A World of Knowledge
    Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ၅. ဝိသာခပဉ္စာလပုတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ

    5. Visākhapañcālaputtattheragāthāvaṇṇanā

    ဥက္ခိပေ နော စ ပရိက္ခိပေ ပရေတိ အာယသ္မတော ဝိသာခသ္သ ပဉ္စာလပုတ္တသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဣတော စုဒ္ဒသေ ကပ္ပေ ပစ္စန္တဂာမေ ဒလိဒ္ဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဖလပရိယေသနံ စရန္တေဟိ တသ္မိံ ဂာမေ မနုသ္သေဟိ သဒ္ဓိံ အရညံ ဂတော တတ္ထ ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ဝလ္လိဖလံ အဒာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ မဏ္ဍလိကရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိသာခောတိ လဒ္ဓနာမော ပဉ္စာလရာဇဓီတုယာ ပုတ္တဘာဝတော ပစ္ဆာ ပဉ္စာလပုတ္တောတိ ပညာယိတ္ထ။ သော ပိတရိ မတေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော သတ္ထရိ အတ္တနော ဂာမသမီပဂတေ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ သာဝတ္ထိံ ဂတော ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၃၉.၃၁-၃၆) –

    Naukkhipe no ca parikkhipe pareti āyasmato visākhassa pañcālaputtassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito cuddase kappe paccantagāme daliddakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ phalapariyesanaṃ carantehi tasmiṃ gāme manussehi saddhiṃ araññaṃ gato tattha ekaṃ paccekabuddhaṃ disvā pasannamānaso valliphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe maṇḍalikarājakule nibbattitvā visākhoti laddhanāmo pañcālarājadhītuyā puttabhāvato pacchā pañcālaputtoti paññāyittha. So pitari mate rajjaṃ kārento satthari attano gāmasamīpagate satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā satthārā saddhiṃ sāvatthiṃ gato vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.31-36) –

    ‘‘သဗ္ဗေ ဇနာ သမာဂမ္မ၊ အဂမိံသု ဝနံ တဒာ။

    ‘‘Sabbe janā samāgamma, agamiṃsu vanaṃ tadā;

    ဖလမန္ဝေသမာနာ တေ၊ အလဘိံသု ဖလံ တဒာ။

    Phalamanvesamānā te, alabhiṃsu phalaṃ tadā.

    ‘‘တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ။

    ‘‘Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ;

    ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဝလ္လိဖလမဒာသဟံ။

    Pasannacitto sumano, valliphalamadāsahaṃ.

    ‘‘စတုဒ္ဒသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒာ။

    ‘‘Catuddase ito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;

    ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။

    Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ဆဠဘိညော ပန ဟုတ္ဝာ ထေရော ဉာတီနံ အနုကမ္ပာယ ဇာတိဘူမိံ အဂမာသိ။ တတ္ထ မနုသ္သာ ထေရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မံ သုဏန္တာ ဧကဒိဝသံ ‘‘ကတိဟိ နု ခော, ဘန္တေ, အင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဓမ္မကထိကော ဟောတီ’’တိ ဓမ္မကထိကလက္ခဏံ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော တေသံ ဓမ္မကထိကလက္ခဏံ ကထေန္တော –

    Chaḷabhiñño pana hutvā thero ñātīnaṃ anukampāya jātibhūmiṃ agamāsi. Tattha manussā theraṃ upasaṅkamitvā kālena kālaṃ dhammaṃ suṇantā ekadivasaṃ ‘‘katihi nu kho, bhante, aṅgehi samannāgato dhammakathiko hotī’’ti dhammakathikalakkhaṇaṃ pucchiṃsu. Thero tesaṃ dhammakathikalakkhaṇaṃ kathento –

    ၂၀၉.

    209.

    ‘‘န ဥက္ခိပေ နော စ ပရိက္ခိပေ ပရေ၊ န ဩက္ခိပေ ပာရဂတံ န ဧရယေ။

    ‘‘Na ukkhipe no ca parikkhipe pare, na okkhipe pāragataṃ na eraye;

    န စတ္တဝဏ္ဏံ ပရိသာသု ဗ္ယာဟရေ၊ အနုဒ္ဓတော သမ္မိတဘာဏိ သုဗ္ဗတော။

    Na cattavaṇṇaṃ parisāsu byāhare, anuddhato sammitabhāṇi subbato.

    ၂၁၀.

    210.

    ‘‘သုသုခုမနိပုဏတ္ထဒသ္သိနာ၊ မတိကုသလေန နိဝာတဝုတ္တိနာ။

    ‘‘Susukhumanipuṇatthadassinā, matikusalena nivātavuttinā;

    သံသေဝိတဗုဒ္ဓသီလိနာ၊ နိဗ္ဗာနံ န ဟိ တေန ဒုလ္လဘ’’န္တိ။ –

    Saṃsevitabuddhasīlinā, nibbānaṃ na hi tena dullabha’’nti. –

    ဂာထာဒ္ဝယံ အဘာသိ။

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    တတ္ထ န ဥက္ခိပေတိ အတ္တာနံ န ဥက္ခိပေယ္ယ, ဇာတိအာဒီဟိ ဗာဟုသစ္စာဒီဟိ စ အတ္တုက္ကံသနံ န ကရေယ္ယ။ နော စ ပရိက္ခိပေ ပရေတိ ပရေ ပရပုဂ္ဂလေ တေဟေဝ ဇာတိအာဒီဟိ နော ပရိက္ခိပေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ န ခိပေယ္ယ ဂုဏပရိဓံသနဝသေန ဝာ န ခိပေယ္ယ။ န ဩက္ခိပေ ပရေ ဣစ္စေဝံ သမ္ဗန္ဓော။ ပရေ ဩဇ္ဈာပနဝသေန န ဩက္ခိပေ ဟေဋ္ဌတော ကတ္ဝာ ပရေ န ဩလောကာပေယ္ယ, န ဩဇ္ဈာပေယ္ယာတိ အတ္ထော။ ‘‘န ဥက္ခိပေ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ, သော ဧဝတ္ထော။ ပာရဂတန္တိ သံသာရပာရံ ဝိယ ဝိဇ္ဇာယ ပာရံ ဂတံ ခီဏာသဝံ တေဝိဇ္ဇံ ဆဠဘိညံ ဝာ န ဧရယေ န ဃဋ္ဋယေ န အာသာဒေယ္ယ။ န စတ္တဝဏ္ဏံ ပရိသာသု ဗ္ယာဟရေတိ အတ္တနော ဝဏ္ဏံ ဂုဏံ လာဘသက္ကာရသိလောကံ နိကာမယမာနော ခတ္တိယပရိသာဒီသု န ဘာသေယ္ယ။ အနုဒ္ဓတောတိ ဥဒ္ဓစ္စရဟိတော။ ဥဒ္ဓတသ္သ ဟိ ဝစနံ နာဒိယန္တိ။ သမ္မိတဘာဏီတိ သမ္မဒေဝ မိတဘာဏီ, ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသဉ္ဟိတမေဝ ဝာစံ ဘာသနသီလောတိ အတ္ထော။ ဣတော အညထာ ဝဒန္တသ္သ ဝစနံ အဂဟဏီယံ ဟောတိ။ သုဗ္ဗတောတိ သုန္ဒရဝတော သီလသမ္ပန္နော။ ‘‘သိယာ’’တိ ကိရိယာပဒံ အာနေတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Tattha na ukkhipeti attānaṃ na ukkhipeyya, jātiādīhi bāhusaccādīhi ca attukkaṃsanaṃ na kareyya. No ca parikkhipe pareti pare parapuggale teheva jātiādīhi no parikkhipe paricchinditvā na khipeyya guṇaparidhaṃsanavasena vā na khipeyya. Na okkhipe pare iccevaṃ sambandho. Pare ojjhāpanavasena na okkhipe heṭṭhato katvā pare na olokāpeyya, na ojjhāpeyyāti attho. ‘‘Na ukkhipe’’ti keci paṭhanti, so evattho. Pāragatanti saṃsārapāraṃ viya vijjāya pāraṃ gataṃ khīṇāsavaṃ tevijjaṃ chaḷabhiññaṃ vā na eraye na ghaṭṭaye na āsādeyya. Na cattavaṇṇaṃ parisāsu byāhareti attano vaṇṇaṃ guṇaṃ lābhasakkārasilokaṃ nikāmayamāno khattiyaparisādīsu na bhāseyya. Anuddhatoti uddhaccarahito. Uddhatassa hi vacanaṃ nādiyanti. Sammitabhāṇīti sammadeva mitabhāṇī, kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitameva vācaṃ bhāsanasīloti attho. Ito aññathā vadantassa vacanaṃ agahaṇīyaṃ hoti. Subbatoti sundaravato sīlasampanno. ‘‘Siyā’’ti kiriyāpadaṃ ānetvā yojetabbaṃ.

    ဧဝံ ထေရော သင္ခေပေနေဝ ဓမ္မကထိကလက္ခဏံ ဝတ္ဝာ တေသံ ဂုဏာနံ အတ္တနိ လဗ္ဘမာနတံ အဓိမုစ္စိတ္ဝာ ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ အဘိပ္ပသန္နံ မဟာဇနံ ဉတ္ဝာ ‘‘ဧဝံဝိဓသ္သ ဓမ္မကထိကသ္သ ဝိမုတ္တာယတနသန္နိသ္သိတသ္သ န နိဗ္ဗာနံ ဒုလ္လဘံ, အထ ခော သုလဘမေဝာ’’တိ ဒသ္သေန္တော ‘‘သုသုခုမနိပုဏတ္ထဒသ္သိနာ’’တိ ဒုတိယဂာထမာဟ။ တသ္သတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

    Evaṃ thero saṅkhepeneva dhammakathikalakkhaṇaṃ vatvā tesaṃ guṇānaṃ attani labbhamānataṃ adhimuccitvā bhiyyosomattāya abhippasannaṃ mahājanaṃ ñatvā ‘‘evaṃvidhassa dhammakathikassa vimuttāyatanasannissitassa na nibbānaṃ dullabhaṃ, atha kho sulabhamevā’’ti dassento ‘‘susukhumanipuṇatthadassinā’’ti dutiyagāthamāha. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.

    ဝိသာခပဉ္စာလပုတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Visākhapañcālaputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၅. ဝိသာခပဉ္စာလပုတ္တတ္ထေရဂာထာ • 5. Visākhapañcālaputtattheragāthā


    © 1991-2025 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact