| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੬. વਿਮੋਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
6. Vimokkhasuttavaṇṇanā
੬੬. ਛਟ੍ਠੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੨.੧੨੯) ਕੇਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਕੇਨ ਸਭਾવੇਨ। ਸਭਾવੋ ਹਿ ਞਾਣੇਨ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਰਣੀਯਤੋ ਞਾਤਬ੍ਬਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੋ ਏવ ਤ੍ਥ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਟ੍ਠ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਧਿਕਂ ਸવਿਸੇਸਂ ਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨ। ਏਤੇਨ ਸਤਿਪਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਭਾવੇ ਯੇਨ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸੇਨ ਤਂ ਝਾਨਂ ਸਾਤਿਸਯਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਸੋ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸੋ ਦੀਪਿਤੋ। ਭવਤਿ ਹਿ ਸਮਾਨਜਾਤਿਯੁਤ੍ਤੋਪਿ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰવਿਸੇਸੋ। ਯਥਾ ਤਂ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਮੁਤ੍ਤਤਾਯ ਏવ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤਭਾવੇਨ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਤਾਯ ਅਭਿਰਤਿવਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨਪਿ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਯਂ ਪਨਤ੍ਥੋਤਿ ਅਯਂ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੋ ਪਚ੍ਛਿਮੇ વਿਮੋਕ੍ਖੇ ਨਿਰੋਧੇ ਨਤ੍ਥਿ। ਕੇવਲੋ વਿਮੁਤ੍ਤਟ੍ਠੋ ਏવ ਤਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਸਯਮੇવ ਪਰਤੋ વਕ੍ਖਤਿ।
66. Chaṭṭhe (dī. ni. ṭī. 2.129) kenaṭṭhenāti kena sabhāvena. Sabhāvo hi ñāṇena yāthāvato araṇīyato ñātabbato ‘‘attho’’ti vuccati, so eva ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā ‘‘aṭṭho’’ti vutto. Adhimuccanaṭṭhenāti adhikaṃ savisesaṃ muccanaṭṭhena. Etena satipi sabbassapi rūpāvacarajjhānassa vikkhambhanavasena paṭipakkhato vimuttabhāve yena bhāvanāvisesena taṃ jhānaṃ sātisayaṃ paṭipakkhato vimuccitvā pavattati, so bhāvanāviseso dīpito. Bhavati hi samānajātiyuttopi bhāvanāvisesena pavattiākāraviseso. Yathā taṃ saddhāvimuttato diṭṭhippattassa, tathā paccanīkadhammehi suṭṭhu vimuttatāya eva aniggahitabhāvena nirāsaṅkatāya abhirativasena suṭṭhu adhimuccanaṭṭhenapi vimokkho. Tenāha ‘‘ārammaṇe cā’’tiādi. Ayaṃ panatthoti ayaṃ adhimuccanaṭṭho pacchime vimokkhe nirodhe natthi. Kevalo vimuttaṭṭho eva tattha labbhati, taṃ sayameva parato vakkhati.
