| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೯. ವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಾ
9. Vipassanākathā
ವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Vipassanākathāvaṇṇanā
೩೬. ಇದಾನಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಕಥಾಯ ಅನನ್ತರಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಕಥಿತಾಯ ಸುತ್ತನ್ತಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಾಯ ಅಪುಬ್ಬತ್ಥಾನುವಣ್ಣನಾ। ತತ್ಥ ಸುತ್ತನ್ತೇ ತಾವ ಸೋಇತಿ ಸಬ್ಬನಾಮತ್ತಾ ಯೋ ವಾ ಸೋ ವಾ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ। ವತಾತಿ ಏಕಂಸತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖಾರಂ। ಅನುಲೋಮಿಕಾಯ ಖನ್ತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಮೇವ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಂ ಅನುಲೋಮೇತೀತಿ ಅನುಲೋಮಿಕಂ, ತದೇವ ಖನ್ತಿಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅನುಲೋಮಿಕಾ। ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾ ತಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದುಕ್ಖತೋ ಅನತ್ತತೋ ಖಮನ್ತಿ ರುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಖನ್ತಿ। ಸಾ ಮುದುಕಾ ಮಜ್ಝಿಮಾ ತಿಕ್ಖಾತಿ ತಿವಿಧಾ। ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಾದಿಕಾ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಪರಿಯೋಸಾನಾ ಮುದುಕಾನುಲೋಮಿಕಾ ಖನ್ತಿ। ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಕಾ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಪರಿಯೋಸಾನಾ ಮಜ್ಝಿಮಾನುಲೋಮಿಕಾ ಖನ್ತಿ। ಅನುಲೋಮಞಾಣಂ ತಿಕ್ಖಾನುಲೋಮಿಕಾ ಖನ್ತಿ। ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಉಪೇತೋ। ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಏತಂ ಠಾನಂ ಏತಂ ಕಾರಣಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ। ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಹಿತಸುಖಾವಹೋ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಸೀಸತೋ ತಥೇವ ಸಮ್ಭವತೋ ಅಸುಭಾದೀಸು ಚ ಅಸುಭನ್ತಿಆದಿಅವಿಪರೀತಪ್ಪವತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ಚ ಸಮ್ಮಾ ಸಭಾವೋತಿ ಸಮ್ಮತ್ತೋ, ಅನನ್ತರಫಲದಾನಾಯ ಅರಹತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ನಿಯಾಮಭೂತತ್ತಾ ನಿಯಾಮೋ, ನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಮತ್ತೋ ಚ ಸೋ ನಿಯಾಮೋ ಚಾತಿ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮೋ। ಕೋ ಸೋ? ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ, ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ। ತೇನ ಹಿ ಮಗ್ಗನಿಯಾಮೇನ ನಿಯತತ್ತಾ ‘‘ನಿಯತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೧; ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩೭೩) ವುತ್ತಂ। ತಂ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ ಪವಿಸಿಸ್ಸತೀತಿ ಏತಂ ಅಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗೋತ್ರಭುನೋ ಪನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆವಜ್ಜನಟ್ಠಾನಿಯತ್ತಾ ತಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅನುಲೋಮಿಕಖನ್ತಿಯಾ ಅನನ್ತರಂ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮೋಕ್ಕಮನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಥ ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ಮಹಾವಿಪಸ್ಸನಾಸು ಗೋತ್ರಭು ವಿವಟ್ಟನಾನುಪಸ್ಸನಾ ಹೋತೀತಿ ಅನುಲೋಮಿಕಖನ್ತಿಯಾ ಏವ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಹೋತಿ। ಚತೂಸುಪಿ ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತೇಹಿ ಅನುಲೋಮಿಕಖನ್ತಿಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಚತುಅರಿಯಫಲವಸೇನ ಚ ಛ ಧಮ್ಮಾತಿ ಛಕ್ಕನಿಪಾತೇ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೯೮, ೧೦೧) ಚತ್ತಾರೋ ಸುತ್ತನ್ತಾ ವುತ್ತಾ। ಕಣ್ಹಪಕ್ಖಸುಕ್ಕಪಕ್ಖದ್ವಯವಸೇನ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸುತ್ತನ್ತಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ।
36. Idāni vipassanāpaṭisaṃyuttāya satipaṭṭhānakathāya anantaraṃ vipassanāpabhedaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya vipassanākathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva soiti sabbanāmattā yo vā so vā sabbopi saṅgahito hoti. Vatāti ekaṃsatthe nipāto. Kañci saṅkhāranti appamattakampi saṅkhāraṃ. Anulomikāya khantiyāti ettha vipassanāñāṇameva lokuttaramaggaṃ anulometīti anulomikaṃ, tadeva khantimapekkhitvā anulomikā. Sabbasaṅkhārā tassa aniccato dukkhato anattato khamanti ruccantīti khanti. Sā mudukā majjhimā tikkhāti tividhā. Kalāpasammasanādikā udayabbayañāṇapariyosānā mudukānulomikā khanti. Bhaṅgānupassanādikā saṅkhārupekkhāñāṇapariyosānā majjhimānulomikā khanti. Anulomañāṇaṃ tikkhānulomikā khanti. Samannāgatoti upeto. Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti yathāvuttaṃ etaṃ ṭhānaṃ etaṃ kāraṇaṃ na vijjati. Sammattaniyāmanti ettha ‘‘hitasukhāvaho me bhavissatī’’ti evaṃ āsīsato tatheva sambhavato asubhādīsu ca asubhantiādiaviparītappavattisabbhāvato ca sammā sabhāvoti sammatto, anantaraphaladānāya arahattuppattiyā ca niyāmabhūtattā niyāmo, nicchayoti attho. Sammatto ca so niyāmo cāti sammattaniyāmo. Ko so? Lokuttaramaggo, visesato pana sotāpattimaggo. Tena hi magganiyāmena niyatattā ‘‘niyato sambodhiparāyaṇo’’ti (pārā. 21; dī. ni. 1.373) vuttaṃ. Taṃ sammattaniyāmaṃ okkamissati pavisissatīti etaṃ aṭṭhānanti attho. Gotrabhuno pana maggassa āvajjanaṭṭhāniyattā taṃ anādiyitvā anulomikakhantiyā anantaraṃ sammattaniyāmokkamanaṃ vuttanti veditabbaṃ. Atha vā aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu gotrabhu vivaṭṭanānupassanā hotīti anulomikakhantiyā eva saṅgahitā hoti. Catūsupi suttantesu imināva nayena attho veditabbo. Etehi anulomikakhantisammattaniyāmacatuariyaphalavasena ca cha dhammāti chakkanipāte (a. ni. 6.98, 101) cattāro suttantā vuttā. Kaṇhapakkhasukkapakkhadvayavasena hi cattāro suttantāva hontīti.
