| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi |
२. दुतियवग्गो
2. Dutiyavaggo
१. वितक्कसुत्तं
1. Vitakkasuttaṃ
३८. वुत्तञ्हेतं भगवता, वुत्तमरहताति मे सुतं –
38. Vuttañhetaṃ bhagavatā, vuttamarahatāti me sutaṃ –
‘‘तथागतं, भिक्खवे, अरहन्तं सम्मासम्बुद्धं द्वे वितक्का बहुलं समुदाचरन्ति – खेमो च वितक्को, पविवेको च 1। अब्यापज्झारामो 2, भिक्खवे, तथागतो अब्यापज्झरतो। तमेनं, भिक्खवे, तथागतं अब्यापज्झारामं अब्यापज्झरतं एसेव वितक्को बहुलं समुदाचरति – ‘इमायाहं इरियाय न किञ्चि ब्याबाधेमि तसं वा थावरं वा’ति।
‘‘Tathāgataṃ, bhikkhave, arahantaṃ sammāsambuddhaṃ dve vitakkā bahulaṃ samudācaranti – khemo ca vitakko, paviveko ca 3. Abyāpajjhārāmo 4, bhikkhave, tathāgato abyāpajjharato. Tamenaṃ, bhikkhave, tathāgataṃ abyāpajjhārāmaṃ abyāpajjharataṃ eseva vitakko bahulaṃ samudācarati – ‘imāyāhaṃ iriyāya na kiñci byābādhemi tasaṃ vā thāvaraṃ vā’ti.
‘‘पविवेकारामो , भिक्खवे, तथागतो पविवेकरतो। तमेनं, भिक्खवे, तथागतं पविवेकारामं पविवेकरतं एसेव वितक्को बहुलं समुदाचरति – ‘यं अकुसलं तं पहीन’न्ति।
‘‘Pavivekārāmo , bhikkhave, tathāgato pavivekarato. Tamenaṃ, bhikkhave, tathāgataṃ pavivekārāmaṃ pavivekarataṃ eseva vitakko bahulaṃ samudācarati – ‘yaṃ akusalaṃ taṃ pahīna’nti.
‘‘तस्मातिह, भिक्खवे, तुम्हेपि अब्यापज्झारामा विहरथ अब्यापज्झरता। तेसं वो, भिक्खवे, तुम्हाकं अब्यापज्झारामानं विहरतं अब्यापज्झरतानं एसेव वितक्को बहुलं समुदाचरिस्सति – ‘इमाय मयं इरियाय न किञ्चि ब्याबाधेम तसं वा थावरं वा’ति।
‘‘Tasmātiha, bhikkhave, tumhepi abyāpajjhārāmā viharatha abyāpajjharatā. Tesaṃ vo, bhikkhave, tumhākaṃ abyāpajjhārāmānaṃ viharataṃ abyāpajjharatānaṃ eseva vitakko bahulaṃ samudācarissati – ‘imāya mayaṃ iriyāya na kiñci byābādhema tasaṃ vā thāvaraṃ vā’ti.
‘‘पविवेकारामा, भिक्खवे, विहरथ पविवेकरता। तेसं वो, भिक्खवे, तुम्हाकं पविवेकारामानं विहरतं पविवेकरतानं एसेव वितक्को बहुलं समुदाचरिस्सति – ‘किं अकुसलं, किं अप्पहीनं, किं पजहामा’’’ति। एतमत्थं भगवा अवोच। तत्थेतं इति वुच्चति –
‘‘Pavivekārāmā, bhikkhave, viharatha pavivekaratā. Tesaṃ vo, bhikkhave, tumhākaṃ pavivekārāmānaṃ viharataṃ pavivekaratānaṃ eseva vitakko bahulaṃ samudācarissati – ‘kiṃ akusalaṃ, kiṃ appahīnaṃ, kiṃ pajahāmā’’’ti. Etamatthaṃ bhagavā avoca. Tatthetaṃ iti vuccati –
‘‘तथागतं बुद्धमसय्हसाहिनं, दुवे वितक्का समुदाचरन्ति नं।
‘‘Tathāgataṃ buddhamasayhasāhinaṃ, duve vitakkā samudācaranti naṃ;
खेमो वितक्को पठमो उदीरितो, ततो विवेको दुतियो पकासितो॥
Khemo vitakko paṭhamo udīrito, tato viveko dutiyo pakāsito.
‘‘तमोनुदं पारगतं महेसिं, तं पत्तिपत्तं वसिमं अनासवं।
‘‘Tamonudaṃ pāragataṃ mahesiṃ, taṃ pattipattaṃ vasimaṃ anāsavaṃ;
विसन्तरं 5 तण्हक्खये विमुत्तं, तं वे मुनिं अन्तिमदेहधारिं।
Visantaraṃ 6 taṇhakkhaye vimuttaṃ, taṃ ve muniṃ antimadehadhāriṃ;
‘‘सेले यथा पब्बतमुद्धनिट्ठितो, यथापि पस्से जनतं समन्ततो।
‘‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito, yathāpi passe janataṃ samantato;
तथूपमं धम्ममयं सुमेधो, पासादमारुय्ह समन्तचक्खु।
Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedho, pāsādamāruyha samantacakkhu;
सोकावतिण्णं जनतमपेतसोको, अवेक्खति जातिजराभिभूत’’न्ति॥
Sokāvatiṇṇaṃ janatamapetasoko, avekkhati jātijarābhibhūta’’nti.
अयम्पि अत्थो वुत्तो भगवता, इति मे सुतन्ति। पठमं।
Ayampi attho vutto bhagavatā, iti me sutanti. Paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā / १. वितक्कसुत्तवण्णना • 1. Vitakkasuttavaṇṇanā