ਰੂਪੀਤਿ ਯੇਨਾਯਂ ਸਸਨ੍ਤਤਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇਨ ਰੂਪੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਤਂ ਯਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭਾવੇਨ વਿਸਿਟ੍ਠਰੂਪਂ ਹੋਤਿ, ਯੇਨ વਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪੇਨ ‘‘ਰੂਪੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯ ਰੂਪੀਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤਿਸਯਤ੍ਥਦੀਪਨਤੋ, ਤਦੇવ ਸਸਨ੍ਤਤਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਰੂਪਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪਟਿਲਦ੍ਧਜ੍ਝਾਨਂ ਇਧ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਰੂਪਿਭਾવਸਾਧਕਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਰੂਪਜ੍ਝਾਨਂ ਰੂਪਂ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ। ਰੂਪਾਨੀਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਪਦਲੋਪੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨੀਲਕਸਿਣਾਦੀਨਿ ਰੂਪਾਨੀ’’ਤਿ। ਰੂਪੇ ਕਸਿਣਰੂਪੇ ਸਞ੍ਞਾ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾ , ਸਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ, ਸਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ ਝਾਨਂ વਦਤਿ। ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਨ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ’’ਤਿਆਦਿ।
Rūpīti yenāyaṃ sasantatipariyāpannena rūpena samannāgato, taṃ yassa jhānassa hetubhāvena visiṭṭharūpaṃ hoti, yena visiṭṭhena rūpena ‘‘rūpī’’ti vucceyya rūpīsaddassa atisayatthadīpanato, tadeva sasantatipariyāpannarūpassa vasena paṭiladdhajjhānaṃ idha paramatthato rūpibhāvasādhakanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘ajjhatta’’ntiādi. Rūpajjhānaṃ rūpaṃ uttarapadalopena. Rūpānīti panettha purimapadalopo daṭṭhabbo. Tena vuttaṃ ‘‘nīlakasiṇādīni rūpānī’’ti. Rūpe kasiṇarūpe saññā rūpasaññā , sā etassa atthīti rūpasaññī, saññāsīsena jhānaṃ vadati. Tappaṭipakkhena arūpasaññī. Tenāha ‘‘ajjhattaṃ na rūpasaññī’’tiādi.
ਅਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਨਾਯਂ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਆਭੋਗੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪੁਬ੍ਬਾਭੋਗવਸੇਨ ਤਥਾ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿ ਸਿਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏવਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਤਥਾવਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾਪਤ੍ਤਿਚੋਦਨਾ ਅਨવਟ੍ਠਾਨਾ ਹੋਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧੇਸੁ ਨੀਲਾਦੀਸੁ વਣ੍ਣਕਸਿਣੇਸੁ ਤਤ੍ਥ ਕਤਾਧਿਕਾਰਾਨਂ ਅਭਿਰਤਿવਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਤਥਾ ਤਤਿਯੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ ਸਂવਣ੍ਣਿਤੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਭਾવਨਾ ਸਤ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਤੋ ਦਹਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸੁਭਤੋ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੨੧੨-੨੧੩) ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਭਾવਨਾ ‘‘ਸੁਭવਿਮੋਕ੍ਖੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਯਿਦਂ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Anto appanāyaṃ ‘‘subha’’nti ābhogo natthīti iminā pubbābhogavasena tathā adhimutti siyāti dasseti. Evañhettha tathāvattabbatāpatticodanā anavaṭṭhānā hoti. Yasmā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu tattha katādhikārānaṃ abhirativasena suṭṭhu adhimuccanaṭṭho sambhavati, tasmā aṭṭhakathāyaṃ tathā tatiyo vimokkho saṃvaṇṇito. Yasmā pana mettādivasena pavattamānā bhāvanā satte appaṭikūlato dahanti, te subhato adhimuccitvā pavattati, tasmā paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.212-213) brahmavihārabhāvanā ‘‘subhavimokkho’’ti vuttā. Tayidaṃ ubhayampi tena tena pariyāyena vuttattā na virujjhatīti daṭṭhabbaṃ.
ਸਬ੍ਬਸੋਤਿ ਅਨવਸੇਸਤੋ। ਨ ਹਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਕਦੇਸੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ। વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾਤਿ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਾਲੇ ਨਿਰੋਧਿਤਤ੍ਤਾ। ਉਤ੍ਤਮੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ ਨਾਮ ਅਰਿਯੇਹੇવ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਅਰਿਯਫਲਪਰਿਯੋਸਾਨਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ ਚ।
Sabbasoti anavasesato. Na hi catunnaṃ arūpakkhandhānaṃ ekadesopi tattha avasissati. Vissaṭṭhattāti yathāparicchinnakāle nirodhitattā. Uttamo vimokkho nāma ariyeheva samāpajjitabbato ariyaphalapariyosānattā diṭṭheva dhamme nibbānappattibhāvato ca.
વਿਮੋਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vimokkhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੬. વਿਮੋਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤਂ • 6. Vimokkhasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੬. વਿਮੋਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 6. Vimokkhasuttavaṇṇanā