೩೭. ಕತಿಹಾಕಾರೇಹೀತಿಆದಿಕೇ ಪುಚ್ಛಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೇ ಸುತ್ತನ್ತನಿದ್ದೇಸೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಅನಿಚ್ಚತೋತಿಆದೀಸು ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೇ ಚ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನವಸೇನ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ ಯೋಗಾವಚರೋ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಏಕೇಕಂ ಖನ್ಧಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿಕತಾಯ ಆದಿಅನ್ತವತಾಯ ಚ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಪಸ್ಸತಿ । ಉಪ್ಪಾದವಯಪಟಿಪೀಳನತಾಯ ದುಕ್ಖವತ್ಥುತಾಯ ಚ ದುಕ್ಖತೋ। ಪಚ್ಚಯಯಾಪನೀಯತಾಯ ರೋಗಮೂಲತಾಯ ಚ ರೋಗತೋ। ದುಕ್ಖತಾಸೂಲಯೋಗಿತಾಯ ಕಿಲೇಸಾಸುಚಿಪಗ್ಘರಣತಾಯ ಉಪ್ಪಾದಜರಾಭಙ್ಗೇಹಿ ಉದ್ಧುಮಾತಪರಿಪಕ್ಕಪಭಿನ್ನತಾಯ ಚ ಗಣ್ಡತೋ। ಪೀಳಾಜನಕತಾಯ ಅನ್ತೋತುದನತಾಯ ದುನ್ನೀಹರಣೀಯತಾಯ ಚ ಸಲ್ಲತೋ। ವಿಗರಹಣೀಯತಾಯ ಅವಡ್ಢಿಆವಹನತಾಯ ಅಘವತ್ಥುತಾಯ ಚ ಅಘತೋ। ಅಸೇರಿಭಾವಜನಕತಾಯ ಆಬಾಧಪದಟ್ಠಾನತಾಯ ಚ ಆಬಾಧತೋ। ಅವಸತಾಯ ಅವಿಧೇಯ್ಯತಾಯ ಚ ಪರತೋ। ಬ್ಯಾಧಿಜರಾಮರಣೇಹಿ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನತಾಯ ಪಲೋಕತೋ। ಅನೇಕಬ್ಯಸನಾವಹನತಾಯ ಈತಿತೋ। ಅವಿದಿತಾನಂಯೇವ ವಿಪುಲಾನಂ ಅನತ್ಥಾನಂ ಆವಹನತೋ ಸಬ್ಬೂಪದ್ದವವತ್ಥುತಾಯ ಚ ಉಪದ್ದವತೋ। ಸಬ್ಬಭಯಾನಂ ಆಕರತಾಯ ಚ ದುಕ್ಖವೂಪಸಮಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಪರಮಸ್ಸಾಸಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತತಾಯ ಚ ಭಯತೋ। ಅನೇಕೇಹಿ ಅನತ್ಥೇಹಿ ಅನುಬದ್ಧತಾಯ ದೋಸೂಪಸಟ್ಠತಾಯ ಉಪಸಗ್ಗೋ ವಿಯ ಅನಧಿವಾಸನಾರಹತಾಯ ಚ ಉಪಸಗ್ಗತೋ। ಬ್ಯಾಧಿಜರಾಮರಣೇಹಿ ಚೇವ ಲೋಭಾದೀಹಿ ಚ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಚಲಿತತಾಯ ಚಲತೋ। ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಚೇವ ಸರಸೇನ ಚ ಪಭಙ್ಗುಪಗಮನಸೀಲತಾಯ ಪಭಙ್ಗುತೋ। ಸಬ್ಬಾವತ್ಥನಿಪಾತಿತಾಯ ಥಿರಭಾವಸ್ಸ ಚ ಅಭಾವತಾಯ ಅದ್ಧುವತೋ। ಅತಾಯನತಾಯ ಚೇವ ಅಲಬ್ಭನೇಯ್ಯಖೇಮತಾಯ ಚ ಅತಾಣತೋ। ಅಲ್ಲೀಯಿತುಂ ಅನರಹತಾಯ ಅಲ್ಲೀನಾನಮ್ಪಿ ಚ ಲೇಣಕಿಚ್ಚಾಕಾರಿತಾಯ ಅಲೇಣತೋ । ನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ಭಯಸಾರಕತ್ತಾಭಾವೇನ ಅಸರಣತೋ। ಯಥಾಪರಿಕಪ್ಪಿತೇಹಿ ಧುವಸುಭಸುಖತ್ತಭಾವೇಹಿ ರಿತ್ತತಾಯ ರಿತ್ತತೋ। ರಿತ್ತತಾಯೇವ ತುಚ್ಛತೋ, ಅಪ್ಪಕತ್ತಾ ವಾ। ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ಹಿ ಲೋಕೇ ತುಚ್ಛನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಾಮಿನಿವಾಸಿವೇದಕಕಾರಕಾಧಿಟ್ಠಾಯಕವಿರಹಿತತಾಯ ಸುಞ್ಞತೋ। ಸಯಞ್ಚ ಅಸಾಮಿಕಭಾವಾದಿತಾಯ ಅನತ್ತತೋ। ಪವತ್ತಿದುಕ್ಖತಾಯ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಆದೀನವತಾಯ ಆದೀನವತೋ। ಅಥ ವಾ ಆದೀನಂ ವಾತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಆದೀನವೋ। ಕಪಣಮನುಸ್ಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಖನ್ಧಾಪಿ ಚ ಕಪಣಾಯೇವಾತಿ ಆದೀನವಸದಿಸತಾಯ ಆದೀನವತೋ। ಜರಾಯ ಚೇವ ಮರಣೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೇಧಾ ಪರಿಣಾಮಪಕತಿತಾಯ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತೋ। ದುಬ್ಬಲತಾಯ ಫೇಗ್ಗು ವಿಯ ಸುಖಭಞ್ಜನೀಯತಾಯ ಚ ಅಸಾರಕತೋ। ಅಘಹೇತುತಾಯ ಅಘಮೂಲತೋ। ಮಿತ್ತಮುಖಸಪತ್ತೋ ವಿಯ ವಿಸ್ಸಾಸಘಾತಿತಾಯ ವಧಕತೋ। ವಿಗತಭವತಾಯ ವಿಭವಸಮ್ಭೂತತಾಯ ಚ ವಿಭವತೋ। ಆಸವಪದಟ್ಠಾನತಾಯ ಸಾಸವತೋ। ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತತಾಯ ಸಙ್ಖತತೋ। ಮಚ್ಚುಮಾರಕಿಲೇಸಮಾರಾನಂ ಆಮಿಸಭೂತತಾಯ ಮಾರಾಮಿಸತೋ। ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಪಕತಿತಾಯ ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಧಮ್ಮತೋ। ಸೋಕಪರಿದೇವಉಪಾಯಾಸಹೇತುತಾಯ ಸೋಕಪರಿದೇವಉಪಾಯಾಸಧಮ್ಮತೋ। ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿದುಚ್ಚರಿತಸಂಕಿಲೇಸಾನಂ ವಿಸಯಧಮ್ಮತಾಯ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಧಮ್ಮತೋ ಪಸ್ಸತಿ। ಸಬ್ಬೇಸು ಚ ಇಮೇಸು ‘‘ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
37.Katihākārehītiādike pucchāpubbaṅgame suttantaniddese pañcakkhandhe aniccatotiādīsu nāmarūpañca nāmarūpassa paccaye ca pariggahetvā kalāpasammasanavasena āraddhavipassako yogāvacaro pañcasu khandhesu ekekaṃ khandhaṃ aniccantikatāya ādiantavatāya ca aniccato passati . Uppādavayapaṭipīḷanatāya dukkhavatthutāya ca dukkhato. Paccayayāpanīyatāya rogamūlatāya ca rogato. Dukkhatāsūlayogitāya kilesāsucipaggharaṇatāya uppādajarābhaṅgehi uddhumātaparipakkapabhinnatāya ca gaṇḍato. Pīḷājanakatāya antotudanatāya dunnīharaṇīyatāya ca sallato. Vigarahaṇīyatāya avaḍḍhiāvahanatāya aghavatthutāya ca aghato. Aseribhāvajanakatāya ābādhapadaṭṭhānatāya ca ābādhato. Avasatāya avidheyyatāya ca parato. Byādhijarāmaraṇehi lujjanapalujjanatāya palokato. Anekabyasanāvahanatāya ītito. Aviditānaṃyeva vipulānaṃ anatthānaṃ āvahanato sabbūpaddavavatthutāya ca upaddavato. Sabbabhayānaṃ ākaratāya ca dukkhavūpasamasaṅkhātassa paramassāsassa paṭipakkhabhūtatāya ca bhayato. Anekehi anatthehi anubaddhatāya dosūpasaṭṭhatāya upasaggo viya anadhivāsanārahatāya ca upasaggato. Byādhijarāmaraṇehi ceva lobhādīhi ca lokadhammehi pacalitatāya calato. Upakkamena ceva sarasena ca pabhaṅgupagamanasīlatāya pabhaṅguto. Sabbāvatthanipātitāya thirabhāvassa ca abhāvatāya addhuvato. Atāyanatāya ceva alabbhaneyyakhematāya ca atāṇato. Allīyituṃ anarahatāya allīnānampi ca leṇakiccākāritāya aleṇato. Nissitānaṃ bhayasārakattābhāvena asaraṇato. Yathāparikappitehi dhuvasubhasukhattabhāvehi rittatāya rittato. Rittatāyeva tucchato, appakattā vā. Appakampi hi loke tucchanti vuccati. Sāminivāsivedakakārakādhiṭṭhāyakavirahitatāya suññato. Sayañca