Library / Tipiṭaka / д̇ибидага • Tipiṭaka / ид̇ивуд̇д̇ага-адтагат̇аа • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    2. д̣̇уд̇ияаваг̇г̇о

    2. Dutiyavaggo

    1. вид̇аггасуд̇д̇аван̣н̣анаа

    1. Vitakkasuttavaṇṇanā

    38. д̣̇уд̇ияаваг̇г̇асса батамз д̇ат̇ааг̇ад̇ам̣, бхигкавзд̇и зд̇т̇а д̇ат̇ааг̇ад̇а-сад̣̇д̣̇о д̇аава сад̇д̇авохаарасаммаасамб̣уд̣̇д̇хаад̣̇ийсу д̣̇иссад̇и. д̇ат̇аа хзса ‘‘ход̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о барам̣ маран̣аа’’д̇иаад̣̇ийсу (д̣̇ий. ни. 1.65) сад̇д̇авохаарз.

    38. Dutiyavaggassa paṭhame tathāgataṃ, bhikkhaveti ettha tathāgata-saddo tāva sattavohārasammāsambuddhādīsu dissati. Tathā hesa ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’tiādīsu (dī. ni. 1.65) sattavohāre.

    ‘‘д̇ат̇ааг̇ад̇ам̣ д̣̇звамануссабууж̇ид̇ам̣,

    ‘‘Tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ,

    б̣уд̣̇д̇хам̣ намассаама сувад̇т̇и ход̇уу’’д̇и. (ку. баа. 6.16) –

    Buddhaṃ namassāma suvatthi hotū’’ti. (khu. pā. 6.16) –

    аад̣̇ийсу саммаасамб̣уд̣̇д̇хз.

    Ādīsu sammāsambuddhe.

    ‘‘д̇ат̇ааг̇ад̇ам̣ д̣̇звамануссабууж̇ид̇ам̣,

    ‘‘Tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ,

    д̇хаммам̣ намассаама сувад̇т̇и ход̇уу’’д̇и. (ку. баа. 6.17) –

    Dhammaṃ namassāma suvatthi hotū’’ti. (khu. pā. 6.17) –

    аад̣̇ийсу д̇хаммз.

    Ādīsu dhamme.

    ‘‘д̇ат̇ааг̇ад̇ам̣ д̣̇звамануссабууж̇ид̇ам̣,

    ‘‘Tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ,

    сан̇гхам̣ намассаама сувад̇т̇и ход̇уу’’д̇и. (ку. баа. 6.18) –

    Saṅghaṃ namassāma suvatthi hotū’’ti. (khu. pā. 6.18) –

    аад̣̇ийсу сан̇гхз. ид̇ха бана саммаасамб̣уд̣̇д̇хз. д̇асмаа д̇ат̇ааг̇ад̇анд̇и зд̇т̇а адтахи гааран̣зхи бхаг̇аваа д̇ат̇ааг̇ад̇од̇и вужжад̇и. гад̇амзхи адтахи? д̇ат̇аа ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇аа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇алагкан̣ам̣ ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇ад̇хаммз яаат̇аавад̇о абхисамб̣уд̣̇д̇ход̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇ад̣̇ассид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇аваад̣̇ид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇аагаарид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о, абхибхаванадтзна д̇ат̇ааг̇ад̇од̇и.

    Ādīsu saṅghe. Idha pana sammāsambuddhe. Tasmā tathāgatanti ettha aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgatoti vuccati. Katamehi aṭṭhahi? Tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathavāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgatoti.

    гат̇ам̣ бхаг̇аваа д̇ат̇аа ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? яат̇аа язна абхинийхаарзна д̣̇аанабаарамим̣ буурзд̇ваа сийланзгкаммабан̃н̃аавийрияаканд̇исажжаад̇хидтаанамзд̇д̇ааубзгкаабаарамим̣ буурзд̇ваа имаа д̣̇аса баарамияо, д̣̇аса убабаарамияо, д̣̇аса барамад̇т̇абаарамияод̇и самад̇им̣са баарамияо буурзд̇ваа ан̇г̇абарижжааг̇ам̣, ад̇д̇абарижжааг̇ам̣, д̇ханабарижжааг̇ам̣, д̣̇аарабарижжааг̇ам̣, раж̇ж̇абарижжааг̇анд̇и имаани бан̃жа махаабарижжааг̇аани барижжаж̇ид̇ваа яат̇аа вибассиаад̣̇аяо саммаасамб̣уд̣̇д̇хаа ааг̇ад̇аа , д̇ат̇аа амхаагам̣ бхаг̇авааби ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. яат̇ааха –

    Kathaṃ bhagavā tathā āgatoti tathāgato? Yathā yena abhinīhārena dānapāramiṃ pūretvā sīlanekkhammapaññāvīriyakhantisaccaadhiṭṭhānamettāupekkhāpāramiṃ pūretvā imā dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo pūretvā aṅgapariccāgaṃ, attapariccāgaṃ, dhanapariccāgaṃ, dārapariccāgaṃ, rajjapariccāganti imāni pañca mahāpariccāgāni pariccajitvā yathā vipassiādayo sammāsambuddhā āgatā , tathā amhākaṃ bhagavāpi āgatoti tathāgato. Yathāha –

    ‘‘яат̇зва логамхи вибассиаад̣̇аяо,

    ‘‘Yatheva lokamhi vipassiādayo,

    саб̣б̣ан̃н̃убхаавам̣ мунаяо ид̇хааг̇ад̇аа;

    Sabbaññubhāvaṃ munayo idhāgatā;

    д̇ат̇аа аяам̣ сагяамунийби ааг̇ад̇о,

    Tathā ayaṃ sakyamunīpi āgato,

    д̇ат̇ааг̇ад̇о вужжад̇и д̇зна жагкумаа’’д̇и. –

    Tathāgato vuccati tena cakkhumā’’ti. –

    звам̣ д̇ат̇аа ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Evaṃ tathā āgatoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇аа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? яат̇аа самбад̇иж̇аад̇аава вибассиаад̣̇аяо самзхи баад̣̇зхи бат̇авияам̣ бад̇идтааяа уд̇д̇араабхимукаа сад̇д̇абад̣̇авийд̇ихаарзна г̇ад̇аа, д̇ат̇аа амхаагам̣ бхаг̇авааби г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. яат̇ааху –

    Kathaṃ tathā gatoti tathāgato? Yathā sampatijātāva vipassiādayo samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya uttarābhimukhā sattapadavītihārena gatā, tathā amhākaṃ bhagavāpi gatoti tathāgato. Yathāhu –

    ‘‘мухуд̇д̇аж̇аад̇ова г̇авам̣бад̇ий яат̇аа,

    ‘‘Muhuttajātova gavaṃpatī yathā,

    самзхи баад̣̇зхи пусий васунд̇харам̣;

    Samehi pādehi phusī vasundharaṃ;

    со виггамий сад̇д̇а бад̣̇аани г̇од̇амо,

    So vikkamī satta padāni gotamo,

    сзд̇ан̃жа чад̇д̇ам̣ ануд̇хаараяум̣ маруу.

    Setañca chattaṃ anudhārayuṃ marū.

    ‘‘г̇анд̇ваана со сад̇д̇а бад̣̇аани г̇од̇амо,

    ‘‘Gantvāna so satta padāni gotamo,

    д̣̇исаа вилогзси самаа саманд̇ад̇о;

    Disā vilokesi samā samantato;

    адтан̇г̇убзд̇ам̣ г̇ирамаб̣бхуд̣̇ийраяи,

    Aṭṭhaṅgupetaṃ giramabbhudīrayi,

    сийхо яат̇аа баб̣б̣ад̇амуд̣̇д̇ханидтид̇о’’д̇и. –

    Sīho yathā pabbatamuddhaniṭṭhito’’ti. –

    звам̣ д̇ат̇аа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Evaṃ tathā gatoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇алагкан̣ам̣ ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? саб̣б̣зсам̣ руубааруубад̇хаммаанам̣ салагкан̣ам̣, сааман̃н̃алагкан̣ам̣, д̇ат̇ам̣, авид̇ат̇ам̣, н̃аан̣аг̇ад̇ияаа ааг̇ад̇о, авираж̇жхид̇ваа бад̇д̇о, ануб̣уд̣̇д̇ход̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. яат̇ааха –

    Kathaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato? Sabbesaṃ rūpārūpadhammānaṃ salakkhaṇaṃ, sāmaññalakkhaṇaṃ, tathaṃ, avitathaṃ, ñāṇagatiyā āgato, avirajjhitvā patto, anubuddhoti tathāgato. Yathāha –

    ‘‘саб̣б̣зсам̣ бана д̇хаммаанам̣, сагасааман̃н̃алагкан̣ам̣;

    ‘‘Sabbesaṃ pana dhammānaṃ, sakasāmaññalakkhaṇaṃ;

    д̇ат̇амзвааг̇ад̇о яасмаа, д̇асмаа наат̇о д̇ат̇ааг̇ад̇о’’д̇и. –

    Tathamevāgato yasmā, tasmā nātho tathāgato’’ti. –

    звам̣ д̇ат̇алагкан̣ам̣ ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Evaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇ад̇хаммз яаат̇аавад̇о абхисамб̣уд̣̇д̇ход̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? д̇ат̇ад̇хаммаа наама жад̇д̇аари арияасажжаани. яат̇ааха ‘‘жад̇д̇ааримаани, бхигкавз, д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани. гад̇амаани жад̇д̇аари? ид̣̇ам̣ д̣̇угкам̣ арияасажжанд̇и , бхигкавз, д̇ат̇амзд̇ам̣ авид̇ат̇амзд̇ам̣ анан̃н̃ат̇амзд̇а’’нд̇и (сам̣. ни. 5.1090) вид̇т̇ааро. д̇аани жа бхаг̇аваа абхисамб̣уд̣̇д̇хо, д̇асмааби д̇ат̇аанам̣ абхисамб̣уд̣̇д̇хад̇д̇аа д̇ат̇ааг̇ад̇о. абхисамб̣уд̣̇д̇хад̇т̇о хи зд̇т̇а г̇ад̇а-сад̣̇д̣̇о. звам̣ д̇ат̇ад̇хаммз яаат̇аавад̇о абхисамб̣уд̣̇д̇ход̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Kathaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato? Tathadhammā nāma cattāri ariyasaccāni. Yathāha ‘‘cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti , bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro. Tāni ca bhagavā abhisambuddho, tasmāpi tathānaṃ abhisambuddhattā tathāgato. Abhisambuddhattho hi ettha gata-saddo. Evaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇ад̣̇ассид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о? яам̣ сад̣̇звагз логз…бз… сад̣̇звамануссааяа баж̇ааяа абаримаан̣аасу логад̇хаад̇уусу абаримаан̣аанам̣ сад̇д̇аанам̣ жагкуд̣̇ваарз аабаат̇амааг̇ажчанд̇ам̣ руубаарамман̣ам̣ наама ад̇т̇и, д̇ам̣ бхаг̇аваа саб̣б̣аагаарад̇о ж̇аанаад̇и бассад̇и. звам̣ ж̇аанад̇аа бассад̇аа жаанзна д̇ам̣ идтаад̣̇ивасзна ваа д̣̇идтасуд̇амуд̇авин̃н̃аад̇зсу лаб̣бхамаанабад̣̇авасзна ваа ‘‘гад̇амам̣ д̇ам̣ руубам̣ руубааяад̇анам̣, яам̣ руубам̣ жад̇уннам̣ махаабхууд̇аанам̣ убаад̣̇ааяа ван̣н̣анибхаа санид̣̇ассанам̣ саббадигхам̣ нийлам̣ бийд̇ага’’нд̇иаад̣̇инаа (д̇ха. са. 616) наязна анзгзхи наамзхи д̇зрасахи ваарзхи д̣̇взбан̃н̃аасааяа наязхи вибхаж̇ж̇амаанам̣ д̇ат̇амзва ход̇и, вид̇ат̇ам̣ над̇т̇и. зса наяо сод̇ад̣̇ваараад̣̇ийсу аабаат̇амааг̇ажчанд̇зсу сад̣̇д̣̇аад̣̇ийсу. вуд̇д̇ан̃хзд̇ам̣ бхаг̇авад̇аа –

    Kathaṃ tathadassitāya tathāgato? Yaṃ sadevake loke…pe… sadevamanussāya pajāya aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ cakkhudvāre āpāthamāgacchantaṃ rūpārammaṇaṃ nāma atthi, taṃ bhagavā sabbākārato jānāti passati. Evaṃ jānatā passatā cānena taṃ iṭṭhādivasena vā diṭṭhasutamutaviññātesu labbhamānapadavasena vā ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ, yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’ntiādinā (dha. sa. 616) nayena anekehi nāmehi terasahi vārehi dvepaññāsāya nayehi vibhajjamānaṃ tathameva hoti, vitathaṃ natthi. Esa nayo sotadvārādīsu āpāthamāgacchantesu saddādīsu. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘яам̣, бхигкавз, сад̣̇звагасса логасса…бз… сад̣̇звамануссааяа д̣̇идтам̣ суд̇ам̣ муд̇ам̣ вин̃н̃аад̇ам̣ бад̇д̇ам̣ бариязсид̇ам̣ анувижарид̇ам̣ манасаа, д̇амахам̣ ж̇аанаами…бз… д̇амахам̣ аб̣бхан̃н̃аасим̣, д̇ам̣ д̇ат̇ааг̇ад̇асса вид̣̇ид̇ам̣, д̇ам̣ д̇ат̇ааг̇ад̇о на убадтаасий’’д̇и (а. ни. 4.24).

    ‘‘Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi…pe… tamahaṃ abbhaññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti (a. ni. 4.24).

    звам̣ д̇ат̇ад̣̇ассид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о. зд̇т̇а д̇ат̇ад̣̇ассиад̇т̇з д̇ат̇ааг̇ад̇од̇и бад̣̇асса самбхаво взд̣̇ид̇аб̣б̣о.

    Evaṃ tathadassitāya tathāgato. Ettha tathadassiatthe tathāgatoti padassa sambhavo veditabbo.

    гат̇ам̣ д̇ат̇аваад̣̇ид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о? яам̣ рад̇д̇им̣ бхаг̇аваа ануд̇д̇арам̣ саммаасамб̣од̇хим̣ абхисамб̣уд̣̇д̇хо, яан̃жа рад̇д̇им̣ анубаад̣̇исзсааяа ниб̣б̣аанад̇хаад̇уяаа бариниб̣б̣ааяи, зд̇т̇анд̇арз бан̃жажад̇д̇аалийсавассабаримаан̣агаалз яам̣ бхаг̇авад̇аа бхаасид̇ам̣ суд̇д̇аг̇зяяаад̣̇и, саб̣б̣ам̣ д̇ам̣ барисуд̣̇д̇хам̣ барибун̣н̣ам̣ рааг̇амад̣̇аад̣̇иниммад̣̇анам̣ згасад̣̇исам̣ д̇ат̇ам̣ авид̇ат̇ам̣. д̇знааха –

    Kathaṃ tathavāditāya tathāgato? Yaṃ rattiṃ bhagavā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi, etthantare pañcacattālīsavassaparimāṇakāle yaṃ bhagavatā bhāsitaṃ suttageyyādi, sabbaṃ taṃ parisuddhaṃ paripuṇṇaṃ rāgamadādinimmadanaṃ ekasadisaṃ tathaṃ avitathaṃ. Tenāha –

    ‘‘яан̃жа, жунд̣̇а, рад̇д̇им̣ д̇ат̇ааг̇ад̇о ануд̇д̇арам̣ саммаасамб̣од̇хим̣ абхисамб̣уж̇жхад̇и, яан̃жа рад̇д̇им̣ анубаад̣̇исзсааяа ниб̣б̣аанад̇хаад̇уяаа бариниб̣б̣ааяад̇и, яам̣ зд̇асмим̣ анд̇арз бхаасад̇и лабад̇и нид̣̇д̣̇исад̇и, саб̣б̣ам̣ д̇ам̣ д̇ат̇зва ход̇и, но ан̃н̃ат̇аа. д̇асмаа ‘д̇ат̇ааг̇ад̇о’д̇и вужжад̇ий’’д̇и (д̣̇ий. ни. 3.188; а. ни. 4.23).

    ‘‘Yañca, cunda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, yaṃ etasmiṃ antare bhāsati lapati niddisati, sabbaṃ taṃ tatheva hoti, no aññathā. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (dī. ni. 3.188; a. ni. 4.23).

    г̇ад̣̇аад̇т̇о хи зд̇т̇а г̇ад̇асад̣̇д̣̇о. звам̣ д̇ат̇аваад̣̇ид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о. абижа ааг̇ад̣̇анам̣ ааг̇ад̣̇о, важананд̇и ад̇т̇о. д̇ат̇о авибарийд̇о ааг̇ад̣̇о ассаад̇и д̣̇агаарасса д̇агаарам̣ гад̇ваа д̇ат̇ааг̇ад̇од̇и, звамбзд̇т̇а бад̣̇асид̣̇д̇хи взд̣̇ид̇аб̣б̣аа.

    Gadaattho hi ettha gatasaddo. Evaṃ tathavāditāya tathāgato. Apica āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tatho aviparīto āgado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti, evampettha padasiddhi veditabbā.

    гат̇ам̣ д̇ат̇аагаарид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о? бхаг̇авад̇о хи ваажааяа гааяо ануломзд̇и, гааяассаби ваажаа. д̇асмаа яат̇ааваад̣̇ий д̇ат̇аагаарий, яат̇аагаарий д̇ат̇ааваад̣̇ий жа ход̇и. звам̣бхууд̇асса жасса яат̇аа ваажаа, гааяоби д̇ат̇аа г̇ад̇о бавад̇д̇о. яат̇аа жа гааяо, ваажааби д̇ат̇аа г̇ад̇аад̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. д̇знааха ‘‘яат̇ааваад̣̇ий, бхигкавз, д̇ат̇ааг̇ад̇о д̇ат̇аагаарий, яат̇аагаарий д̇ат̇ааваад̣̇ий. ид̇и яат̇ааваад̣̇ий д̇ат̇аагаарий, яат̇аагаарий д̇ат̇ааваад̣̇ий. д̇асмаа ‘д̇ат̇ааг̇ад̇о’д̇и вужжад̇ий’’д̇и. звам̣ д̇ат̇аагаарид̇ааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Kathaṃ tathākāritāya tathāgato? Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā. Tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa cassa yathā vācā, kāyopi tathā gato pavatto. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatāti tathāgato. Tenāha ‘‘yathāvādī, bhikkhave, tathāgato tathākārī, yathākārī tathāvādī. Iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti. Evaṃ tathākāritāya tathāgato.

    гат̇ам̣ абхибхаванадтзна д̇ат̇ааг̇ад̇о? яасмаа бхаг̇аваа убари бхаваг̇г̇ам̣ хздтаа авийжим̣ барияанд̇ам̣ гарид̇ваа д̇ирияам̣ абаримаан̣аасу логад̇хаад̇уусу саб̣б̣асад̇д̇з абхибхавад̇и сийлзнаби самаад̇хинааби бан̃н̃ааяаби вимуд̇д̇ияааби вимуд̇д̇ин̃аан̣ад̣̇ассанзнаби, на д̇асса д̇улаа ваа бамаан̣ам̣ ваа ад̇т̇и, ат̇а ко ад̇уло аббамзяяо ануд̇д̇аро д̣̇зваанам̣ ад̇ид̣̇зво саггаанам̣ ад̇исагго б̣рахмаанам̣ ад̇иб̣рахмаа саб̣б̣асад̇д̇уд̇д̇амо, д̇асмаа д̇ат̇ааг̇ад̇о. д̇знааха –

    Kathaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato? Yasmā bhagavā upari bhavaggaṃ heṭṭhā avīciṃ pariyantaṃ karitvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi vimuttiñāṇadassanenapi, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi, atha kho atulo appameyyo anuttaro devānaṃ atidevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā sabbasattuttamo, tasmā tathāgato. Tenāha –

    ‘‘сад̣̇звагз, бхигкавз, логз…бз… мануссааяа д̇ат̇ааг̇ад̇о абхибхуу анабхибхууд̇о ан̃н̃ад̣̇ад̇т̇у д̣̇асо васавад̇д̇ий, д̇асмаа ‘д̇ат̇ааг̇ад̇о’д̇и вужжад̇ий’’д̇и (д̣̇ий. ни. 3.188; а. ни. 4.23).

    ‘‘Sadevake, bhikkhave, loke…pe… manussāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthu daso vasavattī, tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (dī. ni. 3.188; a. ni. 4.23).

    д̇ад̇рааяам̣ бад̣̇асид̣̇д̇хи – аг̇ад̣̇о вияа аг̇ад̣̇о, д̣̇зсанаавилаасо жзва бун̃н̃уссаяо жа. д̇зна хзса махаанубхааво бхисагго вияа д̣̇иб̣б̣ааг̇ад̣̇зна саббз, саб̣б̣абараббаваад̣̇ино сад̣̇зваган̃жа логам̣ абхибхавад̇и. ид̇и саб̣б̣алогаабхибхаванз д̇ат̇о авибарийд̇о яат̇аавуд̇д̇о аг̇ад̣̇о зд̇ассаад̇и д̣̇агаарасса д̇агаарам̣ гад̇ваа д̇ат̇ааг̇ад̇од̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣о. звам̣ абхибхаванадтзна д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Tatrāyaṃ padasiddhi – agado viya agado, desanāvilāso ceva puññussayo ca. Tena hesa mahānubhāvo bhisakko viya dibbāgadena sappe, sabbaparappavādino sadevakañca lokaṃ abhibhavati. Iti sabbalokābhibhavane tatho aviparīto yathāvutto agado etassāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti veditabbo. Evaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato.

    абижа д̇ат̇ааяа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇ам̣ г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. д̇ад̇т̇а сагалалогам̣ д̇ийран̣абарин̃н̃ааяа д̇ат̇ааяа г̇ад̇о аваг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, логасамуд̣̇аяам̣ бахаанабарин̃н̃ааяа д̇ат̇ааяа г̇ад̇о ад̇ийд̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, логанирод̇хам̣ сажчигирияааяа д̇ат̇ааяа г̇ад̇о ад̇хиг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. логанирод̇хаг̇ааминим̣ бадибад̣̇ам̣ д̇ат̇ам̣ г̇ад̇о бадибаннод̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. вуд̇д̇ан̃хзд̇ам̣ бхаг̇авад̇аа –

    Apica tathāya gatoti tathāgato, tathaṃ gatoti tathāgato. Tattha sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya gato avagatoti tathāgato, lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato, lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato adhigatoti tathāgato. Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ gato paṭipannoti tathāgato. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘лого, бхигкавз, д̇ат̇ааг̇ад̇зна абхисамб̣уд̣̇д̇хо. логасмаа д̇ат̇ааг̇ад̇о висам̣яуд̇д̇о. логасамуд̣̇аяо, бхигкавз, д̇ат̇ааг̇ад̇зна абхисамб̣уд̣̇д̇хо, логасамуд̣̇аяо д̇ат̇ааг̇ад̇асса бахийно. логанирод̇хо, бхигкавз, д̇ат̇ааг̇ад̇зна абхисамб̣уд̣̇д̇хо, логанирод̇хо д̇ат̇ааг̇ад̇асса сажчигад̇о. логанирод̇хаг̇ааминий бадибад̣̇аа, бхигкавз, д̇ат̇ааг̇ад̇зна абхисамб̣уд̣̇д̇хаа, логанирод̇хаг̇ааминий бадибад̣̇аа д̇ат̇ааг̇ад̇асса бхаавид̇аа. яам̣, бхигкавз, сад̣̇звагасса…бз… саб̣б̣ам̣ д̇ам̣ д̇ат̇ааг̇ад̇зна абхисамб̣уд̣̇д̇хам̣. д̇асмаа ‘д̇ат̇ааг̇ад̇о’д̇и вужжад̇ий’’д̇и (а. ни. 4.23).

    ‘‘Loko, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho. Lokasmā tathāgato visaṃyutto. Lokasamudayo, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasamudayo tathāgatassa pahīno. Lokanirodho, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokanirodho tathāgatassa sacchikato. Lokanirodhagāminī paṭipadā, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddhā, lokanirodhagāminī paṭipadā tathāgatassa bhāvitā. Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa…pe… sabbaṃ taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23).

    абарзхиби адтахи гааран̣зхи бхаг̇аваа д̇ат̇ааг̇ад̇о. д̇ат̇ааяа ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇ааяа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇аа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇аавид̇ход̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇аабавад̇д̇игод̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇зхи ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, д̇ат̇аа г̇ад̇абхаавзна д̇ат̇ааг̇ад̇од̇и.

    Aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato. Tathāya āgatoti tathāgato, tathāya gatoti tathāgato, tathāni āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathāvidhoti tathāgato, tathāpavattikoti tathāgato, tathehi āgatoti tathāgato, tathā gatabhāvena tathāgatoti.

    гат̇ам̣ д̇ат̇ааяа ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? яаа саа бхаг̇авад̇аа сумзд̇хабхууд̇зна д̣̇ийбан̇гарад̣̇асаб̣аласса баад̣̇амуулз –

    Kathaṃ tathāya āgatoti tathāgato? Yā sā bhagavatā sumedhabhūtena dīpaṅkaradasabalassa pādamūle –

    ‘‘мануссад̇д̇ам̣ лин̇г̇асамбад̇д̇и, хзд̇у сад̇т̇аарад̣̇ассанам̣;

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

    баб̣б̣аж̇ж̇аа г̇ун̣асамбад̇д̇и, ад̇хигааро жа чанд̣̇ад̇аа;

    Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

    адтад̇хаммасамод̇хаанаа, абхинийхааро самиж̇жхад̇ий’’д̇и. (б̣у. вам̣. 2.59) –

    Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti. (bu. vaṃ. 2.59) –

    звам̣ вуд̇д̇ам̣ адтан̇г̇асаманнааг̇ад̇ам̣ абхинийхаарам̣ самбаад̣̇знд̇зна ‘‘ахам̣ сад̣̇звагам̣ логам̣ д̇ин̣н̣о д̇аарзссаами, муд̇д̇о можзссаами, д̣̇анд̇о д̣̇амзссаами, ассад̇т̇о ассаасзссаами, бариниб̣б̣уд̇о бариниб̣б̣аабзссаами , суд̣̇д̇хо сод̇хзссаами , б̣уд̣̇д̇хо б̣од̇хзссаамий’’д̇и махаабадин̃н̃аа бавад̇д̇ид̇аа. вуд̇д̇ам̣ хзд̇ам̣ –

    Evaṃ vuttaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ abhinīhāraṃ sampādentena ‘‘ahaṃ sadevakaṃ lokaṃ tiṇṇo tāressāmi, mutto mocessāmi, danto damessāmi, assattho assāsessāmi, parinibbuto parinibbāpessāmi , suddho sodhessāmi , buddho bodhessāmī’’ti mahāpaṭiññā pavattitā. Vuttaṃ hetaṃ –

    ‘‘гим̣ мз згзна д̇ин̣н̣зна, бурисзна т̇аамад̣̇ассинаа;

    ‘‘Kiṃ me ekena tiṇṇena, purisena thāmadassinā;

    саб̣б̣ан̃н̃уд̇ам̣ баабун̣ид̇ваа, санд̇аарзссам̣ сад̣̇звагам̣.

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, santāressaṃ sadevakaṃ.

    ‘‘иминаа мз ад̇хигаарзна, гад̇зна бурисуд̇д̇амз;

    ‘‘Iminā me adhikārena, katena purisuttame;

    саб̣б̣ан̃н̃уд̇ам̣ баабун̣ид̇ваа, д̇аарзми ж̇анад̇ам̣ б̣ахум̣.

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, tāremi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘сам̣саарасод̇ам̣ чинд̣̇ид̇ваа, вид̣̇д̇хам̣сзд̇ваа д̇аяо бхавз;

    ‘‘Saṃsārasotaṃ chinditvā, viddhaṃsetvā tayo bhave;

    д̇хамманаавам̣ самааруяха, санд̇аарзссам̣ сад̣̇звагам̣.

    Dhammanāvaṃ samāruyha, santāressaṃ sadevakaṃ.

    ‘‘гим̣ мз ан̃н̃аад̇авзсзна, д̇хаммам̣ сажчигад̇знид̇ха;

    ‘‘Kiṃ me aññātavesena, dhammaṃ sacchikatenidha;

    саб̣б̣ан̃н̃уд̇ам̣ баабун̣ид̇ваа, б̣уд̣̇д̇хо хзссам̣ сад̣̇звагз’’д̇и. (б̣у. вам̣. 55-58);

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, buddho hessaṃ sadevake’’ti. (bu. vaṃ. 55-58);

    д̇ам̣ банзд̇ам̣ махаабадин̃н̃ам̣ сагалассаби б̣уд̣̇д̇хагарад̇хаммасамуд̣̇ааяасса бавижаяабажжавзгкан̣асамаад̣̇аанаанам̣ гааран̣абхууд̇ам̣ ависам̣ваад̣̇знд̇о логанаат̇о яасмаа махаагаббаанам̣ сад̇асахассаад̇хигаани жад̇д̇аари асан̇кязяяаани саггажжам̣ ниранд̇арам̣ ниравасзсад̇о д̣̇аанабаарамиаад̣̇аяо самад̇им̣сабаарамияо буурзд̇ваа, ан̇г̇абарижжааг̇аад̣̇аяо бан̃жа махаабарижжааг̇з барижжаж̇ид̇ваа, сажжаад̇хидтаанаад̣̇ийни жад̇д̇аари ад̇хидтаанаани бариб̣руухзд̇ваа, бун̃н̃ан̃аан̣асамбхаарз самбхарид̇ваа буб̣б̣аяог̇абуб̣б̣ажарияад̇хаммагкаанан̃аад̇ад̇т̇ажарияаад̣̇аяо уггам̣саабзд̇ваа, б̣уд̣̇д̇хижарияам̣ барамагодим̣ баабзд̇ваа ануд̇д̇арам̣ саммаасамб̣од̇хим̣ абхисамб̣уж̇жхи; д̇асмаа д̇ассзва саа махаабадин̃н̃аа д̇ат̇аа авид̇ат̇аа анан̃н̃ат̇аа, на д̇асса ваалаг̇г̇амад̇д̇амби вид̇ат̇ам̣ ад̇т̇и. д̇ат̇аа хи д̣̇ийбан̇гаро д̣̇асаб̣ало гон̣д̣ан̃н̃о, ман̇г̇ало…бз… гассабо бхаг̇аваад̇и имз жад̇увийсад̇и саммаасамб̣уд̣̇д̇хаа бадибаадияаа уббаннаа ‘‘б̣уд̣̇д̇хо бхависсад̇ий’’д̇и нам̣ б̣яаагарим̣су. звам̣ жад̇увийсад̇ияаа б̣уд̣̇д̇хаанам̣ санд̇игз лад̣̇д̇хаб̣яаагаран̣о яз д̇з гад̇аабхинийхаарзхи б̣од̇хисад̇д̇зхи лад̣̇д̇хаб̣б̣аа аанисам̣саа, д̇з лабхид̇ваава ааг̇ад̇од̇и д̇ааяа яат̇аавуд̇д̇ааяа махаабадин̃н̃ааяа д̇ат̇ааяа абхисамб̣уд̣̇д̇хабхаавам̣ ааг̇ад̇о ад̇хиг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. звам̣ д̇ат̇ааяа ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Taṃ panetaṃ mahāpaṭiññaṃ sakalassapi buddhakaradhammasamudāyassa pavicayapaccavekkhaṇasamādānānaṃ kāraṇabhūtaṃ avisaṃvādento lokanātho yasmā mahākappānaṃ satasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni sakkaccaṃ nirantaraṃ niravasesato dānapāramiādayo samatiṃsapāramiyo pūretvā, aṅgapariccāgādayo pañca mahāpariccāge pariccajitvā, saccādhiṭṭhānādīni cattāri adhiṭṭhānāni paribrūhetvā, puññañāṇasambhāre sambharitvā pubbayogapubbacariyadhammakkhānañātatthacariyādayo ukkaṃsāpetvā, buddhicariyaṃ paramakoṭiṃ pāpetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi; tasmā tasseva sā mahāpaṭiññā tathā avitathā anaññathā, na tassa vālaggamattampi vitathaṃ atthi. Tathā hi dīpaṅkaro dasabalo koṇḍañño, maṅgalo…pe… kassapo bhagavāti ime catuvīsati sammāsambuddhā paṭipāṭiyā uppannā ‘‘buddho bhavissatī’’ti naṃ byākariṃsu. Evaṃ catuvīsatiyā buddhānaṃ santike laddhabyākaraṇo ye te katābhinīhārehi bodhisattehi laddhabbā ānisaṃsā, te labhitvāva āgatoti tāya yathāvuttāya mahāpaṭiññāya tathāya abhisambuddhabhāvaṃ āgato adhigatoti tathāgato. Evaṃ tathāya āgatoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇ааяа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? яааяам̣ махаагарун̣аа логанаат̇асса, яааяа махаад̣̇угкасамб̣аад̇хаббадибаннам̣ сад̇д̇анигааяам̣ д̣̇исваа ‘‘д̇асса над̇т̇ан̃н̃о гожи бадисаран̣ам̣, ахамзва нам̣ ид̇о сам̣саарад̣̇угкад̇о муд̇д̇о можзссаамий’’д̇и самуссаахид̇амаанасо махаабхинийхаарам̣ агааси. гад̇ваа жа яат̇аабан̣ид̇хаанам̣ сагалалогахид̇асамбаад̣̇анааяа уссуггамаабанно ад̇д̇ано гааяаж̇ийвид̇анирабзгко барзсам̣ сод̇абат̇аг̇аманамад̇д̇знаби жид̇д̇уд̇раасасамуббаад̣̇игаа ад̇ид̣̇уггараа д̣̇уггаражарияаа самаажаранд̇о яат̇аа махааб̣од̇хисад̇д̇аанам̣ бадибад̇д̇и хаанабхааг̇ияаа сам̣гилзсабхааг̇ияаа тид̇ибхааг̇ияаа ваа на ход̇и, ат̇а ко уд̇д̇ари висзсабхааг̇ияаава ход̇и, д̇ат̇аа бадибаж̇ж̇амаано анубуб̣б̣зна ниравасзсз б̣од̇хисамбхаарз самаанзд̇ваа абхисамб̣од̇хим̣ баабун̣и. д̇ад̇о баран̃жа д̇ааязва махаагарун̣ааяа сан̃жод̣̇ид̇амаанасо бавивзгарад̇им̣ бараман̃жа санд̇ам̣ вимогкасукам̣ бахааяа б̣аалаж̇анаб̣ахулз логз д̇зхи самуббаад̣̇ид̇ам̣ саммаанаавамаанавиббагаарам̣ аг̇ан̣зд̇ваа взнзяяаж̇анавинаяанзна ниравасзсам̣ б̣уд̣̇д̇хагижжам̣ нидтабзси. д̇ад̇ра яо бхаг̇авад̇о сад̇д̇зсу махаагарун̣ааяа самоггаманаагааро, со барад̇о аави бхависсад̇и. яат̇аа б̣уд̣̇д̇хабхууд̇асса логанаат̇асса сад̇д̇зсу махаагарун̣аа, звам̣ б̣од̇хисад̇д̇абхууд̇ассаби махаабхинийхаарагаалаад̣̇ийсууд̇и саб̣б̣ад̇т̇а саб̣б̣ад̣̇аа жа згасад̣̇исад̇ааяа д̇ат̇аава саа авид̇ат̇аа анан̃н̃ат̇аа. д̇асмаа д̇ийсуби авад̇т̇аасу саб̣б̣асад̇д̇зсу самаанарасааяа д̇ат̇ааяа махаагарун̣ааяа сагалалогахид̇ааяа г̇ад̇о бадибаннод̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. звам̣ д̇ат̇ааяа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Kathaṃ tathāya gatoti tathāgato? Yāyaṃ mahākaruṇā lokanāthassa, yāya mahādukkhasambādhappaṭipannaṃ sattanikāyaṃ disvā ‘‘tassa natthañño koci paṭisaraṇaṃ, ahameva naṃ ito saṃsāradukkhato mutto mocessāmī’’ti samussāhitamānaso mahābhinīhāraṃ akāsi. Katvā ca yathāpaṇidhānaṃ sakalalokahitasampādanāya ussukkamāpanno attano kāyajīvitanirapekkho paresaṃ sotapathagamanamattenapi cittutrāsasamuppādikā atidukkarā dukkaracariyā samācaranto yathā mahābodhisattānaṃ paṭipatti hānabhāgiyā saṃkilesabhāgiyā ṭhitibhāgiyā vā na hoti, atha kho uttari visesabhāgiyāva hoti, tathā paṭipajjamāno anupubbena niravasese bodhisambhāre samānetvā abhisambodhiṃ pāpuṇi. Tato parañca tāyeva mahākaruṇāya sañcoditamānaso pavivekaratiṃ paramañca santaṃ vimokkhasukhaṃ pahāya bālajanabahule loke tehi samuppāditaṃ sammānāvamānavippakāraṃ agaṇetvā veneyyajanavinayanena niravasesaṃ buddhakiccaṃ niṭṭhapesi. Tatra yo bhagavato sattesu mahākaruṇāya samokkamanākāro, so parato āvi bhavissati. Yathā buddhabhūtassa lokanāthassa sattesu mahākaruṇā, evaṃ bodhisattabhūtassapi mahābhinīhārakālādīsūti sabbattha sabbadā ca ekasadisatāya tathāva sā avitathā anaññathā. Tasmā tīsupi avatthāsu sabbasattesu samānarasāya tathāya mahākaruṇāya sakalalokahitāya gato paṭipannoti tathāgato. Evaṃ tathāya gatoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? д̇ат̇аани наама жад̇д̇аари арияамаг̇г̇ан̃аан̣аани. д̇аани хи ‘‘ид̣̇ам̣ д̣̇угкам̣, аяам̣ д̣̇угкасамуд̣̇аяо, аяам̣ д̣̇угканирод̇хо, аяам̣ д̣̇угканирод̇хаг̇ааминий бадибад̣̇аа’’д̇и звам̣ саб̣б̣ан̃зяяасан̇г̇аахагаанам̣ бавад̇д̇инивад̇д̇ид̇ад̣̇убхаяахзд̇убхууд̇аанам̣ жад̇уннам̣ арияасажжаанам̣, д̣̇угкасса бийл̣анадто сан̇кад̇адто санд̇аабадто вибарин̣аамадто, самуд̣̇аяасса ааяууханадто нид̣̇аанадто сам̣яог̇адто балиб̣од̇хадто, нирод̇хасса ниссаран̣адто вивзгадто асан̇кад̇адто амад̇адто, маг̇г̇асса нияяаанадто хзд̇вадто д̣̇ассанадто ад̇хибад̇зяяадтод̇иаад̣̇ийнам̣ д̇аб̣б̣ибхааг̇аанан̃жа яат̇аабхууд̇асабхаавааваб̣од̇хавиб̣анд̇хагасса сам̣гилзсабагкасса самужчинд̣̇анзна бадилад̣̇д̇хааяа д̇ад̇т̇а асаммохаабхисамаяасан̇каад̇ааяа авибарийд̇аагаараббавад̇д̇ияаа д̇хаммаанам̣ сабхаавасарасалагкан̣асса ависам̣ваад̣̇анад̇о д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани, д̇аани бхаг̇аваа анан̃н̃анзяяо саяамзва ааг̇ад̇о ад̇хиг̇ад̇о, д̇асмаа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Kathaṃ tathāni āgatoti tathāgato? Tathāni nāma cattāri ariyamaggañāṇāni. Tāni hi ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ dukkhasamudayo, ayaṃ dukkhanirodho, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti evaṃ sabbañeyyasaṅgāhakānaṃ pavattinivattitadubhayahetubhūtānaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ, dukkhassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho vipariṇāmaṭṭho, samudayassa āyūhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho palibodhaṭṭho, nirodhassa nissaraṇaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho amataṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho hetvaṭṭho dassanaṭṭho adhipateyyaṭṭhotiādīnaṃ tabbibhāgānañca yathābhūtasabhāvāvabodhavibandhakassa saṃkilesapakkhassa samucchindanena paṭiladdhāya tattha asammohābhisamayasaṅkhātāya aviparītākārappavattiyā dhammānaṃ sabhāvasarasalakkhaṇassa avisaṃvādanato tathāni avitathāni anaññathāni, tāni bhagavā anaññaneyyo sayameva āgato adhigato, tasmā tathāni āgatoti tathāgato.

    яат̇аа жа маг̇г̇ан̃аан̣аани, звам̣ бхаг̇авад̇о д̇ийсу гаалзсу аббадихад̇ан̃аан̣аани жад̇убадисамбхид̣̇аан̃аан̣аани жад̇увзсаараж̇ж̇ан̃аан̣аани бан̃жаг̇ад̇ибарижчзд̣̇ан̃аан̣аани чаасаад̇хааран̣ан̃аан̣аани сад̇д̇аб̣ож̇жхан̇г̇авибхааванан̃аан̣аани адтамаг̇г̇ан̇г̇авибхааванан̃аан̣аани наваанубуб̣б̣авихаарасамаабад̇д̇ин̃аан̣аани д̣̇асаб̣алан̃аан̣аани жа вибхаавзд̇аб̣б̣аани.

    Yathā ca maggañāṇāni, evaṃ bhagavato tīsu kālesu appaṭihatañāṇāni catupaṭisambhidāñāṇāni catuvesārajjañāṇāni pañcagatiparicchedañāṇāni chaasādhāraṇañāṇāni sattabojjhaṅgavibhāvanañāṇāni aṭṭhamaggaṅgavibhāvanañāṇāni navānupubbavihārasamāpattiñāṇāni dasabalañāṇāni ca vibhāvetabbāni.

    д̇ад̇рааяам̣ вибхааванаа – яан̃хи гин̃жи абаримаан̣аасу логад̇хаад̇уусу абаримаан̣аанам̣ сад̇д̇аанам̣ хийнаад̣̇ибхзд̣̇абхиннаанам̣ хийнаад̣̇ибхзд̣̇абхиннаасу ад̇ийд̇аасу канд̇хааяад̇анад̇хаад̇уусу сабхаавагижжаад̣̇и авад̇т̇аависзсаад̣̇и канд̇хабадиб̣ад̣̇д̇ханаамаг̇од̇д̇аад̣̇и жа ж̇аанид̇аб̣б̣ам̣. анинд̣̇рияаб̣ад̣̇д̇хзсу жа ад̇исукумад̇ирохид̇авид̣̇уурад̣̇зсзсу руубад̇хаммзсу яо д̇ам̣д̇ам̣бажжаяависзсзхи сад̣̇д̇хим̣ бажжаяуббаннаанам̣ ван̣н̣асан̣таанаг̇анд̇харасапассаад̣̇ивисзсо, д̇ад̇т̇а саб̣б̣ад̇т̇зва хад̇т̇ад̇алз табид̇ааамалаго вияа бажжагкад̇о асан̇г̇амаббадихад̇ам̣ бхаг̇авад̇о н̃аан̣ам̣ бавад̇д̇ад̇и, д̇ат̇аа анааг̇ад̇аасу бажжуббаннаасу жаад̇и имаани д̇ийсу гаалзсу аббадихад̇ан̃аан̣аани наама. яат̇ааха –

    Tatrāyaṃ vibhāvanā – yañhi kiñci aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ hīnādibhedabhinnānaṃ hīnādibhedabhinnāsu atītāsu khandhāyatanadhātūsu sabhāvakiccādi avatthāvisesādi khandhapaṭibaddhanāmagottādi ca jānitabbaṃ. Anindriyabaddhesu ca atisukhumatirohitavidūradesesu rūpadhammesu yo taṃtaṃpaccayavisesehi saddhiṃ paccayuppannānaṃ vaṇṇasaṇṭhānagandharasaphassādiviseso, tattha sabbattheva hatthatale ṭhapitaāmalako viya paccakkhato asaṅgamappaṭihataṃ bhagavato ñāṇaṃ pavattati, tathā anāgatāsu paccuppannāsu cāti imāni tīsu kālesu appaṭihatañāṇāni nāma. Yathāha –

    ‘‘ад̇ийд̇ам̣сз б̣уд̣̇д̇хасса бхаг̇авад̇о аббадихад̇ам̣ н̃аан̣ам̣, анааг̇ад̇ам̣сз б̣уд̣̇д̇хасса бхаг̇авад̇о аббадихад̇ам̣ н̃аан̣ам̣, бажжуббаннам̣сз б̣уд̣̇д̇хасса бхаг̇авад̇о аббадихад̇ам̣ н̃аан̣а’’нд̇и (бади. ма. 3.5).

    ‘‘Atītaṃse buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgataṃse buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, paccuppannaṃse buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 3.5).

    д̇аани банзд̇аани д̇ад̇т̇а д̇ад̇т̇а д̇хаммаанам̣ сабхаавасарасалагкан̣асса ависам̣ваад̣̇анад̇о д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани, д̇аани бхаг̇аваа саяамбхун̃аан̣зна ад̇хиг̇ан̃чи. звам̣ д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Tāni panetāni tattha tattha dhammānaṃ sabhāvasarasalakkhaṇassa avisaṃvādanato tathāni avitathāni anaññathāni, tāni bhagavā sayambhuñāṇena adhigañchi. Evaṃ tathāni āgatoti tathāgato.

    д̇ат̇аа ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа, д̇хаммабадисамбхид̣̇аа, нируд̇д̇ибадисамбхид̣̇аа, бадибхаанабадисамбхид̣̇аад̇и жад̇ассо бадисамбхид̣̇аа. д̇ад̇т̇а ад̇т̇абабхзд̣̇асса саллагкан̣авибхааванававад̇т̇аанагаран̣асамад̇т̇ам̣ ад̇т̇з бабхзд̣̇аг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа. д̇хаммабабхзд̣̇асса саллагкан̣авибхааванававад̇т̇аанагаран̣асамад̇т̇ам̣ д̇хаммз бабхзд̣̇аг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа. нируд̇д̇ибабхзд̣̇асса саллагкан̣авибхааванававад̇т̇аанагаран̣асамад̇т̇ам̣ нируд̇д̇аабхилаабз бабхзд̣̇аг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ нируд̇д̇ибадисамбхид̣̇аа. бадибхаанабабхзд̣̇асса саллагкан̣авибхааванававад̇т̇аанагаран̣асамад̇т̇ам̣ бадибхаанз бабхзд̣̇аг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ бадибхаанабадисамбхид̣̇аа. вуд̇д̇ан̃хзд̇ам̣ –

    Tathā atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidāti catasso paṭisambhidā. Tattha atthapabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā. Dhammapabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Niruttipabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ niruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā. Paṭibhānapabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ад̇т̇з н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа, д̇хаммз н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа, д̇ад̇ра д̇хамманируд̇д̇аабхилаабз н̃аан̣ам̣ нируд̇д̇ибадисамбхид̣̇аа, н̃аан̣зсу н̃аан̣ам̣ бадибхаанабадисамбхид̣̇аа’’д̇и (вибха. 718).

    ‘‘Atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhamme ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā’’ti (vibha. 718).

    зд̇т̇а жа хзд̇уанусаарзна аран̣ийяад̇о ад̇хиг̇анд̇аб̣б̣ад̇о жа сан̇кзбад̇о хзд̇упалам̣ ад̇т̇о наама. бабхзд̣̇ад̇о бана яам̣гин̃жи бажжаяуббаннам̣, ниб̣б̣аанам̣, бхаасид̇ад̇т̇о, вибааго, гирияаад̇и имз бан̃жа д̇хаммаа ад̇т̇о. д̇ам̣ ад̇т̇ам̣ бажжавзгканд̇асса д̇асмим̣ ад̇т̇з бабхзд̣̇аг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа. д̇хаммод̇и сан̇кзбад̇о бажжаяо. со хи яасмаа д̇ам̣ д̇ам̣ ад̇т̇ам̣ вид̣̇ахад̇и бавад̇д̇зд̇и жзва баабзд̇и жа, д̇асмаа д̇хаммод̇и вужжад̇и. бабхзд̣̇ад̇о бана яо гожи паланиб̣б̣ад̇д̇аго хзд̇у, арияамаг̇г̇о, бхаасид̇ам̣, гусалам̣, агусаланд̇и имз бан̃жа д̇хаммаа д̇хаммо, д̇ам̣ д̇хаммам̣ бажжавзгканд̇асса д̇асмим̣ д̇хаммз бабхзд̣̇аг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа. вуд̇д̇амби жзд̇ам̣ –

    Ettha ca hetuanusārena araṇīyato adhigantabbato ca saṅkhepato hetuphalaṃ attho nāma. Pabhedato pana yaṃkiñci paccayuppannaṃ, nibbānaṃ, bhāsitattho, vipāko, kiriyāti ime pañca dhammā attho. Taṃ atthaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā. Dhammoti saṅkhepato paccayo. So hi yasmā taṃ taṃ atthaṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu, ariyamaggo, bhāsitaṃ, kusalaṃ, akusalanti ime pañca dhammā dhammo, taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘д̣̇угкз н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа, д̣̇угкасамуд̣̇аяз н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа, д̣̇угканирод̇хз н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа, д̣̇угканирод̇хаг̇ааминияаа бадибад̣̇ааяа н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа’’д̇и (вибха. 719).

    ‘‘Dukkhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dukkhasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, dukkhanirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti (vibha. 719).

    ат̇а ваа хзд̇умхи н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа, хзд̇упалз н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа. яз д̇хаммаа ж̇аад̇аа бхууд̇аа сан̃ж̇аад̇аа ниб̣б̣ад̇д̇аа абхиниб̣б̣ад̇д̇аа баад̇убхууд̇аа, имзсу д̇хаммзсу н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа. яамхаа д̇хаммаа д̇з д̇хаммаа ж̇аад̇аа бхууд̇аа сан̃ж̇аад̇аа ниб̣б̣ад̇д̇аа абхиниб̣б̣ад̇д̇аа баад̇убхууд̇аа, д̇зсу д̇хаммзсу н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа. ж̇араамаран̣з н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа, ж̇араамаран̣асамуд̣̇аяз н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа. ж̇араамаран̣анирод̇хз н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа, ж̇араамаран̣анирод̇хаг̇ааминияаа бадибад̣̇ааяа н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа. ж̇аад̇ияаа, бхавз, убаад̣̇аанз, д̇ан̣хааяа, взд̣̇анааяа, пассз, сал̣ааяад̇анз, наамаруубз, вин̃н̃аан̣з, сан̇каарзсу н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа, сан̇каарасамуд̣̇аяз н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа. сан̇кааранирод̇хз н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа , сан̇кааранирод̇хаг̇ааминияаа бадибад̣̇ааяа н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа.

    Atha vā hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā. Ye dhammā jātā bhūtā sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā, imesu dhammesu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā. Yamhā dhammā te dhammā jātā bhūtā sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā, tesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Jarāmaraṇe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Jātiyā, bhave, upādāne, taṇhāya, vedanāya, phasse, saḷāyatane, nāmarūpe, viññāṇe, saṅkhāresu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Saṅkhāranirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā , saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.

    ‘‘ид̇ха бхигку д̇хаммам̣ ж̇аанаад̇и – суд̇д̇ам̣, г̇зяяам̣…бз… взд̣̇аллам̣. аяам̣ вужжад̇и д̇хаммабадисамбхид̣̇аа. со д̇асса д̇ассзва бхаасид̇асса ад̇т̇ам̣ ж̇аанаад̇и – ‘аяам̣ имасса бхаасид̇асса ад̇т̇о, аяам̣ имасса бхаасид̇асса ад̇т̇о’д̇и, аяам̣ вужжад̇и ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа (вибха. 724).

    ‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ jānāti – suttaṃ, geyyaṃ…pe… vedallaṃ. Ayaṃ vuccati dhammapaṭisambhidā. So tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jānāti – ‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa attho’ti, ayaṃ vuccati atthapaṭisambhidā (vibha. 724).

    ‘‘гад̇амз д̇хаммаа гусалаа? яасмим̣ самаяз гаамааважарам̣ гусалам̣ жид̇д̇ам̣ уббаннам̣ ход̇и соманассасахаг̇ад̇ам̣ н̃аан̣асамбаяуд̇д̇ам̣ руубаарамман̣ам̣ ваа…бз… д̇хаммаарамман̣ам̣ ваа яам̣ яам̣ ваа банаараб̣бха, д̇асмим̣ самаяз пассо ход̇и…бз… авигкзбо ход̇и. имз д̇хаммаа гусалаа. имзсу д̇хаммзсу н̃аан̣ам̣ д̇хаммабадисамбхид̣̇аа, д̇зсам̣ вибаагз н̃аан̣ам̣ ад̇т̇абадисамбхид̣̇аа’’д̇иаад̣̇и вид̇т̇ааро (вибха. 725).

    ‘‘Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Imesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’tiādi vitthāro (vibha. 725).

    д̇асмим̣ ад̇т̇з жа д̇хаммз жа сабхааванируд̇д̇и аб̣яабхижааравохааро абхилаабо, д̇асмим̣ сабхааванируд̇д̇аабхилаабз мааг̇ад̇хигааяа саб̣б̣асад̇д̇аанам̣ муулабхаасааяа ‘‘аяам̣ сабхааванируд̇д̇и, аяам̣ на сабхааванируд̇д̇ий’’д̇и бабхзд̣̇аг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ нируд̇д̇ибадисамбхид̣̇аа. яат̇аавуд̇д̇зсу д̇зсу н̃аан̣зсу г̇ожарагижжаад̣̇ивасзна вид̇т̇аарад̇о бавад̇д̇ам̣ саб̣б̣амби н̃аан̣амаарамман̣ам̣ гад̇ваа бажжавзгканд̇асса д̇асмим̣ н̃аан̣з бабхзд̣̇аг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ бадибхаанабадисамбхид̣̇аа. ид̇и имаани жад̇д̇аари бадисамбхид̣̇аан̃аан̣аани саяамзва бхаг̇авад̇аа ад̇хиг̇ад̇аани ад̇т̇ад̇хаммаад̣̇игз д̇асмим̣ д̇асмим̣ ад̇д̇ано висаяз ависам̣ваад̣̇анавасзна авибарийд̇аагаараббавад̇д̇ияаа д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани. звамби бхаг̇аваа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Tasmiṃ atthe ca dhamme ca sabhāvanirutti abyabhicāravohāro abhilāpo, tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe māgadhikāya sabbasattānaṃ mūlabhāsāya ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā. Yathāvuttesu tesu ñāṇesu gocarakiccādivasena vitthārato pavattaṃ sabbampi ñāṇamārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ ñāṇe pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Iti imāni cattāri paṭisambhidāñāṇāni sayameva bhagavatā adhigatāni atthadhammādike tasmiṃ tasmiṃ attano visaye avisaṃvādanavasena aviparītākārappavattiyā tathāni avitathāni anaññathāni. Evampi bhagavā tathāni āgatoti tathāgato.

    д̇ат̇аа яам̣ гин̃жи н̃зяяам̣ наама, саб̣б̣ам̣ д̇ам̣ бхаг̇авад̇аа саб̣б̣аагаарзна н̃аад̇ам̣ д̣̇идтам̣ ад̇хиг̇ад̇ам̣ абхисамб̣уд̣̇д̇хам̣. д̇ат̇аа хисса абхин̃н̃зяяаа д̇хаммаа абхин̃н̃зяяад̇о б̣уд̣̇д̇хаа, барин̃н̃зяяаа д̇хаммаа барин̃н̃зяяад̇о б̣уд̣̇д̇хаа, бахаад̇аб̣б̣аа д̇хаммаа бахаад̇аб̣б̣ад̇о б̣уд̣̇д̇хаа, сажчигаад̇аб̣б̣аа д̇хаммаа сажчигаад̇аб̣б̣ад̇о б̣уд̣̇д̇хаа, бхаавзд̇аб̣б̣аа д̇хаммаа бхаавзд̇аб̣б̣ад̇о б̣уд̣̇д̇хаа, яад̇о нам̣ гожи саман̣о ваа б̣раахман̣о ваа д̣̇зво ваа мааро ваа б̣рахмаа ваа ‘‘имз наама д̇з д̇хаммаа анабхисамб̣уд̣̇д̇хаа’’д̇и саха д̇хаммзна ануяун̃ж̇ид̇ум̣ самад̇т̇о над̇т̇и.

    Tathā yaṃ kiñci ñeyyaṃ nāma, sabbaṃ taṃ bhagavatā sabbākārena ñātaṃ diṭṭhaṃ adhigataṃ abhisambuddhaṃ. Tathā hissa abhiññeyyā dhammā abhiññeyyato buddhā, pariññeyyā dhammā pariññeyyato buddhā, pahātabbā dhammā pahātabbato buddhā, sacchikātabbā dhammā sacchikātabbato buddhā, bhāvetabbā dhammā bhāvetabbato buddhā, yato naṃ koci samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā ‘‘ime nāma te dhammā anabhisambuddhā’’ti saha dhammena anuyuñjituṃ samattho natthi.

    яам̣ гин̃жи бахаад̇аб̣б̣ам̣ наама, саб̣б̣ам̣ д̇ам̣ бхаг̇авад̇аа анавасзсад̇о б̣од̇химуулзязва бахийнам̣ ануббад̇д̇ид̇хаммам̣, на д̇асса бахаанааяа уд̇д̇ари гаран̣ийяам̣ ад̇т̇и . д̇ат̇аа хисса лобхад̣̇осамохавибарийд̇аманасигаараахиригаанод̇д̇аббат̇инамид̣̇д̇ха- год̇хуубанаахамагкабалаасаиссаамажчарияа- мааяаасаатзяяат̇амбхасаарамбхамаанаад̇имаанамад̣̇абамаад̣̇ад̇ивид̇хаагусаламуулад̣̇ужжарид̇а- висамасан̃н̃аамалавид̇аггабабан̃жазсанаад̇ан̣хаажад̇уб̣б̣ид̇хавибариязсааасава- г̇ант̇аогхаяог̇ааг̇ад̇ид̇ан̣хубаад̣̇аанабан̃жаабхинанд̣̇ананийваран̣а- жзд̇окилажзд̇асовиниб̣анд̇хачавиваад̣̇амууласад̇д̇аанусаяа- адтамижчад̇д̇анавааагхаад̇авад̇т̇уд̇ан̣хаамуулагад̣̇асаагусала- гаммабат̇азгавийсад̇ианзсанад̣̇ваасадтид̣̇идтиг̇ад̇аадтасад̇ад̇ан̣хаавижарид̇аад̣̇иббабхзд̣̇ам̣ д̣̇ияад̣дхагилзсасахассам̣ саха ваасанааяа бахийнам̣ самужчиннам̣ самуухад̇ам̣, яад̇о нам̣ гожи саман̣о ваа…бз… б̣рахмаа ваа ‘‘имз наама д̇з гилзсаа аббахийнаа’’д̇и саха д̇хаммзна ануяун̃ж̇ид̇ум̣ самад̇т̇о над̇т̇и.

    Yaṃ kiñci pahātabbaṃ nāma, sabbaṃ taṃ bhagavatā anavasesato bodhimūleyeva pahīnaṃ anuppattidhammaṃ, na tassa pahānāya uttari karaṇīyaṃ atthi . Tathā hissa lobhadosamohaviparītamanasikāraahirikānottappathinamiddha- kodhūpanāhamakkhapalāsaissāmacchariya- māyāsāṭheyyathambhasārambhamānātimānamadapamādatividhākusalamūladuccarita- visamasaññāmalavitakkapapañcaesanātaṇhācatubbidhavipariyesaāsava- ganthaoghayogāgatitaṇhupādānapañcābhinandananīvaraṇa- cetokhilacetasovinibandhachavivādamūlasattānusaya- aṭṭhamicchattanavaāghātavatthutaṇhāmūlakadasaakusala- kammapathaekavīsatianesanadvāsaṭṭhidiṭṭhigataaṭṭhasatataṇhāvicaritādippabhedaṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ saha vāsanāya pahīnaṃ samucchinnaṃ samūhataṃ, yato naṃ koci samaṇo vā…pe… brahmā vā ‘‘ime nāma te kilesā appahīnā’’ti saha dhammena anuyuñjituṃ samattho natthi.

    яз жимз бхаг̇авад̇аа гаммавибаагагилзсуубаваад̣̇ааан̣аавийд̇иггамаббабхзд̣̇аа анд̇арааяигаа д̇хаммаа вуд̇д̇аа, аламзва д̇з зганд̇зна анд̇арааяааяа, яад̇о нам̣ гожи саман̣о ваа…бз… б̣рахмаа ваа ‘‘наалам̣ д̇з бадисзвад̇о анд̇арааяааяаа’’д̇и саха д̇хаммзна ануяун̃ж̇ид̇ум̣ самад̇т̇о над̇т̇и.

    Ye cime bhagavatā kammavipākakilesūpavādaāṇāvītikkamappabhedā antarāyikā dhammā vuttā, alameva te ekantena antarāyāya, yato naṃ koci samaṇo vā…pe… brahmā vā ‘‘nālaṃ te paṭisevato antarāyāyā’’ti saha dhammena anuyuñjituṃ samattho natthi.

    яо жа бхаг̇авад̇аа ниравасзсаваддад̣̇угканиссаран̣ааяа сийласамаад̇хибан̃н̃аасан̇г̇ахо сад̇д̇агодтаасиго сад̇д̇ад̇им̣саббабхзд̣̇о арияамаг̇г̇абуб̣б̣ан̇г̇амо ануд̇д̇аро нияяаанад̇хаммо д̣̇зсид̇о, со зганд̇знзва нияяаад̇и бадибаннасса ваддад̣̇угкад̇о, яад̇о нам̣ гожи саман̣о ваа…бз… б̣рахмаа ваа ‘‘нияяаанад̇хаммо д̇аяаа д̣̇зсид̇о на нияяаад̇ий’’д̇и саха д̇хаммзна ануяун̃ж̇ид̇ум̣ самад̇т̇о над̇т̇и. вуд̇д̇ан̃хзд̇ам̣ – ‘‘саммаасамб̣уд̣̇д̇хасса д̇з бадиж̇аанад̇о имз д̇хаммаа анабхисамб̣уд̣̇д̇хаа’’д̇и (ма. ни. 1.150) вид̇т̇ааро. звамзд̇аани ад̇д̇ано н̃аан̣аббахаанад̣̇зсанаависзсаанам̣ авид̇ат̇абхаавааваб̣од̇ханад̇о авибарийд̇аагаараббавад̇д̇аани бхаг̇авад̇о жад̇увзсаараж̇ж̇ан̃аан̣аани д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани. звамби бхаг̇аваа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Yo ca bhagavatā niravasesavaṭṭadukkhanissaraṇāya sīlasamādhipaññāsaṅgaho sattakoṭṭhāsiko sattatiṃsappabhedo ariyamaggapubbaṅgamo anuttaro niyyānadhammo desito, so ekanteneva niyyāti paṭipannassa vaṭṭadukkhato, yato naṃ koci samaṇo vā…pe… brahmā vā ‘‘niyyānadhammo tayā desito na niyyātī’’ti saha dhammena anuyuñjituṃ samattho natthi. Vuttañhetaṃ – ‘‘sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’ti (ma. ni. 1.150) vitthāro. Evametāni attano ñāṇappahānadesanāvisesānaṃ avitathabhāvāvabodhanato aviparītākārappavattāni bhagavato catuvesārajjañāṇāni tathāni avitathāni anaññathāni. Evampi bhagavā tathāni āgatoti tathāgato.

    д̇ат̇аа нираяаг̇ад̇и, д̇иражчаанаг̇ад̇и, бзд̇аг̇ад̇и, мануссаг̇ад̇и, д̣̇зваг̇ад̇ийд̇и бан̃жа г̇ад̇ияо. д̇аасу сан̃ж̇ийваад̣̇аяо адта махаанираяаа , гуггул̣аад̣̇аяо сол̣аса уссад̣̇анираяаа, логанд̇ариганираяо жаад̇и саб̣б̣збимз зганд̇ад̣̇угкад̇ааяа нирассаад̣̇адтзна нираяаа жа, сагагаммунаа г̇анд̇аб̣б̣ад̇о г̇ад̇и жаад̇и нираяаг̇ад̇и . д̇иб̣б̣анд̇хагаарасийд̇анарагааби зд̇зсвзва анд̇ог̇ад̇хаа гимигийдабадан̇г̇асарийсабабагкисон̣асин̇г̇аалаад̣̇аяо д̇ирияам̣ ан̃чид̇абхаавзна д̇иражчаанаа наама. д̇з зва г̇ад̇ийд̇и д̇иражчаанаг̇ад̇и. куббибаасид̇абарад̣̇ад̇д̇уубаж̇ийвиниж̇жхаамад̇ан̣хигаад̣̇аяо д̣̇угкаб̣ахулад̇ааяа багадтасукад̇о ид̇аа виг̇ад̇аад̇и бзд̇аа, д̇з зва г̇ад̇ийд̇и бзд̇аг̇ад̇и. гаалаган̃жигаад̣̇иасурааби зд̇зсвзва анд̇ог̇ад̇хаа. барид̇д̇ад̣̇ийбаваасийхи сад̣̇д̇хим̣ ж̇амб̣уд̣̇ийбаад̣̇ижад̇умахаад̣̇ийбаваасино манасо уссаннад̇ааяа мануссаа, д̇з зва г̇ад̇ийд̇и мануссаг̇ад̇и. жаад̇умахаарааж̇игад̇о бадтааяа яаава нзвасан̃н̃аанаасан̃н̃ааяад̇ануубаг̇аад̇и имз чаб̣б̣ийсад̇и д̣̇званигааяаа д̣̇иб̣б̣анд̇и ад̇д̇ано ид̣̇д̇хаанубхаавзна гийл̣анд̇и ж̇од̇знд̇и жаад̇и д̣̇зваа, д̇з зва г̇ад̇ийд̇и д̣̇зваг̇ад̇и.

    Tathā nirayagati, tiracchānagati, petagati, manussagati, devagatīti pañca gatiyo. Tāsu sañjīvādayo aṭṭha mahānirayā , kukkuḷādayo soḷasa ussadanirayā, lokantarikanirayo cāti sabbepime ekantadukkhatāya nirassādaṭṭhena nirayā ca, sakakammunā gantabbato gati cāti nirayagati. Tibbandhakārasītanarakāpi etesveva antogadhā kimikīṭapaṭaṅgasarīsapapakkhisoṇasiṅgālādayo tiriyaṃ añchitabhāvena tiracchānā nāma. Te eva gatīti tiracchānagati. Khuppipāsitaparadattūpajīvinijjhāmataṇhikādayo dukkhabahulatāya pakaṭṭhasukhato itā vigatāti petā, te eva gatīti petagati. Kālakañcikādiasurāpi etesveva antogadhā. Parittadīpavāsīhi saddhiṃ jambudīpādicatumahādīpavāsino manaso ussannatāya manussā, te eva gatīti manussagati. Cātumahārājikato paṭṭhāya yāva nevasaññānāsaññāyatanūpagāti ime chabbīsati devanikāyā dibbanti attano iddhānubhāvena kīḷanti jotenti cāti devā, te eva gatīti devagati.

    д̇аа банзд̇аа г̇ад̇ияо яасмаа д̇ам̣д̇ам̣гамманиб̣б̣ад̇д̇о убабад̇д̇ибхавависзсо, д̇асмаа ад̇т̇ад̇о вибаагагканд̇хаа гадад̇д̇аа жа руубам̣. д̇ад̇т̇а ‘‘аяам̣ наама г̇ад̇и наама иминаа гаммунаа ж̇ааяад̇и, д̇асса гаммасса бажжаяависзсзхи звам̣ вибхааг̇абхиннад̇д̇аа висум̣ зд̇з сад̇д̇анигааяаа звам̣ вибхааг̇абхиннаа’’д̇и яат̇аасагам̣хзд̇упалавибхааг̇абарижчинд̣̇анавасзна таанасо хзд̇усо бхаг̇авад̇о н̃аан̣ам̣ бавад̇д̇ад̇и. д̇знааха бхаг̇аваа –

    Tā panetā gatiyo yasmā taṃtaṃkammanibbatto upapattibhavaviseso, tasmā atthato vipākakkhandhā kaṭattā ca rūpaṃ. Tattha ‘‘ayaṃ nāma gati nāma iminā kammunā jāyati, tassa kammassa paccayavisesehi evaṃ vibhāgabhinnattā visuṃ ete sattanikāyā evaṃ vibhāgabhinnā’’ti yathāsakaṃhetuphalavibhāgaparicchindanavasena ṭhānaso hetuso bhagavato ñāṇaṃ pavattati. Tenāha bhagavā –

    ‘‘бан̃жа ко имаа, саарибуд̇д̇а, г̇ад̇ияо. гад̇амаа бан̃жа? нираяо, д̇иражчаанаяони, бзд̇д̇ивисаяо, мануссаа, д̣̇зваа. нираяан̃жаахам̣, саарибуд̇д̇а, баж̇аанаами, нираяаг̇аамин̃жа маг̇г̇ам̣, нираяаг̇ааминин̃жа бадибад̣̇ам̣; яат̇аа бадибанно жа гааяасса бхзд̣̇аа барам̣ маран̣аа абааяам̣ д̣̇уг̇г̇ад̇им̣ винибаад̇ам̣ нираяам̣ убабаж̇ж̇ад̇и, д̇ан̃жа баж̇аанаамий’’д̇иаад̣̇и (ма. ни. 1.153).

    ‘‘Pañca kho imā, sāriputta, gatiyo. Katamā pañca? Nirayo, tiracchānayoni, pettivisayo, manussā, devā. Nirayañcāhaṃ, sāriputta, pajānāmi, nirayagāmiñca maggaṃ, nirayagāminiñca paṭipadaṃ; yathā paṭipanno ca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, tañca pajānāmī’’tiādi (ma. ni. 1.153).

    д̇аани банзд̇аани бхаг̇авад̇о н̃аан̣аани д̇асмим̣ д̇асмим̣ висаяз авибарийд̇аагаараббавад̇д̇ияаа ависам̣ваад̣̇анад̇о д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани. звамби бхаг̇аваа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Tāni panetāni bhagavato ñāṇāni tasmiṃ tasmiṃ visaye aviparītākārappavattiyā avisaṃvādanato tathāni avitathāni anaññathāni. Evampi bhagavā tathāni āgatoti tathāgato.

    д̇ат̇аа яам̣ сад̇д̇аанам̣ сад̣̇д̇хаад̣̇ияог̇авигалабхаавааваб̣од̇хзна аббараж̇агкамахаараж̇агкад̇аад̣̇ивисзсавибхааванам̣ бан̃н̃аасааяа аагаарзхи бавад̇д̇ам̣ бхаг̇авад̇о инд̣̇рияабаробарияад̇д̇ан̃аан̣ам̣. вуд̇д̇ан̃хзд̇ам̣ – ‘‘сад̣̇д̇хо буг̇г̇ало аббараж̇агко, ассад̣̇д̇хо буг̇г̇ало махаараж̇агко’’д̇и (бади. ма. 1.111) вид̇т̇ааро.

    Tathā yaṃ sattānaṃ saddhādiyogavikalabhāvāvabodhena apparajakkhamahārajakkhatādivisesavibhāvanaṃ paññāsāya ākārehi pavattaṃ bhagavato indriyaparopariyattañāṇaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo mahārajakkho’’ti (paṭi. ma. 1.111) vitthāro.

    яан̃жа ‘‘аяам̣ буг̇г̇ало аббараж̇агко, аяам̣ сассад̇ад̣̇идтиго, аяам̣ ужчзд̣̇ад̣̇идтиго, аяам̣ ануломигааяам̣ канд̇ияам̣ тид̇о, аяам̣ яат̇аабхууд̇ан̃аан̣з тид̇о, аяам̣ гаамаасаяо, на нзгкаммаад̣̇иаасаяо, аяам̣ нзгкаммаасаяо, на гаамаад̣̇иаасаяо’’д̇иаад̣̇инаа ‘‘имасса гаамарааг̇о ад̇ивияа т̇аамаг̇ад̇о, на бадигхаад̣̇иго, имасса бадигхо ад̇ивияа т̇аамаг̇ад̇о, на гаамарааг̇аад̣̇иго’’д̇иаад̣̇инаа ‘‘имасса бун̃н̃аабхисан̇кааро ад̇хиго, на абун̃н̃аабхисан̇кааро на аанзн̃ж̇аабхисан̇кааро, имасса абун̃н̃аабхисан̇кааро ад̇хиго, на бун̃н̃аабхисан̇кааро на аанзн̃ж̇аабхисан̇кааро, имасса аанзн̃ж̇аабхисан̇кааро ад̇хиго, на бун̃н̃аабхисан̇кааро на абун̃н̃аабхисан̇кааро. имасса гааяасужарид̇ам̣ ад̇хигам̣, имасса важийсужарид̇ам̣, имасса маносужарид̇ам̣. аяам̣ хийнаад̇химуд̇д̇иго, аяам̣ бан̣ийд̇аад̇химуд̇д̇иго, аяам̣ гаммааваран̣зна саманнааг̇ад̇о, аяам̣ гилзсааваран̣зна саманнааг̇ад̇о, аяам̣ вибаагааваран̣зна саманнааг̇ад̇о, аяам̣ на гаммааваран̣зна саманнааг̇ад̇о, на гилзсааваран̣зна, на вибаагааваран̣зна саманнааг̇ад̇о’’д̇иаад̣̇инаа жа сад̇д̇аанам̣ аасаяаад̣̇ийнам̣ яат̇аабхууд̇ам̣ вибхааванаагаараббавад̇д̇ам̣ бхаг̇авад̇о аасаяаанусаяан̃аан̣ам̣. яам̣ санд̇хааяа вуд̇д̇ам̣ –

    Yañca ‘‘ayaṃ puggalo apparajakkho, ayaṃ sassatadiṭṭhiko, ayaṃ ucchedadiṭṭhiko, ayaṃ anulomikāyaṃ khantiyaṃ ṭhito, ayaṃ yathābhūtañāṇe ṭhito, ayaṃ kāmāsayo, na nekkhammādiāsayo, ayaṃ nekkhammāsayo, na kāmādiāsayo’’tiādinā ‘‘imassa kāmarāgo ativiya thāmagato, na paṭighādiko, imassa paṭigho ativiya thāmagato, na kāmarāgādiko’’tiādinā ‘‘imassa puññābhisaṅkhāro adhiko, na apuññābhisaṅkhāro na āneñjābhisaṅkhāro, imassa apuññābhisaṅkhāro adhiko, na puññābhisaṅkhāro na āneñjābhisaṅkhāro, imassa āneñjābhisaṅkhāro adhiko, na puññābhisaṅkhāro na apuññābhisaṅkhāro. Imassa kāyasucaritaṃ adhikaṃ, imassa vacīsucaritaṃ, imassa manosucaritaṃ. Ayaṃ hīnādhimuttiko, ayaṃ paṇītādhimuttiko, ayaṃ kammāvaraṇena samannāgato, ayaṃ kilesāvaraṇena samannāgato, ayaṃ vipākāvaraṇena samannāgato, ayaṃ na kammāvaraṇena samannāgato, na kilesāvaraṇena, na vipākāvaraṇena samannāgato’’tiādinā ca sattānaṃ āsayādīnaṃ yathābhūtaṃ vibhāvanākārappavattaṃ bhagavato āsayānusayañāṇaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘ид̇ха д̇ат̇ааг̇ад̇о сад̇д̇аанам̣ аасаяам̣ ж̇аанаад̇и, анусаяам̣ ж̇аанаад̇и, жарид̇ам̣ ж̇аанаад̇и, ад̇химуд̇д̇им̣ ж̇аанаад̇и, бхаб̣б̣аабхаб̣б̣з сад̇д̇з ж̇аанаад̇ий’’д̇иаад̣̇и (бади. ма. 1.113).

    ‘‘Idha tathāgato sattānaṃ āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ jānāti, adhimuttiṃ jānāti, bhabbābhabbe satte jānātī’’tiādi (paṭi. ma. 1.113).

    яан̃жа убаримахздтимабурад̇т̇имабажчимагааязхи д̣̇агкин̣аваамаагкиган̣н̣асод̇анаасигаасод̇аам̣сагуудабассахад̇т̇абаад̣̇зхи ан̇г̇улан̇г̇уланд̇арзхи ломаломагуубзхи жа аг̇г̇игканд̇хууд̣̇агад̇хаараабавад̇д̇анам̣ анан̃н̃асаад̇хааран̣ам̣ вивид̇хавигуб̣б̣анид̣̇д̇хиниммаабанагам̣ бхаг̇авад̇о яамагабаадихаарияан̃аан̣ам̣. яам̣ санд̇хааяа вуд̇д̇ам̣ –

    Yañca uparimaheṭṭhimapuratthimapacchimakāyehi dakkhiṇavāmaakkhikaṇṇasotanāsikāsotaaṃsakūṭapassahatthapādehi aṅgulaṅgulantarehi lomalomakūpehi ca aggikkhandhūdakadhārāpavattanaṃ anaññasādhāraṇaṃ vividhavikubbaniddhinimmāpanakaṃ bhagavato yamakapāṭihāriyañāṇaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘ид̇ха д̇ат̇ааг̇ад̇о яамагабаадихаарияам̣ гарод̇и асаад̇хааран̣ам̣ саавагзхи. убаримагааяад̇о аг̇г̇игканд̇хо бавад̇д̇ад̇и, хздтимагааяад̇о уд̣̇агад̇хаараа бавад̇д̇ад̇и. хздтимагааяад̇о аг̇г̇игканд̇хо бавад̇д̇ад̇и, убаримагааяад̇о уд̣̇агад̇хаараа бавад̇д̇ад̇ий’’д̇иаад̣̇и (бади. ма. 1.116).

    ‘‘Idha tathāgato yamakapāṭihāriyaṃ karoti asādhāraṇaṃ sāvakehi. Uparimakāyato aggikkhandho pavattati, heṭṭhimakāyato udakadhārā pavattati. Heṭṭhimakāyato aggikkhandho pavattati, uparimakāyato udakadhārā pavattatī’’tiādi (paṭi. ma. 1.116).

    яан̃жа рааг̇аад̣̇ийхи ж̇аад̇иаад̣̇ийхи жа анзгзхи д̣̇угкад̇хаммзхи убад̣̇д̣̇уд̇ам̣ сад̇д̇анигааяам̣ д̇ад̇о нийхарид̇угаамад̇аавасзна наанаанаязхи бавад̇д̇асса бхаг̇авад̇о махаагарун̣оггаманасса бажжаяабхууд̇ам̣ махаагарун̣аасамаабад̇д̇ин̃аан̣ам̣. яат̇ааха –

    Yañca rāgādīhi jātiādīhi ca anekehi dukkhadhammehi upaddutaṃ sattanikāyaṃ tato nīharitukāmatāvasena nānānayehi pavattassa bhagavato mahākaruṇokkamanassa paccayabhūtaṃ mahākaruṇāsamāpattiñāṇaṃ. Yathāha –

    ‘‘гад̇амам̣ д̇ат̇ааг̇ад̇асса махаагарун̣аасамаабад̇д̇ин̃аан̣ам̣? б̣ахугзхи аагаарзхи бассанд̇аанам̣ б̣уд̣̇д̇хаанам̣ бхаг̇аванд̇аанам̣ сад̇д̇зсу махаагарун̣аа оггамад̇и, аад̣̇ид̇д̇о логасанниваасод̇и бассанд̇аанам̣ б̣уд̣̇д̇хаанам̣ бхаг̇аванд̇аанам̣ сад̇д̇зсу махаагарун̣аа оггамад̇ий’’д̇и. –

    ‘‘Katamaṃ tathāgatassa mahākaruṇāsamāpattiñāṇaṃ? Bahukehi ākārehi passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati, āditto lokasannivāsoti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamatī’’ti. –

    аад̣̇инаа (бади. ма. 1.117) згуунанавуд̇ияаа аагаарзхи вибхаж̇анам̣ гад̇ам̣.

    Ādinā (paṭi. ma. 1.117) ekūnanavutiyā ākārehi vibhajanaṃ kataṃ.

    яам̣ бана яаавад̇аа д̇хаммад̇хаад̇у, яад̇д̇агам̣ н̃аад̇аб̣б̣ам̣ сан̇кад̇аасан̇кад̇аад̣̇и, д̇асса саб̣б̣асса баробад̣̇зсзна винаа саб̣б̣аагаарад̇о бадиж̇аананасамад̇т̇ам̣ ааган̇каамад̇д̇аббадиб̣ад̣̇д̇хавуд̇д̇и анан̃н̃асаад̇хааран̣ам̣ бхаг̇авад̇о н̃аан̣ам̣ саб̣б̣ат̇аа анавасзсасан̇кад̇аасан̇кад̇асаммуд̇исажжааваб̣од̇хад̇о саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣ам̣, д̇ад̇т̇ааваран̣аабхаавад̇ова ниссан̇г̇аббавад̇д̇им̣ убаад̣̇ааяа анааваран̣ан̃аан̣анд̇и жа вужжад̇и. аяамзд̇т̇а сан̇кзбо, вид̇т̇ааро бана барад̇о аави бхависсад̇и.

    Yaṃ pana yāvatā dhammadhātu, yattakaṃ ñātabbaṃ saṅkhatāsaṅkhatādi, tassa sabbassa paropadesena vinā sabbākārato paṭijānanasamatthaṃ ākaṅkhāmattappaṭibaddhavutti anaññasādhāraṇaṃ bhagavato ñāṇaṃ sabbathā anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutisaccāvabodhato sabbaññutaññāṇaṃ, tatthāvaraṇābhāvatova nissaṅgappavattiṃ upādāya anāvaraṇañāṇanti ca vuccati. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana parato āvi bhavissati.

    звамзд̇аани бхаг̇авад̇о ча асаад̇хааран̣ан̃аан̣аани авибарийд̇аагаараббавад̇д̇ияаа яат̇аасагам̣висаяасса ависам̣ваад̣̇анад̇о д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани. звамби бхаг̇аваа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Evametāni bhagavato cha asādhāraṇañāṇāni aviparītākārappavattiyā yathāsakaṃvisayassa avisaṃvādanato tathāni avitathāni anaññathāni. Evampi bhagavā tathāni āgatoti tathāgato.

    д̇ат̇аа ‘‘сад̇д̇имз, бхигкавз, б̣ож̇жхан̇г̇аа – сад̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о, д̇хаммавижаяасамб̣ож̇жхан̇г̇о, вийрияасамб̣ож̇жхан̇г̇о, бийд̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о, бассад̣̇д̇хисамб̣ож̇жхан̇г̇о, самаад̇хисамб̣ож̇жхан̇г̇о, убзгкаасамб̣ож̇жхан̇г̇о’’д̇и (бади. ма. 2.17; сам̣. ни. 5.185) звам̣ саруубад̇о яааяам̣ логуд̇д̇арамаг̇г̇агкан̣з уббаж̇ж̇амаанаа лийнуд̣̇д̇хажжабад̇идтаанааяууханагаамасукад̇д̇агиламат̇аануяог̇аужчзд̣̇асассад̇аабхинивзсаад̣̇ийнам̣ анзгзсам̣ убад̣̇д̣̇аваанам̣ бадибагкабхууд̇аа сад̇иаад̣̇ибхзд̣̇аа д̇хаммасаамаг̇г̇ий, яааяа арияасааваго б̣уж̇жхад̇и, гилзсанид̣̇д̣̇ааяа удтахад̇и, жад̇д̇аари ваа сажжаани бадивиж̇жхад̇и, ниб̣б̣аанамзва ваа сажчигарод̇и, саа д̇хаммасаамаг̇г̇ий ‘‘б̣од̇хий’’д̇и вужжад̇и, д̇ассаа б̣од̇хияаа ан̇г̇аад̇и б̣ож̇жхан̇г̇аа. арияасааваго ваа яат̇аавуд̇д̇ааяа д̇хаммасаамаг̇г̇ияаа б̣уж̇жхад̇ийд̇и гад̇ваа ‘‘б̣од̇хий’’д̇и вужжад̇и. д̇асса б̣од̇хисса ан̇г̇аад̇и б̣ож̇жхан̇г̇аад̇и звам̣ сааман̃н̃алагкан̣ад̇о , убадтааналагкан̣о сад̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о, бавижаяалагкан̣о д̇хаммавижаяасамб̣ож̇жхан̇г̇о, баг̇г̇ахалагкан̣о вийрияасамб̣ож̇жхан̇г̇о, паран̣алагкан̣о бийд̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о, убасамалагкан̣о бассад̣̇д̇хисамб̣ож̇жхан̇г̇о, авигкзбалагкан̣о самаад̇хисамб̣ож̇жхан̇г̇о бадисан̇кааналагкан̣о убзгкаасамб̣ож̇жхан̇г̇од̇и звам̣ висзсалагкан̣ад̇о.

    Tathā ‘‘sattime, bhikkhave, bojjhaṅgā – satisambojjhaṅgo, dhammavicayasambojjhaṅgo, vīriyasambojjhaṅgo, pītisambojjhaṅgo, passaddhisambojjhaṅgo, samādhisambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo’’ti (paṭi. ma. 2.17; saṃ. ni. 5.185) evaṃ sarūpato yāyaṃ lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānā līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtā satiādibhedā dhammasāmaggī, yāya ariyasāvako bujjhati, kilesaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā saccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikaroti, sā dhammasāmaggī ‘‘bodhī’’ti vuccati, tassā bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā. Ariyasāvako vā yathāvuttāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ‘‘bodhī’’ti vuccati. Tassa bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti evaṃ sāmaññalakkhaṇato, upaṭṭhānalakkhaṇo satisambojjhaṅgo, pavicayalakkhaṇo dhammavicayasambojjhaṅgo, paggahalakkhaṇo vīriyasambojjhaṅgo, pharaṇalakkhaṇo pītisambojjhaṅgo, upasamalakkhaṇo passaddhisambojjhaṅgo, avikkhepalakkhaṇo samādhisambojjhaṅgo paṭisaṅkhānalakkhaṇo upekkhāsambojjhaṅgoti evaṃ visesalakkhaṇato.

    ‘‘д̇ад̇т̇а гад̇амо сад̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о? ид̇ха бхигку сад̇имаа ход̇и барамзна сад̇инзбаггзна саманнааг̇ад̇о, жирагад̇амби жирабхаасид̇амби сарид̇аа ход̇и ануссарид̇аа’’д̇иаад̣̇инаа (вибха. 467) сад̇д̇аннам̣ б̣ож̇жхан̇г̇аанам̣ ан̃н̃аман̃н̃уубагааравасзна згагкан̣з бавад̇д̇ид̣̇ассанад̇о. ‘‘д̇ад̇т̇а гад̇амо сад̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о? ад̇т̇и аж̇жхад̇д̇ам̣ д̇хаммзсу сад̇и, ад̇т̇и б̣ахид̣̇д̇хаа д̇хаммзсу сад̇ий’’д̇иаад̣̇инаа (вибха. 469) д̇зсам̣ висаяавибхааванаабавад̇д̇ид̣̇ассанад̇о. ‘‘д̇ад̇т̇а гад̇амо сад̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о? ид̇ха, бхигкавз, бхигку сад̇исамб̣ож̇жхан̇г̇ам̣ бхаавзд̇и вивзганиссид̇ам̣, вирааг̇аниссид̇ам̣, нирод̇ханиссид̇ам̣, восаг̇г̇абарин̣аами’’нд̇иаад̣̇инаа (вибха. 471) бхааванаавид̇хид̣̇ассанад̇о. ‘‘д̇ад̇т̇а гад̇амз сад̇д̇а б̣ож̇жхан̇г̇аа? ид̇ха бхигку яасмим̣ самаяз логуд̇д̇арам̣ жхаанам̣ бхаавзд̇и…бз… д̇асмим̣ самаяз сад̇д̇а б̣ож̇жхан̇г̇аа хонд̇и, сад̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о…бз… убзгкаасамб̣ож̇жхан̇г̇о. д̇ад̇т̇а гад̇амо сад̇исамб̣ож̇жхан̇г̇о? яаа сад̇и ануссад̇ий’’д̇иаад̣̇инаа (вибха. 478) чанавуд̇ияаа наяасахассавибхааг̇зхийд̇и звам̣ наанаагаарад̇о бавад̇д̇аани бхаг̇авад̇о б̣ож̇жхан̇г̇авибхааванан̃аан̣аани д̇асса д̇асса ад̇т̇асса ависам̣ваад̣̇анад̇о д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани. звамби бхаг̇аваа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    ‘‘Tattha katamo satisambojjhaṅgo? Idha bhikkhu satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato, cirakatampi cirabhāsitampi saritā hoti anussaritā’’tiādinā (vibha. 467) sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ aññamaññūpakāravasena ekakkhaṇe pavattidassanato. ‘‘Tattha katamo satisambojjhaṅgo? Atthi ajjhattaṃ dhammesu sati, atthi bahiddhā dhammesu satī’’tiādinā (vibha. 469) tesaṃ visayavibhāvanāpavattidassanato. ‘‘Tattha katamo satisambojjhaṅgo? Idha, bhikkhave, bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ, virāganissitaṃ, nirodhanissitaṃ, vosaggapariṇāmi’’ntiādinā (vibha. 471) bhāvanāvidhidassanato. ‘‘Tattha katame satta bojjhaṅgā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti…pe… tasmiṃ samaye satta bojjhaṅgā honti, satisambojjhaṅgo…pe… upekkhāsambojjhaṅgo. Tattha katamo satisambojjhaṅgo? Yā sati anussatī’’tiādinā (vibha. 478) chanavutiyā nayasahassavibhāgehīti evaṃ nānākārato pavattāni bhagavato bojjhaṅgavibhāvanañāṇāni tassa tassa atthassa avisaṃvādanato tathāni avitathāni anaññathāni. Evampi bhagavā tathāni āgatoti tathāgato.

    д̇ат̇аа ‘‘д̇ад̇т̇а гад̇амам̣ д̣̇угканирод̇хаг̇ааминий бадибад̣̇аа арияасажжам̣? аяамзва арияо адтан̇г̇иго маг̇г̇о, сзяяат̇ид̣̇ам̣ – саммаад̣̇идти…бз… саммаасамаад̇хий’’д̇и (вибха. 205) звам̣ саруубад̇о. саб̣б̣агилзсзхи аарагад̇д̇аа арияабхаавагарад̇д̇аа арияапалабадилаабхагарад̇д̇аа жа арияо. арияаанам̣ адтавид̇хад̇д̇аа ниб̣б̣аанаад̇хиг̇амааяа зганд̇агааран̣ад̇д̇аа жа адтан̇г̇иго. гилзсз маарзнд̇о г̇ажчад̇и, ад̇т̇игзхи маг̇г̇ийяад̇и, саяам̣ ваа ниб̣б̣аанам̣ маг̇г̇аяад̇ийд̇и маг̇г̇од̇и звам̣ сааман̃н̃алагкан̣ад̇о. ‘‘саммаад̣̇ассаналагкан̣аа саммаад̣̇идти, саммааабхиниробаналагкан̣о саммаасан̇габбо , саммаабариг̇г̇ахан̣алагкан̣аа саммааваажаа , саммаасамудтаабаналагкан̣о саммаагамманд̇о, саммаавод̣̇ааналагкан̣о саммааааж̇ийво, саммаабаг̇г̇ахалагкан̣о саммаавааяаамо, саммааубадтааналагкан̣аа саммаасад̇и , саммааавигкзбалагкан̣о саммаасамаад̇хий’’д̇и звам̣ висзсалагкан̣ад̇о. саммаад̣̇идти д̇аава ан̃н̃зхиби ад̇д̇ано бажжанийгагилзсзхи сад̣̇д̇хим̣ мижчаад̣̇идтим̣ баж̇ахад̇и, ниб̣б̣аанам̣ аарамман̣ам̣ гарод̇и, д̇аббадижчаад̣̇агамохавид̇хаманзна асаммохад̇о самбаяуд̇д̇ад̇хаммз жа бассад̇и, д̇ат̇аа саммаасан̇габбаад̣̇аяоби мижчаасан̇габбаад̣̇ийни баж̇аханд̇и, нирод̇хан̃жа аарамман̣ам̣ гаронд̇и, сахаж̇аад̇ад̇хаммаанам̣ саммааабхиниробанабариг̇г̇ахан̣асамудтаабанавод̣̇аанабаг̇г̇ахаубадтаанасамаад̣̇аханаани жа гаронд̇ийд̇и звам̣ гижжавибхааг̇ад̇о. саммаад̣̇идти буб̣б̣абхааг̇з наанагкан̣аа висум̣ д̣̇угкаад̣̇иаарамман̣аа худ̇ваа маг̇г̇агаалз згагкан̣аа ниб̣б̣аанамзва аарамман̣ам̣ гад̇ваа гижжад̇о ‘‘д̣̇угкз н̃аан̣а’’нд̇иаад̣̇ийни жад̇д̇аари наамаани лабхад̇и. саммаасан̇габбаад̣̇аяоби буб̣б̣абхааг̇з наанагкан̣аа наанаарамман̣аа, маг̇г̇агаалз згагкан̣аа згаарамман̣аа, д̇зсу саммаасан̇габбо гижжад̇о ‘‘нзгкаммасан̇габбо’’д̇иаад̣̇ийни д̇ийн̣и наамаани лабхад̇и. саммааваажаад̣̇аяо д̇аяо буб̣б̣абхааг̇з ‘‘мусааваад̣̇аа взраман̣ий’’д̇иаад̣̇ивибхааг̇аа вирад̇ияоби жзд̇анааяоби худ̇ваа маг̇г̇агкан̣з вирад̇ияова, саммаавааяаамасад̇ияо гижжад̇о саммаббад̇хаанасад̇ибадтаанавасзна жад̇д̇аари наамаани лабханд̇и. саммаасамаад̇хи бана маг̇г̇агкан̣зби батамаж̇жхаанаад̣̇ивасзна наанаа зваад̇и звам̣ буб̣б̣абхааг̇аабарабхааг̇зсу бавад̇д̇ивибхааг̇ад̇о. ‘‘ид̇ха, бхигкавз, бхигку саммаад̣̇идтим̣ бхаавзд̇и вивзганиссид̇а’’нд̇иаад̣̇инаа (вибха. 489) бхааванаавид̇хид̇о. ‘‘д̇ад̇т̇а гад̇амо адтан̇г̇иго маг̇г̇о? ид̇ха, бхигку, яасмим̣ самаяз логуд̇д̇арам̣ жхаанам̣ бхаавзд̇и…бз… д̣̇угкабадибад̣̇ам̣ д̣̇анд̇хаабхин̃н̃ам̣, д̇асмим̣ самаяз адтан̇г̇иго маг̇г̇о ход̇и – саммаад̣̇идти саммаасан̇габбо’’д̇иаад̣̇инаа (вибха. 499) жад̇ураасийд̇ияаа наяасахассавибхааг̇зхийд̇и звам̣ анзгаагаарад̇о бавад̇д̇аани бхаг̇авад̇о арияамаг̇г̇авибхааванан̃аан̣аани ад̇т̇асса ависам̣ваад̣̇анад̇о саб̣б̣ааниби д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани звамби бхаг̇аваа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Tathā ‘‘tattha katamaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhī’’ti (vibha. 205) evaṃ sarūpato. Sabbakilesehi ārakattā ariyabhāvakarattā ariyaphalapaṭilābhakarattā ca ariyo. Ariyānaṃ aṭṭhavidhattā nibbānādhigamāya ekantakāraṇattā ca aṭṭhaṅgiko. Kilese mārento gacchati, atthikehi maggīyati, sayaṃ vā nibbānaṃ maggayatīti maggoti evaṃ sāmaññalakkhaṇato. ‘‘Sammādassanalakkhaṇā sammādiṭṭhi, sammāabhiniropanalakkhaṇo sammāsaṅkappo , sammāpariggahaṇalakkhaṇā sammāvācā , sammāsamuṭṭhāpanalakkhaṇo sammākammanto, sammāvodānalakkhaṇo sammāājīvo, sammāpaggahalakkhaṇo sammāvāyāmo, sammāupaṭṭhānalakkhaṇā sammāsati , sammāavikkhepalakkhaṇo sammāsamādhī’’ti evaṃ visesalakkhaṇato. Sammādiṭṭhi tāva aññehipi attano paccanīkakilesehi saddhiṃ micchādiṭṭhiṃ pajahati, nibbānaṃ ārammaṇaṃ karoti, tappaṭicchādakamohavidhamanena asammohato sampayuttadhamme ca passati, tathā sammāsaṅkappādayopi micchāsaṅkappādīni pajahanti, nirodhañca ārammaṇaṃ karonti, sahajātadhammānaṃ sammāabhiniropanapariggahaṇasamuṭṭhāpanavodānapaggahaupaṭṭhānasamādahanāni ca karontīti evaṃ kiccavibhāgato. Sammādiṭṭhi pubbabhāge nānakkhaṇā visuṃ dukkhādiārammaṇā hutvā maggakāle ekakkhaṇā nibbānameva ārammaṇaṃ katvā kiccato ‘‘dukkhe ñāṇa’’ntiādīni cattāri nāmāni labhati. Sammāsaṅkappādayopi pubbabhāge nānakkhaṇā nānārammaṇā, maggakāle ekakkhaṇā ekārammaṇā, tesu sammāsaṅkappo kiccato ‘‘nekkhammasaṅkappo’’tiādīni tīṇi nāmāni labhati. Sammāvācādayo tayo pubbabhāge ‘‘musāvādā veramaṇī’’tiādivibhāgā viratiyopi cetanāyopi hutvā maggakkhaṇe viratiyova, sammāvāyāmasatiyo kiccato sammappadhānasatipaṭṭhānavasena cattāri nāmāni labhanti. Sammāsamādhi pana maggakkhaṇepi paṭhamajjhānādivasena nānā evāti evaṃ pubbabhāgāparabhāgesu pavattivibhāgato. ‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu sammādiṭṭhiṃ bhāveti vivekanissita’’ntiādinā (vibha. 489) bhāvanāvidhito. ‘‘Tattha katamo aṭṭhaṅgiko maggo? Idha, bhikkhu, yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti…pe… dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye aṭṭhaṅgiko maggo hoti – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo’’tiādinā (vibha. 499) caturāsītiyā nayasahassavibhāgehīti evaṃ anekākārato pavattāni bhagavato ariyamaggavibhāvanañāṇāni atthassa avisaṃvādanato sabbānipi tathāni avitathāni anaññathāni evampi bhagavā tathāni āgatoti tathāgato.

    д̇ат̇аа батамаж̇жхаанасамаабад̇д̇ияаа жа нирод̇хасамаабад̇д̇ийд̇и зд̇аасу анубадибаадияаа вихарид̇аб̣б̣адтзна самаабаж̇ж̇ид̇аб̣б̣адтзна жа анубуб̣б̣авихаарасамаабад̇д̇ийсу самбаад̣̇анабажжавзгкан̣аад̣̇ивасзна яат̇аарахам̣ самбаяог̇авасзна жа бавад̇д̇аани бхаг̇авад̇о н̃аан̣аани д̇ад̣̇ад̇т̇асид̣̇д̇хияаа д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани. звамби бхаг̇аваа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. д̇ат̇аа ‘‘ид̣̇ам̣ имасса таанам̣ , ид̣̇ам̣ адтаана’’нд̇и авибарийд̇ам̣ д̇асса д̇асса паласса гааран̣аагааран̣аж̇аананам̣, д̇зсам̣ д̇зсам̣ сад̇д̇аанам̣ ад̇ийд̇аад̣̇ибхзд̣̇абхиннасса гаммасамаад̣̇аанасса анавасзсад̇о яат̇аабхууд̇ам̣ вибааганд̇араж̇аананам̣, ааяууханагкан̣зязва д̇асса д̇асса сад̇д̇асса ‘‘аяам̣ нираяаг̇ааминий бадибад̣̇аа…бз… аяам̣ ниб̣б̣аанаг̇ааминий бадибад̣̇аа’’д̇и яаат̇аавад̇о саасаваанаасавагаммавибхааг̇аж̇аананам̣, канд̇хааяад̇анаанам̣ убаад̣̇иннаанубаад̣̇иннаад̣̇ианзгасабхаавам̣ наанаасабхааван̃жа д̇асса логасса ‘‘имааяа наама д̇хаад̇уяаа уссаннад̇д̇аа имасмим̣ д̇хаммаббаб̣анд̇хз аяам̣ висзсо ж̇ааяад̇ий’’д̇иаад̣̇инаа наязна яат̇аабхууд̇ам̣ д̇хаад̇унаанад̇д̇аж̇аананам̣, сад̣̇д̇хаад̣̇иинд̣̇рияаанам̣ д̇игкамуд̣̇уд̇ааж̇аананам̣ сам̣гилзсаад̣̇ийхи сад̣̇д̇хим̣ жхаанавимогкаад̣̇иж̇аананам̣, сад̇д̇аанам̣ абаримаан̣аасу ж̇аад̇ийсу д̇аббадиб̣анд̇хзна сад̣̇д̇хим̣ анавасзсад̇о буб̣б̣знивуд̇т̇агканд̇хасанд̇ад̇иж̇аананам̣ хийнаад̣̇ивибхааг̇зхи сад̣̇д̇хим̣ жуд̇ибадисанд̇хиж̇аананам̣, ‘‘ид̣̇ам̣ д̣̇угка’’нд̇иаад̣̇инаа хздтаа вуд̇д̇анаязнзва жад̇усажжаж̇аанананд̇и имаани бхаг̇авад̇о д̣̇асаб̣алан̃аан̣аани авираж̇жхид̇ваа яат̇аасагам̣висаяааваг̇ааханад̇о яат̇аад̇хиббзд̇ад̇т̇асаад̇ханад̇о жа яат̇аабхууд̇авуд̇д̇ияаа д̇ат̇аани авид̇ат̇аани анан̃н̃ат̇аани. вуд̇д̇ан̃хзд̇ам̣ –

    Tathā paṭhamajjhānasamāpattiyā ca nirodhasamāpattīti etāsu anupaṭipāṭiyā viharitabbaṭṭhena samāpajjitabbaṭṭhena ca anupubbavihārasamāpattīsu sampādanapaccavekkhaṇādivasena yathārahaṃ sampayogavasena ca pavattāni bhagavato ñāṇāni tadatthasiddhiyā tathāni avitathāni anaññathāni. Evampi bhagavā tathāni āgatoti tathāgato. Tathā ‘‘idaṃ imassa ṭhānaṃ , idaṃ aṭṭhāna’’nti aviparītaṃ tassa tassa phalassa kāraṇākāraṇajānanaṃ, tesaṃ tesaṃ sattānaṃ atītādibhedabhinnassa kammasamādānassa anavasesato yathābhūtaṃ vipākantarajānanaṃ, āyūhanakkhaṇeyeva tassa tassa sattassa ‘‘ayaṃ nirayagāminī paṭipadā…pe… ayaṃ nibbānagāminī paṭipadā’’ti yāthāvato sāsavānāsavakammavibhāgajānanaṃ, khandhāyatanānaṃ upādinnānupādinnādianekasabhāvaṃ nānāsabhāvañca tassa lokassa ‘‘imāya nāma dhātuyā ussannattā imasmiṃ dhammappabandhe ayaṃ viseso jāyatī’’tiādinā nayena yathābhūtaṃ dhātunānattajānanaṃ, saddhādiindriyānaṃ tikkhamudutājānanaṃ saṃkilesādīhi saddhiṃ jhānavimokkhādijānanaṃ, sattānaṃ aparimāṇāsu jātīsu tappaṭibandhena saddhiṃ anavasesato pubbenivutthakkhandhasantatijānanaṃ hīnādivibhāgehi saddhiṃ cutipaṭisandhijānanaṃ, ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādinā heṭṭhā vuttanayeneva catusaccajānananti imāni bhagavato dasabalañāṇāni avirajjhitvā yathāsakaṃvisayāvagāhanato yathādhippetatthasādhanato ca yathābhūtavuttiyā tathāni avitathāni anaññathāni. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ид̇ха д̇ат̇ааг̇ад̇о таанан̃жа таанад̇о адтаанан̃жа адтаанад̇о яат̇аабхууд̇ам̣ баж̇аанаад̇ий’’д̇иаад̣̇и (вибха. 809; а. ни. 10.21).

    ‘‘Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādi (vibha. 809; a. ni. 10.21).

    звамби бхаг̇аваа д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Evampi bhagavā tathāni āgatoti tathāgato.

    яат̇аа жзд̇зсамби н̃аан̣аанам̣ васзна, звам̣ яат̇аавуд̇д̇аанам̣ сад̇ибадтаанасаммаббад̇хаанаад̣̇ивибхааванан̃аан̣аад̣̇иананд̇аабаримзяяабхзд̣̇аанам̣ анан̃н̃асаад̇хааран̣аанам̣ бан̃н̃аависзсаанам̣ васзна бхаг̇аваа д̇ат̇аани н̃аан̣аани ааг̇ад̇о ад̇хиг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о, звамби д̇ат̇аани ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Yathā cetesampi ñāṇānaṃ vasena, evaṃ yathāvuttānaṃ satipaṭṭhānasammappadhānādivibhāvanañāṇādianantāparimeyyabhedānaṃ anaññasādhāraṇānaṃ paññāvisesānaṃ vasena bhagavā tathāni ñāṇāni āgato adhigatoti tathāgato, evampi tathāni āgatoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇аа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? яаа д̇аа бхаг̇авад̇о абхиж̇аад̇иабхисамб̣од̇хид̇хаммавинаяабан̃н̃аабанаанубаад̣̇исзсаниб̣б̣аанад̇хаад̇уяо, д̇аа д̇ат̇аа. гим̣ вуд̇д̇ам̣ ход̇и? яад̣̇ад̇т̇ам̣ д̇аа логанаат̇зна абхибад̇т̇ид̇аа бавад̇д̇ид̇аа жа, д̇ад̣̇ад̇т̇асса зганд̇асид̣̇д̇хияаа ависам̣ваад̣̇анад̇о авибарийд̇ад̇т̇авуд̇д̇ияаа д̇ат̇аа авид̇ат̇аа анан̃н̃ат̇аа. д̇ат̇аа хи аяам̣ бхаг̇аваа б̣од̇хисад̇д̇абхууд̇о самад̇им̣сабаарамибарибууран̣аад̣̇игам̣ вуд̇д̇аббагаарам̣ саб̣б̣аб̣уд̣̇д̇хад̇д̇ахзд̇ум̣ самбаад̣̇зд̇ваа д̇усид̇абурз тид̇о б̣уд̣̇д̇хаголаахалам̣ суд̇ваа д̣̇асасахассажаггаваал̣ад̣̇звад̇аахи згад̇о саннибад̇ид̇аахи убасан̇гамид̇ваа –

    Kathaṃ tathā gatoti tathāgato? Yā tā bhagavato abhijātiabhisambodhidhammavinayapaññāpanaanupādisesanibbānadhātuyo, tā tathā. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yadatthaṃ tā lokanāthena abhipatthitā pavattitā ca, tadatthassa ekantasiddhiyā avisaṃvādanato aviparītatthavuttiyā tathā avitathā anaññathā. Tathā hi ayaṃ bhagavā bodhisattabhūto samatiṃsapāramiparipūraṇādikaṃ vuttappakāraṃ sabbabuddhattahetuṃ sampādetvā tusitapure ṭhito buddhakolāhalaṃ sutvā dasasahassacakkavāḷadevatāhi ekato sannipatitāhi upasaṅkamitvā –

    ‘‘гаало ко д̇з махаавийра, уббаж̇ж̇а маад̇угужчияам̣;

    ‘‘Kālo kho te mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ;

    сад̣̇звагам̣ д̇аараяанд̇о, б̣уж̇жхассу амад̇ам̣ бад̣̇а’’нд̇и. (б̣у. вам̣. 1.67) –

    Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ pada’’nti. (bu. vaṃ. 1.67) –

    ааяаажид̇о уббаннабуб̣б̣анимид̇д̇о бан̃жа махаавилоганаани вилогзд̇ваа ‘‘ид̣̇аани ахам̣ мануссаяонияам̣ уббаж̇ж̇ид̇ваа абхисамб̣уж̇жхиссаамий’’д̇и аасаал̣хибун̣н̣амааяам̣ сагяарааж̇агулз махаамааяааяа д̣̇звияаа гужчияам̣ бадисанд̇хим̣ г̇ахзд̇ваа д̣̇аса маасз д̣̇звамануссзхи махад̇аа барихаарзна барихарияамаано висаакабун̣н̣амааяам̣ бажжуусасамаяз абхиж̇аад̇им̣ баабун̣и.

    Āyācito uppannapubbanimitto pañca mahāvilokanāni viloketvā ‘‘idāni ahaṃ manussayoniyaṃ uppajjitvā abhisambujjhissāmī’’ti āsāḷhipuṇṇamāyaṃ sakyarājakule mahāmāyāya deviyā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasa māse devamanussehi mahatā parihārena parihariyamāno visākhapuṇṇamāyaṃ paccūsasamaye abhijātiṃ pāpuṇi.

    абхиж̇аад̇игкан̣з банасса бадисанд̇хиг̇г̇ахан̣агкан̣з вияа д̣̇вад̇д̇им̣са буб̣б̣анимид̇д̇аани баад̇урахзсум̣, аяам̣ д̣̇асасахассилогад̇хаад̇у сам̣гамби самбагамби самбавзд̇хи, д̣̇асасу жаггаваал̣асахассзсу абаримаан̣о обхаасо пари, д̇асса, д̇ам̣ сирим̣ д̣̇адтугаамаа вияа анд̇хаа жагкууни бадилабхим̣су, б̣ад̇хираа сад̣̇д̣̇ам̣ сун̣им̣су, мууг̇аа самаалабим̣су, куж̇ж̇аа уж̇уг̇ад̇д̇аа ахзсум̣, бан̇г̇улаа бад̣̇асаа г̇аманам̣ бадилабхим̣су, б̣анд̇ханаг̇ад̇аа саб̣б̣асад̇д̇аа анд̣̇уб̣анд̇ханаад̣̇ийхи мужжим̣су, саб̣б̣анарагзсу аг̇г̇и ниб̣б̣ааяи, бзд̇д̇ивисаяз куббибаасаа вуубасами, д̇иражчаанаанам̣ бхаяам̣ наахоси, саб̣б̣асад̇д̇аанам̣ рог̇о вуубасами, саб̣б̣асад̇д̇аа бияам̣вад̣̇аа ахзсум̣, мад̇хурзнаагаарзна ассаа хасим̣су, вааран̣аа г̇аж̇ж̇им̣су, саб̣б̣ад̇уурияаани сагасаганиннаад̣̇ам̣ мун̃жим̣су, агхаддид̇аани зва мануссаанам̣ хад̇т̇уубаг̇аад̣̇ийни аабхаран̣аани мад̇хурзнаагаарзна сад̣̇д̣̇ам̣ мун̃жим̣су, саб̣б̣ад̣̇исаа виббасаннаа ахзсум̣, сад̇д̇аанам̣ сукам̣ уббаад̣̇аяамаано муд̣̇усийд̇алаваад̇о вааяи, агааламзгхо васси, бат̇авид̇оби уд̣̇агам̣ уб̣бхиж̇ж̇ид̇ваа виссанд̣̇и, багкино аагаасаг̇аманам̣ виж̇ахим̣су, над̣̇ияо асанд̣̇амаанаа адтам̣су, махаасамуд̣̇д̣̇з мад̇хурам̣ уд̣̇агам̣ ахоси, убаггилзсавинимуд̇д̇з суурияз д̣̇иббамаанз зва аагаасаг̇ад̇аа саб̣б̣аа ж̇од̇ияо ж̇од̇им̣су, табзд̇ваа аруубааважарз д̣̇звз авасзсаа саб̣б̣з д̣̇зваа саб̣б̣з жа нзраяигаа д̣̇иссамаанаруубаа ахзсум̣, д̇аругуддагаваадасзлаад̣̇аяо анааваран̣абхууд̇аа ахзсум̣, сад̇д̇аанам̣ жуд̇уубабаад̇аа наахзсум̣, саб̣б̣ам̣ анидтаг̇анд̇хам̣ абхибхавид̇ваа д̣̇иб̣б̣аг̇анд̇хо бавааяи, саб̣б̣з палуубаг̇аа ругкаа палад̇хараа самбаж̇ж̇им̣су, махаасамуд̣̇д̣̇о саб̣б̣ад̇т̇агамзва бан̃жаван̣н̣зхи бад̣̇умзхи сан̃чаннад̇ало ахоси, т̇алаж̇аж̇алаж̇аад̣̇ийни саб̣б̣абубпаани бубпим̣су, ругкаанам̣ канд̇хзсу канд̇хабад̣̇умаани, саакаасу саакаабад̣̇умаани, лад̇аасу лад̇аабад̣̇умаани, бубпим̣су, махийд̇аласилаад̇алаани бхинд̣̇ид̇ваа убаруубари сад̇д̇а сад̇д̇а худ̇ваа д̣̇ан̣д̣абад̣̇умаани наама нигкамим̣су, аагаасз оламб̣агабад̣̇умаани ниб̣б̣ад̇д̇им̣су, саманд̇ад̇о бубпавассам̣ васси аагаасз д̣̇иб̣б̣ад̇уурияаани важ̇ж̇им̣су, сагалад̣̇асасахассилогад̇хаад̇у ваддзд̇ваа виссадтамаалааг̇ул̣ам̣ вияа, уббийл̣зд̇ваа бавад̇д̇амаалаагалаабо вияа, алан̇гад̇абадияад̇д̇ам̣ маалаасанам̣ вияа жа згамаалаамаалиний вибпуранд̇аваал̣аб̣ийж̇аний бубпад̇хуубаг̇анд̇хабариваасид̇аа барамасобхаг̇г̇аббад̇д̇аа ахоси, д̇аани жа буб̣б̣анимид̇д̇аани убари ад̇хиг̇ад̇аанам̣ анзгзсам̣ висзсаад̇хиг̇амаанам̣ нимид̇д̇абхууд̇аани зва ахзсум̣. звам̣ анзгажчарияабаад̇убхааваа аяам̣ абхиж̇аад̇и яад̣̇ад̇т̇ам̣ д̇зна абхибад̇т̇ид̇аа, д̇ассаа абхисамб̣од̇хияаа зганд̇асид̣̇д̇хияаа д̇ат̇аава ахоси авид̇ат̇аа анан̃н̃ат̇аа.

    Abhijātikkhaṇe panassa paṭisandhiggahaṇakkhaṇe viya dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ, ayaṃ dasasahassilokadhātu saṃkampi sampakampi sampavedhi, dasasu cakkavāḷasahassesu aparimāṇo obhāso phari, tassa, taṃ siriṃ daṭṭhukāmā viya andhā cakkhūni paṭilabhiṃsu, badhirā saddaṃ suṇiṃsu, mūgā samālapiṃsu, khujjā ujugattā ahesuṃ, paṅgulā padasā gamanaṃ paṭilabhiṃsu, bandhanagatā sabbasattā andubandhanādīhi mucciṃsu, sabbanarakesu aggi nibbāyi, pettivisaye khuppipāsā vūpasami, tiracchānānaṃ bhayaṃ nāhosi, sabbasattānaṃ rogo vūpasami, sabbasattā piyaṃvadā ahesuṃ, madhurenākārena assā hasiṃsu, vāraṇā gajjiṃsu, sabbatūriyāni sakasakaninnādaṃ muñciṃsu, aghaṭṭitāni eva manussānaṃ hatthūpagādīni ābharaṇāni madhurenākārena saddaṃ muñciṃsu, sabbadisā vippasannā ahesuṃ, sattānaṃ sukhaṃ uppādayamāno mudusītalavāto vāyi, akālamegho vassi, pathavitopi udakaṃ ubbhijjitvā vissandi, pakkhino ākāsagamanaṃ vijahiṃsu, nadiyo asandamānā aṭṭhaṃsu, mahāsamudde madhuraṃ udakaṃ ahosi, upakkilesavinimutte sūriye dippamāne eva ākāsagatā sabbā jotiyo jotiṃsu, ṭhapetvā arūpāvacare deve avasesā sabbe devā sabbe ca nerayikā dissamānarūpā ahesuṃ, tarukuṭṭakavāṭaselādayo anāvaraṇabhūtā ahesuṃ, sattānaṃ cutūpapātā nāhesuṃ, sabbaṃ aniṭṭhagandhaṃ abhibhavitvā dibbagandho pavāyi, sabbe phalūpagā rukkhā phaladharā sampajjiṃsu, mahāsamuddo sabbatthakameva pañcavaṇṇehi padumehi sañchannatalo ahosi, thalajajalajādīni sabbapupphāni pupphiṃsu, rukkhānaṃ khandhesu khandhapadumāni, sākhāsu sākhāpadumāni, latāsu latāpadumāni, pupphiṃsu, mahītalasilātalāni bhinditvā uparūpari satta satta hutvā daṇḍapadumāni nāma nikkhamiṃsu, ākāse olambakapadumāni nibbattiṃsu, samantato pupphavassaṃ vassi ākāse dibbatūriyāni vajjiṃsu, sakaladasasahassilokadhātu vaṭṭetvā vissaṭṭhamālāguḷaṃ viya, uppīḷetvā pavattamālākalāpo viya, alaṅkatapaṭiyattaṃ mālāsanaṃ viya ca ekamālāmālinī vipphurantavāḷabījanī pupphadhūpagandhaparivāsitā paramasobhaggappattā ahosi, tāni ca pubbanimittāni upari adhigatānaṃ anekesaṃ visesādhigamānaṃ nimittabhūtāni eva ahesuṃ. Evaṃ anekacchariyapātubhāvā ayaṃ abhijāti yadatthaṃ tena abhipatthitā, tassā abhisambodhiyā ekantasiddhiyā tathāva ahosi avitathā anaññathā.

    д̇ат̇аа яз б̣уд̣̇д̇хавзнзяяаа б̣од̇ханзяяаб̣анд̇хаваа, д̇з саб̣б̣зби анавасзсад̇о саяамзва бхаг̇авад̇аа винийд̇аа. яз жа саавагавзнзяяаа д̇хаммавзнзяяаа жа, д̇зби саавагаад̣̇ийхи винийд̇аа винаяам̣ г̇ажчанд̇и г̇амиссанд̇и жаад̇и яад̣̇ад̇т̇ам̣ бхаг̇авад̇аа абхисамб̣од̇хи абхибад̇т̇ид̇аа, д̇ад̣̇ад̇т̇асса зганд̇асид̣̇д̇хияаа абхисамб̣од̇хи д̇ат̇аа авид̇ат̇аа анан̃н̃ат̇аа.

    Tathā ye buddhaveneyyā bodhaneyyabandhavā, te sabbepi anavasesato sayameva bhagavatā vinītā. Ye ca sāvakaveneyyā dhammaveneyyā ca, tepi sāvakādīhi vinītā vinayaṃ gacchanti gamissanti cāti yadatthaṃ bhagavatā abhisambodhi abhipatthitā, tadatthassa ekantasiddhiyā abhisambodhi tathā avitathā anaññathā.

    абижа яасса яасса н̃зяяад̇хаммасса яо яо сабхааво б̣уж̇жхид̇аб̣б̣о, со со хад̇т̇ад̇алз табид̇ааамалагам̣ вияа ааваж̇ж̇анамад̇д̇абадиб̣ад̣̇д̇хзна ад̇д̇ано н̃аан̣зна авибарийд̇ам̣ анавасзсад̇о бхаг̇авад̇аа абхисамб̣уд̣̇д̇ход̇и звамби абхисамб̣од̇хи д̇ат̇аа авид̇ат̇аа анан̃н̃ат̇аа.

    Apica yassa yassa ñeyyadhammassa yo yo sabhāvo bujjhitabbo, so so hatthatale ṭhapitaāmalakaṃ viya āvajjanamattapaṭibaddhena attano ñāṇena aviparītaṃ anavasesato bhagavatā abhisambuddhoti evampi abhisambodhi tathā avitathā anaññathā.

    д̇ат̇аа д̇зсам̣ д̇зсам̣ д̇хаммаанам̣ д̇ат̇аа д̇ат̇аа д̣̇зсзд̇аб̣б̣аббагаарам̣, д̇зсам̣ д̇зсан̃жа сад̇д̇аанам̣ аасаяаанусаяажарияаад̇химуд̇д̇им̣ саммад̣̇зва ологзд̇ваа д̇хаммад̇ам̣ авиж̇аханд̇знзва бан̃н̃ад̇д̇инаяам̣ вохаарамад̇д̇ам̣ анад̇ид̇хааванд̇знзва жа д̇хаммад̇ам̣ вибхаавзнд̇зна яат̇аабараад̇хам̣ яат̇ааж̇жхаасаяам̣ яат̇аад̇хамман̃жа анусаасанд̇зна бхаг̇авад̇аа взнзяяаа винийд̇аа арияабхуумим̣ самбаабид̇аад̇и д̇хаммавинаяабан̃н̃аабанаабисса д̇ад̣̇ад̇т̇асид̣̇д̇хияаа яат̇аабхууд̇авуд̇д̇ияаа жа д̇ат̇аа авид̇ат̇аа анан̃н̃ат̇аа.

    Tathā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ tathā tathā desetabbappakāraṃ, tesaṃ tesañca sattānaṃ āsayānusayacariyādhimuttiṃ sammadeva oloketvā dhammataṃ avijahanteneva paññattinayaṃ vohāramattaṃ anatidhāvanteneva ca dhammataṃ vibhāventena yathāparādhaṃ yathājjhāsayaṃ yathādhammañca anusāsantena bhagavatā veneyyā vinītā ariyabhūmiṃ sampāpitāti dhammavinayapaññāpanāpissa tadatthasiddhiyā yathābhūtavuttiyā ca tathā avitathā anaññathā.

    д̇ат̇аа яаа саа бхаг̇авад̇аа ануббад̇д̇аа бат̇авияаад̣̇ипассавзд̣̇анаад̣̇ируубааруубасабхааванимуд̇д̇аа луж̇ж̇анабалуж̇ж̇анабхааваабхаавад̇о логасабхааваад̇ийд̇аа д̇амасаа висам̣садтад̇д̇аа гзнажи анобхаасанийяаа логасабхааваабхаавад̇о зва г̇ад̇иаад̣̇ибхааварахид̇аа аббад̇идтаа анаарамман̣аа амад̇амахааниб̣б̣аанад̇хаад̇у канд̇хасан̇каад̇аанам̣ убаад̣̇ийнам̣ лзсамад̇д̇ассааби абхаавад̇о ‘‘анубаад̣̇исзсаа’’д̇иби вужжад̇и. яам̣ санд̇хааяа вуд̇д̇ам̣ –

    Tathā yā sā bhagavatā anuppattā pathaviyādiphassavedanādirūpārūpasabhāvanimuttā lujjanapalujjanabhāvābhāvato lokasabhāvātītā tamasā visaṃsaṭṭhattā kenaci anobhāsanīyā lokasabhāvābhāvato eva gatiādibhāvarahitā appatiṭṭhā anārammaṇā amatamahānibbānadhātu khandhasaṅkhātānaṃ upādīnaṃ lesamattassāpi abhāvato ‘‘anupādisesā’’tipi vuccati. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘ад̇т̇и, бхигкавз, д̇ад̣̇ааяад̇анам̣, яад̇т̇а нзва бат̇авий на аабо на д̇зж̇о на вааяо на аагаасаанан̃жааяад̇анам̣ на вин̃н̃аан̣ан̃жааяад̇анам̣ на аагин̃жан̃н̃ааяад̇анам̣ на нзвасан̃н̃аанаасан̃н̃ааяад̇анам̣ нааяам̣ лого на баро лого на жа убхо жанд̣̇имасуурияаа. д̇амахам̣, бхигкавз, нзва ааг̇ад̇им̣ вад̣̇аами на г̇ад̇им̣ на тид̇им̣ на жуд̇им̣ на убабад̇д̇им̣; аббад̇идтам̣ аббавад̇д̇ам̣ анаарамман̣амзвзд̇ам̣ зсзванд̇о д̣̇угкассаа’’д̇и (уд̣̇аа. 71).

    ‘‘Atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī na āpo na tejo na vāyo na ākāsānañcāyatanaṃ na viññāṇañcāyatanaṃ na ākiñcaññāyatanaṃ na nevasaññānāsaññāyatanaṃ nāyaṃ loko na paro loko na ca ubho candimasūriyā. Tamahaṃ, bhikkhave, neva āgatiṃ vadāmi na gatiṃ na ṭhitiṃ na cutiṃ na upapattiṃ; appatiṭṭhaṃ appavattaṃ anārammaṇamevetaṃ esevanto dukkhassā’’ti (udā. 71).

    саа саб̣б̣зсамби убаад̣̇аанагканд̇хаанам̣ ад̇т̇ан̇г̇амо саб̣б̣асан̇каараанам̣ самат̇о, саб̣б̣уубад̇хийнам̣ бадиниссаг̇г̇о, саб̣б̣ад̣̇угкаанам̣ вуубасамо, саб̣б̣аалаяаанам̣ самуг̇гхаад̇о, саб̣б̣аваддаанам̣ убажчзд̣̇о, ажжанд̇асанд̇илагкан̣аад̇и яат̇аавуд̇д̇асабхаавасса гад̣̇аажиби ависам̣ваад̣̇анад̇о д̇ат̇аа авид̇ат̇аа анан̃н̃ат̇аа . звамзд̇аа абхиж̇аад̇иаад̣̇игаа д̇ат̇аа г̇ад̇о убаг̇ад̇о ад̇хиг̇ад̇о бадибанно бад̇д̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. звам̣ бхаг̇аваа д̇ат̇аа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Sā sabbesampi upādānakkhandhānaṃ atthaṅgamo sabbasaṅkhārānaṃ samatho, sabbūpadhīnaṃ paṭinissaggo, sabbadukkhānaṃ vūpasamo, sabbālayānaṃ samugghāto, sabbavaṭṭānaṃ upacchedo, accantasantilakkhaṇāti yathāvuttasabhāvassa kadācipi avisaṃvādanato tathā avitathā anaññathā . Evametā abhijātiādikā tathā gato upagato adhigato paṭipanno pattoti tathāgato. Evaṃ bhagavā tathā gatoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇аавид̇ход̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? яат̇аавид̇хаа буримагаа саммаасамб̣уд̣̇д̇хаа, аяамби бхаг̇аваа д̇ат̇аавид̇хо. гим̣ вуд̇д̇ам̣ ход̇и? яат̇аавид̇хаа д̇з бхаг̇аванд̇о маг̇г̇асийлзна, паласийлзна, саб̣б̣знаби логияалогуд̇д̇арасийлзна, маг̇г̇асамаад̇хинаа, паласамаад̇хинаа, саб̣б̣знаби логияалогуд̇д̇арасамаад̇хинаа, маг̇г̇абан̃н̃ааяа, палабан̃н̃ааяа, саб̣б̣ааяаби логияалогуд̇д̇арабан̃н̃ааяа, д̣̇звасигам̣ вал̣ан̃ж̇ид̇аб̣б̣зхи жад̇увийсад̇игодисад̇асахассасамаабад̇д̇ивихаарзхи, д̇ад̣̇ан̇г̇авимуд̇д̇ияаа вигкамбханавимуд̇д̇ияаа самужчзд̣̇авимуд̇д̇ияаа бадиббассад̣̇д̇хивимуд̇д̇ияаа ниссаран̣авимуд̇д̇ияаад̇и сан̇кзбад̇о, вид̇т̇аарад̇о бана ананд̇аабаримаан̣абхзд̣̇зхи ажинд̇зяяаанубхаавзхи сагаласаб̣б̣ан̃н̃уг̇ун̣зхи, аяамби амхаагам̣ бхаг̇аваа д̇ат̇аавид̇хо. саб̣б̣зсан̃хи саммаасамб̣уд̣̇д̇хаанам̣ ааяувзмад̇д̇ам̣, сарийраббамаан̣авзмад̇д̇ам̣, гулавзмад̇д̇ам̣, д̣̇уггаражарияаавзмад̇д̇ам̣, расмивзмад̇д̇анд̇и имзхи бан̃жахи взмад̇д̇зхи сияаа взмад̇д̇ам̣, на бана сийлависуд̣̇д̇хиаад̣̇ийсу висуд̣̇д̇хийсу самат̇авибассанаабадибад̇д̇ияам̣ ад̇д̇анаа бадивид̣̇д̇хаг̇ун̣зсу жа гин̃жи наанаагаран̣ам̣ ад̇т̇и, ат̇а ко маж̇жхз бхиннасуван̣н̣ам̣ вияа ан̃н̃ам̣ман̃н̃ам̣ ниб̣б̣исзсаа д̇з б̣уд̣̇д̇хаа бхаг̇аванд̇о. д̇асмаа яат̇аавид̇хаа буримагаа саммаасамб̣уд̣̇д̇хаа, аяамби бхаг̇аваа д̇ат̇аавид̇хо. звам̣ д̇ат̇аавид̇ход̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. вид̇хад̇т̇о жзд̇т̇а г̇ад̇асад̣̇д̣̇о. д̇ат̇аа хи логияаа вид̇хаяуд̇д̇аг̇ад̇асад̣̇д̣̇з багаарад̇т̇з вад̣̇анд̇и.

    Kathaṃ tathāvidhoti tathāgato? Yathāvidhā purimakā sammāsambuddhā, ayampi bhagavā tathāvidho. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yathāvidhā te bhagavanto maggasīlena, phalasīlena, sabbenapi lokiyalokuttarasīlena, maggasamādhinā, phalasamādhinā, sabbenapi lokiyalokuttarasamādhinā, maggapaññāya, phalapaññāya, sabbāyapi lokiyalokuttarapaññāya, devasikaṃ vaḷañjitabbehi catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattivihārehi, tadaṅgavimuttiyā vikkhambhanavimuttiyā samucchedavimuttiyā paṭippassaddhivimuttiyā nissaraṇavimuttiyāti saṅkhepato, vitthārato pana anantāparimāṇabhedehi acinteyyānubhāvehi sakalasabbaññuguṇehi, ayampi amhākaṃ bhagavā tathāvidho. Sabbesañhi sammāsambuddhānaṃ āyuvemattaṃ, sarīrappamāṇavemattaṃ, kulavemattaṃ, dukkaracariyāvemattaṃ, rasmivemattanti imehi pañcahi vemattehi siyā vemattaṃ, na pana sīlavisuddhiādīsu visuddhīsu samathavipassanāpaṭipattiyaṃ attanā paṭividdhaguṇesu ca kiñci nānākaraṇaṃ atthi, atha kho majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya aññaṃmaññaṃ nibbisesā te buddhā bhagavanto. Tasmā yathāvidhā purimakā sammāsambuddhā, ayampi bhagavā tathāvidho. Evaṃ tathāvidhoti tathāgato. Vidhattho cettha gatasaddo. Tathā hi lokiyā vidhayuttagatasadde pakāratthe vadanti.

    гат̇ам̣ д̇ат̇аабавад̇д̇игод̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? анан̃н̃асаад̇хааран̣зна ид̣̇д̇хаанубхаавзна саманнааг̇ад̇ад̇д̇аа ад̇т̇абадисамбхид̣̇аад̣̇ийнам̣ уггам̣сабаарамиббад̇д̇ияаа анааваран̣ан̃аан̣абадилаабхзна жа бхаг̇авад̇о гааяаббавад̇д̇ияаад̣̇ийнам̣ гад̇т̇ажи бадигхаад̇аабхаавад̇о яат̇ааружи д̇ат̇аа г̇ад̇ам̣ г̇ад̇и г̇аманам̣ гааяаважийжид̇д̇аббавад̇д̇и зд̇ассаад̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. звам̣ д̇ат̇аабавад̇д̇игод̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Kathaṃ tathāpavattikoti tathāgato? Anaññasādhāraṇena iddhānubhāvena samannāgatattā atthapaṭisambhidādīnaṃ ukkaṃsapāramippattiyā anāvaraṇañāṇapaṭilābhena ca bhagavato kāyappavattiyādīnaṃ katthaci paṭighātābhāvato yathāruci tathā gataṃ gati gamanaṃ kāyavacīcittappavatti etassāti tathāgato. Evaṃ tathāpavattikoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇зхи аг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о? б̣од̇хисамбхаарасамбхаран̣з д̇аббадибагкаббавад̇д̇исан̇каад̇ам̣ над̇т̇и зд̇асса г̇ад̇анд̇и аг̇ад̇о. со банасса аг̇ад̇абхааво мажчзрад̣̇аанабаарамиаад̣̇ийсу авибарийд̇ам̣ аад̣̇ийнаваанисам̣сабажжавзгкан̣аад̣̇инаяаббавад̇д̇зхи н̃аан̣зхийд̇и д̇ат̇зхи н̃аан̣зхи аг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Kathaṃ tathehi agatoti tathāgato? Bodhisambhārasambharaṇe tappaṭipakkhappavattisaṅkhātaṃ natthi etassa gatanti agato. So panassa agatabhāvo maccheradānapāramiādīsu aviparītaṃ ādīnavānisaṃsapaccavekkhaṇādinayappavattehi ñāṇehīti tathehi ñāṇehi agatoti tathāgato.

    ат̇а ваа гилзсаабхисан̇каараббавад̇д̇исан̇каад̇ам̣ канд̇хаббавад̇д̇исан̇каад̇амзва ваа бан̃жасуби г̇ад̇ийсу г̇ад̇ам̣ г̇аманам̣ зд̇асса над̇т̇ийд̇и аг̇ад̇о. саубаад̣̇исзсаанубаад̣̇исзсаниб̣б̣аанаббад̇д̇ияаа свааяамасса аг̇ад̇абхааво д̇ат̇зхи арияамаг̇г̇ан̃аан̣зхийд̇и звамби бхаг̇аваа д̇ат̇зхи ааг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Atha vā kilesābhisaṅkhārappavattisaṅkhātaṃ khandhappavattisaṅkhātameva vā pañcasupi gatīsu gataṃ gamanaṃ etassa natthīti agato. Saupādisesaanupādisesanibbānappattiyā svāyamassa agatabhāvo tathehi ariyamaggañāṇehīti evampi bhagavā tathehi āgatoti tathāgato.

    гат̇ам̣ д̇ат̇ааг̇ад̇абхаавзна д̇ат̇ааг̇ад̇о? д̇ат̇ааг̇ад̇абхаавзнаад̇и жа д̇ат̇ааг̇ад̇асса саб̣бхаавзна, ад̇т̇ид̇ааяаад̇и ад̇т̇о. го банзса д̇ат̇ааг̇ад̇о, яасса ад̇т̇ид̇ааяа бхаг̇аваа д̇ат̇ааг̇ад̇од̇и вужжад̇ийд̇и? сад̣̇д̇хаммо. сад̣̇д̇хаммо хи арияамаг̇г̇о д̇аава яат̇аа яуг̇анад̣̇д̇хасамат̇авибассанааб̣алзна анавасзсагилзсабагкам̣ самуухананд̇зна самужчзд̣̇аббахаанавасзна г̇анд̇аб̣б̣ам̣, д̇ат̇аа г̇ад̇о. палад̇хаммо яат̇аа ад̇д̇ано маг̇г̇аануруубам̣ бадиббассад̣̇д̇хиббахаанавасзна г̇анд̇аб̣б̣ам̣, д̇ат̇аа г̇ад̇о бавад̇д̇о. ниб̣б̣аанад̇хаммо бана яат̇аа г̇ад̇о бан̃н̃ааяа бадивид̣̇д̇хо сагалаваддад̣̇угкавуубасамааяа самбаж̇ж̇ад̇и, б̣уд̣̇д̇хаад̣̇ийхи д̇ат̇аа г̇ад̇о сажчигад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. барияад̇д̇ид̇хаммоби яат̇аа буримаб̣уд̣̇д̇хзхи суд̇д̇аг̇зяяаад̣̇ивасзна бавад̇д̇иаад̣̇иббагаасанавасзна жа взнзяяаанам̣ аасаяаад̣̇иануруубам̣ бавад̇д̇ид̇о, амхаагамби бхаг̇авад̇аа д̇ат̇аа г̇ад̇о г̇ад̣̇ид̇о бавад̇д̇ид̇од̇и ваа д̇ат̇ааг̇ад̇о. яат̇аа бхаг̇авад̇аа д̣̇зсид̇о, д̇ат̇аа бхаг̇авад̇о саавагзхи г̇ад̇о аваг̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. звам̣ саб̣б̣оби сад̣̇д̇хаммо д̇ат̇ааг̇ад̇о. д̇знааха сагго д̣̇зваанаминд̣̇о ‘‘д̇ат̇ааг̇ад̇ам̣ д̣̇звамануссабууж̇ид̇ам̣, д̇хаммам̣ намассаама сувад̇т̇и ход̇уу’’д̇и (ку. баа. 6.17; су. ни. 240). сваасса ад̇т̇ийд̇и бхаг̇аваа д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Kathaṃ tathāgatabhāvena tathāgato? Tathāgatabhāvenāti ca tathāgatassa sabbhāvena, atthitāyāti attho. Ko panesa tathāgato, yassa atthitāya bhagavā tathāgatoti vuccatīti? Saddhammo. Saddhammo hi ariyamaggo tāva yathā yuganaddhasamathavipassanābalena anavasesakilesapakkhaṃ samūhanantena samucchedappahānavasena gantabbaṃ, tathā gato. Phaladhammo yathā attano maggānurūpaṃ paṭippassaddhippahānavasena gantabbaṃ, tathā gato pavatto. Nibbānadhammo pana yathā gato paññāya paṭividdho sakalavaṭṭadukkhavūpasamāya sampajjati, buddhādīhi tathā gato sacchikatoti tathāgato. Pariyattidhammopi yathā purimabuddhehi suttageyyādivasena pavattiādippakāsanavasena ca veneyyānaṃ āsayādianurūpaṃ pavattito, amhākampi bhagavatā tathā gato gadito pavattitoti vā tathāgato. Yathā bhagavatā desito, tathā bhagavato sāvakehi gato avagatoti tathāgato. Evaṃ sabbopi saddhammo tathāgato. Tenāha sakko devānamindo ‘‘tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ, dhammaṃ namassāma suvatthi hotū’’ti (khu. pā. 6.17; su. ni. 240). Svāssa atthīti bhagavā tathāgato.

    яат̇аа жа д̇хаммо, звам̣ арияасан̇гхоби, яат̇аа ад̇д̇ахид̇ааяа барахид̇ааяа жа бадибаннзхи сувисуд̣̇д̇хам̣ буб̣б̣абхааг̇асамат̇авибассанаабадибад̣̇ам̣ бурагкад̇ваа д̇зна д̇зна маг̇г̇зна г̇анд̇аб̣б̣ам̣, д̇ам̣ д̇ам̣ д̇ат̇аа г̇ад̇од̇и д̇ат̇ааг̇ад̇о. яат̇аа ваа бхаг̇авад̇аа сажжабадижжасамуббаад̣̇аад̣̇инаяо д̣̇зсид̇о, д̇ат̇аа жа б̣уд̣̇д̇хад̇д̇аа д̇ат̇аа г̇ад̣̇анад̇о жа д̇ат̇ааг̇ад̇о. д̇знааха сагго д̣̇зварааж̇аа – ‘‘д̇ат̇ааг̇ад̇ам̣ д̣̇звамануссабууж̇ид̇ам̣, сан̇гхам̣ намассаама сувад̇т̇и ход̇уу’’д̇и (ку. баа. 6.18; су. ни. 241), сваасса саавагабхууд̇о ад̇т̇ийд̇и бхаг̇аваа д̇ат̇ааг̇ад̇о. звам̣ д̇ат̇ааг̇ад̇абхаавзна д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Yathā ca dhammo, evaṃ ariyasaṅghopi, yathā attahitāya parahitāya ca paṭipannehi suvisuddhaṃ pubbabhāgasamathavipassanāpaṭipadaṃ purakkhatvā tena tena maggena gantabbaṃ, taṃ taṃ tathā gatoti tathāgato. Yathā vā bhagavatā saccapaṭiccasamuppādādinayo desito, tathā ca buddhattā tathā gadanato ca tathāgato. Tenāha sakko devarājā – ‘‘tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ, saṅghaṃ namassāma suvatthi hotū’’ti (khu. pā. 6.18; su. ni. 241), svāssa sāvakabhūto atthīti bhagavā tathāgato. Evaṃ tathāgatabhāvena tathāgato.

    ид̣̇амби д̇ат̇ааг̇ад̇асса д̇ат̇ааг̇ад̇абхаавад̣̇ийбанз мукамад̇д̇агамзва, саб̣б̣аагаарзна бана д̇ат̇ааг̇ад̇ова д̇ат̇ааг̇ад̇асса д̇ат̇ааг̇ад̇абхаавам̣ ван̣н̣зяяа. ид̣̇ан̃хи д̇ат̇ааг̇ад̇абад̣̇ам̣ махад̇т̇ам̣, махааг̇ад̇игам̣, махаависаяам̣, д̇асса аббамаад̣̇абад̣̇асса вияа д̇збидагамби б̣уд̣̇д̇хаважанам̣ яуд̇д̇ид̇о ад̇т̇абхаавзна аахаранд̇о ‘‘ад̇ид̇т̇зна д̇хаммагат̇иго багканд̣̇о’’д̇и на вад̇д̇аб̣б̣од̇и.

    Idampi tathāgatassa tathāgatabhāvadīpane mukhamattakameva, sabbākārena pana tathāgatova tathāgatassa tathāgatabhāvaṃ vaṇṇeyya. Idañhi tathāgatapadaṃ mahatthaṃ, mahāgatikaṃ, mahāvisayaṃ, tassa appamādapadassa viya tepiṭakampi buddhavacanaṃ yuttito atthabhāvena āharanto ‘‘atitthena dhammakathiko pakkhando’’ti na vattabboti.

    д̇ад̇т̇зд̇ам̣ вужжад̇и –

    Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘яат̇зва логз буримаа махзсино,

    ‘‘Yatheva loke purimā mahesino,

    саб̣б̣ан̃н̃убхаавам̣ мунаяо ид̇хааг̇ад̇аа;

    Sabbaññubhāvaṃ munayo idhāgatā;

    д̇ат̇аа аяам̣ сагяамунийби ааг̇ад̇о,

    Tathā ayaṃ sakyamunīpi āgato,

    д̇ат̇ааг̇ад̇о вужжад̇и д̇зна жагкумаа.

    Tathāgato vuccati tena cakkhumā.

    ‘‘бахааяа гаамаад̣̇ималз асзсад̇о,

    ‘‘Pahāya kāmādimale asesato,

    самаад̇хин̃аан̣зхи яат̇аа г̇ад̇аа ж̇инаа;

    Samādhiñāṇehi yathā gatā jinā;

    бураад̇анаа сагяамуний ж̇уд̇инд̇харо,

    Purātanā sakyamunī jutindharo,

    д̇ат̇аа г̇ад̇о д̇зна д̇ат̇ааг̇ад̇о мад̇о.

    Tathā gato tena tathāgato mato.

    ‘‘д̇ат̇ан̃жа д̇хаад̇ааяад̇анаад̣̇илагкан̣ам̣,

    ‘‘Tathañca dhātāyatanādilakkhaṇaṃ,

    сабхаавасааман̃н̃авибхааг̇абхзд̣̇ад̇о;

    Sabhāvasāmaññavibhāgabhedato;

    саяамбхун̃аан̣зна ж̇инояамааг̇ад̇о,

    Sayambhuñāṇena jinoyamāgato,

    д̇ат̇ааг̇ад̇о вужжад̇и сагяабун̇г̇аво.

    Tathāgato vuccati sakyapuṅgavo.

    ‘‘д̇ат̇аани сажжаани саманд̇ажагкунаа,

    ‘‘Tathāni saccāni samantacakkhunā,

    д̇ат̇аа ид̣̇аббажжаяад̇аа жа саб̣б̣асо;

    Tathā idappaccayatā ca sabbaso;

    анан̃н̃анзяяаа наяад̇о вибхаавид̇аа,

    Anaññaneyyā nayato vibhāvitā,

    д̇ат̇аа г̇ад̇о д̇зна ж̇ино д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Tathā gato tena jino tathāgato.

    ‘‘анзгабхзд̣̇аасуби логад̇хаад̇усу,

    ‘‘Anekabhedāsupi lokadhātusu,

    ж̇инасса руубааяад̇анаад̣̇иг̇ожарз;

    Jinassa rūpāyatanādigocare;

    вижид̇д̇абхзд̣̇з д̇ат̇амзва д̣̇ассанам̣,

    Vicittabhede tathameva dassanaṃ,

    д̇ат̇ааг̇ад̇о д̇зна саманд̇аложано.

    Tathāgato tena samantalocano.

    ‘‘яад̇о жа д̇хаммам̣ д̇ат̇амзва бхаасад̇и,

    ‘‘Yato ca dhammaṃ tathameva bhāsati,

    гарод̇и ваажааяануруубамад̇д̇ано;

    Karoti vācāyanurūpamattano;

    г̇ун̣зхи логам̣ абхибхуяяирийяад̇и,

    Guṇehi lokaṃ abhibhuyyirīyati,

    д̇ат̇ааг̇ад̇о д̇знаби логанааяаго.

    Tathāgato tenapi lokanāyako.

    ‘‘д̇ат̇аа барин̃н̃ааяа д̇ат̇ааяа саб̣б̣асо,

    ‘‘Tathā pariññāya tathāya sabbaso,

    авзд̣̇и логам̣ бабхавам̣ ад̇иггами;

    Avedi lokaṃ pabhavaṃ atikkami;

    г̇ад̇о жа бажжагкагирияааяа ниб̣б̣уд̇им̣,

    Gato ca paccakkhakiriyāya nibbutiṃ,

    арияамаг̇г̇ан̃жа г̇ад̇о д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Ariyamaggañca gato tathāgato.

    ‘‘д̇ат̇аа бадин̃н̃ааяа д̇ат̇ааяа саб̣б̣асо,

    ‘‘Tathā paṭiññāya tathāya sabbaso,

    хид̇ааяа логасса яад̇ояамааг̇ад̇о;

    Hitāya lokassa yatoyamāgato;

    д̇ат̇ааяа наат̇о гарун̣ааяа саб̣б̣ад̣̇аа,

    Tathāya nātho karuṇāya sabbadā,

    г̇ад̇о жа д̇знааби ж̇ино д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Gato ca tenāpi jino tathāgato.

    ‘‘д̇ат̇аани н̃аан̣аани яад̇ояамааг̇ад̇о,

    ‘‘Tathāni ñāṇāni yatoyamāgato,

    яат̇аасабхаавам̣ висаяааваб̣од̇хад̇о;

    Yathāsabhāvaṃ visayāvabodhato;

    д̇ат̇аабхиж̇аад̇иббабхуд̇ий д̇ат̇ааг̇ад̇о,

    Tathābhijātippabhutī tathāgato,

    д̇ад̣̇ад̇т̇асамбаад̣̇анад̇о д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Tadatthasampādanato tathāgato.

    ‘‘яат̇аавид̇хаа д̇з буримаа махзсино,

    ‘‘Yathāvidhā te purimā mahesino,

    д̇ат̇аавид̇хояамби д̇ат̇аа яат̇ааружи;

    Tathāvidhoyampi tathā yathāruci;

    бавад̇д̇аваажаа д̇анужид̇д̇абхаавад̇о,

    Pavattavācā tanucittabhāvato,

    д̇ат̇ааг̇ад̇о вужжад̇и аг̇г̇абуг̇г̇ало.

    Tathāgato vuccati aggapuggalo.

    ‘‘самб̣од̇хисамбхааравибагкад̇о бурз,

    ‘‘Sambodhisambhāravipakkhato pure,

    г̇ад̇ам̣ на сам̣саараг̇ад̇амби д̇асса ваа;

    Gataṃ na saṃsāragatampi tassa vā;

    на жад̇т̇и наат̇асса бхаванд̇ад̣̇ассино,

    Na catthi nāthassa bhavantadassino,

    д̇ат̇зхи д̇асмаа аг̇ад̇о д̇ат̇ааг̇ад̇о.

    Tathehi tasmā agato tathāgato.

    ‘‘д̇ат̇ааг̇ад̇о д̇хаммаваро махзсинаа,

    ‘‘Tathāgato dhammavaro mahesinā,

    яат̇аа бахаад̇аб̣б̣амалам̣ бахийяад̇и;

    Yathā pahātabbamalaṃ pahīyati;

    д̇ат̇ааг̇ад̇о арияаг̇ан̣о винааяаго,

    Tathāgato ariyagaṇo vināyako,

    д̇ат̇ааг̇ад̇о д̇зна саман̇г̇ибхаавад̇о’’д̇и.

    Tathāgato tena samaṅgibhāvato’’ti.

    араханд̇ам̣ саммаасамб̣уд̣̇д̇ханд̇и зд̇т̇а арахаад̇и бад̣̇асса ад̇т̇о хздтаа вуд̇д̇оязва. саммаа сааман̃жа саб̣б̣ад̇хаммаанам̣ б̣уд̣̇д̇хад̇д̇аа саммаасамб̣уд̣̇д̇хам̣. яам̣гин̃жи н̃зяяам̣ наама, д̇асса саб̣б̣ассаби саб̣б̣аагаарад̇о авибарийд̇ад̇о саяамзва абхисамб̣уд̣̇д̇хад̇д̇аад̇и вуд̇д̇ам̣ ход̇и. иминаасса баробад̣̇зсарахид̇асса саб̣б̣аагаарзна саб̣б̣ад̇хаммааваб̣од̇ханасамад̇т̇асса ааган̇каабадиб̣ад̣̇д̇хавуд̇д̇ино анааваран̣ан̃аан̣асан̇каад̇асса саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣асса ад̇хиг̇амо д̣̇ассид̇о.

    Arahantaṃ sammāsambuddhanti ettha arahāti padassa attho heṭṭhā vuttoyeva. Sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhaṃ. Yaṃkiñci ñeyyaṃ nāma, tassa sabbassapi sabbākārato aviparītato sayameva abhisambuddhattāti vuttaṃ hoti. Imināssa paropadesarahitassa sabbākārena sabbadhammāvabodhanasamatthassa ākaṅkhāpaṭibaddhavuttino anāvaraṇañāṇasaṅkhātassa sabbaññutaññāṇassa adhigamo dassito.

    нану жа саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣ад̇о ан̃н̃ам̣ анааваран̣ам̣, ан̃н̃ат̇аа ча асаад̇хааран̣аани н̃аан̣аани б̣уд̣̇д̇хан̃аан̣аанийд̇и важанам̣ вируж̇жхзяяаад̇и? на вируж̇жхад̇и, висаяаббавад̇д̇ибхзд̣̇авасзна ан̃н̃зхи асаад̇хааран̣абхаавад̣̇ассанад̇т̇ам̣ згассзва н̃аан̣асса д̣̇вид̇хаа вуд̇д̇ад̇д̇аа. згамзва хи д̇ам̣ н̃аан̣ам̣ анавасзсасан̇кад̇аасан̇кад̇асаммуд̇ид̇хаммависаяад̇ааяа саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣ам̣, д̇ад̇т̇а жа ааваран̣аабхаавад̇о ниссан̇г̇ажаарамубаад̣̇ааяа анааваран̣ан̃аан̣анд̇и вуд̇д̇ам̣. яат̇ааха бадисамбхид̣̇ааяам̣ –

    Nanu ca sabbaññutaññāṇato aññaṃ anāvaraṇaṃ, aññathā cha asādhāraṇāni ñāṇāni buddhañāṇānīti vacanaṃ virujjheyyāti? Na virujjhati, visayappavattibhedavasena aññehi asādhāraṇabhāvadassanatthaṃ ekasseva ñāṇassa dvidhā vuttattā. Ekameva hi taṃ ñāṇaṃ anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammavisayatāya sabbaññutaññāṇaṃ, tattha ca āvaraṇābhāvato nissaṅgacāramupādāya anāvaraṇañāṇanti vuttaṃ. Yathāha paṭisambhidāyaṃ –

    ‘‘саб̣б̣ам̣ сан̇кад̇аасан̇кад̇ам̣ анавасзсам̣ ж̇аанаад̇ийд̇и саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣ам̣. д̇ад̇т̇а ааваран̣ам̣ над̇т̇ийд̇и анааваран̣ан̃аан̣а’’нд̇иаад̣̇и (бади. ма. 1.119).

    ‘‘Sabbaṃ saṅkhatāsaṅkhataṃ anavasesaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇaṃ. Tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇa’’ntiādi (paṭi. ma. 1.119).

    д̇асмаа над̇т̇и нзсам̣ ад̇т̇ад̇о бхзд̣̇о, зганд̇знзвзд̇ам̣ звамижчид̇аб̣б̣ам̣. ан̃н̃ат̇аа саб̣б̣ан̃н̃уд̇аанааваран̣ан̃аан̣аанам̣ саад̇хааран̣ад̇аа асаб̣б̣ад̇хаммаарамман̣ад̇аа жа аабаж̇ж̇зяяа. на хи бхаг̇авад̇о н̃аан̣асса ан̣умад̇д̇амби ааваран̣ам̣ ад̇т̇и, анааваран̣ан̃аан̣асса жа асаб̣б̣ад̇хаммаарамман̣абхаавз яад̇т̇а д̇ам̣ на бавад̇д̇ад̇и д̇ад̇т̇ааваран̣асаб̣бхаавад̇о анааваран̣абхаавоязва на сияаа. ат̇а ваа бана ход̇у ан̃н̃амзва анааваран̣ам̣ саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣ад̇о, ид̇ха бана саб̣б̣ад̇т̇а аббадихад̇авуд̇д̇ид̇ааяа анааваран̣ан̃аан̣анд̇и саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣амзва ад̇хиббзд̇ам̣, д̇ассзваад̇хиг̇амзна бхаг̇аваа саб̣б̣ан̃н̃уу саб̣б̣авид̣̇уу саммаасамб̣уд̣̇д̇ход̇и вужжад̇и, на сагим̣язва саб̣б̣ад̇хаммааваб̣од̇хад̇о. д̇ат̇аа жа вуд̇д̇ам̣ бадисамбхид̣̇ааяам̣ –

    Tasmā natthi nesaṃ atthato bhedo, ekantenevetaṃ evamicchitabbaṃ. Aññathā sabbaññutānāvaraṇañāṇānaṃ sādhāraṇatā asabbadhammārammaṇatā ca āpajjeyya. Na hi bhagavato ñāṇassa aṇumattampi āvaraṇaṃ atthi, anāvaraṇañāṇassa ca asabbadhammārammaṇabhāve yattha taṃ na pavattati tatthāvaraṇasabbhāvato anāvaraṇabhāvoyeva na siyā. Atha vā pana hotu aññameva anāvaraṇaṃ sabbaññutaññāṇato, idha pana sabbattha appaṭihatavuttitāya anāvaraṇañāṇanti sabbaññutaññāṇameva adhippetaṃ, tassevādhigamena bhagavā sabbaññū sabbavidū sammāsambuddhoti vuccati, na sakiṃyeva sabbadhammāvabodhato. Tathā ca vuttaṃ paṭisambhidāyaṃ –

    ‘‘вимогканд̇игамзд̇ам̣ б̣уд̣̇д̇хаанам̣ бхаг̇аванд̇аанам̣ б̣од̇хияаа муулз саха саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣асса бадилаабхаа сажчигаа бан̃н̃ад̇д̇и яад̣̇ид̣̇ам̣ б̣уд̣̇д̇хо’’д̇и.

    ‘‘Vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ buddho’’ti.

    саб̣б̣ад̇хаммааваб̣од̇ханасамад̇т̇ан̃аан̣асамад̇хиг̇амзна хи бхаг̇авад̇о санд̇аанз анавасзсад̇хаммз бадивиж̇жхид̇ум̣ самад̇т̇ад̇аа ахосийд̇и.

    Sabbadhammāvabodhanasamatthañāṇasamadhigamena hi bhagavato santāne anavasesadhamme paṭivijjhituṃ samatthatā ahosīti.

    зд̇т̇ааха – гим̣ банид̣̇ам̣ н̃аан̣ам̣ бавад̇д̇амаанам̣ сагим̣язва саб̣б̣асмим̣ висаяз бавад̇д̇ад̇и, уд̣̇ааху гамзнаад̇и? гин̃жзд̇т̇а – яад̣̇и д̇аава сагим̣язва саб̣б̣асмим̣ висаяз бавад̇д̇ад̇и, ад̇ийд̇аанааг̇ад̇аббажжубаннааж̇жхад̇д̇аб̣ахид̣̇д̇хаад̣̇ибхзд̣̇абхиннаанам̣ сан̇кад̇ад̇хаммаанам̣ асан̇кад̇асаммуд̇ид̇хаммаанан̃жа згаж̇жхам̣ убадтаанз д̣̇уурад̇о жид̇д̇абадам̣ бзгканд̇асса вияа висаяавибхааг̇знааваб̣од̇хо на сияаа, д̇ат̇аа жа сад̇и ‘‘саб̣б̣з д̇хаммаа анад̇д̇аа’’д̇и вибассанд̇аанам̣ анад̇д̇аагаарзна вияа саб̣б̣ад̇хаммаа анируубид̇аруубзна бхаг̇авад̇о н̃аан̣асса висаяаа хонд̇ийд̇и аабаж̇ж̇ад̇и. язби ‘‘саб̣б̣ан̃зяяад̇хаммаанам̣ тид̇алагкан̣ависаяам̣ вигаббарахид̇ам̣ саб̣б̣агаалам̣ б̣уд̣̇д̇хаанам̣ н̃аан̣ам̣ бавад̇д̇ад̇и, д̇зна д̇з саб̣б̣авид̣̇ууд̇и вужжанд̇и. зван̃жа гад̇ваа –

    Etthāha – kiṃ panidaṃ ñāṇaṃ pavattamānaṃ sakiṃyeva sabbasmiṃ visaye pavattati, udāhu kamenāti? Kiñcettha – yadi tāva sakiṃyeva sabbasmiṃ visaye pavattati, atītānāgatappaccupannaajjhattabahiddhādibhedabhinnānaṃ saṅkhatadhammānaṃ asaṅkhatasammutidhammānañca ekajjhaṃ upaṭṭhāne dūrato cittapaṭaṃ pekkhantassa viya visayavibhāgenāvabodho na siyā, tathā ca sati ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti vipassantānaṃ anattākārena viya sabbadhammā anirūpitarūpena bhagavato ñāṇassa visayā hontīti āpajjati. Yepi ‘‘sabbañeyyadhammānaṃ ṭhitalakkhaṇavisayaṃ vikapparahitaṃ sabbakālaṃ buddhānaṃ ñāṇaṃ pavattati, tena te sabbavidūti vuccanti. Evañca katvā –

    ‘‘жарам̣ самаахид̇о нааг̇о, д̇идтанд̇оби самаахид̇о’’д̇и. –

    ‘‘Caraṃ samāhito nāgo, tiṭṭhantopi samāhito’’ti. –

    ‘‘ид̣̇амби важанам̣ сувуд̇д̇ам̣ ход̇ий’’д̇и вад̣̇анд̇и, д̇зсамби вуд̇д̇ад̣̇осаанаад̇ивад̇д̇и, тид̇алагкан̣аарамман̣ад̇ааяа жа ад̇ийд̇аанааг̇ад̇асаммуд̇ид̇хаммаанам̣ д̇ад̣̇абхаавад̇о, згад̣̇зсависаяамзва бхаг̇авад̇о н̃аан̣ам̣ сияаа. д̇асмаа сагим̣язва н̃аан̣ам̣ бавад̇д̇ад̇ийд̇и на яуж̇ж̇ад̇и.

    ‘‘Idampi vacanaṃ suvuttaṃ hotī’’ti vadanti, tesampi vuttadosānātivatti, ṭhitalakkhaṇārammaṇatāya ca atītānāgatasammutidhammānaṃ tadabhāvato, ekadesavisayameva bhagavato ñāṇaṃ siyā. Tasmā sakiṃyeva ñāṇaṃ pavattatīti na yujjati.

    ат̇а гамзна саб̣б̣асмим̣ висаяз н̃аан̣ам̣ бавад̇д̇ад̇ийд̇и? звамби на яуж̇ж̇ад̇и. на хи ж̇аад̇ибхуумисабхааваад̣̇ивасзна д̣̇исаад̣̇зсагаалаад̣̇ивасзна жа анзгабхзд̣̇абхиннз н̃зяяз гамзна г̇аяхамаанз д̇асса анавасзсабадивзд̇хо самбхавад̇и абарияанд̇абхаавад̇о н̃зяяасса. яз бана ‘‘ад̇т̇асса ависам̣ваад̣̇анад̇о н̃зяяасса згад̣̇зсам̣ бажжагкам̣ гад̇ваа сзсзби званд̇и ад̇химужжид̇ваа вавад̇т̇аабанзна саб̣б̣ан̃н̃уу бхаг̇аваа, д̇ан̃жа н̃аан̣ам̣ на анумаанигам̣ сам̣саяаабхаавад̇о. сам̣саяаануб̣ад̣̇д̇хан̃хи логз анумаанан̃аан̣а’’нд̇и вад̣̇анд̇и, д̇зсамби на яуд̇д̇ам̣. саб̣б̣асса хи абажжагкабхаавз ад̇т̇асса ависам̣ваад̣̇анзна н̃зяяасса згад̣̇зсам̣ бажжагкам̣ гад̇ваа сзсзби званд̇и ад̇химужжид̇ваа вавад̇т̇аабанасса асамбхавад̇о. яан̃хи д̇ам̣ сзсам̣, д̇ам̣ абажжагканд̇и. ат̇а д̇амби бажжагкам̣, д̇асса сзсабхааво бана на сияаад̇и саб̣б̣амзд̇ам̣ агааран̣ам̣. гасмаа? ависаяавижаарабхаавад̇о. вуд̇д̇ан̃хзд̇ам̣ бхаг̇авад̇аа –

    Atha kamena sabbasmiṃ visaye ñāṇaṃ pavattatīti? Evampi na yujjati. Na hi jātibhūmisabhāvādivasena disādesakālādivasena ca anekabhedabhinne ñeyye kamena gayhamāne tassa anavasesapaṭivedho sambhavati apariyantabhāvato ñeyyassa. Ye pana ‘‘atthassa avisaṃvādanato ñeyyassa ekadesaṃ paccakkhaṃ katvā sesepi evanti adhimuccitvā vavatthāpanena sabbaññū bhagavā, tañca ñāṇaṃ na anumānikaṃ saṃsayābhāvato. Saṃsayānubaddhañhi loke anumānañāṇa’’nti vadanti, tesampi na yuttaṃ. Sabbassa hi apaccakkhabhāve atthassa avisaṃvādanena ñeyyassa ekadesaṃ paccakkhaṃ katvā sesepi evanti adhimuccitvā vavatthāpanassa asambhavato. Yañhi taṃ sesaṃ, taṃ apaccakkhanti. Atha tampi paccakkhaṃ, tassa sesabhāvo pana na siyāti sabbametaṃ akāraṇaṃ. Kasmā? Avisayavicārabhāvato. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘б̣уд̣̇д̇хависаяо, бхигкавз, ажинд̇зяяо, на жинд̇зд̇аб̣б̣о; яо жинд̇зяяа, уммаад̣̇асса вигхаад̇асса бхааг̇ий ассаа’’д̇и (а. ни. 4.77).

    ‘‘Buddhavisayo, bhikkhave, acinteyyo, na cintetabbo; yo cinteyya, ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77).

    ид̣̇ам̣ банзд̇т̇а саннидтаанам̣ – яам̣гин̃жи бхаг̇авад̇аа н̃аад̇ум̣ ижчид̇ам̣ сагаламзгад̣̇зсо ваа, д̇ад̇т̇а аббадихад̇авуд̇д̇ид̇ааяа бажжагкад̇о н̃аан̣ам̣ бавад̇д̇ад̇и, нижжасамаад̇хаанан̃жа вигкзбаабхаавад̇о, н̃аад̇ум̣ ижчид̇асса сагаласса ависаяабхаавад̇о д̇асса ааган̇каабадиб̣ад̣̇д̇хавуд̇д̇ид̇аа на сияаа, зганд̇знзва саа ижчид̇аб̣б̣аа ‘‘саб̣б̣з д̇хаммаа б̣уд̣̇д̇хасса бхаг̇авад̇о ааваж̇ж̇анабадиб̣ад̣̇д̇хаа, ааган̇каабадиб̣ад̣̇д̇хаа, манасигаарабадиб̣ад̣̇д̇хаа, жид̇д̇уббаад̣̇абадиб̣ад̣̇д̇хаа’’д̇и (махаани. 69; жуул̣ани. могхарааж̇амаан̣авабужчаанид̣̇д̣̇зса 85) важанад̇о. ад̇ийд̇аанааг̇ад̇ависаяамби бхаг̇авад̇о н̃аан̣ам̣ анумаанааг̇аманад̇аггаг̇г̇ахан̣авирахид̇ад̇д̇аа бажжагкамзва.

    Idaṃ panettha sanniṭṭhānaṃ – yaṃkiñci bhagavatā ñātuṃ icchitaṃ sakalamekadeso vā, tattha appaṭihatavuttitāya paccakkhato ñāṇaṃ pavattati, niccasamādhānañca vikkhepābhāvato, ñātuṃ icchitassa sakalassa avisayabhāvato tassa ākaṅkhāpaṭibaddhavuttitā na siyā, ekanteneva sā icchitabbā ‘‘sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā, ākaṅkhāpaṭibaddhā, manasikārapaṭibaddhā, cittuppādapaṭibaddhā’’ti (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85) vacanato. Atītānāgatavisayampi bhagavato ñāṇaṃ anumānāgamanatakkaggahaṇavirahitattā paccakkhameva.

    нану жа зд̇асмимби багкз яад̣̇аа сагалам̣ н̃аад̇ум̣ ижчид̇ам̣, д̇ад̣̇аа сагимзва сагалависаяад̇ааяа анируубид̇аруубзна бхаг̇авад̇о н̃аан̣ам̣ бавад̇д̇зяяаад̇и вуд̇д̇ад̣̇осаанаад̇ивад̇д̇иязваад̇и? на, д̇асса висод̇хид̇ад̇д̇аа. висод̇хид̇о хи со б̣уд̣̇д̇хависаяо ажинд̇зяяод̇и. ан̃н̃ат̇аа бажураж̇анан̃аан̣асамавуд̇д̇ид̇ааяа б̣уд̣̇д̇хаанам̣ бхаг̇аванд̇аанам̣ н̃аан̣асса ажинд̇зяяад̇аа на сияаа, д̇асмаа сагалад̇хаммаарамман̣амби д̇ам̣ згад̇хаммаарамман̣ам̣ вияа сувавад̇т̇аабид̇зязва д̇з д̇хаммз гад̇ваа бавад̇д̇ад̇ийд̇и ид̣̇амзд̇т̇а ажинд̇зяяам̣. яаавад̇агам̣ н̃зяяам̣, д̇аавад̇агам̣ н̃аан̣ам̣, яаавад̇агам̣ н̃аан̣ам̣, д̇аавад̇агам̣ н̃зяяам̣, н̃зяяабарияанд̇игам̣ н̃аан̣ам̣, н̃аан̣абарияанд̇игам̣ н̃зяяанд̇и звамзгаж̇жхам̣ висум̣ висум̣ сагим̣ гамзна жа ижчаануруубам̣ саммаа сааман̃жа саб̣б̣ад̇хаммаанам̣ б̣уд̣̇д̇хад̇д̇аа саммаасамб̣уд̣̇д̇хо бхаг̇аваа. д̇ам̣ саммаасамб̣уд̣̇д̇хам̣.

    Nanu ca etasmimpi pakkhe yadā sakalaṃ ñātuṃ icchitaṃ, tadā sakimeva sakalavisayatāya anirūpitarūpena bhagavato ñāṇaṃ pavatteyyāti vuttadosānātivattiyevāti? Na, tassa visodhitattā. Visodhito hi so buddhavisayo acinteyyoti. Aññathā pacurajanañāṇasamavuttitāya buddhānaṃ bhagavantānaṃ ñāṇassa acinteyyatā na siyā, tasmā sakaladhammārammaṇampi taṃ ekadhammārammaṇaṃ viya suvavatthāpiteyeva te dhamme katvā pavattatīti idamettha acinteyyaṃ. Yāvatakaṃ ñeyyaṃ, tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ, tāvatakaṃ ñeyyaṃ, ñeyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyyanti evamekajjhaṃ visuṃ visuṃ sakiṃ kamena ca icchānurūpaṃ sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddho bhagavā. Taṃ sammāsambuddhaṃ.

    д̣̇вз вид̇аггаад̇и д̣̇вз саммаа вид̇аггаа. д̇ад̇т̇а вид̇аггзнд̇и зд̇зна, саяам̣ ваа вид̇аггзд̇и, вид̇агганамад̇д̇амзва ваад̇и вид̇агго. свааяам̣ аарамман̣аабхиниробаналагкан̣о, аахананабарияаахананарасо, аарамман̣з жид̇д̇асса аанаяанабажжубадтаано. висаяабхзд̣̇зна бана д̇ам̣ д̣̇вид̇хаа гад̇ваа вуд̇д̇ам̣ ‘‘д̣̇вз вид̇аггаа’’д̇и. самуд̣̇аажаранд̇ийд̇и самам̣ саммаа жа уд̣̇д̇хамуд̣̇д̇хам̣ марияаад̣̇ааяа жаранд̇и. марияаад̣̇ад̇т̇о хи аяамаагааро, д̇зна жа яог̇зна ‘‘д̇ат̇ааг̇ад̇ам̣ араханд̇ам̣ саммаасамб̣уд̣̇д̇ха’’нд̇и ид̣̇ам̣ саамиад̇т̇з убаяог̇аважанам̣. ид̣̇ам̣ вуд̇д̇ам̣ ход̇и – д̇ат̇ааг̇ад̇асса арахад̇о саммаасамб̣уд̣̇д̇хасса ад̇д̇ано висаяз самам̣ саммаа жа ан̃н̃аман̃н̃ам̣ марияаад̣̇ам̣ анад̇иггаманд̇аа уд̣̇д̇хамуд̣̇д̇хам̣ б̣ахулам̣ абхин̣хам̣ жаранд̇и бавад̇д̇анд̇ийд̇и.

    Dve vitakkāti dve sammā vitakkā. Tattha vitakkenti etena, sayaṃ vā vitakketi, vitakkanamattameva vāti vitakko. Svāyaṃ ārammaṇābhiniropanalakkhaṇo, āhananapariyāhananaraso, ārammaṇe cittassa ānayanapaccupaṭṭhāno. Visayabhedena pana taṃ dvidhā katvā vuttaṃ ‘‘dve vitakkā’’ti. Samudācarantīti samaṃ sammā ca uddhamuddhaṃ mariyādāya caranti. Mariyādattho hi ayamākāro, tena ca yogena ‘‘tathāgataṃ arahantaṃ sammāsambuddha’’nti idaṃ sāmiatthe upayogavacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa attano visaye samaṃ sammā ca aññamaññaṃ mariyādaṃ anatikkamantā uddhamuddhaṃ bahulaṃ abhiṇhaṃ caranti pavattantīti.

    го бана нзсам̣ висаяо, гаа ваа марияаад̣̇аа, гат̇ан̃жа д̇ам̣ анад̇иггамид̇ваа д̇з уд̣̇д̇хамуд̣̇д̇хам̣ б̣ахулам̣ абхин̣хам̣ нижжам̣ бавад̇д̇анд̇ийд̇и? вужжад̇з – кзмавид̇агго, бавивзгавид̇аггод̇и имз д̣̇вз вид̇аггааязва. д̇зсу кзмавид̇агго д̇аава бхаг̇авад̇о висзсзна гарун̣аасамбаяуд̇д̇о, мзд̇д̇аамуд̣̇ид̇аасамбаяуд̇д̇оби лаб̣бхад̇зва, д̇асмаа со махаагарун̣аасамаабад̇д̇ияаа мзд̇д̇аад̣̇исамаабад̇д̇ияаа жа буб̣б̣ан̇г̇амо самбаяуд̇д̇о жа взд̣̇ид̇аб̣б̣о. бавивзгавид̇агго бана паласамаабад̇д̇ияаа буб̣б̣ан̇г̇амо самбаяуд̇д̇о жа, д̣̇иб̣б̣авихаараад̣̇ивасзнааби лаб̣бхад̇зва. ид̇и нзсам̣ вид̇агго висаяо, д̇асмаа згасмим̣ санд̇аанз б̣ахулам̣ бавад̇д̇амаанаанамби гаалзна гаалам̣ сависаяасмим̣язва жаран̣ад̇о над̇т̇и марияаад̣̇аа, на сан̇гарзна вуд̇д̇и.

    Ko pana nesaṃ visayo, kā vā mariyādā, kathañca taṃ anatikkamitvā te uddhamuddhaṃ bahulaṃ abhiṇhaṃ niccaṃ pavattantīti? Vuccate – khemavitakko, pavivekavitakkoti ime dve vitakkāyeva. Tesu khemavitakko tāva bhagavato visesena karuṇāsampayutto, mettāmuditāsampayuttopi labbhateva, tasmā so mahākaruṇāsamāpattiyā mettādisamāpattiyā ca pubbaṅgamo sampayutto ca veditabbo. Pavivekavitakko pana phalasamāpattiyā pubbaṅgamo sampayutto ca, dibbavihārādivasenāpi labbhateva. Iti nesaṃ vitakko visayo, tasmā ekasmiṃ santāne bahulaṃ pavattamānānampi kālena kālaṃ savisayasmiṃyeva caraṇato natthi mariyādā, na saṅkarena vutti.

    д̇ад̇т̇а кзмавид̇агго бхаг̇авад̇о гарун̣оггаманаад̣̇инаа вибхаавзд̇аб̣б̣о, бавивзгавид̇агго самаабад̇д̇ийхи. д̇ад̇рааяам̣ вибхааванаа – ‘‘аяам̣ лого санд̇аабаж̇аад̇о д̣̇угкабарзд̇о’’д̇иаад̣̇инаа рааг̇аг̇г̇иаад̣̇ийхи логасанниваасасса аад̣̇ид̇д̇ад̇аад̣̇иаагаарад̣̇ассанзхи махаагарун̣аасамаабад̇д̇ияаа буб̣б̣абхааг̇з , самаабад̇д̇ияамби батамаж̇жхаанавасзна вад̇д̇аб̣б̣о. вуд̇д̇ан̃хзд̇ам̣ (бади. ма. 1.117-118) –

    Tattha khemavitakko bhagavato karuṇokkamanādinā vibhāvetabbo, pavivekavitakko samāpattīhi. Tatrāyaṃ vibhāvanā – ‘‘ayaṃ loko santāpajāto dukkhapareto’’tiādinā rāgaggiādīhi lokasannivāsassa ādittatādiākāradassanehi mahākaruṇāsamāpattiyā pubbabhāge , samāpattiyampi paṭhamajjhānavasena vattabbo. Vuttañhetaṃ (paṭi. ma. 1.117-118) –

    ‘‘б̣ахуухи аагаарзхи бассанд̇аанам̣ б̣уд̣̇д̇хаанам̣ бхаг̇аванд̇аанам̣ сад̇д̇зсу махаагарун̣аа оггамад̇и, аад̣̇ид̇д̇о логасанниваасод̇и бассанд̇аанам̣ б̣уд̣̇д̇хаанам̣ бхаг̇аванд̇аанам̣ сад̇д̇зсу махаагарун̣аа оггамад̇и. уяяуд̇д̇о, баяаад̇о, гуммаг̇г̇абадибанно, убанийяад̇и лого ад̣̇д̇хуво, ад̇аан̣о лого анабхиссаро, ассаго лого, саб̣б̣ам̣ бахааяа г̇аманийяам̣, ууно лого ад̇ид̇д̇о д̇ан̣хаад̣̇аасо.

    ‘‘Bahūhi ākārehi passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati, āditto lokasannivāsoti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. Uyyutto, payāto, kummaggapaṭipanno, upanīyati loko addhuvo, atāṇo loko anabhissaro, assako loko, sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ, ūno loko atitto taṇhādāso.

    ‘‘ад̇ааяано логасанниваасо, алзн̣о, асаран̣о, асаран̣ийбхууд̇о, уд̣̇д̇хад̇о лого авуубасанд̇о, сасалло логасанниваасо вид̣̇д̇хо бут̇усаллзхи, авиж̇ж̇анд̇хагаарааваран̣о гилзсабан̃ж̇арабаригкид̇д̇о, авиж̇ж̇ааг̇ад̇о логасанниваасо ан̣д̣абхууд̇о барияонад̣̇д̇хо д̇анд̇аагулагаж̇аад̇о гулааг̇ун̣тигаж̇аад̇о мун̃ж̇абаб̣б̣аж̇абхууд̇о абааяам̣ д̣̇уг̇г̇ад̇им̣ винибаад̇ам̣ сам̣саарам̣ наад̇ивад̇д̇ад̇ийд̇и бассанд̇аанам̣, авиж̇ж̇аависад̣̇осасам̣лид̇д̇о гилзсагалалийбхууд̇о, рааг̇ад̣̇осамохаж̇адааж̇адид̇о.

    ‘‘Atāyano lokasannivāso, aleṇo, asaraṇo, asaraṇībhūto, uddhato loko avūpasanto, sasallo lokasannivāso viddho puthusallehi, avijjandhakārāvaraṇo kilesapañjaraparikkhitto, avijjāgato lokasannivāso aṇḍabhūto pariyonaddho tantākulakajāto kulāguṇṭhikajāto muñjapabbajabhūto apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ saṃsāraṃ nātivattatīti passantānaṃ, avijjāvisadosasaṃlitto kilesakalalībhūto, rāgadosamohajaṭājaṭito.

    ‘‘д̇ан̣хаасан̇гхаадабадимугго, д̇ан̣хааж̇аалзна од̇т̇адо, д̇ан̣хаасод̇зна вуяхад̇и, д̇ан̣хаасам̣яож̇анзна сам̣яуд̇д̇о, д̇ан̣хаанусаязна анусадо, д̇ан̣хаасанд̇аабзна санд̇аббад̇и, д̇ан̣хаабарил̣аахзна барид̣аяхад̇и.

    ‘‘Taṇhāsaṅghāṭapaṭimukko, taṇhājālena otthaṭo, taṇhāsotena vuyhati, taṇhāsaṃyojanena saṃyutto, taṇhānusayena anusaṭo, taṇhāsantāpena santappati, taṇhāpariḷāhena pariḍayhati.

    ‘‘д̣̇идтисан̇гхаадабадимугго, д̣̇идтиж̇аалзна од̇т̇адо, д̣̇идтисод̇зна вуяхад̇и, д̣̇идтисам̣яож̇анзна сам̣яуд̇д̇о, д̣̇идтаанусаязна анусадо, д̣̇идтисанд̇аабзна санд̇аббад̇и, д̣̇идтибарил̣аахзна барид̣аяхад̇и.

    ‘‘Diṭṭhisaṅghāṭapaṭimukko, diṭṭhijālena otthaṭo, diṭṭhisotena vuyhati, diṭṭhisaṃyojanena saṃyutto, diṭṭhānusayena anusaṭo, diṭṭhisantāpena santappati, diṭṭhipariḷāhena pariḍayhati.

    ‘‘ж̇аад̇ияаа ануг̇ад̇о, ж̇арааяа анусадо, б̣яаад̇хинаа абхибхууд̇о, маран̣зна аб̣бхаахад̇о, д̣̇угкз бад̇идтид̇о.

    ‘‘Jātiyā anugato, jarāya anusaṭo, byādhinā abhibhūto, maraṇena abbhāhato, dukkhe patiṭṭhito.

    ‘‘д̇ан̣хааяа од̣д̣ид̇о, ж̇араабаагаарабаригкид̇д̇о, мажжубаасабаригкид̇д̇о, махааб̣анд̇ханаб̣ад̣̇д̇хо, логасанниваасо, рааг̇аб̣анд̇ханзна, д̣̇осамохаб̣анд̇ханзна, маанад̣̇идтигилзсад̣̇ужжарид̇аб̣анд̇ханзна б̣ад̣̇д̇хо, махаасамб̣аад̇хабадибанно, махаабалиб̣од̇хзна балиб̣уд̣̇д̇хо, махаабабаад̇з бад̇ид̇о, махааганд̇аарабадибанно, махаасам̣саарабадибанно, махаавид̣̇уг̇г̇з самбаривад̇д̇ад̇и, махаабалибз балибанно.

    ‘‘Taṇhāya oḍḍito, jarāpākāraparikkhitto, maccupāsaparikkhitto, mahābandhanabaddho, lokasannivāso, rāgabandhanena, dosamohabandhanena, mānadiṭṭhikilesaduccaritabandhanena baddho, mahāsambādhapaṭipanno, mahāpalibodhena palibuddho, mahāpapāte patito, mahākantārapaṭipanno, mahāsaṃsārapaṭipanno, mahāvidugge samparivattati, mahāpalipe palipanno.

    ‘‘аб̣бхаахад̇о логасанниваасо, аад̣̇ид̇д̇о логасанниваасо рааг̇аг̇г̇инаа, д̣̇осаг̇г̇инаа, мохаг̇г̇инаа ж̇аад̇ияаа…бз… убааяаасзхи, уннийд̇аго логасанниваасо хан̃н̃ад̇и нижжамад̇аан̣о бад̇д̇ад̣̇ан̣д̣о д̇аггаро, важ̇ж̇аб̣анд̇ханаб̣ад̣̇д̇хо аагхаад̇анабажжубадтид̇о, анаат̇о логасанниваасо барамагаарун̃н̃ад̇ам̣ бад̇д̇о, д̣̇угкаабхид̇унно жирарад̇д̇абийл̣ид̇о, нижжаг̇ад̇хид̇о нижжабибаасид̇о.

    ‘‘Abbhāhato lokasannivāso, āditto lokasannivāso rāgagginā, dosagginā, mohagginā jātiyā…pe… upāyāsehi, unnītako lokasannivāso haññati niccamatāṇo pattadaṇḍo takkaro, vajjabandhanabaddho āghātanapaccupaṭṭhito, anātho lokasannivāso paramakāruññataṃ patto, dukkhābhitunno cirarattapīḷito, niccagadhito niccapipāsito.

    ‘‘анд̇хо, ажагкуго, хад̇анзд̇д̇о, абарин̣ааяаго, вибат̇абагканд̣̇о, ан̃ж̇асаабарад̣̇д̇хо, махогхабагканд̣̇о.

    ‘‘Andho, acakkhuko, hatanetto, apariṇāyako, vipathapakkhando, añjasāparaddho, mahoghapakkhando.

    ‘‘д̣̇вийхи д̣̇идтиг̇ад̇зхи барияудтид̇о, д̇ийхи д̣̇ужжарид̇зхи виббадибанно, жад̇уухи яог̇зхи яож̇ид̇о, жад̇уухи г̇ант̇зхи г̇ант̇ид̇о, жад̇уухи убаад̣̇аанзхи убаад̣̇ийяад̇и, бан̃жаг̇ад̇исамаарул̣хо, бан̃жахи гаамаг̇ун̣зхи раж̇ж̇ад̇и, бан̃жахи нийваран̣зхи од̇т̇адо, чахи виваад̣̇амуулзхи вивад̣̇ад̇и, чахи д̇ан̣хаагааязхи раж̇ж̇ад̇и, чахи д̣̇идтиг̇ад̇зхи барияудтид̇о, сад̇д̇ахи анусаязхи анусадо, сад̇д̇ахи сам̣яож̇анзхи сам̣яуд̇д̇о, сад̇д̇ахи маанзхи уннад̇о, адтахи логад̇хаммзхи самбаривад̇д̇ад̇и, адтахи мижчад̇д̇зхи нияад̇о, адтахи бурисад̣̇осзхи д̣̇уссад̇и, навахи аагхаад̇авад̇т̇уухи аагхаад̇ид̇о, навахи маанзхи уннад̇о, навахи д̇ан̣хаамуулагзхи д̇хаммзхи раж̇ж̇ад̇и, д̣̇асахи гилзсавад̇т̇уухи гилиссад̇и, д̣̇асахи аагхаад̇авад̇т̇уухи аагхаад̇ид̇о, д̣̇асахи агусалагаммабат̇зхи саманнааг̇ад̇о, д̣̇асахи сам̣яож̇анзхи сам̣яуд̇д̇о, д̣̇асахи мижчад̇д̇зхи нияад̇о, д̣̇асавад̇т̇угааяа д̣̇идтияаа саманнааг̇ад̇о, д̣̇асавад̇т̇угааяа анд̇аг̇г̇аахигааяа д̣̇идтияаа саманнааг̇ад̇о, адтасад̇ад̇ан̣хаабабан̃жзхи бабан̃жид̇о, д̣̇ваасадтияаа д̣̇идтиг̇ад̇зхи барияудтид̇о логасанниваасод̇и самбассанд̇аанам̣ б̣уд̣̇д̇хаанам̣ бхаг̇аванд̇аанам̣ сад̇д̇зсу махаагарун̣аа оггамад̇и.

    ‘‘Dvīhi diṭṭhigatehi pariyuṭṭhito, tīhi duccaritehi vippaṭipanno, catūhi yogehi yojito, catūhi ganthehi ganthito, catūhi upādānehi upādīyati, pañcagatisamāruḷho, pañcahi kāmaguṇehi rajjati, pañcahi nīvaraṇehi otthaṭo, chahi vivādamūlehi vivadati, chahi taṇhākāyehi rajjati, chahi diṭṭhigatehi pariyuṭṭhito, sattahi anusayehi anusaṭo, sattahi saṃyojanehi saṃyutto, sattahi mānehi unnato, aṭṭhahi lokadhammehi samparivattati, aṭṭhahi micchattehi niyato, aṭṭhahi purisadosehi dussati, navahi āghātavatthūhi āghātito, navahi mānehi unnato, navahi taṇhāmūlakehi dhammehi rajjati, dasahi kilesavatthūhi kilissati, dasahi āghātavatthūhi āghātito, dasahi akusalakammapathehi samannāgato, dasahi saṃyojanehi saṃyutto, dasahi micchattehi niyato, dasavatthukāya diṭṭhiyā samannāgato, dasavatthukāya antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato, aṭṭhasatataṇhāpapañcehi papañcito, dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatehi pariyuṭṭhito lokasannivāsoti sampassantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.

    ‘‘ахан̃жамхи д̇ин̣н̣о, лого жа ад̇ин̣н̣о. ахан̃жамхи муд̇д̇о, лого жа амуд̇д̇о. ахан̃жамхи д̣̇анд̇о, лого жа ад̣̇анд̇о. ахан̃жамхи санд̇о, лого жа асанд̇о. ахан̃жамхи ассад̇т̇о, лого жа анассад̇т̇о. ахан̃жамхи бариниб̣б̣уд̇о, лого жа абариниб̣б̣уд̇о. бахоми кваахам̣ д̇ин̣н̣о д̇аарзд̇ум̣, муд̇д̇о можзд̇ум̣, д̣̇анд̇о д̣̇амзд̇ум̣, санд̇о самзд̇ум̣ , ассад̇т̇о ассаасзд̇ум̣, бариниб̣б̣уд̇о барз жа бариниб̣б̣аабзд̇унд̇и бассанд̇аанам̣ б̣уд̣̇д̇хаанам̣ бхаг̇аванд̇аанам̣ сад̇д̇зсу махаагарун̣аа оггамад̇ий’’д̇и (бади. ма. 1.117-118).

    ‘‘Ahañcamhi tiṇṇo, loko ca atiṇṇo. Ahañcamhi mutto, loko ca amutto. Ahañcamhi danto, loko ca adanto. Ahañcamhi santo, loko ca asanto. Ahañcamhi assattho, loko ca anassattho. Ahañcamhi parinibbuto, loko ca aparinibbuto. Pahomi khvāhaṃ tiṇṇo tāretuṃ, mutto mocetuṃ, danto dametuṃ, santo sametuṃ , assattho assāsetuṃ, parinibbuto pare ca parinibbāpetunti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamatī’’ti (paṭi. ma. 1.117-118).

    иминаава наязна бхаг̇авад̇о сад̇д̇зсу мзд̇д̇ааоггаманан̃жа вибхаавзд̇аб̣б̣ам̣. гарун̣аависаяасса хи д̣̇угкасса бадибагкабхууд̇ам̣ сукам̣ сад̇д̇зсу убасам̣харанд̇ий мзд̇д̇ааби бавад̇д̇ад̇ийд̇и ид̇ха аб̣яаабаад̣̇аавихим̣саавид̇аггаа кзмавид̇агго. бавивзгавид̇агго бана нзгкаммавид̇аггоязва, д̇асса д̣̇иб̣б̣авихаараарияавихаарзсу буб̣б̣абхааг̇асса батамаж̇жхаанасса бажжавзгкан̣ааяа жа васзна бавад̇д̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. д̇ад̇т̇а яз д̇з бхаг̇авад̇о д̣̇звасигам̣ вал̣ан̃ж̇анагавасзна жад̇увийсад̇игодисад̇асахассасан̇каа самаабад̇д̇ивихаараа, язсам̣ бурзжаран̣абхаавзна бавад̇д̇ам̣ самаад̇хижарияаануг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ажарияаануг̇ад̇ам̣ н̃аан̣ам̣ жад̇увийсад̇игодисад̇асахассасамаабад̇д̇исан̃жааримахааваж̇иран̃аан̣анд̇и вужжад̇и, д̇зсам̣ васзна бхаг̇авад̇о бавивзгавид̇аггасса б̣ахулам̣ бавад̇д̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. аяан̃жа ад̇т̇о махаасажжагасуд̇д̇знаби взд̣̇ид̇аб̣б̣о. вуд̇д̇ан̃хи д̇ад̇т̇а бхаг̇авад̇аа –

    Imināva nayena bhagavato sattesu mettāokkamanañca vibhāvetabbaṃ. Karuṇāvisayassa hi dukkhassa paṭipakkhabhūtaṃ sukhaṃ sattesu upasaṃharantī mettāpi pavattatīti idha abyāpādaavihiṃsāvitakkā khemavitakko. Pavivekavitakko pana nekkhammavitakkoyeva, tassa dibbavihāraariyavihāresu pubbabhāgassa paṭhamajjhānassa paccavekkhaṇāya ca vasena pavatti veditabbā. Tattha ye te bhagavato devasikaṃ vaḷañjanakavasena catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā samāpattivihārā, yesaṃ purecaraṇabhāvena pavattaṃ samādhicariyānugataṃ ñāṇacariyānugataṃ ñāṇaṃ catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcārimahāvajirañāṇanti vuccati, tesaṃ vasena bhagavato pavivekavitakkassa bahulaṃ pavatti veditabbā. Ayañca attho mahāsaccakasuttenapi veditabbo. Vuttañhi tattha bhagavatā –

    ‘‘со ко ахам̣, аг̇г̇ивзссана, д̇асмим̣язва буримасмим̣ самаад̇хинимид̇д̇з аж̇жхад̇д̇амзва жид̇д̇ам̣ сан̣табзми, саннисаад̣̇зми, язна суд̣̇ам̣ нижжагаббам̣ вихараамий’’д̇и (ма. ни. 1.387).

    ‘‘So kho ahaṃ, aggivessana, tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi, sannisādemi, yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti (ma. ni. 1.387).

    ид̣̇ан̃хи бхаг̇аваа ‘‘саман̣о г̇од̇амо абхируубо баасаад̣̇иго супусид̇ам̣ д̣̇анд̇ааваран̣ам̣, ж̇ивхаа д̇анугаа, мад̇хурам̣ важанам̣, д̇зна барисам̣ ран̃ж̇знд̇о ман̃н̃з вижарад̇и, жид̇д̇з банасса згаг̇г̇ад̇аа над̇т̇и, яо звам̣ сан̃н̃ад̇д̇иб̣ахуло жарад̇ий’’д̇и сажжагзна ниг̇ан̣табуд̇д̇зна вид̇аггид̇з авассам̣ саходхам̣ жорам̣ г̇ан̣ханд̇о вияа ‘‘на аг̇г̇ивзссана д̇ат̇ааг̇ад̇о барисам̣ ран̃ж̇знд̇о сан̃н̃ад̇д̇иб̣ахуло вижарад̇и, жаггаваал̣абарияанд̇ааяаби барисааяа д̇хаммам̣ д̣̇зсзд̇и, асаллийно анубалид̇д̇о згад̇д̇ам̣ згавихаарисун̃н̃ад̇аапаласамаабад̇д̇ипалам̣ ануяуд̇д̇о’’д̇и д̣̇ассзд̇ум̣ аахари.

    Idañhi bhagavā ‘‘samaṇo gotamo abhirūpo pāsādiko suphusitaṃ dantāvaraṇaṃ, jivhā tanukā, madhuraṃ vacanaṃ, tena parisaṃ rañjento maññe vicarati, citte panassa ekaggatā natthi, yo evaṃ saññattibahulo caratī’’ti saccakena nigaṇṭhaputtena vitakkite avassaṃ sahoḍhaṃ coraṃ gaṇhanto viya ‘‘na aggivessana tathāgato parisaṃ rañjento saññattibahulo vicarati, cakkavāḷapariyantāyapi parisāya dhammaṃ deseti, asallīno anupalitto ekattaṃ ekavihārisuññatāphalasamāpattiphalaṃ anuyutto’’ti dassetuṃ āhari.

    бхаг̇аваа хи яасмим̣ кан̣з барисаа саад̇хугаарам̣ д̣̇зд̇и, д̇хаммам̣ ваа бажжавзгкад̇и, д̇асмим̣ кан̣з буб̣б̣абхааг̇зна гаалам̣ барижчинд̣̇ид̇ваа паласамаабад̇д̇им̣ ассаасаваарз бассаасаваарз самаабаж̇ж̇ад̇и, саад̇хугаарасад̣̇д̣̇аниг̇гхосз авижчиннзязва д̇хаммабажжавзгкан̣ааяа жа барияосаанз самаабад̇д̇ид̇о вудтааяа тид̇адтаанад̇о бадтааяа д̇хаммам̣ д̣̇зсзд̇и. б̣уд̣̇д̇хаанан̃хи бхаван̇г̇абариваасо лахуго, ассаасаваарз бассаасаваарз самаабад̇д̇ияо самаабаж̇ж̇анд̇и. звам̣ яат̇аавуд̇д̇асамаабад̇д̇ийнам̣ сабуб̣б̣абхааг̇аанам̣ васзна бхаг̇авад̇о кзмавид̇аггасса бавивзгавид̇аггасса жа б̣ахулаббавад̇д̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣аа.

    Bhagavā hi yasmiṃ khaṇe parisā sādhukāraṃ deti, dhammaṃ vā paccavekkhati, tasmiṃ khaṇe pubbabhāgena kālaṃ paricchinditvā phalasamāpattiṃ assāsavāre passāsavāre samāpajjati, sādhukārasaddanigghose avicchinneyeva dhammapaccavekkhaṇāya ca pariyosāne samāpattito vuṭṭhāya ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya dhammaṃ deseti. Buddhānañhi bhavaṅgaparivāso lahuko, assāsavāre passāsavāre samāpattiyo samāpajjanti. Evaṃ yathāvuttasamāpattīnaṃ sapubbabhāgānaṃ vasena bhagavato khemavitakkassa pavivekavitakkassa ca bahulappavatti veditabbā.

    д̇ад̇т̇а яасса б̣яаабаад̣̇авихим̣саавид̇аггаад̣̇исам̣гилзсаббахаанасса аб̣яаабаад̣̇авид̇аггасса авихим̣саавид̇аггасса жа аанубхаавзна гуд̇ожиби бхаяаабхаавад̇о д̇ам̣саман̇г̇ий кзмаббад̇д̇о жа вихарад̇и, д̇ад̇о жа саб̣б̣ассаби саб̣б̣ад̣̇ааби кзмамзва ход̇и абхаяамзва. д̇асмаа д̣̇увид̇хоби убхаязсам̣ кзман̇гарод̇и кзмавид̇агго. яасса бана гаамавид̇аггаад̣̇исам̣гилзсабахаанасса нзгкаммавид̇аггасса аанубхаавзна гааяавивзго, жид̇д̇авивзго, убад̇хививзгод̇и д̇ивид̇хо; д̇ад̣̇ан̇г̇авивзго, вигкамбханавивзго, самужчзд̣̇авивзго, бадиббассад̣̇д̇хививзго, ниссаран̣авивзгод̇и бан̃жавид̇хо жа вивзго баарибуурим̣ г̇ажчад̇и. со яат̇аарахам̣ аарамман̣ад̇о самбаяог̇ад̇о жа бавивзгасахаг̇ад̇о вид̇аггод̇и бавивзгавид̇агго. зд̇з жа д̣̇вз вид̇аггаа звам̣ вибхад̇д̇ависаяааби самаанаа аад̣̇игаммигаанам̣ ан̃н̃аман̃н̃уубагаарааяа самбхаванд̇и. яат̇аа хи кзмавид̇аггасса бавивзгавид̇агго ануббаннасса уббаад̣̇ааяа уббаннасса бхияяобхаавааяа взбуллааяа ход̇и, звам̣ бавивзгавид̇аггассаби кзмавид̇агго. на хи вуубагадтагааяажид̇д̇аанаманд̇арзна мзд̇д̇аавихаараад̣̇аяо самбхаванд̇и б̣яаабаад̣̇аад̣̇иббахаанзна жа винаа жид̇д̇авивзгаад̣̇ийнам̣ асамбхавоязваад̇и ан̃н̃аман̃н̃асса б̣ахуубагаараа зд̇з д̇хаммаа д̣̇адтаб̣б̣аа. бхаг̇авад̇о бана саб̣б̣асо бахийнасам̣гилзсасса логахид̇ад̇т̇ааяа звам̣ кзмавид̇агго жа бавивзгавид̇агго жа ассаасаваарамад̇д̇зби хид̇асукамааваханд̇иязваад̇и. кзмо жа вид̇агго бавивзго жа вид̇аггод̇и самб̣анд̇хид̇аб̣б̣ам̣.

    Tattha yassa byāpādavihiṃsāvitakkādisaṃkilesappahānassa abyāpādavitakkassa avihiṃsāvitakkassa ca ānubhāvena kutocipi bhayābhāvato taṃsamaṅgī khemappatto ca viharati, tato ca sabbassapi sabbadāpi khemameva hoti abhayameva. Tasmā duvidhopi ubhayesaṃ khemaṅkaroti khemavitakko. Yassa pana kāmavitakkādisaṃkilesapahānassa nekkhammavitakkassa ānubhāvena kāyaviveko, cittaviveko, upadhivivekoti tividho; tadaṅgaviveko, vikkhambhanaviveko, samucchedaviveko, paṭippassaddhiviveko, nissaraṇavivekoti pañcavidho ca viveko pāripūriṃ gacchati. So yathārahaṃ ārammaṇato sampayogato ca pavivekasahagato vitakkoti pavivekavitakko. Ete ca dve vitakkā evaṃ vibhattavisayāpi samānā ādikammikānaṃ aññamaññūpakārāya sambhavanti. Yathā hi khemavitakkassa pavivekavitakko anuppannassa uppādāya uppannassa bhiyyobhāvāya vepullāya hoti, evaṃ pavivekavitakkassapi khemavitakko. Na hi vūpakaṭṭhakāyacittānamantarena mettāvihārādayo sambhavanti byāpādādippahānena ca vinā cittavivekādīnaṃ asambhavoyevāti aññamaññassa bahūpakārā ete dhammā daṭṭhabbā. Bhagavato pana sabbaso pahīnasaṃkilesassa lokahitatthāya evaṃ khemavitakko ca pavivekavitakko ca assāsavāramattepi hitasukhamāvahantiyevāti. Khemo ca vitakko paviveko ca vitakkoti sambandhitabbaṃ.

    звам̣ уд̣̇д̣̇идтз д̣̇вз вид̇аггз нид̣̇д̣̇исид̇ум̣ ‘‘аб̣яаабаж̇жхаараамо’’д̇иаад̣̇имааха. д̇ад̇т̇а аб̣яаабаж̇жханам̣ гассажи ад̣̇угканам̣ аб̣яаабаж̇жхо, со аарамид̇аб̣б̣ад̇о аараамо зд̇ассаад̇и аб̣яаабаж̇жхаараамо. аб̣яаабаж̇жхз рад̇о сзванавасзна нирад̇од̇и аб̣яаабаж̇жхарад̇о. зсзваад̇и зсо зва. ирияааяаад̇и гирияааяа, гааяаважийбаяог̇знаад̇и ад̇т̇о. на ган̃жи б̣яааб̣аад̇хзмийд̇и хийнаад̣̇ийсу ган̃жиби сад̇д̇ам̣ д̇ан̣хаад̇асаад̣̇ияог̇ад̇о д̇асам̣ ваа д̇ад̣̇абхаавад̇о бахийнасаб̣б̣агилзсавибпанд̣̇ид̇ад̇д̇аа т̇ааварам̣ ваа на б̣аад̇хзми на д̣̇угкаабзми. гарун̣аж̇жхаасаяо бхаг̇аваа махаагарун̣аасамаабад̇д̇иб̣ахуло ад̇д̇ано барамаружид̇агарун̣аж̇жхаасаяаануруубамзвамааха. д̇зна авихим̣саавид̇аггам̣ аб̣яаабаад̣̇авид̇агган̃жа д̣̇ассзд̇и. ид̣̇ам̣ вуд̇д̇ам̣ ход̇и – ‘ахам̣ имааяа ирияааяа имааяа бадибад̇д̇ияаа звам̣ саммаа бадибаж̇ж̇анд̇о звам̣ самаабад̇д̇ивихаарзхи вихаранд̇о звам̣ бун̃н̃ад̇т̇игзхи гад̇аани саггаараг̇аругаарамаананаванд̣̇анабууж̇анаани ад̇хиваасзнд̇о сад̇д̇зсу на ган̃жи б̣яааб̣аад̇хзми, абижа ко д̣̇идтад̇хаммигасамбарааяигабарамад̇т̇аббабхзд̣̇ам̣ хид̇асукамзва нзсам̣ бариб̣руухзмий’д̇и.

    Evaṃ uddiṭṭhe dve vitakke niddisituṃ ‘‘abyāpajjhārāmo’’tiādimāha. Tattha abyāpajjhanaṃ kassaci adukkhanaṃ abyāpajjho, so āramitabbato ārāmo etassāti abyāpajjhārāmo. Abyāpajjhe rato sevanavasena niratoti abyāpajjharato. Esevāti eso eva. Iriyāyāti kiriyāya, kāyavacīpayogenāti attho. Na kañci byābādhemīti hīnādīsu kañcipi sattaṃ taṇhātasādiyogato tasaṃ vā tadabhāvato pahīnasabbakilesavipphanditattā thāvaraṃ vā na bādhemi na dukkhāpemi. Karuṇajjhāsayo bhagavā mahākaruṇāsamāpattibahulo attano paramarucitakaruṇajjhāsayānurūpamevamāha. Tena avihiṃsāvitakkaṃ abyāpādavitakkañca dasseti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘ahaṃ imāya iriyāya imāya paṭipattiyā evaṃ sammā paṭipajjanto evaṃ samāpattivihārehi viharanto evaṃ puññatthikehi katāni sakkāragarukāramānanavandanapūjanāni adhivāsento sattesu na kañci byābādhemi, apica kho diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthappabhedaṃ hitasukhameva nesaṃ paribrūhemī’ti.

    яам̣ агусалам̣, д̇ам̣ бахийнанд̇и яам̣ д̣̇ияад̣дхагилзсасахассабхзд̣̇ам̣ ан̃н̃ан̃жа д̇ам̣самбаяуд̇д̇ам̣ ананд̇аббабхзд̣̇ам̣ агусалам̣, д̇ам̣ саб̣б̣ам̣ б̣од̇химуулзязва маяхам̣ бахийнам̣ самуухад̇анд̇и. иминаа бавивзгзсу муд̣̇д̇хабхууд̇зна сад̣̇д̇хим̣ ниссаран̣авивзгзна самужчзд̣̇аббадиббассад̣̇д̇хививзгз д̣̇ассзд̇и. гзжи банзд̇т̇а д̇ад̣̇ан̇г̇авигкамбханавивзгзби уд̣̇д̇харанд̇и . ааг̇аманийяабадибад̣̇ааяа хи сад̣̇д̇хим̣ бхаг̇авад̇аа ад̇д̇ано гилзсагкаяо ид̇ха вуд̇д̇од̇и.

    Yaṃ akusalaṃ, taṃ pahīnanti yaṃ diyaḍḍhakilesasahassabhedaṃ aññañca taṃsampayuttaṃ anantappabhedaṃ akusalaṃ, taṃ sabbaṃ bodhimūleyeva mayhaṃ pahīnaṃ samūhatanti. Iminā pavivekesu muddhabhūtena saddhiṃ nissaraṇavivekena samucchedappaṭippassaddhiviveke dasseti. Keci panettha tadaṅgavikkhambhanavivekepi uddharanti . Āgamanīyapaṭipadāya hi saddhiṃ bhagavatā attano kilesakkhayo idha vuttoti.

    ид̇и бхаг̇аваа абаримид̇агаббабарижид̇д̇ам̣ ад̇д̇ано бавивзгаж̇жхаасаяам̣ сад̣̇д̇хим̣ ниссаран̣аж̇жхаасаязна ид̣̇аани мад̇т̇агам̣ баабзд̇ваа тид̇о д̇амаж̇жхаасаяам̣ паласамаабад̇д̇им̣ самаабаж̇ж̇ид̇ваа ад̇д̇ано гилзсаббахаанабажжавзгкан̣амукзна вибхаавзд̇и. яад̣̇ад̇т̇ам̣ банзд̇т̇а сад̇т̇аа имз д̣̇вз вид̇аггз уд̣̇д̇хари, ид̣̇аани д̇амад̇т̇ам̣ д̣̇ассзнд̇о ‘‘д̇асмаад̇иха, бхигкавз’’д̇иаад̣̇имааха. бхаг̇аваа хи имасса вид̇аггад̣̇ваяасса ад̇д̇ано б̣ахуласамуд̣̇аажаарад̣̇ассанамукзнзва д̇ад̇т̇а бхигкуу нивзсзд̇ум̣ имам̣ д̣̇зсанам̣ аарабхи.

    Iti bhagavā aparimitakappaparicittaṃ attano pavivekajjhāsayaṃ saddhiṃ nissaraṇajjhāsayena idāni matthakaṃ pāpetvā ṭhito tamajjhāsayaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjitvā attano kilesappahānapaccavekkhaṇamukhena vibhāveti. Yadatthaṃ panettha satthā ime dve vitakke uddhari, idāni tamatthaṃ dassento ‘‘tasmātiha, bhikkhave’’tiādimāha. Bhagavā hi imassa vitakkadvayassa attano bahulasamudācāradassanamukheneva tattha bhikkhū nivesetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.

    д̇ад̇т̇а д̇асмаад̇и яасмаа аб̣яаабаж̇жхабавивзгаабхирад̇асса мз кзмабавивзгавид̇аггааязва б̣ахулам̣ бавад̇д̇анд̇и, д̇асмаа. д̇ихаад̇и нибаад̇амад̇д̇ам̣. аб̣яаабаж̇жхаараамаа вихарат̇аад̇и саб̣б̣асад̇д̇зсу мзд̇д̇аавихаарзна гарун̣аавихаарз на жа абхираманд̇аа вихарат̇а. д̇зна б̣яаабаад̣̇асса д̇ад̣̇згадтагилзсаанан̃жа д̣̇уурийгаран̣амааха. д̇зсам̣ вод̇и зд̇т̇а вод̇и нибаад̇амад̇д̇ам̣. бавивзгаараамаа вихарат̇аад̇и гааяаад̣̇ививзган̃жзва д̇ад̣̇ан̇г̇аад̣̇ививзган̃жаад̇и саб̣б̣авивзгз аарамид̇аб̣б̣адтаанам̣ гад̇ваа вихарат̇а. имааяа маяанд̇иаад̣̇и яат̇аа нзсам̣ кзмавид̇аггасса бавад̇д̇анаагаарад̣̇ассанам̣, звам̣ гим̣ агусаланд̇иаад̣̇и бавивзгавид̇аггасса бавад̇д̇анаагаарад̣̇ассанам̣. д̇ад̇т̇а яат̇аа анаваж̇ж̇ад̇хаммз барибуурзд̇угаамзна гим̣гусалаг̇авзсинаа худ̇ваа гусалад̇хаммабариязсанаа гаад̇аб̣б̣аава, сааваж̇ж̇ад̇хаммз баж̇ахид̇угаамзнааби агусалабариязсанаа гаад̇аб̣б̣аад̇и ааха ‘‘гим̣ агусала’’нд̇иаад̣̇и. абхин̃н̃аабуб̣б̣игаа хи барин̃н̃аабахаанасажчигирияаабхааванаа. д̇ад̇т̇а гим̣ агусаланд̇и агусалам̣ наама гим̣, сабхаавад̇о гимасса лагкан̣ам̣, гаани ваа расабажжубадтаанабад̣̇адтаанаанийд̇и агусаласса сабхаавагижжаад̣̇ид̇о бажжавзгкан̣авид̇хим̣ д̣̇ассзд̇и. аад̣̇игаммигавасзна жзса вид̇агго ааг̇ад̇о, гим̣ аббахийнам̣ гим̣ баж̇ахаамаад̇и ид̣̇ам̣ бад̣̇ад̣̇ваяам̣ сзгкавасзна. д̇асмаа гим̣ аббахийнанд̇и гаамарааг̇асам̣яож̇анаад̣̇ийсу агусалзсу гим̣ агусалам̣ амхаагам̣ маг̇г̇зна асамужчиннам̣? гим̣ баж̇ахаамаад̇и гим̣ агусалам̣ самуг̇гхаад̇зма? ат̇а ваа гим̣ баж̇ахаамаад̇и вийд̇иггамабарияудтаанаанусаязсу гим̣ вибхааг̇ам̣ агусалам̣ ид̣̇аани маяам̣ баж̇ахаамаад̇и ад̇т̇о. гзжи бана ‘‘гим̣ аббахийна’’нд̇и батанд̇и. д̇зсам̣ д̣̇идтисам̣яож̇анаад̣̇ивасзна анзгабхзд̣̇зсу агусалзсу гим̣ гад̇амам̣ агусалам̣, гзна гад̇амзна багаарзна, гад̇амзна ваа маг̇г̇зна амхаагам̣ аббахийнанд̇и вуд̇д̇ам̣ ход̇и. сзсам̣ вуд̇д̇анаяамзва.

    Tattha tasmāti yasmā abyāpajjhapavivekābhiratassa me khemapavivekavitakkāyeva bahulaṃ pavattanti, tasmā. Tihāti nipātamattaṃ. Abyāpajjhārāmāviharathāti sabbasattesu mettāvihārena karuṇāvihāre na ca abhiramantā viharatha. Tena byāpādassa tadekaṭṭhakilesānañca dūrīkaraṇamāha. Tesaṃ voti ettha voti nipātamattaṃ. Pavivekārāmā viharathāti kāyādivivekañceva tadaṅgādivivekañcāti sabbaviveke āramitabbaṭṭhānaṃ katvā viharatha. Imāya mayantiādi yathā nesaṃ khemavitakkassa pavattanākāradassanaṃ, evaṃ kiṃ akusalantiādi pavivekavitakkassa pavattanākāradassanaṃ. Tattha yathā anavajjadhamme paripūretukāmena kiṃkusalagavesinā hutvā kusaladhammapariyesanā kātabbāva, sāvajjadhamme pajahitukāmenāpi akusalapariyesanā kātabbāti āha ‘‘kiṃ akusala’’ntiādi. Abhiññāpubbikā hi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanā. Tattha kiṃ akusalanti akusalaṃ nāma kiṃ, sabhāvato kimassa lakkhaṇaṃ, kāni vā rasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānānīti akusalassa sabhāvakiccādito paccavekkhaṇavidhiṃ dasseti. Ādikammikavasena cesa vitakko āgato, kiṃ appahīnaṃ kiṃ pajahāmāti idaṃ padadvayaṃ sekkhavasena. Tasmā kiṃ appahīnanti kāmarāgasaṃyojanādīsu akusalesu kiṃ akusalaṃ amhākaṃ maggena asamucchinnaṃ? Kiṃpajahāmāti kiṃ akusalaṃ samugghātema? Atha vā kiṃ pajahāmāti vītikkamapariyuṭṭhānānusayesu kiṃ vibhāgaṃ akusalaṃ idāni mayaṃ pajahāmāti attho. Keci pana ‘‘kiṃ appahīna’’nti paṭhanti. Tesaṃ diṭṭhisaṃyojanādivasena anekabhedesu akusalesu kiṃ katamaṃ akusalaṃ, kena katamena pakārena, katamena vā maggena amhākaṃ appahīnanti vuttaṃ hoti. Sesaṃ vuttanayameva.

    г̇аат̇аасу б̣уд̣̇д̇ханд̇и жад̇уннам̣ арияасажжаанам̣ авибарийд̇ам̣ саяамбхун̃аан̣зна б̣уд̣̇д̇хад̇д̇аа бадивид̣̇д̇хад̇д̇аа б̣уд̣̇д̇хам̣ сажжавинимуд̇д̇асса н̃зяяасса абхаавад̇о. д̇ат̇аа хи вуд̇д̇ам̣ –

    Gāthāsu buddhanti catunnaṃ ariyasaccānaṃ aviparītaṃ sayambhuñāṇena buddhattā paṭividdhattā buddhaṃ saccavinimuttassa ñeyyassa abhāvato. Tathā hi vuttaṃ –

    ‘‘абхин̃н̃зяяам̣ абхин̃н̃аад̇ам̣, бхаавзд̇аб̣б̣ан̃жа бхаавид̇ам̣;

    ‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;

    бахаад̇аб̣б̣ам̣ бахийнам̣ мз, д̇асмаа б̣уд̣̇д̇хосми б̣раахман̣аа’’д̇и. (су. ни. 563; ма. ни. 2.399);

    Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇā’’ti. (su. ni. 563; ma. ni. 2.399);

    табзд̇ваа махааб̣од̇хисад̇д̇ам̣ ан̃н̃зхи сахид̇ум̣ вахид̇ум̣ асаггун̣зяяад̇д̇аа асаяхасса сагаласса б̣од̇хисамбхаарасса махаагарун̣аад̇хигаарасса жа саханад̇о ваханад̇о, д̇ат̇аа ан̃н̃зхи сахид̇ум̣ абхибхавид̇ум̣ д̣̇уггарад̇д̇аа асаяхаанам̣ бан̃жаннам̣ маараанам̣ саханад̇о абхибхаванад̇о, аасаяаанусаяажарияаад̇химуд̇д̇иаад̣̇ивибхааг̇ааваб̣од̇хзна яат̇аарахам̣ взнзяяаанам̣ д̣̇идтад̇хаммигасамбарааяигабарамад̇т̇зхи анусаасанасан̇каад̇асса ан̃н̃зхи асаяхасса б̣уд̣̇д̇хагижжасса саханад̇о ваханад̇о, д̇ад̇т̇а ваа саад̇хугаарибхаавад̇о асаяхасаахинам̣. самуд̣̇аажаранд̇и нанд̇и зд̇т̇а нанд̇и нибаад̇амад̇д̇ам̣, нам̣ д̇ат̇ааг̇ад̇анд̇и ваа ад̇т̇о.

    Ṭhapetvā mahābodhisattaṃ aññehi sahituṃ vahituṃ asakkuṇeyyattā asayhassa sakalassa bodhisambhārassa mahākaruṇādhikārassa ca sahanato vahanato, tathā aññehi sahituṃ abhibhavituṃ dukkarattā asayhānaṃ pañcannaṃ mārānaṃ sahanato abhibhavanato, āsayānusayacariyādhimuttiādivibhāgāvabodhena yathārahaṃ veneyyānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi anusāsanasaṅkhātassa aññehi asayhassa buddhakiccassa sahanato vahanato, tattha vā sādhukāribhāvato asayhasāhinaṃ. Samudācaranti nanti ettha nanti nipātamattaṃ, naṃ tathāgatanti vā attho.

    сагабарасанд̇аанзсу д̇амасан̇каад̇ам̣ моханд̇хагаарам̣ нуд̣̇и кибийд̇и д̇амонуд̣̇о. баарам̣ ниб̣б̣аанам̣ г̇ад̇од̇и баараг̇ад̇о. ат̇а ваа ‘‘муд̇д̇о можзяяа’’нд̇иаад̣̇инаа наязна бавад̇д̇ид̇асса махаабхинийхаарасса сагаласса ваа сам̣саарад̣̇угкасса саб̣б̣ан̃н̃уг̇ун̣аанам̣ баарам̣ барияанд̇ам̣ г̇ад̇од̇и баараг̇ад̇о, д̇ам̣ д̇амонуд̣̇ам̣ баараг̇ад̇ам̣. д̇ад̇о зва бад̇д̇ибад̇д̇ам̣ б̣уд̣̇д̇хам̣, сийлаад̣̇им̣ д̣̇асаб̣алан̃аан̣аад̣̇ин̃жа саммаасамб̣уд̣̇д̇хзхи бад̇д̇аб̣б̣ам̣ саб̣б̣ам̣ бад̇д̇анд̇и ад̇т̇о. васиманд̇и жхаанаад̣̇ийсу ааган̇каабадиб̣ад̣̇д̇хо барамо ааваж̇ж̇анаад̣̇ивасибхааво, арияид̣̇д̇хисан̇каад̇о анан̃н̃асаад̇хааран̣о жид̇д̇авасибхааво жа асса ад̇т̇ийд̇и васимаа, д̇ам̣ васимам̣, васинанд̇и ад̇т̇о. саб̣б̣зсам̣ гаамаасаваад̣̇ийнам̣ абхаавзна анаасавам̣. гааяависамаад̣̇игасса висамасса ванд̇ад̇д̇аа ваа висасан̇каад̇ам̣ саб̣б̣ам̣ гилзсамалам̣ д̇арид̇ваа ваа висам̣ сагалаваддад̣̇угкам̣ саяам̣ д̇арид̇ваа д̇ааран̣ад̇о висанд̇аро д̇ам̣ висанд̇арам̣. д̇ан̣хагкаяз арахад̇д̇апалз ниб̣б̣аанз ваа вимуд̇д̇ам̣, убхаяамхи г̇аманад̇о монасан̇каад̇зна н̃аан̣зна гааяамонзяяаад̣̇ийхи ваа саад̇исаяам̣ саманнааг̇ад̇ад̇д̇аа муним̣. мунийд̇и хи аг̇аарияамуни, анаг̇аарияамуни, сзгкамуни, асзгкамуни, бажжзгамуни, мунимунийд̇и анзгавид̇хаа мунаяо. д̇ад̇т̇а г̇ихий ааг̇ад̇апало вин̃н̃аад̇асаасано аг̇аарияамуни, д̇ат̇ааруубо баб̣б̣аж̇ид̇о анаг̇аарияамуни, сад̇д̇а сзгкаа сзгкамуни, кийн̣аасаво асзгкамуни, бажжзгаб̣уд̣̇д̇хо бажжзгамуни, саммаасамб̣уд̣̇д̇хо мунимунийд̇и. аяамзва ид̇хаад̇хиббзд̇о. ааяад̇им̣ бунаб̣бхаваабхаавад̇о анд̇имам̣, бажчимам̣ д̣̇зхам̣ гааяам̣ д̇хаарзд̇ийд̇и анд̇имад̣̇зхад̇хаарий, д̇ам̣ анд̇имад̣̇зхад̇хаарим̣. гилзсамаараад̣̇ийнам̣ саммад̣̇зва барижжад̇д̇ад̇д̇аа мааран̃ж̇ахам̣. д̇ад̇о зва ж̇араахзд̇усамужчзд̣̇ад̇о анубаад̣̇исзсаниб̣б̣аанаббад̇д̇ивасзна баагадаж̇араад̣̇исаб̣б̣аж̇арааяа баараг̇ум̣. ж̇араасийсзна жзд̇т̇а ж̇аад̇имаран̣асогаад̣̇ийнам̣ баараг̇аманам̣ вуд̇д̇анд̇и д̣̇адтаб̣б̣ам̣. д̇ам̣ звам̣бхууд̇ам̣ д̇ат̇ааг̇ад̇ам̣ д̣̇увз вид̇аггаа самуд̣̇аажаранд̇ийд̇и б̣руумийд̇и самб̣анд̇хо.

    Sakaparasantānesu tamasaṅkhātaṃ mohandhakāraṃ nudi khipīti tamonudo. Pāraṃ nibbānaṃ gatoti pāragato. Atha vā ‘‘mutto moceyya’’ntiādinā nayena pavattitassa mahābhinīhārassa sakalassa vā saṃsāradukkhassa sabbaññuguṇānaṃ pāraṃ pariyantaṃ gatoti pāragato, taṃ tamonudaṃ pāragataṃ. Tato eva pattipattaṃ buddhaṃ, sīlādiṃ dasabalañāṇādiñca sammāsambuddhehi pattabbaṃ sabbaṃ pattanti attho. Vasimanti jhānādīsu ākaṅkhāpaṭibaddho paramo āvajjanādivasibhāvo, ariyiddhisaṅkhāto anaññasādhāraṇo cittavasibhāvo ca assa atthīti vasimā, taṃ vasimaṃ, vasinanti attho. Sabbesaṃ kāmāsavādīnaṃ abhāvena anāsavaṃ. Kāyavisamādikassa visamassa vantattā vā visasaṅkhātaṃ sabbaṃ kilesamalaṃ taritvā vā visaṃ sakalavaṭṭadukkhaṃ sayaṃ taritvā tāraṇato visantaro taṃ visantaraṃ. Taṇhakkhaye arahattaphale nibbāne vā vimuttaṃ, ubhayamhi gamanato monasaṅkhātena ñāṇena kāyamoneyyādīhi vā sātisayaṃ samannāgatattā muniṃ. Munīti hi agāriyamuni, anagāriyamuni, sekkhamuni, asekkhamuni, paccekamuni, munimunīti anekavidhā munayo. Tattha gihī āgataphalo viññātasāsano agāriyamuni, tathārūpo pabbajito anagāriyamuni, satta sekkhā sekkhamuni, khīṇāsavo asekkhamuni, paccekabuddho paccekamuni, sammāsambuddho munimunīti. Ayameva idhādhippeto. Āyatiṃ punabbhavābhāvato antimaṃ, pacchimaṃ dehaṃ kāyaṃ dhāretīti antimadehadhārī, taṃ antimadehadhāriṃ. Kilesamārādīnaṃ sammadeva pariccattattā mārañjahaṃ. Tato eva jarāhetusamucchedato anupādisesanibbānappattivasena pākaṭajarādisabbajarāya pāraguṃ. Jarāsīsena cettha jātimaraṇasokādīnaṃ pāragamanaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Taṃ evaṃbhūtaṃ tathāgataṃ duve vitakkā samudācarantīti brūmīti sambandho.

    ид̇и бхаг̇аваа батамаг̇аат̇ааяа вид̇аггад̣̇ваяам̣ уд̣̇д̣̇исид̇ваа д̇ад̇о д̣̇уд̇ияаг̇аат̇ааяа бавивзгавид̇аггам̣ д̣̇ассзд̇ваа ид̣̇аани кзмавид̇аггам̣ д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘сзлз яат̇аа’’д̇и д̇ад̇ияаг̇аат̇амааха. д̇ад̇т̇а сзлз яат̇аа баб̣б̣ад̇амуд̣̇д̇ханидтид̇од̇и сзлз силаамаяз згаг̇гханабаб̣б̣ад̇амуд̣̇д̇хани яат̇аа тид̇о. на хи д̇ад̇т̇а тид̇асса уд̣̇д̇хам̣ г̇ийвугкибанабасааран̣аад̣̇игижжам̣ ад̇т̇и. д̇ат̇уубаманд̇и д̇аббадибхааг̇ам̣ сзлабаб̣б̣ад̇уубамам̣. аяам̣ банзд̇т̇а сан̇кзбад̇т̇о – яат̇аа сзлабаб̣б̣ад̇амуд̣̇д̇хани тид̇о жагкумаа бурисо саманд̇ад̇о ж̇анад̇ам̣ бассзяяа, звамзва сумзд̇хо, сунд̣̇арабан̃н̃о саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣зна саманд̇ажагку бхаг̇аваа д̇хаммамаяам̣ бан̃н̃аамаяам̣ баасаад̣̇амааруяха саяам̣ абзд̇асого согаавад̇ин̣н̣ам̣ ж̇аад̇иж̇араабхибхууд̇ан̃жа ж̇анад̇ам̣ сад̇д̇агааяам̣ авзгкад̇и убад̇хаараяад̇и убабаригкад̇и. аяам̣ банзд̇т̇а ад̇хиббааяо – яат̇аа хи баб̣б̣ад̇абаад̣̇з саманд̇аа маханд̇ам̣ кзд̇д̇ам̣ гад̇ваа д̇ад̇т̇а гзд̣̇аарабаал̣ийсу гудияо гад̇ваа рад̇д̇им̣ аг̇г̇им̣ ж̇аалзяяа, жад̇уран̇г̇асаманнааг̇ад̇ан̃жа анд̇хагаарам̣ бхавзяяа, ат̇асса баб̣б̣ад̇асса мад̇т̇агз тад̇ваа жагкумад̇о бурисасса бхуумиббад̣̇зсам̣ ологаяад̇о нзва кзд̇д̇ам̣, на гзд̣̇аарабаал̣ияо, на гудияо, на д̇ад̇т̇а саяид̇амануссаа бан̃н̃ааязяяум̣, гудийсу бана аг̇г̇иж̇ааламад̇д̇амзва бан̃н̃ааязяяа, звам̣ д̇хаммамаяам̣ баасаад̣̇амааруяха сад̇д̇агааяам̣ ологаяад̇о д̇ат̇ааг̇ад̇асса яз д̇з агад̇агаляаан̣аа сад̇д̇аа, д̇з згавихаарз д̣̇агкин̣абассз нисиннааби б̣уд̣̇д̇хан̃аан̣асса аабаат̇ам̣ нааг̇ажчанд̇и, рад̇д̇им̣ кид̇д̇асараа вияа хонд̇и. яз бана гад̇агаляаан̣аа взнзяяабуг̇г̇алаа, д̇з звасса д̣̇уурзби тид̇аа аабаат̇ам̣ ааг̇ажчанд̇и, со аг̇г̇и вияа химаванд̇абаб̣б̣ад̇о вияа жа вуд̇д̇амби жзд̇ам̣ –

    Iti bhagavā paṭhamagāthāya vitakkadvayaṃ uddisitvā tato dutiyagāthāya pavivekavitakkaṃ dassetvā idāni khemavitakkaṃ dassetuṃ ‘‘sele yathā’’ti tatiyagāthamāha. Tattha sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhitoti sele silāmaye ekagghanapabbatamuddhani yathā ṭhito. Na hi tattha ṭhitassa uddhaṃ gīvukkhipanapasāraṇādikiccaṃ atthi. Tathūpamanti tappaṭibhāgaṃ selapabbatūpamaṃ. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – yathā selapabbatamuddhani ṭhito cakkhumā puriso samantato janataṃ passeyya, evameva sumedho, sundarapañño sabbaññutaññāṇena samantacakkhu bhagavā dhammamayaṃ paññāmayaṃ pāsādamāruyha sayaṃ apetasoko sokāvatiṇṇaṃ jātijarābhibhūtañca janataṃ sattakāyaṃ avekkhati upadhārayati upaparikkhati. Ayaṃ panettha adhippāyo – yathā hi pabbatapāde samantā mahantaṃ khettaṃ katvā tattha kedārapāḷīsu kuṭiyo katvā rattiṃ aggiṃ jāleyya, caturaṅgasamannāgatañca andhakāraṃ bhaveyya, athassa pabbatassa matthake ṭhatvā cakkhumato purisassa bhūmippadesaṃ olokayato neva khettaṃ, na kedārapāḷiyo, na kuṭiyo, na tattha sayitamanussā paññāyeyyuṃ, kuṭīsu pana aggijālamattameva paññāyeyya, evaṃ dhammamayaṃ pāsādamāruyha sattakāyaṃ olokayato tathāgatassa ye te akatakalyāṇā sattā, te ekavihāre dakkhiṇapasse nisinnāpi buddhañāṇassa āpāthaṃ nāgacchanti, rattiṃ khittasarā viya honti. Ye pana katakalyāṇā veneyyapuggalā, te evassa dūrepi ṭhitā āpāthaṃ āgacchanti, so aggi viya himavantapabbato viya ca vuttampi cetaṃ –

    ‘‘д̣̇уурз санд̇о багаасзнд̇и, химаванд̇ова баб̣б̣ад̇о;

    ‘‘Dūre santo pakāsenti, himavantova pabbato;

    асанд̇зд̇т̇а на д̣̇иссанд̇и, рад̇д̇им̣ кид̇д̇аа яат̇аа сараа’’д̇и. (д̇ха. ба. 304; нзд̇д̇и. 11);

    Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā yathā sarā’’ti. (dha. pa. 304; netti. 11);

    звамзд̇асмим̣ суд̇д̇з г̇аат̇аасу жа бхаг̇аваа ад̇д̇аанам̣ барам̣ вияа гад̇ваа д̣̇ассзси.

    Evametasmiṃ sutte gāthāsu ca bhagavā attānaṃ paraṃ viya katvā dassesi.

    батамасуд̇д̇аван̣н̣анаа нидтид̇аа.

    Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    д̇ибидага (муула) • Tipiṭaka (Mūla) / суд̇д̇абидага • Suttapiṭaka / куд̣̇д̣̇аганигааяа • Khuddakanikāya / ид̇ивуд̇д̇агабаал̣и • Itivuttakapāḷi / 1. вид̇аггасуд̇д̇ам̣ • 1. Vitakkasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact