Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā |
యాగుమధుగోళకాదికథావణ్ణనా
Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
౨౮౩. యథాధమ్మో కారేతబ్బోతి ఇదం సఙ్గీతికారకవచనం. న హి భగవా తమేవ సిక్ఖాపదం ద్విక్ఖత్తుం పఞ్ఞపేసి, ఏవం ఏవరూపేసూతి ఏకే. పఠమపఞ్ఞత్తమేవ సన్ధాయ వుత్తం, తథాపి న చ తే భిక్ఖూ సాపత్తికా జాతా. కథం? పరమ్పరభోజనసిక్ఖాపదస్స అట్ఠుప్పత్తియా. ‘‘అపిచ మయం కాలస్సేవ పిణ్డాయ చరిత్వా భుఞ్జిమ్హా’’తి వుత్తం. మాతికావిభఙ్గే (పాచి॰ ౨౨౭) చ ‘‘పరమ్పరభోజనం నామ పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరేన భోజనేన నిమన్తితో, తం ఠపేత్వా అఞ్ఞం పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరం భోజనం భుఞ్జతి, ఏతం పరమ్పరభోజనం నామా’’తి వుత్తం, తస్మా అఞ్ఞం భోజనం నామ నిమన్తనతో లద్ధం యం కిఞ్చీతి సిద్ధం. యస్మా న భోజ్జయాగునిమన్తనతో లద్ధభోజనం, తస్మా ‘‘ఏత్థ అనాపత్తీ’’తి తే భిక్ఖూ పరిభుఞ్జింసూతి. ఏత్థ ‘‘యథాధమ్మో కారేతబ్బో’’తి వుత్తత్తా పన అఞ్ఞనిమన్తనతో లద్ధభోజనమేవ భుఞ్జన్తస్స ఆపత్తి, నేతరన్తి అనుఞ్ఞాతం. తతో పట్ఠాయ తస్స అనాపత్తివారే ‘‘నిచ్చభత్తే సలాకభత్తే పక్ఖికే ఉపోసథికే పాటిపదికే’’తి వుత్తం. పుబ్బే వేసాలియా పఞ్ఞత్తకాలే నత్థి, యది అత్థి, అట్ఠుప్పత్తిమాతికావిభఙ్గవిరోధో, తస్మా ‘‘అపిచ మయం కాలస్సేవ పిణ్డాయ చరిత్వా భుఞ్జిమ్హా’’తి అట్ఠుప్పత్తియం వుత్తత్తా, పదభాజనేపి ‘‘అఞ్ఞం పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరం భోజనం భుఞ్జతీ’’తి అవిసేసేన వుత్తత్తా చ పఠమం వా పచ్ఛా వా నిమన్తితం భోజనం ఠపేత్వా అనిమన్తితమేవ భుఞ్జన్తస్స ఆపత్తి, నేతరన్తి కిఞ్చాపి ఆపన్నం, ‘‘న, భిక్ఖవే, అఞ్ఞత్ర నిమన్తితేన అఞ్ఞస్స భోజ్జయాగు పరిభుఞ్జితబ్బా’’తి వుత్తత్తా పన పఠమనిమన్తితభోజనతో అఞ్ఞం పచ్ఛా లద్ధం నిమన్తితభోజనం, నిచ్చభత్తాదీని చ భుఞ్జన్తస్స ఆపత్తీతి ఆపజ్జమానం వియ జాతన్తి అనుపఞ్ఞత్తిప్పసఙ్గనివారణం, అనిమన్తనభోజనే ఆపత్తిప్పసఙ్గనివారణఞ్చ కరోన్తో, పఠమపఞ్ఞత్తిసిక్ఖాపదమేవ ఇమినా అత్థేన పరిణామేన్తో చ ‘‘యథాధమ్మో కారేతబ్బో’’తి భగవా ఆహ, తస్మా తతో పట్ఠాయ పచ్ఛా నిమన్తనభోజనం భుఞ్జన్తస్సేవ ఆపత్తి. తేసు న నిచ్చభత్తాదీనీతి ఆపన్నం. తేనేవాయస్మా ఉపాలిత్థేరో తస్స అనాపత్తివారే ‘‘నిచ్చభత్తే’’తిఆదీని పఞ్చ పదాని పక్ఖిపిత్వా సఙ్గాయి. అధిప్పాయఞ్ఞూ హి తే మహానాగా, తస్మా పఠమమేవ యం భగవతా వుత్తం ‘‘పఞ్చ భోజనాని ఠపేత్వా సబ్బత్థ అనాపత్తీ’’తి వచనం, పచ్ఛాపి తం అనురక్ఖన్తేన అభోజనం మధుగోళకం అపరామసిత్వా భోజ్జయాగు ఏవ వుత్తాతి ఏవం ఆచరియో.
283.Yathādhammo kāretabboti idaṃ saṅgītikārakavacanaṃ. Na hi bhagavā tameva sikkhāpadaṃ dvikkhattuṃ paññapesi, evaṃ evarūpesūti eke. Paṭhamapaññattameva sandhāya vuttaṃ, tathāpi na ca te bhikkhū sāpattikā jātā. Kathaṃ? Paramparabhojanasikkhāpadassa aṭṭhuppattiyā. ‘‘Apica mayaṃ kālasseva piṇḍāya caritvā bhuñjimhā’’ti vuttaṃ. Mātikāvibhaṅge (pāci. 227) ca ‘‘paramparabhojanaṃ nāma pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena bhojanena nimantito, taṃ ṭhapetvā aññaṃ pañcannaṃ bhojanānaṃ aññataraṃ bhojanaṃ bhuñjati, etaṃ paramparabhojanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ, tasmā aññaṃ bhojanaṃ nāma nimantanato laddhaṃ yaṃ kiñcīti siddhaṃ. Yasmā na bhojjayāgunimantanato laddhabhojanaṃ, tasmā ‘‘ettha anāpattī’’ti te bhikkhū paribhuñjiṃsūti. Ettha ‘‘yathādhammo kāretabbo’’ti vuttattā pana aññanimantanato laddhabhojanameva bhuñjantassa āpatti, netaranti anuññātaṃ. Tato paṭṭhāya tassa anāpattivāre ‘‘niccabhatte salākabhatte pakkhike uposathike pāṭipadike’’ti vuttaṃ. Pubbe vesāliyā paññattakāle natthi, yadi atthi, aṭṭhuppattimātikāvibhaṅgavirodho, tasmā ‘‘apica mayaṃ kālasseva piṇḍāya caritvā bhuñjimhā’’ti aṭṭhuppattiyaṃ vuttattā, padabhājanepi ‘‘aññaṃ pañcannaṃ bhojanānaṃ aññataraṃ bhojanaṃ bhuñjatī’’ti avisesena vuttattā ca paṭhamaṃ vā pacchā vā nimantitaṃ bhojanaṃ ṭhapetvā animantitameva bhuñjantassa āpatti, netaranti kiñcāpi āpannaṃ, ‘‘na, bhikkhave, aññatra nimantitena aññassa bhojjayāgu paribhuñjitabbā’’ti vuttattā pana paṭhamanimantitabhojanato aññaṃ pacchā laddhaṃ nimantitabhojanaṃ, niccabhattādīni ca bhuñjantassa āpattīti āpajjamānaṃ viya jātanti anupaññattippasaṅganivāraṇaṃ, animantanabhojane āpattippasaṅganivāraṇañca karonto, paṭhamapaññattisikkhāpadameva iminā atthena pariṇāmento ca ‘‘yathādhammo kāretabbo’’ti bhagavā āha, tasmā tato paṭṭhāya pacchā nimantanabhojanaṃ bhuñjantasseva āpatti. Tesu na niccabhattādīnīti āpannaṃ. Tenevāyasmā upālitthero tassa anāpattivāre ‘‘niccabhatte’’tiādīni pañca padāni pakkhipitvā saṅgāyi. Adhippāyaññū hi te mahānāgā, tasmā paṭhamameva yaṃ bhagavatā vuttaṃ ‘‘pañca bhojanāni ṭhapetvā sabbattha anāpattī’’ti vacanaṃ, pacchāpi taṃ anurakkhantena abhojanaṃ madhugoḷakaṃ aparāmasitvā bhojjayāgu eva vuttāti evaṃ ācariyo.
ఏత్థాహ – యథా పచ్ఛాలద్ధలేసేన థేరేన నిచ్చభత్తాదిపక్ఖేపో కతో, ఏవం కథినక్ఖన్ధకే పరమ్పరభోజనం పక్ఖిపిత్వా ‘‘అత్థతకథినానం వో, భిక్ఖవే, ఛ కప్పిస్సన్తీ’’తి కిమత్థం న వుచ్చన్తి? వుచ్చతే – యథావుత్తలేసనిదస్సనత్థం. అఞ్ఞథా ఇదం సిక్ఖాపదం వేసాలియం, అన్ధకవిన్దే చాతి ఉభయత్థ ఉపడ్ఢుపడ్ఢేన పఞ్ఞత్తం సియా. నో చే, సాపత్తికా భిక్ఖూ సియుం, న చ తే సాపత్తికా అప్పటిక్ఖిత్తేపి తేసం కుక్కుచ్చదస్సనతో. ‘‘తేన హి, బ్రాహ్మణ, భిక్ఖూనం దేహీతి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా న పటిగ్గణ్హన్తీ’’తి హి వుత్తం. తేసఞ్హి ‘‘పరిభుఞ్జథా’’తి భగవతో ఆణత్తియా పరిభుత్తానమ్పి ‘‘ఓదిస్సకం ను ఖో ఇదం అమ్హాక’’న్తి విమతిప్పత్తానం విమతివినోదనత్థం ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, యాగుఞ్చ మధుగోళకఞ్చా’’తి వుత్తం. ఏవమిధాపేతే పఞ్ఞత్తం పరమ్పరభోజనసిక్ఖాపదం ఓమద్దిత్వా పరమ్పరభోజనం కథం భుఞ్జిస్సన్తీతి. ఏత్థాహు కేచి ఆచరియా పరమ్పరభోజనసిక్ఖాపదేనేవ ‘‘అఞ్ఞస్స భోజనం న కప్పతీ’’తి జానన్తాపి ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, యాగుఞ్చా’’తి విసుం అనుఞ్ఞాతత్తా ‘‘పటగ్గిదానమహావికటాది వియ కప్పతీ’’తి సఞ్ఞాయ భుఞ్జింసు. తేన వుత్తం ‘‘అపిచ మయం కాలస్సేవ భోజ్జయాగుయా ధాతా’’తిఆది, తం అయుత్తం తత్థ అట్ఠుప్పత్తిమాతికావిభఙ్గవిరోధేన అనాపత్తివారే నిచ్చభత్తాదీనం అసమ్భవప్పసఙ్గతో, భిక్ఖూనం సాపత్తికభావానతిక్కమనతో, మిచ్ఛాగాహహేతుప్పసఙ్గేన భగవతా అనుఞ్ఞాతప్పసఙ్గతో చ. తే హి భిక్ఖూ యస్మా భగవా కత్థచి వినయవసేన కప్పియమ్పి ‘‘గాథాభిగీతం మే అభోజనేయ్య’’న్తి (సం॰ ని॰ ౧.౧౯౪; సు॰ ని॰ ౮౧; మి॰ ప॰ ౪.౫.౯) పటిక్ఖిపతి, తస్మా భగవతో అధిప్పాయం పతి ‘‘కుక్కుచ్చాయన్తా న పటిగ్గణ్హన్తీ’’తి వుత్తం, సిక్ఖాపదం పతి భగవాపి అత్తనో అధిప్పాయప్పకాసనత్థమేవ ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, యాగుఞ్చా’’తి ఆహ. దురవగ్గాహో హి భగవతో అధిప్పాయో. తథా హి భారద్వాజస్స పాయాసం అభోజనేయ్యన్తి అకతవిఞ్ఞత్తిప్పసఙ్గతో పటిక్ఖిపి. ఆనన్దత్థేరేన విఞ్ఞాపేత్వా సజ్జితం తేకటులయాగుం పన ‘‘యదపి, ఆనన్ద, విఞ్ఞత్తం, తదపి అకప్పియ’’న్తి అవత్వా ‘‘యదపి, ఆనన్ద, అన్తోవుత్థ’’న్తిఆదిమేవాహ. తేన నో చే తం అన్తోవుత్థం కప్పతీతి అధిప్పాయదస్సనేన పణీతభోజనసూపోదనవిఞ్ఞత్తిసిక్ఖాపదాని ఉపత్థమ్భేతి భగవతోపి కప్పతి, పగేవ అమ్హాకన్తి.
Etthāha – yathā pacchāladdhalesena therena niccabhattādipakkhepo kato, evaṃ kathinakkhandhake paramparabhojanaṃ pakkhipitvā ‘‘atthatakathinānaṃ vo, bhikkhave, cha kappissantī’’ti kimatthaṃ na vuccanti? Vuccate – yathāvuttalesanidassanatthaṃ. Aññathā idaṃ sikkhāpadaṃ vesāliyaṃ, andhakavinde cāti ubhayattha upaḍḍhupaḍḍhena paññattaṃ siyā. No ce, sāpattikā bhikkhū siyuṃ, na ca te sāpattikā appaṭikkhittepi tesaṃ kukkuccadassanato. ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, bhikkhūnaṃ dehīti. Bhikkhū kukkuccāyantā na paṭiggaṇhantī’’ti hi vuttaṃ. Tesañhi ‘‘paribhuñjathā’’ti bhagavato āṇattiyā paribhuttānampi ‘‘odissakaṃ nu kho idaṃ amhāka’’nti vimatippattānaṃ vimativinodanatthaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yāguñca madhugoḷakañcā’’ti vuttaṃ. Evamidhāpete paññattaṃ paramparabhojanasikkhāpadaṃ omadditvā paramparabhojanaṃ kathaṃ bhuñjissantīti. Etthāhu keci ācariyā paramparabhojanasikkhāpadeneva ‘‘aññassa bhojanaṃ na kappatī’’ti jānantāpi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yāguñcā’’ti visuṃ anuññātattā ‘‘paṭaggidānamahāvikaṭādi viya kappatī’’ti saññāya bhuñjiṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘apica mayaṃ kālasseva bhojjayāguyā dhātā’’tiādi, taṃ ayuttaṃ tattha aṭṭhuppattimātikāvibhaṅgavirodhena anāpattivāre niccabhattādīnaṃ asambhavappasaṅgato, bhikkhūnaṃ sāpattikabhāvānatikkamanato, micchāgāhahetuppasaṅgena bhagavatā anuññātappasaṅgato ca. Te hi bhikkhū yasmā bhagavā katthaci vinayavasena kappiyampi ‘‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyya’’nti (saṃ. ni. 1.194; su. ni. 81; mi. pa. 4.5.9) paṭikkhipati, tasmā bhagavato adhippāyaṃ pati ‘‘kukkuccāyantā na paṭiggaṇhantī’’ti vuttaṃ, sikkhāpadaṃ pati bhagavāpi attano adhippāyappakāsanatthameva ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yāguñcā’’ti āha. Duravaggāho hi bhagavato adhippāyo. Tathā hi bhāradvājassa pāyāsaṃ abhojaneyyanti akataviññattippasaṅgato paṭikkhipi. Ānandattherena viññāpetvā sajjitaṃ tekaṭulayāguṃ pana ‘‘yadapi, ānanda, viññattaṃ, tadapi akappiya’’nti avatvā ‘‘yadapi, ānanda, antovuttha’’ntiādimevāha. Tena no ce taṃ antovutthaṃ kappatīti adhippāyadassanena paṇītabhojanasūpodanaviññattisikkhāpadāni upatthambheti bhagavatopi kappati, pageva amhākanti.
౨౮౪. గిలానస్సేవ భగవతా గుళో అనుఞ్ఞాతోతి ‘‘యాని ఖో పన తాని గిలానానం భిక్ఖూనం పటిసాయనీయానీ’’తి (పారా॰ ౬౨౨) వచనవసేన వుత్తం, తేనేవ తే ఇధ పటిగ్గహణే కుక్కుచ్చాయింసు. ఇధ పన ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, గిలానస్స గుళోదక’’న్తి వత్తబ్బే గుళాధికారత్తా పుబ్బే అనుఞ్ఞాతఞ్చ వత్వా అగిలానస్స గుళోదకం అనుఞ్ఞాతం, తేన గిలానేన సతి పచ్చయే గుళో పరిభుఞ్జితబ్బో, గుళోదకం అసతి పచ్చయేపి వట్టతీతి ఇమం విసేసం దీపేతి. తత్థ ‘‘గుళోదకం కాలికేసు సత్తాహకాలికం, భగవతా ఓదిస్సానుఞ్ఞాతత్తా సత్తాహాతిక్కమేన దుక్కట’’న్తి వదన్తి, తం న యుత్తం, ఉదకసమ్భిన్నత్తా సత్తాహకాలికభావం జహతి. ‘‘యథా అమ్బాది ఉదకసమ్భిన్నం యామకాలికం జాతం, తథా సత్తాహకాలికం జహిత్వా తదనన్తరే యావజీవికే ఠిత’’న్తి వదన్తి, తం యుత్తం, తఞ్చ భగవతా ఓదిస్సానుఞ్ఞాతత్తా పచ్చవేక్ఖణాభావే దోసో నత్థి. ‘‘గుళోదక’న్తి వుత్తత్తా ఉదకగతిక’’న్తి వదన్తి. యది ఉదకమిస్సం ఉదకగతికం హోతి, మధుపి సియా తం తథా అనుఞ్ఞాతత్తా. మా హోతు, అప్పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జితబ్బం సియా ఉదకగతికత్తా, తఞ్చ న హోతి, ‘‘సబ్బత్థాపి ఉపపరిక్ఖిత్వా గహేతబ్బ’’న్తి అఞ్ఞతరస్మిం గణ్ఠిపదే వుత్తం.
284.Gilānasseva bhagavatā guḷo anuññātoti ‘‘yāni kho pana tāni gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisāyanīyānī’’ti (pārā. 622) vacanavasena vuttaṃ, teneva te idha paṭiggahaṇe kukkuccāyiṃsu. Idha pana ‘‘anujānāmi, bhikkhave, gilānassa guḷodaka’’nti vattabbe guḷādhikārattā pubbe anuññātañca vatvā agilānassa guḷodakaṃ anuññātaṃ, tena gilānena sati paccaye guḷo paribhuñjitabbo, guḷodakaṃ asati paccayepi vaṭṭatīti imaṃ visesaṃ dīpeti. Tattha ‘‘guḷodakaṃ kālikesu sattāhakālikaṃ, bhagavatā odissānuññātattā sattāhātikkamena dukkaṭa’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ, udakasambhinnattā sattāhakālikabhāvaṃ jahati. ‘‘Yathā ambādi udakasambhinnaṃ yāmakālikaṃ jātaṃ, tathā sattāhakālikaṃ jahitvā tadanantare yāvajīvike ṭhita’’nti vadanti, taṃ yuttaṃ, tañca bhagavatā odissānuññātattā paccavekkhaṇābhāve doso natthi. ‘‘Guḷodaka’nti vuttattā udakagatika’’nti vadanti. Yadi udakamissaṃ udakagatikaṃ hoti, madhupi siyā taṃ tathā anuññātattā. Mā hotu, appaṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ siyā udakagatikattā, tañca na hoti, ‘‘sabbatthāpi upaparikkhitvā gahetabba’’nti aññatarasmiṃ gaṇṭhipade vuttaṃ.
౨౮౫. సుఞ్ఞాగారన్తి చతుత్థజ్ఝానం.
285.Suññāgāranti catutthajjhānaṃ.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావగ్గపాళి • Mahāvaggapāḷi
౧౭౧. తరుణపసన్నమహామత్తవత్థు • 171. Taruṇapasannamahāmattavatthu
౧౭౨. బేలట్ఠకచ్చానవత్థు • 172. Belaṭṭhakaccānavatthu
౧౭౩. పాటలిగామవత్థు • 173. Pāṭaligāmavatthu
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావగ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvagga-aṭṭhakathā
యాగుమధుగోళకాదికథా • Yāgumadhugoḷakādikathā
పాటలిగామవత్థుకథా • Pāṭaligāmavatthukathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā
యాగుమధుగోళకాదికథావణ్ణనా • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
పాటలిగామవత్థుకథావణ్ణనా • Pāṭaligāmavatthukathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / యాగుమధుగోళకాదికథావణ్ణనా • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi
౧౭౦. యాగుమధుగోళకాదికథా • 170. Yāgumadhugoḷakādikathā
౧౭౩. పాటలిగామవత్థుకథా • 173. Pāṭaligāmavatthukathā