asāmikabhāvāditāya anattato. Pavattidukkhatāya dukkhassa ca ādīnavatāya ādīnavato. Atha vā ādīnaṃ vāti gacchati pavattatīti ādīnavo. Kapaṇamanussassetaṃ adhivacanaṃ, khandhāpi ca kapaṇāyevāti ādīnavasadisatāya ādīnavato. Jarāya ceva maraṇena cāti dvedhā pariṇāmapakatitāya vipariṇāmadhammato. Dubbalatāya pheggu viya sukhabhañjanīyatāya ca asārakato. Aghahetutāya aghamūlato. Mittamukhasapatto viya vissāsaghātitāya vadhakato. Vigatabhavatāya vibhavasambhūtatāya ca vibhavato. Āsavapadaṭṭhānatāya sāsavato. Hetupaccayehi abhisaṅkhatatāya saṅkhatato. Maccumārakilesamārānaṃ āmisabhūtatāya mārāmisato. Jātijarābyādhimaraṇapakatitāya jātijarābyādhimaraṇadhammato. Sokaparidevaupāyāsahetutāya sokaparidevaupāyāsadhammato. Taṇhādiṭṭhiduccaritasaṃkilesānaṃ visayadhammatāya saṃkilesikadhammato passati. Sabbesu ca imesu ‘‘passatī’’ti pāṭhaseso daṭṭhabbo.
೩೮. ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇತಿ ಸಮೂಹತೋ ವುತ್ತೇಪಿ ಏಕೇಕಖನ್ಧವಸೇನ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಆಗತತ್ತಾ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ಗಣಿತತ್ತಾ ಸಮೂಹೇ ಪವತ್ತವಚನಾನಂ ಅವಯವೇಪಿ ಪವತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ ಚ ಕತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪವತ್ತಸಮ್ಮಸನಾನಂ ಏಕತೋ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಚನವಸೇನ ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಪಞ್ಚಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ವುಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೭೮೩) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸಬ್ಭಾವತೋ ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಏಕತೋ ಸಮ್ಮಸನಂ ವಾ ಯುಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ನಿರೋಧೋ ನಿಚ್ಚಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಪಸ್ಸನ್ತೋತಿಆದೀನವಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಾಲೇ ಸನ್ತಿಪದಞಾಣವಸೇನ ನಿಚ್ಚಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಪಸ್ಸನ್ತೋ। ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮತೀತಿ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಓಕ್ಕಮತಿ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಪನ ಓಕ್ಕನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ನಿಯಾಮೋಕ್ಕಮನಪರಿಯಾಯೇಸು। ಆರೋಗ್ಯನ್ತಿ ಆರೋಗ್ಯಭೂತಂ। ವಿಸಲ್ಲನ್ತಿ ಸಲ್ಲವಿರಹಿತಂ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಈದಿಸೇಸು। ಅನಾಬಾಧನ್ತಿ ಆಬಾಧವಿರಹಿತಂ, ಆಬಾಧಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ವಾ। ಏಸ ನಯೋ ಈದಿಸೇಸು। ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅಞ್ಞಪಚ್ಚಯವಿರಹಿತಂ। ಉಪಸ್ಸಗ್ಗತೋತಿ ಚ ಅನುಪಸ್ಸಗ್ಗನ್ತಿ ಚ ಕೇಚಿ ಸಂಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಪಠನ್ತಿ। ಪರಮಸುಞ್ಞನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸುಞ್ಞತ್ತಾ ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಚ ಪರಮಸುಞ್ಞಂ। ಪರಮತ್ಥನ್ತಿ ಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಾನಂ ಅಗ್ಗಭೂತತ್ತಾ ಉತ್ತಮತ್ಥಂ । ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸವಸೇನ ನಪುಂಸಕವಚನಂ। ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಚ ಸುಞ್ಞತ್ತಾ ಅನತ್ತತ್ತಾ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದ್ವಯೇ ಪಟಿಲೋಮಪರಿಯಾಯೋ ನ ವುತ್ತೋ। ಅನಾಸವನ್ತಿ ಆಸವವಿರಹಿತಂ। ನಿರಾಮಿಸನ್ತಿ ಆಮಿಸವಿರಹಿತಂ। ಅಜಾತನ್ತಿ ಜಾತಿವಿರಹಿತತ್ತಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಂ। ಅಮತನ್ತಿ ಭಙ್ಗಾಭಾವತೋ ಮರಣವಿರಹಿತಂ। ಮರಣಮ್ಪಿ ಹಿ ನಪುಂಸಕಭಾವವಚನವಸೇನ ‘‘ಮತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
38.Pañcakkhandheti samūhato vuttepi ekekakhandhavasena atthavaṇṇanā kalāpasammasanañāṇaniddese visuṃ visuṃ āgatattā pariyosāne ca visuṃ visuṃ khandhānaṃ vasena anupassanānaṃ gaṇitattā samūhe pavattavacanānaṃ avayavepi pavattisambhavato ca katāti veditabbā, visuṃ visuṃ pavattasammasanānaṃ ekato saṅkhipitvā vacanavasena vā ‘‘pañcakkhandhe’’ti vuttanti veditabbaṃ. ‘‘Ekappahārena pañcahi khandhehi vuṭṭhātī’’ti (visuddhi. 2.783) aṭṭhakathāvacanasabbhāvato vā pañcannaṃ khandhānaṃ ekato sammasanaṃ vā yujjatiyevāti. Pañcannaṃ khandhānaṃ nirodho niccaṃ nibbānanti passantotiādīnavañāṇaniddese vuttanayena vipassanākāle santipadañāṇavasena niccaṃ nibbānanti passanto. Sammattaniyāmaṃ okkamatīti maggakkhaṇe okkamati, phalakkhaṇe pana okkanto nāma hoti. Eseva nayo sabbesupi niyāmokkamanapariyāyesu. Ārogyanti ārogyabhūtaṃ. Visallanti sallavirahitaṃ. Eseva nayo īdisesu. Anābādhanti ābādhavirahitaṃ, ābādhapaṭipakkhabhūtaṃ vā. Esa nayo īdisesu. Aparappaccayanti aññapaccayavirahitaṃ. Upassaggatoti ca anupassagganti ca keci saṃyogaṃ katvā paṭhanti. Paramasuññanti sabbasaṅkhārasuññattā uttamattā ca paramasuññaṃ. Paramatthanti saṅkhatāsaṅkhatānaṃ aggabhūtattā uttamatthaṃ . Liṅgavipallāsavasena napuṃsakavacanaṃ. Nibbānassa ca suññattā anattattā ca imasmiṃ dvaye paṭilomapariyāyo na vutto. Anāsavanti āsavavirahitaṃ. Nirāmisanti āmisavirahitaṃ. Ajātanti jātivirahitattā anuppannaṃ. Amatanti bhaṅgābhāvato maraṇavirahitaṃ. Maraṇampi hi napuṃsakabhāvavacanavasena ‘‘mata’’nti vuccati.
೩೯. ಏವಮಿಮಾಯ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವುತ್ತಾಸು ಆಕಾರಭೇದಭಿನ್ನಾಸು ಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಅನುಪಸ್ಸನಾಸು ಸಭಾವಸಙ್ಗಹವಸೇನ ತೀಸುಯೇವ ಅನುಪಸ್ಸನಾಸು ಏಕಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನಿಚ್ಚತೋತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತಾಸು ಯಥಾನುರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಾನತ್ತತ್ತೇ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಅವಸಾನೇ ಪನೇತಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಗಣನವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಾ। ಗಣನಾಸು ಚ ಗಣನಪಟಿಪಾಟಿವಸೇನ ಪಠಮಂ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ ಗಣಿತಾ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚವೀಸತೀತಿ ‘‘ಪರತೋ ರಿತ್ತತೋ ತುಚ್ಛತೋ ಸುಞ್ಞತೋ ಅನತ್ತತೋ’’ತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧೇ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಪಞ್ಞಾಸಾತಿ ‘‘ಅನಿಚ್ಚತೋ ಪಲೋಕತೋ ಚಲತೋ ಪಭಙ್ಗುತೋ ಅದ್ಧುವತೋ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತೋ ಅಸಾರಕತೋ ವಿಭವತೋ ಸಙ್ಖತತೋ ಮರಣಧಮ್ಮತೋ’’ತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧೇ ದಸ ದಸ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಪಞ್ಞಾಸಂ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಸತಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಚೇವಾತಿ ಸೇಸಾ ‘‘ದುಕ್ಖತೋ ರೋಗತೋ’’ತಿಆದಯೋ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಪಞ್ಚವೀಸತಿಸತಂ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಯಾನಿ ದುಕ್ಖೇ ಪವುಚ್ಚರೇತಿ ಯಾ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ದುಕ್ಖೇ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕೇ ಗಣನವಸೇನ ಪವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತಾ ಸತಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಚೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಯಾನೀ’’ತಿ ಚೇತ್ಥ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ।
39. Evamimāya paṭipāṭiyā vuttāsu ākārabhedabhinnāsu cattālīsāya anupassanāsu sabhāvasaṅgahavasena tīsuyeva anupassanāsu ekasaṅgahaṃ karonto aniccatoti aniccānupassanātiādimāha. Tāsu yathānurūpaṃ aniccadukkhānattatte yojanā kātabbā. Avasāne panetā visuṃ visuṃ gaṇanavasena dassitā. Gaṇanāsu ca gaṇanapaṭipāṭivasena paṭhamaṃ anattānupassanā gaṇitā. Tattha pañcavīsatīti ‘‘parato rittato tucchato suññato anattato’’ti ekekasmiṃ khandhe pañca pañca katvā pañcasu khandhesu pañcavīsati anattānupassanā. Paññāsāti ‘‘aniccato palokato calato pabhaṅguto addhuvato vipariṇāmadhammato asārakato vibhavato saṅkhatato maraṇadhammato’’ti ekekasmiṃ khandhe dasa dasa katvā pañcasu khandhesu paññāsaṃ aniccānupassanā. Sataṃ pañcavīsati cevāti sesā ‘‘dukkhato rogato’’tiādayo ekekasmiṃ khandhe pañcavīsati pañcavīsati katvā pañcasu khandhesu pañcavīsatisataṃ dukkhānupassanā. Yāni dukkhe pavuccareti yā anupassanā dukkhe khandhapañcake gaṇanavasena pavuccanti, tā sataṃ pañcavīsati cevāti sambandho veditabbo. ‘‘Yānī’’ti cettha liṅgavipallāso daṭṭhabboti.
ವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vipassanākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೯. ವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಾ • 9. Vipassanākathā
