa ca avidūre bhavattā nagaraṃ kosambīti saṅkhyaṃ gatanti. Ghositanāmakena kira seṭṭhinā so kāritoti ettha ko ghositaseṭṭhi, kathañcānena so ārāmo kāritoti? Pubbe kira addilaraṭṭhaṃ nāma ahosi. Tato kotūhalako nāma daliddo chātakabhayena saputtadāro subhikkhaṃ raṭṭhaṃ gacchanto puttaṃ vahituṃ asakkonto chaḍḍetvā agamāsi. Mātā nivattitvā taṃ gahetvā gatā. Te ekaṃ gopālakagāmaṃ pavisiṃsu. Gopālakānañca tadā bahupāyāso paṭiyatto hoti, tato pāyāsaṃ labhitvā bhuñjiṃsu. Atha so puriso bahutaraṃ pāyāsaṃ bhutto jīrāpetuṃ asakkonto rattibhāge kālaṃ katvā tattheva sunakhiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā kukkuro jāto, so gopālakassa piyo ahosi. Gopālako ca paccekabuddhaṃ upaṭṭhāti. Paccekabuddhopi bhattakiccakāle kukkurassa ekaṃ piṇḍaṃ deti. So paccekabuddhe sinehaṃ uppādetvā gopālakena saddhiṃ paṇṇasālampi gacchati, gopālake asannihite bhattavelāyaṃ sayameva gantvā kālārocanatthaṃ paṇṇasāladvāre bhussati, antarāmaggepi caṇḍamige disvā bhussitvā palāpeti. So paccekabuddhe mudukena cittena kālaṃ katvā devaloke nibbatti. Tatrāssa ‘‘ghosakadevaputto’’tveva nāmaṃ ahosi.
ਸੋ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲਘਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਂ ਅਪੁਤ੍ਤਕੋ ਕਿਰ ਸੇਟ੍ਠਿ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਧਨਂ ਦਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਅਥ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤੇ ਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਘਾਤਾਪੇਤੁਂ ਉਪਕ੍ਕਮਿ। ਸੋ ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਤਾਯ ਸਤ੍ਤਸੁਪਿ ਠਾਨੇਸੁ ਮਰਣਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਅવਸਾਨੇ ਏਕਾਯ ਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਾਯ વੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯੇਨ ਲਦ੍ਧਜੀવਿਕੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸੇਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨਂ ਪਤ੍વਾ ਘੋਸਿਤਸੇਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ਜਾਤੋ। ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੇਟ੍ਠਿ, ਪਾવਾਰਿਯਸੇਟ੍ਠੀਤਿ ਦ੍વੇ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਯੋ ਅਹੇਸੁਂ।
So devalokato cavitvā kosambiyaṃ ekasmiṃ kulaghare nibbatti. Taṃ aputtako kira seṭṭhi tassa mātāpitūnaṃ dhanaṃ datvā puttaṃ katvā aggahesi. Atha attano putte jāte sattakkhattuṃ ghātāpetuṃ upakkami. So puññavantatāya sattasupi ṭhānesu maraṇaṃ appatvā avasāne ekāya seṭṭhidhītāya veyyattiyena laddhajīviko aparabhāge pitu accayena seṭṭhiṭṭhānaṃ patvā ghositaseṭṭhi nāma jāto. Aññepi kosambiyaṃ kukkuṭaseṭṭhi, pāvāriyaseṭṭhīti dve seṭṭhino atthi, iminā saddhiṃ tayo ahesuṃ.
ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਤੇਸਂ ਸਹਾਯਕਾਨਂ ਸੇਟ੍ਠੀਨਂ ਕੁਲੂਪਕਾ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਇਸਯੋ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇ વਸਿਂਸੁ। ਤੇ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਲੋਣਮ੍ਬਿਲਸੇવਨਤ੍ਥਂ ਮਨੁਸ੍ਸਪਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅਥੇਕਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ ਗਿਮ੍ਹਸਮਯੇ ਮਨੁਸ੍ਸਪਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਨਿਰੁਦਕਂ ਮਹਾਕਨ੍ਤਾਰਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕਨ੍ਤਾਰਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸੁਂ ‘‘ਯਾਦਿਸੋ ਅਯਂ ਰੁਕ੍ਖੋ, ਅਦ੍ਧਾ ਏਤ੍ਥ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾਯ ਦੇવਤਾਯ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਸਾਧੁ વਤਸ੍ਸ, ਸਚੇ ਨੋ ਪਾਨੀਯਂ વਾ ਪਰਿਭੋਜਨੀਯਂ વਾ ਦਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਦੇવਤਾ ਇਸੀਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮੇਸਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ વਿਟਪਨ੍ਤਰਤੋ ਨਙ੍ਗਲਸੀਸਮਤ੍ਤਂ ਉਦਕਧਾਰਂ ਪવਤ੍ਤੇਸਿ। ਇਸਿਗਣੋ ਰਜਤਕ੍ਖਨ੍ਧਸਦਿਸਂ ਉਦਕવਟ੍ਟਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਾਜਨੇਹਿ ਉਦਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਦੇવਤਾਯ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਰਿਭੋਗੁਦਕਂ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਇਦਂ ਪਨ ਅਗਾਮਕਂ ਮਹਾਰਞ੍ਞਂ, ਸਾਧੁ વਤਸ੍ਸ, ਸਚੇ ਨੋ ਆਹਾਰਮ੍ਪਿ ਦਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਦੇવਤਾ ਇਸੀਨਂ ਉਪਕਪ੍ਪਨવਸੇਨ ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ ਯਾਗੁਖਜ੍ਜਕਾਦੀਨਿ ਦਤ੍વਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸਿ।
Tena ca samayena tesaṃ sahāyakānaṃ seṭṭhīnaṃ kulūpakā pañcasatā isayo pabbatapāde vasiṃsu. Te kālena kālaṃ loṇambilasevanatthaṃ manussapathaṃ āgacchanti. Athekasmiṃ vāre gimhasamaye manussapathaṃ āgacchantā nirudakaṃ mahākantāraṃ atikkamitvā kantārapariyosāne mahantaṃ nigrodharukkhaṃ disvā cintesuṃ ‘‘yādiso ayaṃ rukkho, addhā ettha mahesakkhāya devatāya bhavitabbaṃ, sādhu vatassa, sace no pānīyaṃ vā paribhojanīyaṃ vā dadeyyā’’ti. Devatā isīnaṃ ajjhāsayaṃ viditvā ‘‘imesaṃ saṅgahaṃ karissāmī’’ti attano ānubhāvena viṭapantarato naṅgalasīsamattaṃ udakadhāraṃ pavattesi. Isigaṇo rajatakkhandhasadisaṃ udakavaṭṭiṃ disvā attano bhājanehi udakaṃ gahetvā paribhogaṃ katvā cintesi ‘‘devatāya amhākaṃ paribhogudakaṃ dinnaṃ, idaṃ pana agāmakaṃ mahāraññaṃ, sādhu vatassa, sace no āhārampi dadeyyā’’ti. Devatā isīnaṃ upakappanavasena dibbāni yāgukhajjakādīni datvā santappesi.
ਇਸਯੋ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ ‘‘ਦੇવਤਾਯ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਰਿਭੋਗੁਦਕਮ੍ਪਿ ਭੋਜਨਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਸਾਧੁ વਤਸ੍ਸ , ਸਚੇ ਨੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਦੇવਤਾ ਤੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਪਡ੍ਢਕਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਦੇવਤੇ ਮਹਤੀ ਤੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਕਿਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਇਮਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਧਿਗਤਾਸੀਤਿ। ਨਾਤਿਮਹਨ੍ਤਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਤਿ। ਉਪਡ੍ਢੁਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਹਿ ਦੇવਤਾਯ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਾ। ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਕਿਰ ਗੇਹੇ ਅਯਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਕਾਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਹਿ ਗੇਹੇ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇਸੁ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਦਾਸਕਮ੍ਮਕਾਰੇ ਉਪਾਦਾਯ ਸਬ੍ਬੋ ਜਨੋ ਉਪੋਸਥਿਕੋ ਹੋਤਿ। ਏਕਦਿવਸਂ ਅਯਂ ਕਮ੍ਮਕਾਰੋ ਏਕਕੋવ ਪਾਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਂ ਗਤੋ। ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਨਿવਾਪਂ ਲਭਮਾਨਮਨੁਸ੍ਸੇ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੋ ਏਤਸ੍ਸੇવੇਕਸ੍ਸ ਅਰਞ੍ਞਂ ਗਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸ ਸਾਯਮਾਸਤ੍ਥਾਯ ਨਿવਾਪਂ ਅਦਾਸਿ। ਭਤ੍ਤਕਾਰਦਾਸੀ ਏਕਸ੍ਸੇવ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚਿਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਤੋ ਆਗਤਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਕਮ੍ਮਕਾਰੋ ਚਿਨ੍ਤਯਿ ‘‘ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਦਿવਸੇਸੁ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਗੇਹਂ ਏਕਸਦ੍ਦਂ ਅਹੋਸਿ, ਅਜ੍ਜ ਅਤਿવਿਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਗੇਹੇ ਸਬ੍ਬੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਉਪੋਸਥਿਕਾ, ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਤੁਯ੍ਹੇવੇਕਸ੍ਸ ਨਿવਾਪਂ ਅਦਾਸੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਅਮ੍ਮਾਤਿ। ਆਮ ਸਾਮੀਤਿ। ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਉਪੋਸਥਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿਂ ਪੁਚ੍ਛ ਅਮ੍ਮਾਤਿ। ਤਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਆਹ – ‘‘ਸਕਲਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਉਪਡ੍ਢਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਹੋਤਿ, ਉਪੋਸਥਿਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਕਮ੍ਮਕਾਰੋ ਭਤ੍ਤਂ ਅਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ વਿਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਤਸ੍ਸ ਆਹਾਰਪਰਿਕ੍ਖੀਣਕਾਯਸ੍ਸ ਰਤ੍ਤਿਂ વਾਤੋ ਕੁਪ੍ਪਿ। ਸੋ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਉਪਡ੍ਢੁਪੋਸਥਕਮ੍ਮਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਮਹਾવਤ੍ਤਨਿਅਟવਿਦ੍વਾਰੇ ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ।
Isayo cintayiṃsu ‘‘devatāya amhākaṃ paribhogudakampi bhojanampi sabbaṃ dinnaṃ, sādhu vatassa , sace no attānaṃ dasseyyā’’ti. Devatā tesaṃ ajjhāsayaṃ viditvā upaḍḍhakāyaṃ dassesi. Devate mahatī te sampatti, kiṃ kammaṃ katvā imaṃ sampattiṃ adhigatāsīti. Nātimahantaṃ parittakaṃ kammaṃ katvāti. Upaḍḍhuposathakammaṃ nissāya hi devatāya sampatti laddhā. Anāthapiṇḍikassa kira gehe ayaṃ devaputto kammakāro ahosi. Seṭṭhissa hi gehe uposathadivasesu antamaso dāsakammakāre upādāya sabbo jano uposathiko hoti. Ekadivasaṃ ayaṃ kammakāro ekakova pāto uṭṭhāya kammantaṃ gato. Mahāseṭṭhi nivāpaṃ labhamānamanusse sallakkhento etassevekassa araññaṃ gatabhāvaṃ ñatvā assa sāyamāsatthāya nivāpaṃ adāsi. Bhattakāradāsī ekasseva bhattaṃ pacitvā araññato āgatassa bhattaṃ vaḍḍhetvā adāsi. Kammakāro cintayi ‘‘aññesu divasesu imasmiṃ kāle gehaṃ ekasaddaṃ ahosi, ajja ativiya sannisinnaṃ, kiṃ nu kho eta’’nti. Tassa sā ācikkhi ‘‘ajja imasmiṃ gehe sabbe manussā uposathikā, mahāseṭṭhi tuyhevekassa nivāpaṃ adāsī’’ti. Evaṃ ammāti. Āma sāmīti. ‘‘Imasmiṃ kāle uposathaṃ samādinnassa uposathakammaṃ hoti, na hotī’’ti mahāseṭṭhiṃ puccha ammāti. Tāya gantvā pucchito mahāseṭṭhi āha – ‘‘sakalauposathakammaṃ na hoti, upaḍḍhakammaṃ pana hoti, uposathiko hotī’’ti. Kammakāro bhattaṃ abhuñjitvā mukhaṃ vikkhāletvā uposathiko hutvā vasanaṭṭhānaṃ gahetvā nipajji. Tassa āhāraparikkhīṇakāyassa rattiṃ vāto kuppi. So paccūsasamaye kālaṃ katvā upaḍḍhuposathakammanissandena mahāvattaniaṭavidvāre nigrodharukkhadevaputto hutvā nibbatti.
ਸੋ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਇਸੀਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਇਸਯੋ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਮਯਂ ‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਂ ਸਾવਿਤਾ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨੁ ਖੋ ਲੋਕੇ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ਆਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਕੁਹਿਂ વਸਤੀਤਿ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜੇਤવਨੇ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ਇਸਯੋ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਮਯਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਕੋਸਮ੍ਬੀਨਗਰਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ‘‘ਇਸਯੋ ਆਗਤਾ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਸ੍વੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਇਸਿਗਣਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਇਸਯੋ ‘‘ਭੁਤ੍વਾવ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ ਆਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਏਕਮ੍ਪਿ ਮਾਸਂ ਦ੍વੇਪਿ ਤਯੋਪਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਮਾਸੇ વਸਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਥ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ વਾਰੇ ਹਿਯ੍ਯੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਜੇવ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ વਦਥ, ਕਿਂ ਇਦਨ੍ਤਿ। ਆਮ ਗਹਪਤਯੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਨ ਖੋ ਪਨ ਸਕ੍ਕਾ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯੋ ਜਾਨਿਤੁਂ, ਤੇਨ ਮਯਂ ਤੁਰਿਤਾ ਗਚ੍ਛਾਮਾਤਿ । ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਆਗਚ੍ਛਾਮ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਗਚ੍ਛਥਾਤਿ। ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਗਾਰਿਯਾ ਨਾਮ ਮਹਾਜਟਾ, ਤਿਟ੍ਠਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਮਯਂ ਪੁਰੇਤਰਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ ਦ੍વੇ ਦਿવਸਾਨਿ ਅવਸਿਤ੍વਾ ਤੁਰਿਤਗਮਨੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਤ੍વਾ ਜੇਤવਨવਿਹਾਰੇ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਮੇવ ਅਗਮਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇવ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ।
So taṃ pavattiṃ isīnaṃ ārocesi. Isayo pucchiṃsu ‘‘tumhehi mayaṃ ‘buddho dhammo saṅgho’ti assutapubbaṃ sāvitā, uppanno nu kho loke buddho’’ti. Āma, bhante, uppannoti. Idāni kuhiṃ vasatīti. Sāvatthiyaṃ nissāya jetavane, bhanteti. Isayo ‘‘tiṭṭhatha tumhe, mayaṃ satthāraṃ passissāmā’’ti haṭṭhatuṭṭhā nikkhamitvā anupubbena kosambīnagaraṃ sampāpuṇiṃsu. Mahāseṭṭhino ‘‘isayo āgatā’’ti paccuggamanaṃ katvā ‘‘sve amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhatha, bhante’’ti nimantetvā punadivase isigaṇassa mahādānaṃ adaṃsu. Isayo ‘‘bhutvāva gacchāmā’’ti āpucchiṃsu. Bhante, tumhe aññasmiṃ kāle ekampi māsaṃ dvepi tayopi cattāropi māse vasitvā gacchatha, imasmiṃ pana vāre hiyyo āgantvā ‘‘ajjeva gacchāmā’’ti vadatha, kiṃ idanti. Āma gahapatayo buddho loke uppanno, na kho pana sakkā jīvitantarāyo jānituṃ, tena mayaṃ turitā gacchāmāti . Tena hi, bhante, mayampi āgacchāma, amhehi saddhiṃyeva gacchathāti. ‘‘Tumhe agāriyā nāma mahājaṭā, tiṭṭhatha tumhe, mayaṃ puretaraṃ gamissāmā’’ti nikkhamitvā ekaṭṭhāne dve divasāni avasitvā turitagamanena sāvatthiṃ patvā jetavanavihāre satthu santikameva agamaṃsu. Tattha madhuradhammakathaṃ sutvā sabbeva pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
ਤੇਪਿ ਤਯੋ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਕਟਸਤੇਹਿ ਸਪ੍ਪਿਮਧੁਫਾਣਿਤਾਦੀਨਿ ਚੇવ ਪਟ੍ਟੁਣ੍ਣਦੁਕੂਲਾਦੀਨਿ ਚ ਆਦਾਯ ਕੋਸਮ੍ਬਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਸਾਮਨ੍ਤੇ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਸਹਾਯਾਨਂ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਤੇ ਬਲવਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ, ਪੁਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇਤਿ ਏવਂ ਅਡ੍ਢਮਾਸਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਜਨਪਦਂ ਆਗਮਨਾਯ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਪਾਦਮੂਲੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਭਗવਾ ‘‘ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰੇ ਖੋ ਗਹਪਤਯੋ ਤਥਾਗਤਾ ਅਭਿਰਮਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਟਿਞ੍ਞਾ ਦਿਨ੍ਨਾ ਨਾਮ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਗਹਪਤਯੋ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ‘‘ਦਿਨ੍ਨਾ ਨੋ ਭਗવਤਾ ਪਟਿਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਪਾਦਮੂਲੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਦਸਬਲਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਯੋਜਨੇ ਯੋਜਨੇ વਿਹਾਰਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਕੋਸਮ੍ਬਿਂ ਪਤ੍વਾ ‘‘ਲੋਕੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਕਥਯਿਂਸੁ। ਤਯੋ ਜਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਰਾਮੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਧਨਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ વਿਹਾਰੇ ਕਾਰਾਪੇਸੁਂ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੇਟ੍ਠਿਨਾ ਕਾਰਿਤੋ ਕੁਕ੍ਕੁਟਾਰਾਮੋ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਪਾવਾਰਿਕਸੇਟ੍ਠਿਨਾ ਅਮ੍ਬવਨੇ ਕਾਰਿਤੋ ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨਂ ਨਾਮ। ਘੋਸਿਤੇਨ ਕਾਰਿਤੋ ਘੋਸਿਤਾਰਾਮੋ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਘੋਸਿਤਨਾਮਕੇਨ ਕਿਰ ਸੇਟ੍ਠਿਨਾ ਸੋ ਕਾਰਿਤੋ’’ਤਿ।
Tepi tayo seṭṭhino pañcahi pañcahi sakaṭasatehi sappimadhuphāṇitādīni ceva paṭṭuṇṇadukūlādīni ca ādāya kosambito nikkhamitvā anupubbena sāvatthiṃ patvā jetavanasāmante khandhāvāraṃ bandhitvā satthu santikaṃ gantvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tiṇṇampi sahāyānaṃ madhuradhammakathaṃ kathesi. Te balavasomanassajātā satthāraṃ nimantetvā punadivase mahādānaṃ adaṃsu, puna nimantetvā punadivaseti evaṃ aḍḍhamāsaṃ dānaṃ datvā ‘‘bhante, amhākaṃ janapadaṃ āgamanāya paṭiññaṃ dethā’’ti pādamūle nipajjiṃsu. Bhagavā ‘‘suññāgāre kho gahapatayo tathāgatā abhiramantī’’ti āha. ‘‘Ettāvatā paṭiññā dinnā nāma hotī’’ti gahapatayo sallakkhetvā ‘‘dinnā no bhagavatā paṭiññā’’ti pādamūle nipajjitvā dasabalaṃ vanditvā nikkhamitvā antarāmagge yojane yojane vihāraṃ kāretvā anupubbena kosambiṃ patvā ‘‘loke buddho uppanno’’ti kathayiṃsu. Tayo janā attano attano ārāme mahantaṃ dhanapariccāgaṃ katvā bhagavato vihāre kārāpesuṃ. Tattha kukkuṭaseṭṭhinā kārito kukkuṭārāmo nāma ahosi. Pāvārikaseṭṭhinā ambavane kārito pāvārikambavanaṃ nāma. Ghositena kārito ghositārāmo nāma ahosi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ghositanāmakena kira seṭṭhinā so kārito’’ti.
ਯੋ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੇ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਯਸ੍ਸ ਚ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ ਆਣਤ੍ਤੋ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਕਾਲੇ ਉਪਟ੍ਠਾਕਛਨ੍ਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਚ ਯੋ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੇ ਛਨ੍ਨੋવਾਦਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੮੯ ਆਦਯੋ) ਗਿਲਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਓવਦਿਯਮਾਨੋਪਿ ਮਾਰਣਨ੍ਤਿਕવੇਦਨਂ ਅਧਿવਾਸੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਤਿਣ੍ਹੇਨ ਸਤ੍ਥੇਨ ਕਣ੍ਠਨਾਲ਼ਿਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਰਣਭਯੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਗਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਚ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਸਂવਿਗ੍ਗੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਸਮਸੀਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ, ਅਯਂ ਸੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪੂਜਾવਚਨਪ੍ਪਯੋਗੇ ਕਤ੍ਤਰਿ ਸਾਮਿવਚਨਸ੍ਸਪਿ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਤਾ ਆਹ ‘‘ਗਾਮਸ੍ਸ વਾ ਪੂਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਦ੍ਦਸਤ੍ਥਾਨੁਸਾਰਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਕੇਕੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋਤਿ ਏਕੇਕੋ ਭਾਗੋ।
Yo abhinikkhamanakāle saddhiṃ nikkhanto, yassa ca satthārā parinibbānakāle brahmadaṇḍo āṇatto, taṃ sandhāyāha ‘‘bodhisattakāle upaṭṭhākachannassā’’ti. Iminā ca yo majjhimanikāye channovādasutte (ma. ni. 3.389 ādayo) gilāno hutvā dhammasenāpatinā ovadiyamānopi māraṇantikavedanaṃ adhivāsetuṃ asakkonto tiṇhena satthena kaṇṭhanāḷiṃ chinditvā maraṇabhaye uppanne gatinimitte ca upaṭṭhite attano puthujjanabhāvaṃ ñatvā saṃviggo vipassanaṃ paṭṭhapetvā saṅkhāre pariggaṇhanto arahattaṃ patvā samasīsī hutvā parinibbāyi, ayaṃ so na hotīti dasseti. Pūjāvacanappayoge kattari sāmivacanassapi icchitattā āha ‘‘gāmassa vā pūjita’’nti. Lakkhaṇaṃ panettha saddasatthānusārato veditabbaṃ. Ekeko koṭṭhāsoti ekeko bhāgo.
੩੬੬. ਕਿਰਿਯਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਭਾવੋਤਿ ਕੇવਲਂ ਕਿਰਿਯਾਮਤ੍ਤਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਭਾવਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, વਤ੍ਥੁਨੋ ਪਨ ਅਦੇਸਨਾਯ ਕੁਟਿਕਰਣਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਤੋ ਕਿਰਿਯਾਕਿਰਿਯਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ । ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વਾ ਅਨਭਿਨੇਯ੍ਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਾ-ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਅਯਂ વਾ ਸੋ ਮਹਾਨਾਗੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
366.Kiriyato samuṭṭhānabhāvoti kevalaṃ kiriyāmattato samuṭṭhānabhāvaṃ paṭikkhipati, vatthuno pana adesanāya kuṭikaraṇakiriyāya ca samuṭṭhānato kiriyākiriyato samuṭṭhātīti veditabbaṃ . Imasmiṃ sikkhāpade bhikkhū vā anabhineyyāti ettha vā-saddo ‘‘ayaṃ vā so mahānāgo’’tiādīsu viya avadhāraṇatthoti daṭṭhabbo.
વਿਹਾਰਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੭. વਿਹਾਰਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ • 7. Vihārakārasikkhāpadaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੭. વਿਹਾਰਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ੭. વਿਹਾਰਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ੭. વਿਹਾਰਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā