Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ೫. ವೀತಸೋಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ

    5. Vītasokattheragāthāvaṇṇanā

    ಕೇಸೇ ಮೇ ಓಲಿಖಿಸ್ಸನ್ತೀತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ವೀತಸೋಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವಿಜ್ಜಾಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಗತೋ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಹತಾ ಇಸಿಗಣೇನ ಪರಿವುತೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನ್ತೋ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ‘‘ಉದುಮ್ಬರಪುಪ್ಫಸದಿಸಾ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಾ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ, ಇದಾನೇವ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಮಹತಿಯಾ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನೇ ಸೇಸೇ ಬ್ಯಾಧಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ದೇವೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಅಟ್ಠಾರಸವಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಧಮ್ಮಾಸೋಕರಞ್ಞೋ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ವೀತಸೋಕೋತಿ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬವಿಜ್ಜಾಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಗತೋ ಗಿರಿದತ್ತತ್ಥೇರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಗಿಹಿಭೂತೋ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕೇ ಚ ವಿಸಾರದೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಮಸ್ಸುಕಮ್ಮಸಮಯೇ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಆದಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ವಲಿತಪಲಿತಾದೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಭಾವನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆಸನೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಗಿರಿದತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೪೯.೯-೨೬) –

    Kese me olikhissantītiādikā āyasmato vītasokattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā mahatā isigaṇena parivuto araññe vasanto buddhuppādaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭho ‘‘udumbarapupphasadisā dullabhadassanā buddhā bhagavanto, idāneva upagantabbā’’ti mahatiyā parisāya saddhiṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ gacchanto diyaḍḍhayojane sese byādhiko hutvā buddhagatāya saññāya kālaṅkato devesu uppajjitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aṭṭhārasavassādhikānaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ matthake dhammāsokarañño kaniṭṭhabhātā hutvā nibbatti, tassa vītasokoti nāma ahosi. So vayappatto khattiyakumārehi sikkhitabbavijjāsippesu nipphattiṃ gato giridattattheraṃ nissāya gihibhūto suttantapiṭake abhidhammapiṭake ca visārado hutvā ekadivasaṃ massukammasamaye kappakassa hatthato ādāsaṃ gahetvā kāyaṃ olokento valitapalitādīni disvā sañjātasaṃvego vipassanāya cittaṃ otāretvā bhāvanaṃ ussukkāpetvā tasmiṃyeva āsane sotāpanno hutvā giridattattherassa santike pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.9-26) –

    ‘‘ಅಜ್ಝಾಯಕೋ ಮನ್ತಧರೋ, ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನ ಪಾರಗೂ।

    ‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

    ಲಕ್ಖಣೇ ಇತಿಹಾಸೇ ಚ, ಸನಿಘಣ್ಡುಸಕೇಟುಭೇ॥

    Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇḍusakeṭubhe.

    ‘‘ನದೀಸೋತಪಟಿಭಾಗಾ, ಸಿಸ್ಸಾ ಆಯನ್ತಿ ಮೇ ತದಾ।

    ‘‘Nadīsotapaṭibhāgā, sissā āyanti me tadā;

    ತೇಸಾಹಂ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇಮಿ, ರತ್ತಿನ್ದಿವಮತನ್ದಿತೋ॥

    Tesāhaṃ mante vācemi, rattindivamatandito.

    ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ನಾಮ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Siddhattho nāma sambuddho, loke uppajji tāvade;

    ತಮನ್ಧಕಾರಂ ನಾಸೇತ್ವಾ, ಞಾಣಾಲೋಕಂ ಪವತ್ತಯಿ॥

    Tamandhakāraṃ nāsetvā, ñāṇālokaṃ pavattayi.

    ‘‘ಮಮ ಅಞ್ಞತರೋ ಸಿಸ್ಸೋ, ಸಿಸ್ಸಾನಂ ಸೋ ಕಥೇಸಿ ಮೇ।

    ‘‘Mama aññataro sisso, sissānaṃ so kathesi me;

    ಸುತ್ವಾನ ತೇ ಏತಮತ್ಥಂ, ಆರೋಚೇಸುಂ ಮಮಂ ತದಾ॥

    Sutvāna te etamatthaṃ, ārocesuṃ mamaṃ tadā.

    ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೋ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಲೋಕನಾಯಕೋ।

    ‘‘Buddho loke samuppanno, sabbaññū lokanāyako;

    ತಸ್ಸಾನುವತ್ತತಿ ಜನೋ, ಲಾಭೋ ಅಮ್ಹಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ॥

    Tassānuvattati jano, lābho amhaṃ na vijjati.

    ‘‘ಅಧಿಚ್ಚುಪ್ಪತ್ತಿಕಾ ಬುದ್ಧಾ, ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ಮಹಾಯಸಾ।

    ‘‘Adhiccuppattikā buddhā, cakkhumanto mahāyasā;

    ಯಂನೂನಾಹಂ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಂ, ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥

    Yaṃnūnāhaṃ buddhaseṭṭhaṃ, passeyyaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘ಅಜಿನಂ ಮೇ ಗಹೇತ್ವಾನ, ವಾಕಚೀರಂ ಕಮಣ್ಡಲುಂ।

    ‘‘Ajinaṃ me gahetvāna, vākacīraṃ kamaṇḍaluṃ;

    ಅಸ್ಸಮಾ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಸಿಸ್ಸೇ ಆಮನ್ತಯಿಂ ಅಹಂ॥

    Assamā abhinikkhamma, sisse āmantayiṃ ahaṃ.

    ‘‘ಓದುಮ್ಬರಿಕಪುಪ್ಫಂವ, ಚನ್ದಮ್ಹಿ ಸಸಕಂ ಯಥಾ।

    ‘‘Odumbarikapupphaṃva, candamhi sasakaṃ yathā;

    ವಾಯಸಾನಂ ಯಥಾ ಖೀರಂ, ದುಲ್ಲಭೋ ಲೋಕನಾಯಕೋ॥

    Vāyasānaṃ yathā khīraṃ, dullabho lokanāyako.

    ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಮನುಸ್ಸತ್ತಮ್ಪಿ ದುಲ್ಲಭಂ।

    ‘‘Buddho lokamhi uppanno, manussattampi dullabhaṃ;

    ಉಭೋಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು, ಸವನಞ್ಚ ಸುದುಲ್ಲಭಂ॥

    Ubhosu vijjamānesu, savanañca sudullabhaṃ.

    ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೋ, ಚಕ್ಖುಂ ಲಚ್ಛಾಮ ನೋ ಭವಂ।

    ‘‘Buddho loke samuppanno, cakkhuṃ lacchāma no bhavaṃ;

    ಏಥ ಸಬ್ಬೇ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸನ್ತಿಕಂ॥

    Etha sabbe gamissāma, sammāsambuddhasantikaṃ.

    ‘‘ಕಮಣ್ಡಲುಧರಾ ಸಬ್ಬೇ, ಖರಾಜಿನನಿವಾಸಿನೋ।

    ‘‘Kamaṇḍaludharā sabbe, kharājinanivāsino;

    ತೇ ಜಟಾಭಾರಭರಿತಾ, ನಿಕ್ಖಮುಂ ವಿಪಿನಾ ತದಾ॥

    Te jaṭābhārabharitā, nikkhamuṃ vipinā tadā.

    ‘‘ಯುಗಮತ್ತಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನಾ, ಉತ್ತಮತ್ಥಂ ಗವೇಸಿನೋ।

    ‘‘Yugamattaṃ pekkhamānā, uttamatthaṃ gavesino;

    ಆಸತ್ತಿದೋಸರಹಿತಾ, ಅಸಮ್ಭೀತಾವ ಕೇಸರೀ॥

    Āsattidosarahitā, asambhītāva kesarī.

    ‘‘ಅಪ್ಪಕಿಚ್ಚಾ ಅಲೋಲುಪ್ಪಾ, ನಿಪಕಾ ಸನ್ತವುತ್ತಿನೋ।

    ‘‘Appakiccā aloluppā, nipakā santavuttino;

    ಉಞ್ಛಾಯ ಚರಮಾನಾ ತೇ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಮುಪಾಗಮುಂ॥

    Uñchāya caramānā te, buddhaseṭṭhamupāgamuṃ.

    ‘‘ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನೇ ಸೇಸೇ, ಬ್ಯಾಧಿ ಮೇ ಉಪಪಜ್ಜಥ।

    ‘‘Diyaḍḍhayojane sese, byādhi me upapajjatha;

    ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಂ ಸರಿತ್ವಾನ, ತತ್ಥ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಅಹಂ॥

    Buddhaseṭṭhaṃ saritvāna, tattha kālaṅkato ahaṃ.

    ‘‘ಚತುನ್ನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಸಞ್ಞಮಲಭಿಂ ತದಾ।

    ‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ saññamalabhiṃ tadā;

    ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಸಞ್ಞಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhasaññāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –

    Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto –

    ೧೬೯.

    169.

    ‘‘ಕೇಸೇ ಮೇ ಓಲಿಖಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಪ್ಪಕೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ।

    ‘‘Kese me olikhissanti, kappako upasaṅkami;

    ತತೋ ಆದಾಸಮಾದಾಯ, ಸರೀರಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿಸಂ॥

    Tato ādāsamādāya, sarīraṃ paccavekkhisaṃ.

    ೧೭೦.

    170.

    ‘‘ತುಚ್ಛೋ ಕಾಯೋ ಅದಿಸ್ಸಿತ್ಥ, ಅನ್ಧಕಾರೇ ತಮೋ ಬ್ಯಗಾ।

    ‘‘Tuccho kāyo adissittha, andhakāre tamo byagā;

    ಸಬ್ಬೇ ಚೋಳಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ, ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।

    Sabbe coḷā samucchinnā, natthi dāni punabbhavo’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;

    ತತ್ಥ ಕೇಸೇ ಮೇ ಓಲಿಖಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಪ್ಪಕೋ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಮಸ್ಸುಕಮ್ಮಸಮಯೇ ‘‘ಮಮ ಕೇಸೇ ಓಲಿಖಿಸ್ಸಂ ಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿ ಕೇಸಾದೀನಂ ಛೇದನಾದಿವಸೇನ ಕಪ್ಪನತೋ ಕಪ್ಪಕೋ ನ್ಹಾಪಿತೋ ಮಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ। ತತೋತಿ ಕಪ್ಪಕತೋ। ಸರೀರಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬಕಾಯಿಕೇ ಆದಾಸೇ ಪಲಿತವಲಿತಮುಖನಿಮಿತ್ತಾದಿದಸ್ಸನಮುಖೇನ ‘‘ಅಭಿಭೂತೋ ವತ ಜರಾಯ ಮೇ ಕಾಯೋ’’ತಿ ಜರಾಭಿಭೂತಂ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿಂ। ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ ಚ ತುಚ್ಛೋ ಕಾಯೋ ಅದಿಸ್ಸಿತ್ಥ ನಿಚ್ಚಧುವಸುಖಸಭಾವಾದೀಹಿ ರಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಮೇ ಕಾಯೋ ಅದಿಸ್ಸಥ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅನ್ಧಕಾರೇ ತಮೋ ಬ್ಯಗಾ ಯೇನ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸಙ್ಖಾತೇನ ತಮಸಾ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇ ಅನ್ಧಗತಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಅಸುಭಾದಿಸಭಾವಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಸುಭಾದಿಆಕಾರಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಅನ್ಧಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಕಾಯೇ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸಙ್ಖಾತೇನ ಞಾಣಾಲೋಕೇನ ಅವಿಜ್ಜಾತಮೋ ವಿಗತೋ, ತತೋ ಏವ ಸಬ್ಬೇ ಚೋಳಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಚೋರಾ ವಿಯ ಕುಸಲಭಣ್ಡಚ್ಛೇದನತೋ, ಸಾಧೂಹಿ ಅಲಾತಬ್ಬತೋ ಅಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟಾದೀಸು ಛಡ್ಡಿತಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ವಿಯ ಇಸ್ಸರಜನೇನ ಅರಿಯಜನೇನ ಜಿಗುಚ್ಛಿತಬ್ಬತಾಯ ಚೋಳಾ ವಿಯಾತಿ ವಾ ‘‘ಚೋಳಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾ ಕಿಲೇಸಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ। ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಗ್ಘಾಟಿತತ್ತಾ ಏವ ಚ ನೇಸಂ ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ ಆಯತಿಂ ಪುನಬ್ಭವಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ।

    Tattha kese me olikhissanti, kappako upasaṅkamīti gihikāle massukammasamaye ‘‘mama kese olikhissaṃ kappemī’’ti kesādīnaṃ chedanādivasena kappanato kappako nhāpito maṃ upagacchi. Tatoti kappakato. Sarīraṃ paccavekkhisanti sabbakāyike ādāse palitavalitamukhanimittādidassanamukhena ‘‘abhibhūto vata jarāya me kāyo’’ti jarābhibhūtaṃ attano sarīraṃ paccavekkhiṃ. Evaṃ paccavekkhato ca tuccho kāyo adissittha niccadhuvasukhasabhāvādīhi ritto hutvā me kāyo adissatha paññāyi. Kasmā? Andhakāre tamo byagā yena ayonisomanasikārasaṅkhātena tamasā attano kāye andhagatā vijjamānampi asubhādisabhāvaṃ apassantā avijjamānaṃ subhādiākāraṃ gaṇhanti, tasmiṃ andhakāre andhakaraṇaṭṭhāne kāye yonisomanasikārasaṅkhātena ñāṇālokena avijjātamo vigato, tato eva sabbe coḷā samucchinnā corā viya kusalabhaṇḍacchedanato, sādhūhi alātabbato asaṅgahetabbato saṅkārakūṭādīsu chaḍḍitapilotikakhaṇḍaṃ viya issarajanena ariyajanena jigucchitabbatāya coḷā viyāti vā ‘‘coḷā’’ti laddhanāmā kilesā samucchinnā. Aggamaggena samugghāṭitattā eva ca nesaṃ natthi dāni punabbhavo āyatiṃ punabbhavābhinibbatti natthīti.

    ವೀತಸೋಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Vītasokattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೫. ವೀತಸೋಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 5. Vītasokattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact