Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဥဒာန-အဋ္ဌကထာ • Udāna-aṭṭhakathā |
၉. ဝိသာခာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
9. Visākhāsuttavaṇṇanā
၁၉. နဝမေ ပုဗ္ဗာရာမေတိ သာဝတ္ထိယာ ပာစီနဒိသာဘာဂေ အနုရာဓပုရသ္သ ဥတ္တမဒေဝီဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ကာရိတေ အာရာမေ။ မိဂာရမာတုပာသာဒေတိ မိဂာရမာတုယာ ပာသာဒေ။
19. Navame pubbārāmeti sāvatthiyā pācīnadisābhāge anurādhapurassa uttamadevīvihārasadise ṭhāne kārite ārāme. Migāramātupāsādeti migāramātuyā pāsāde.
တတ္ရာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ သတသဟသ္သကပ္ပမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရဒသဗလံ ဧကာ ဥပာသိကာ အညတရံ ဥပာသိကံ အတ္တနော အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတ္ဝာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ ဘိက္ခုသတသဟသ္သသ္သ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ဘဂဝတော နိပစ္စကာရံ ကတ္ဝာ ‘‘အနာဂတေ တုမ္ဟာဒိသသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဘဝေယ္ယ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သာ ကပ္ပသတသဟသ္သံ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ သံသရိတ္ဝာ အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဘဒ္ဒိယနဂရေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တသ္သ ဓနဉ္ဇယသေဋ္ဌိနော ဂေဟေ သုမနဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟိ။ ဇာတကာလေ စသ္သာ ဝိသာခာတိ နာမံ အကံသု။ သာ ယဒာ ဘဂဝာ ဘဒ္ဒိယနဂရံ အဂမာသိ, တဒာ ပဉ္စဟိ ဒာရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတ္ဝာ ပဌမဒသ္သနေနေဝ သောတာပန္နာ အဟောသိ။
Tatrāyaṃ anupubbikathā – atīte satasahassakappamatthake padumuttaradasabalaṃ ekā upāsikā aññataraṃ upāsikaṃ attano aggupaṭṭhāyikaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā bhagavantaṃ nimantetvā buddhappamukhassa bhikkhusatasahassassa dānaṃ datvā bhagavato nipaccakāraṃ katvā ‘‘anāgate tumhādisassa buddhassa aggupaṭṭhāyikā bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Sā kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhiputtassa dhanañjayaseṭṭhino gehe sumanadeviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Jātakāle cassā visākhāti nāmaṃ akaṃsu. Sā yadā bhagavā bhaddiyanagaraṃ agamāsi, tadā pañcahi dārikāsatehi saddhiṃ bhagavato paccuggamanaṃ katvā paṭhamadassaneneva sotāpannā ahosi.
အပရဘာဂေ သာဝတ္ထိယံ မိဂာရသေဋ္ဌိပုတ္တသ္သ ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရသ္သ ဂေဟံ ဂတာ, တတ္ထ နံ သသုရော မိဂာရသေဋ္ဌိ ဥပကာရဝသေန မာတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ တသ္မာ မိဂာရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။ သာ အတ္တနော မဟလ္လတာပသာဓနံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ နဝကောဋီဟိ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ ဝသနတ္ထာယ ကရီသမတ္တေ ဘူမိဘာဂေ ဥပရိဘူမိယံ ပဉ္စဂဗ္ဘသတာနိ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ပဉ္စဂဗ္ဘသတာနီတိ ဂဗ္ဘသဟသ္သေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတံ ပာသာဒံ ကာရေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မိဂာရမာတုပာသာဒေ’’တိ။
Aparabhāge sāvatthiyaṃ migāraseṭṭhiputtassa puṇṇavaḍḍhanakumārassa gehaṃ gatā, tattha naṃ sasuro migāraseṭṭhi upakāravasena mātuṭṭhāne ṭhapesi. Tasmā migāramātāti vuccati. Sā attano mahallatāpasādhanaṃ vissajjetvā navakoṭīhi bhagavato bhikkhusaṅghassa ca vasanatthāya karīsamatte bhūmibhāge uparibhūmiyaṃ pañcagabbhasatāni heṭṭhābhūmiyaṃ pañcagabbhasatānīti gabbhasahassehi paṭimaṇḍitaṃ pāsādaṃ kāresi. Tena vuttaṃ ‘‘migāramātupāsāde’’ti.
ကောစိဒေဝ အတ္ထောတိ ကိဉ္စိဒေဝ ပယောဇနံ။ ရညေတိ ရာဇိနိ။ ပဋိဗဒ္ဓောတိ အာယတ္တော။ ဝိသာခာယ ဉာတိကုလတော မဏိမုတ္တာဒိရစိတံ တာဒိသံ ဘဏ္ဍဇာတံ တသ္သာ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ ပေသိတံ, တံ နဂရဒ္ဝာရပ္ပတ္တံ သုင္ကိကာ တတ္ထ သုင္ကံ ဂဏ္ဟန္တာ တဒနုရူပံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ အတိရေကံ ဂဏ္ဟိံသု။ တံ သုတ္ဝာ ဝိသာခာ ရညော တမတ္ထံ နိဝေဒေတုကာမာ ပတိရူပပရိဝာရေန ရာဇနိဝေသနံ အဂမာသိ, တသ္မိံ ခဏေ ရာဇာ မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ အန္တေပုရံ ဂတော ဟောတိ။ ဝိသာခာ ဩကာသံ အလဘမာနာ ‘‘ဣဒာနိ လဘိသ္သာမိ, ဣဒာနိ လဘိသ္သာမီ’’တိ ဘောဇနဝေလံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဆိန္နဘတ္တာ ဟုတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ ဧဝံ ဒ္ဝီဟတီဟံ ဂန္တ္ဝာပိ ဩကာသံ န လဘိယေဝ။ ဣတိ ရာဇာ အနိဝေဒိတောပိ တသ္သ အတ္ထဝိနိစ္ဆယသ္သ ဩကာသာကရဏေန ‘‘ယထာဓိပ္ပာယံ န တီရေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ယထာဓိပ္ပာယန္တိ အဓိပ္ပာယာနုရူပံ။ န တီရေတီတိ န နိဋ္ဌာပေတိ။ မဟာဥပာသိကာယ ဟိ ရာဇာယတ္တသုင္ကမေဝ ရညော ဒတ္ဝာ ဣတရံ ဝိသ္သဇ္ဇာပေတုံ အဓိပ္ပာယော, သော ရညာ န ဒိဋ္ဌတ္တာ ဧဝ န တီရိတော။ ဟန္ဒာတိ ဝောသ္သဂ္ဂတ္ထေ နိပာတော။ ဒိဝာ ဒိဝသ္သာတိ ဒိဝသသ္သ ဒိဝာ, မဇ္ဈန္ဟိကေ ကာလေတိ အတ္ထော။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဒ္ဝီဟတီဟံ ရာဇနိဝေသနဒ္ဝာရံ ဂစ္ဆန္တီ တသ္သ အတ္ထသ္သ အနိဋ္ဌိတတ္တာ နိရတ္ထကမေဝ ဥပသင္ကမိံ , ဘဂဝတိ ဥပသင္ကမနမေဝ ပန ဒသ္သနာနုတ္တရိယာဒိပ္ပဋိလာဘကာရဏတ္တာ သာတ္ထကန္တိ ဧဝာဟံ, ဘန္တေ, ဣမာယ ဝေလာယ ဣဓာဂတာတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေန္တီ မဟာဥပာသိကာ ‘‘ဣဓ မေ, ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။
Kocideva atthoti kiñcideva payojanaṃ. Raññeti rājini. Paṭibaddhoti āyatto. Visākhāya ñātikulato maṇimuttādiracitaṃ tādisaṃ bhaṇḍajātaṃ tassā paṇṇākāratthāya pesitaṃ, taṃ nagaradvārappattaṃ suṅkikā tattha suṅkaṃ gaṇhantā tadanurūpaṃ aggahetvā atirekaṃ gaṇhiṃsu. Taṃ sutvā visākhā rañño tamatthaṃ nivedetukāmā patirūpaparivārena rājanivesanaṃ agamāsi, tasmiṃ khaṇe rājā mallikāya deviyā saddhiṃ antepuraṃ gato hoti. Visākhā okāsaṃ alabhamānā ‘‘idāni labhissāmi, idāni labhissāmī’’ti bhojanavelaṃ atikkamitvā chinnabhattā hutvā pakkāmi. Evaṃ dvīhatīhaṃ gantvāpi okāsaṃ na labhiyeva. Iti rājā aniveditopi tassa atthavinicchayassa okāsākaraṇena ‘‘yathādhippāyaṃ na tīretī’’ti vutto. Tattha yathādhippāyanti adhippāyānurūpaṃ. Na tīretīti na niṭṭhāpeti. Mahāupāsikāya hi rājāyattasuṅkameva rañño datvā itaraṃ vissajjāpetuṃ adhippāyo, so raññā na diṭṭhattā eva na tīrito. Handāti vossaggatthe nipāto. Divā divassāti divasassa divā, majjhanhike kāleti attho. Kenacideva karaṇīyena dvīhatīhaṃ rājanivesanadvāraṃ gacchantī tassa atthassa aniṭṭhitattā niratthakameva upasaṅkamiṃ , bhagavati upasaṅkamanameva pana dassanānuttariyādippaṭilābhakāraṇattā sātthakanti evāhaṃ, bhante, imāya velāya idhāgatāti imamatthaṃ dassentī mahāupāsikā ‘‘idha me, bhante’’tiādimāha.
ဧတမတ္ထန္တိ ဧတံ ပရာယတ္တတာယ အဓိပ္ပာယာသမိဇ္ဈနသင္ခာတံ အတ္ထံ ဝိဒိတ္ဝာ။ ဣမံ ဥဒာနန္တိ ဣမံ ပရာဓီနာပရာဓီနဝုတ္တီသု အာဒီနဝာနိသံသပရိဒီပကံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။
Etamatthanti etaṃ parāyattatāya adhippāyāsamijjhanasaṅkhātaṃ atthaṃ viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ parādhīnāparādhīnavuttīsu ādīnavānisaṃsaparidīpakaṃ udānaṃ udānesi.
တတ္ထ သဗ္ဗံ ပရဝသံ ဒုက္ခန္တိ ယံ ကိဉ္စိ အတ္ထဇာတံ ပယောဇနံ ပရဝသံ ပရာယတ္တံ အတ္တနော ဣစ္ဆာယ နိပ္ဖာဒေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတာယ ဒုက္ခံ ဒုက္ခာဝဟံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗံ ဣသ္သရိယံ သုခန္တိ ဒုဝိဓံ ဣသ္သရိယံ လောကိယံ လောကုတ္တရဉ္စ။ တတ္ထ လောကိယံ ရာဇိသ္သရိယာဒိ စေဝ လောကိယဇ္ဈာနာဘိညာနိဗ္ဗတ္တံ စိတ္တိသ္သရိယဉ္စ, လောကုတ္တရံ မဂ္ဂဖလာဓိဂမနိမိတ္တံ နိရောဓိသ္သရိယံ။ တေသု ယံ စက္ကဝတ္တိဘာဝပရိယောသာနံ မနုသ္သေသု ဣသ္သရိယံ, ယဉ္စ သက္ကာဒီနံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒေဝနိကာယေ အာဓိပစ္စဘူတံ ဣသ္သရိယံ, တဒုဘယံ ယဒိပိ ကမ္မာနုဘာဝေန ယထိစ္ဆိတနိပ္ဖတ္တိယာ သုခနိမိတ္တတာယ သုခံ, ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ ပန သဗ္ဗထာ ဒုက္ခမေဝ။ တထာ အနိစ္စန္တိကတာယ လောကိယဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တံ စိတ္တိသ္သရိယံ, နိရောဓိသ္သရိယမေဝ ပန လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပနီယတော အနိဝတ္တိသဘာဝတ္တာ စ ဧကန္တသုခံ နာမ။ ယံ ပနေတ္ထ သဗ္ဗတ္ထေဝ အပရာဓီနတာယ လဘတိ စိတ္တသုခံ, တံ သန္ဓာယ သတ္ထာ ‘‘သဗ္ဗံ ဣသ္သရိယံ သုခ’’န္တိ အာဟ။
Tattha sabbaṃ paravasaṃ dukkhanti yaṃ kiñci atthajātaṃ payojanaṃ paravasaṃ parāyattaṃ attano icchāya nipphādetuṃ asakkuṇeyyatāya dukkhaṃ dukkhāvahaṃ hotīti attho. Sabbaṃ issariyaṃ sukhanti duvidhaṃ issariyaṃ lokiyaṃ lokuttarañca. Tattha lokiyaṃ rājissariyādi ceva lokiyajjhānābhiññānibbattaṃ cittissariyañca, lokuttaraṃ maggaphalādhigamanimittaṃ nirodhissariyaṃ. Tesu yaṃ cakkavattibhāvapariyosānaṃ manussesu issariyaṃ, yañca sakkādīnaṃ tasmiṃ tasmiṃ devanikāye ādhipaccabhūtaṃ issariyaṃ, tadubhayaṃ yadipi kammānubhāvena yathicchitanipphattiyā sukhanimittatāya sukhaṃ, vipariṇāmadukkhatāya pana sabbathā dukkhameva. Tathā aniccantikatāya lokiyajjhānanibbattaṃ cittissariyaṃ, nirodhissariyameva pana lokadhammehi akampanīyato anivattisabhāvattā ca ekantasukhaṃ nāma. Yaṃ panettha sabbattheva aparādhīnatāya labhati cittasukhaṃ, taṃ sandhāya satthā ‘‘sabbaṃ issariyaṃ sukha’’nti āha.
သာဓာရဏေ ဝိဟညန္တီတိ ဣဒံ ‘‘သဗ္ဗံ ပရဝသံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဣမသ္သ ပဒသ္သ အတ္ထဝိဝရဏံ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အတ္ထော – သာဓာရဏေ ပယောဇနေ သာဓေတဗ္ဗေ သတိ တသ္သ ပရာဓီနတာယ ယထာဓိပ္ပာယံ အနိပ္ဖာဒနတော ဣမေ သတ္တာ ဝိဟညန္တိ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ ကိလမန္တိ။ ကသ္မာ? ယောဂာ ဟိ ဒုရတိက္ကမာတိ ယသ္မာ ကာမယောဂဘဝယောဂဒိဋ္ဌိယောဂအဝိဇ္ဇာယောဂာ အနာဒိကာလဘာဝိတာ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ပဇဟိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတာယ ဒုရတိက္ကမာ။ ဧတေသု ဒိဋ္ဌိယောဂော ပဌမမဂ္ဂေန အတိက္ကမိတဗ္ဗော, ကာမယောဂော တတိယမဂ္ဂေန။ ဣတရေ အဂ္ဂမဂ္ဂေန။ ဣတိ အရိယမဂ္ဂာနံ ဒုရဓိဂမနီယတ္တာ ဣမေ ယောဂာ ဒုရတိက္ကမာ။ တသ္မာ ကာမယောဂာဒိဝသေန ဣစ္ဆိတာလာဘဟေတု သတ္တာ ဝိဟညန္တိ, အသာဓာရဏေ ပန စိတ္တိသ္သရိယေ နိရောဓိသ္သရိယေ စ သတိ န ကဒာစိပိ ဝိဃာတသ္သ သမ္ဘဝောတိ အဓိပ္ပာယော။
Sādhāraṇe vihaññantīti idaṃ ‘‘sabbaṃ paravasaṃ dukkha’’nti imassa padassa atthavivaraṇaṃ. Ayañhettha attho – sādhāraṇe payojane sādhetabbe sati tassa parādhīnatāya yathādhippāyaṃ anipphādanato ime sattā vihaññanti vighātaṃ āpajjanti kilamanti. Kasmā? Yogā hi duratikkamāti yasmā kāmayogabhavayogadiṭṭhiyogaavijjāyogā anādikālabhāvitā anupacitakusalasambhārehi pajahituṃ asakkuṇeyyatāya duratikkamā. Etesu diṭṭhiyogo paṭhamamaggena atikkamitabbo, kāmayogo tatiyamaggena. Itare aggamaggena. Iti ariyamaggānaṃ duradhigamanīyattā ime yogā duratikkamā. Tasmā kāmayogādivasena icchitālābhahetu sattā vihaññanti, asādhāraṇe pana cittissariye nirodhissariye ca sati na kadācipi vighātassa sambhavoti adhippāyo.
အထ ဝာ သဗ္ဗံ ပရဝသန္တိ ယံ အတ္တနော အညပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိသင္ခာတံ, တံ သဗ္ဗံ အနိစ္စသဘာဝတာယ ဒုက္ခံ။ ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗံ ဣသ္သရိယန္တိ ယံ သဗ္ဗသင္ခတနိသ္သဋံ ဣသ္သရိယဋ္ဌာနတာယ ဣသ္သရိယန္တိ လဒ္ဓနာမံ နိဗ္ဗာနံ, တံ ဥပာဒိသေသာဒိဝိဘာဂံ သဗ္ဗံ သုခံ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိ (ဓ. ပ. ၂၀၃-၂၀၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ သာဓာရဏေတိ ဧဝံ ဒုက္ခသုခေ ဝဝတ္ထိတေ ဣမေ သတ္တာ ဗဟုသာဓာရဏေ ဒုက္ခကာရဏေ နိမုဂ္ဂာ ဟုတ္ဝာ ဝိဟညန္တိ။ ကသ္မာ? ယောဂာ ဟိ ဒုရတိက္ကမာတိ ယသ္မာ တေ သဗ္ဗတ္ထ နိမုဇ္ဇနသ္သ ဟေတုဘူတာ ကာမယောဂာဒယော ဒုရတိက္ကမာ, တသ္မာ တ္ဝမ္ပိ ဝိသာခေ ပရာယတ္တမတ္ထံ ပတ္ထေတ္ဝာ အလဘမာနာ ဝိဟညသီတိ အဓိပ္ပာယော။
Atha vā sabbaṃ paravasanti yaṃ attano aññappaṭibaddhavuttisaṅkhātaṃ, taṃ sabbaṃ aniccasabhāvatāya dukkhaṃ. ‘‘Yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti hi vuttaṃ. Sabbaṃ issariyanti yaṃ sabbasaṅkhatanissaṭaṃ issariyaṭṭhānatāya issariyanti laddhanāmaṃ nibbānaṃ, taṃ upādisesādivibhāgaṃ sabbaṃ sukhaṃ. ‘‘Nibbānaṃ paramaṃ sukha’’nti (dha. pa. 203-204) hi vuttaṃ. Sādhāraṇeti evaṃ dukkhasukhe vavatthite ime sattā bahusādhāraṇe dukkhakāraṇe nimuggā hutvā vihaññanti. Kasmā? Yogā hi duratikkamāti yasmā te sabbattha nimujjanassa hetubhūtā kāmayogādayo duratikkamā, tasmā tvampi visākhe parāyattamatthaṃ patthetvā alabhamānā vihaññasīti adhippāyo.
နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဥဒာနပာဠိ • Udānapāḷi / ၉. ဝိသာခာသုတ္တံ • 9. Visākhāsuttaṃ