Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
യാഗുമധുഗോളകാദികഥാവണ്ണനാ
Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
൨൮൩. യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോതി ഇദം സങ്ഗീതികാരകവചനം. ന ഹി ഭഗവാ തമേവ സിക്ഖാപദം ദ്വിക്ഖത്തും പഞ്ഞപേസി, ഏവം ഏവരൂപേസൂതി ഏകേ. പഠമപഞ്ഞത്തമേവ സന്ധായ വുത്തം, തഥാപി ന ച തേ ഭിക്ഖൂ സാപത്തികാ ജാതാ. കഥം? പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദസ്സ അട്ഠുപ്പത്തിയാ. ‘‘അപിച മയം കാലസ്സേവ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ഭുഞ്ജിമ്ഹാ’’തി വുത്തം. മാതികാവിഭങ്ഗേ (പാചി॰ ൨൨൭) ച ‘‘പരമ്പരഭോജനം നാമ പഞ്ചന്നം ഭോജനാനം അഞ്ഞതരേന ഭോജനേന നിമന്തിതോ, തം ഠപേത്വാ അഞ്ഞം പഞ്ചന്നം ഭോജനാനം അഞ്ഞതരം ഭോജനം ഭുഞ്ജതി, ഏതം പരമ്പരഭോജനം നാമാ’’തി വുത്തം, തസ്മാ അഞ്ഞം ഭോജനം നാമ നിമന്തനതോ ലദ്ധം യം കിഞ്ചീതി സിദ്ധം. യസ്മാ ന ഭോജ്ജയാഗുനിമന്തനതോ ലദ്ധഭോജനം, തസ്മാ ‘‘ഏത്ഥ അനാപത്തീ’’തി തേ ഭിക്ഖൂ പരിഭുഞ്ജിംസൂതി. ഏത്ഥ ‘‘യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി വുത്തത്താ പന അഞ്ഞനിമന്തനതോ ലദ്ധഭോജനമേവ ഭുഞ്ജന്തസ്സ ആപത്തി, നേതരന്തി അനുഞ്ഞാതം. തതോ പട്ഠായ തസ്സ അനാപത്തിവാരേ ‘‘നിച്ചഭത്തേ സലാകഭത്തേ പക്ഖികേ ഉപോസഥികേ പാടിപദികേ’’തി വുത്തം. പുബ്ബേ വേസാലിയാ പഞ്ഞത്തകാലേ നത്ഥി, യദി അത്ഥി, അട്ഠുപ്പത്തിമാതികാവിഭങ്ഗവിരോധോ, തസ്മാ ‘‘അപിച മയം കാലസ്സേവ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ഭുഞ്ജിമ്ഹാ’’തി അട്ഠുപ്പത്തിയം വുത്തത്താ, പദഭാജനേപി ‘‘അഞ്ഞം പഞ്ചന്നം ഭോജനാനം അഞ്ഞതരം ഭോജനം ഭുഞ്ജതീ’’തി അവിസേസേന വുത്തത്താ ച പഠമം വാ പച്ഛാ വാ നിമന്തിതം ഭോജനം ഠപേത്വാ അനിമന്തിതമേവ ഭുഞ്ജന്തസ്സ ആപത്തി, നേതരന്തി കിഞ്ചാപി ആപന്നം, ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞത്ര നിമന്തിതേന അഞ്ഞസ്സ ഭോജ്ജയാഗു പരിഭുഞ്ജിതബ്ബാ’’തി വുത്തത്താ പന പഠമനിമന്തിതഭോജനതോ അഞ്ഞം പച്ഛാ ലദ്ധം നിമന്തിതഭോജനം, നിച്ചഭത്താദീനി ച ഭുഞ്ജന്തസ്സ ആപത്തീതി ആപജ്ജമാനം വിയ ജാതന്തി അനുപഞ്ഞത്തിപ്പസങ്ഗനിവാരണം, അനിമന്തനഭോജനേ ആപത്തിപ്പസങ്ഗനിവാരണഞ്ച കരോന്തോ, പഠമപഞ്ഞത്തിസിക്ഖാപദമേവ ഇമിനാ അത്ഥേന പരിണാമേന്തോ ച ‘‘യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി ഭഗവാ ആഹ, തസ്മാ തതോ പട്ഠായ പച്ഛാ നിമന്തനഭോജനം ഭുഞ്ജന്തസ്സേവ ആപത്തി. തേസു ന നിച്ചഭത്താദീനീതി ആപന്നം. തേനേവായസ്മാ ഉപാലിത്ഥേരോ തസ്സ അനാപത്തിവാരേ ‘‘നിച്ചഭത്തേ’’തിആദീനി പഞ്ച പദാനി പക്ഖിപിത്വാ സങ്ഗായി. അധിപ്പായഞ്ഞൂ ഹി തേ മഹാനാഗാ, തസ്മാ പഠമമേവ യം ഭഗവതാ വുത്തം ‘‘പഞ്ച ഭോജനാനി ഠപേത്വാ സബ്ബത്ഥ അനാപത്തീ’’തി വചനം, പച്ഛാപി തം അനുരക്ഖന്തേന അഭോജനം മധുഗോളകം അപരാമസിത്വാ ഭോജ്ജയാഗു ഏവ വുത്താതി ഏവം ആചരിയോ.
283.Yathādhammo kāretabboti idaṃ saṅgītikārakavacanaṃ. Na hi bhagavā tameva sikkhāpadaṃ dvikkhattuṃ paññapesi, evaṃ evarūpesūti eke. Paṭhamapaññattameva sandhāya vuttaṃ, tathāpi na ca te bhikkhū sāpattikā jātā. Kathaṃ? Paramparabhojanasikkhāpadassa aṭṭhuppattiyā. ‘‘Apica mayaṃ kālasseva piṇḍāya caritvā bhuñjimhā’’ti vuttaṃ. Mātikāvibhaṅge (pāci. 227) ca ‘‘paramparabhojanaṃ nāma pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena bhojanena nimantito, taṃ ṭhapetvā aññaṃ pañcannaṃ bhojanānaṃ aññataraṃ bhojanaṃ bhuñjati, etaṃ paramparabhojanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ, tasmā aññaṃ bhojanaṃ nāma nimantanato laddhaṃ yaṃ kiñcīti siddhaṃ. Yasmā na bhojjayāgunimantanato laddhabhojanaṃ, tasmā ‘‘ettha anāpattī’’ti te bhikkhū paribhuñjiṃsūti. Ettha ‘‘yathādhammo kāretabbo’’ti vuttattā pana aññanimantanato laddhabhojanameva bhuñjantassa āpatti, netaranti anuññātaṃ. Tato paṭṭhāya tassa anāpattivāre ‘‘niccabhatte salākabhatte pakkhike uposathike pāṭipadike’’ti vuttaṃ. Pubbe vesāliyā paññattakāle natthi, yadi atthi, aṭṭhuppattimātikāvibhaṅgavirodho, tasmā ‘‘apica mayaṃ kālasseva piṇḍāya caritvā bhuñjimhā’’ti aṭṭhuppattiyaṃ vuttattā, padabhājanepi ‘‘aññaṃ pañcannaṃ bhojanānaṃ aññataraṃ bhojanaṃ bhuñjatī’’ti avisesena vuttattā ca paṭhamaṃ vā pacchā vā nimantitaṃ bhojanaṃ ṭhapetvā animantitameva bhuñjantassa āpatti, netaranti kiñcāpi āpannaṃ, ‘‘na, bhikkhave, aññatra nimantitena aññassa bhojjayāgu paribhuñjitabbā’’ti vuttattā pana paṭhamanimantitabhojanato aññaṃ pacchā laddhaṃ nimantitabhojanaṃ, niccabhattādīni ca bhuñjantassa āpattīti āpajjamānaṃ viya jātanti anupaññattippasaṅganivāraṇaṃ, animantanabhojane āpattippasaṅganivāraṇañca karonto, paṭhamapaññattisikkhāpadameva iminā atthena pariṇāmento ca ‘‘yathādhammo kāretabbo’’ti bhagavā āha, tasmā tato paṭṭhāya pacchā nimantanabhojanaṃ bhuñjantasseva āpatti. Tesu na niccabhattādīnīti āpannaṃ. Tenevāyasmā upālitthero tassa anāpattivāre ‘‘niccabhatte’’tiādīni pañca padāni pakkhipitvā saṅgāyi. Adhippāyaññū hi te mahānāgā, tasmā paṭhamameva yaṃ bhagavatā vuttaṃ ‘‘pañca bhojanāni ṭhapetvā sabbattha anāpattī’’ti vacanaṃ, pacchāpi taṃ anurakkhantena abhojanaṃ madhugoḷakaṃ aparāmasitvā bhojjayāgu eva vuttāti evaṃ ācariyo.
ഏത്ഥാഹ – യഥാ പച്ഛാലദ്ധലേസേന ഥേരേന നിച്ചഭത്താദിപക്ഖേപോ കതോ, ഏവം കഥിനക്ഖന്ധകേ പരമ്പരഭോജനം പക്ഖിപിത്വാ ‘‘അത്ഥതകഥിനാനം വോ, ഭിക്ഖവേ, ഛ കപ്പിസ്സന്തീ’’തി കിമത്ഥം ന വുച്ചന്തി? വുച്ചതേ – യഥാവുത്തലേസനിദസ്സനത്ഥം. അഞ്ഞഥാ ഇദം സിക്ഖാപദം വേസാലിയം, അന്ധകവിന്ദേ ചാതി ഉഭയത്ഥ ഉപഡ്ഢുപഡ്ഢേന പഞ്ഞത്തം സിയാ. നോ ചേ, സാപത്തികാ ഭിക്ഖൂ സിയും, ന ച തേ സാപത്തികാ അപ്പടിക്ഖിത്തേപി തേസം കുക്കുച്ചദസ്സനതോ. ‘‘തേന ഹി, ബ്രാഹ്മണ, ഭിക്ഖൂനം ദേഹീതി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ ന പടിഗ്ഗണ്ഹന്തീ’’തി ഹി വുത്തം. തേസഞ്ഹി ‘‘പരിഭുഞ്ജഥാ’’തി ഭഗവതോ ആണത്തിയാ പരിഭുത്താനമ്പി ‘‘ഓദിസ്സകം നു ഖോ ഇദം അമ്ഹാക’’ന്തി വിമതിപ്പത്താനം വിമതിവിനോദനത്ഥം ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യാഗുഞ്ച മധുഗോളകഞ്ചാ’’തി വുത്തം. ഏവമിധാപേതേ പഞ്ഞത്തം പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദം ഓമദ്ദിത്വാ പരമ്പരഭോജനം കഥം ഭുഞ്ജിസ്സന്തീതി. ഏത്ഥാഹു കേചി ആചരിയാ പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദേനേവ ‘‘അഞ്ഞസ്സ ഭോജനം ന കപ്പതീ’’തി ജാനന്താപി ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യാഗുഞ്ചാ’’തി വിസും അനുഞ്ഞാതത്താ ‘‘പടഗ്ഗിദാനമഹാവികടാദി വിയ കപ്പതീ’’തി സഞ്ഞായ ഭുഞ്ജിംസു. തേന വുത്തം ‘‘അപിച മയം കാലസ്സേവ ഭോജ്ജയാഗുയാ ധാതാ’’തിആദി, തം അയുത്തം തത്ഥ അട്ഠുപ്പത്തിമാതികാവിഭങ്ഗവിരോധേന അനാപത്തിവാരേ നിച്ചഭത്താദീനം അസമ്ഭവപ്പസങ്ഗതോ, ഭിക്ഖൂനം സാപത്തികഭാവാനതിക്കമനതോ, മിച്ഛാഗാഹഹേതുപ്പസങ്ഗേന ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതപ്പസങ്ഗതോ ച. തേ ഹി ഭിക്ഖൂ യസ്മാ ഭഗവാ കത്ഥചി വിനയവസേന കപ്പിയമ്പി ‘‘ഗാഥാഭിഗീതം മേ അഭോജനേയ്യ’’ന്തി (സം॰ നി॰ ൧.൧൯൪; സു॰ നി॰ ൮൧; മി॰ പ॰ ൪.൫.൯) പടിക്ഖിപതി, തസ്മാ ഭഗവതോ അധിപ്പായം പതി ‘‘കുക്കുച്ചായന്താ ന പടിഗ്ഗണ്ഹന്തീ’’തി വുത്തം, സിക്ഖാപദം പതി ഭഗവാപി അത്തനോ അധിപ്പായപ്പകാസനത്ഥമേവ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യാഗുഞ്ചാ’’തി ആഹ. ദുരവഗ്ഗാഹോ ഹി ഭഗവതോ അധിപ്പായോ. തഥാ ഹി ഭാരദ്വാജസ്സ പായാസം അഭോജനേയ്യന്തി അകതവിഞ്ഞത്തിപ്പസങ്ഗതോ പടിക്ഖിപി. ആനന്ദത്ഥേരേന വിഞ്ഞാപേത്വാ സജ്ജിതം തേകടുലയാഗും പന ‘‘യദപി, ആനന്ദ, വിഞ്ഞത്തം, തദപി അകപ്പിയ’’ന്തി അവത്വാ ‘‘യദപി, ആനന്ദ, അന്തോവുത്ഥ’’ന്തിആദിമേവാഹ. തേന നോ ചേ തം അന്തോവുത്ഥം കപ്പതീതി അധിപ്പായദസ്സനേന പണീതഭോജനസൂപോദനവിഞ്ഞത്തിസിക്ഖാപദാനി ഉപത്ഥമ്ഭേതി ഭഗവതോപി കപ്പതി, പഗേവ അമ്ഹാകന്തി.
Etthāha – yathā pacchāladdhalesena therena niccabhattādipakkhepo kato, evaṃ kathinakkhandhake paramparabhojanaṃ pakkhipitvā ‘‘atthatakathinānaṃ vo, bhikkhave, cha kappissantī’’ti kimatthaṃ na vuccanti? Vuccate – yathāvuttalesanidassanatthaṃ. Aññathā idaṃ sikkhāpadaṃ vesāliyaṃ, andhakavinde cāti ubhayattha upaḍḍhupaḍḍhena paññattaṃ siyā. No ce, sāpattikā bhikkhū siyuṃ, na ca te sāpattikā appaṭikkhittepi tesaṃ kukkuccadassanato. ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, bhikkhūnaṃ dehīti. Bhikkhū kukkuccāyantā na paṭiggaṇhantī’’ti hi vuttaṃ. Tesañhi ‘‘paribhuñjathā’’ti bhagavato āṇattiyā paribhuttānampi ‘‘odissakaṃ nu kho idaṃ amhāka’’nti vimatippattānaṃ vimativinodanatthaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yāguñca madhugoḷakañcā’’ti vuttaṃ. Evamidhāpete paññattaṃ paramparabhojanasikkhāpadaṃ omadditvā paramparabhojanaṃ kathaṃ bhuñjissantīti. Etthāhu keci ācariyā paramparabhojanasikkhāpadeneva ‘‘aññassa bhojanaṃ na kappatī’’ti jānantāpi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yāguñcā’’ti visuṃ anuññātattā ‘‘paṭaggidānamahāvikaṭādi viya kappatī’’ti saññāya bhuñjiṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘apica mayaṃ kālasseva bhojjayāguyā dhātā’’tiādi, taṃ ayuttaṃ tattha aṭṭhuppattimātikāvibhaṅgavirodhena anāpattivāre niccabhattādīnaṃ asambhavappasaṅgato, bhikkhūnaṃ sāpattikabhāvānatikkamanato, micchāgāhahetuppasaṅgena bhagavatā anuññātappasaṅgato ca. Te hi bhikkhū yasmā bhagavā katthaci vinayavasena kappiyampi ‘‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyya’’nti (saṃ. ni. 1.194; su. ni. 81; mi. pa. 4.5.9) paṭikkhipati, tasmā bhagavato adhippāyaṃ pati ‘‘kukkuccāyantā na paṭiggaṇhantī’’ti vuttaṃ, sikkhāpadaṃ pati bhagavāpi attano adhippāyappakāsanatthameva ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yāguñcā’’ti āha. Duravaggāho hi bhagavato adhippāyo. Tathā hi bhāradvājassa pāyāsaṃ abhojaneyyanti akataviññattippasaṅgato paṭikkhipi. Ānandattherena viññāpetvā sajjitaṃ tekaṭulayāguṃ pana ‘‘yadapi, ānanda, viññattaṃ, tadapi akappiya’’nti avatvā ‘‘yadapi, ānanda, antovuttha’’ntiādimevāha. Tena no ce taṃ antovutthaṃ kappatīti adhippāyadassanena paṇītabhojanasūpodanaviññattisikkhāpadāni upatthambheti bhagavatopi kappati, pageva amhākanti.
൨൮൪. ഗിലാനസ്സേവ ഭഗവതാ ഗുളോ അനുഞ്ഞാതോതി ‘‘യാനി ഖോ പന താനി ഗിലാനാനം ഭിക്ഖൂനം പടിസായനീയാനീ’’തി (പാരാ॰ ൬൨൨) വചനവസേന വുത്തം, തേനേവ തേ ഇധ പടിഗ്ഗഹണേ കുക്കുച്ചായിംസു. ഇധ പന ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഗുളോദക’’ന്തി വത്തബ്ബേ ഗുളാധികാരത്താ പുബ്ബേ അനുഞ്ഞാതഞ്ച വത്വാ അഗിലാനസ്സ ഗുളോദകം അനുഞ്ഞാതം, തേന ഗിലാനേന സതി പച്ചയേ ഗുളോ പരിഭുഞ്ജിതബ്ബോ, ഗുളോദകം അസതി പച്ചയേപി വട്ടതീതി ഇമം വിസേസം ദീപേതി. തത്ഥ ‘‘ഗുളോദകം കാലികേസു സത്താഹകാലികം, ഭഗവതാ ഓദിസ്സാനുഞ്ഞാതത്താ സത്താഹാതിക്കമേന ദുക്കട’’ന്തി വദന്തി, തം ന യുത്തം, ഉദകസമ്ഭിന്നത്താ സത്താഹകാലികഭാവം ജഹതി. ‘‘യഥാ അമ്ബാദി ഉദകസമ്ഭിന്നം യാമകാലികം ജാതം, തഥാ സത്താഹകാലികം ജഹിത്വാ തദനന്തരേ യാവജീവികേ ഠിത’’ന്തി വദന്തി, തം യുത്തം, തഞ്ച ഭഗവതാ ഓദിസ്സാനുഞ്ഞാതത്താ പച്ചവേക്ഖണാഭാവേ ദോസോ നത്ഥി. ‘‘ഗുളോദക’ന്തി വുത്തത്താ ഉദകഗതിക’’ന്തി വദന്തി. യദി ഉദകമിസ്സം ഉദകഗതികം ഹോതി, മധുപി സിയാ തം തഥാ അനുഞ്ഞാതത്താ. മാ ഹോതു, അപ്പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജിതബ്ബം സിയാ ഉദകഗതികത്താ, തഞ്ച ന ഹോതി, ‘‘സബ്ബത്ഥാപി ഉപപരിക്ഖിത്വാ ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി അഞ്ഞതരസ്മിം ഗണ്ഠിപദേ വുത്തം.
284.Gilānasseva bhagavatā guḷo anuññātoti ‘‘yāni kho pana tāni gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisāyanīyānī’’ti (pārā. 622) vacanavasena vuttaṃ, teneva te idha paṭiggahaṇe kukkuccāyiṃsu. Idha pana ‘‘anujānāmi, bhikkhave, gilānassa guḷodaka’’nti vattabbe guḷādhikārattā pubbe anuññātañca vatvā agilānassa guḷodakaṃ anuññātaṃ, tena gilānena sati paccaye guḷo paribhuñjitabbo, guḷodakaṃ asati paccayepi vaṭṭatīti imaṃ visesaṃ dīpeti. Tattha ‘‘guḷodakaṃ kālikesu sattāhakālikaṃ, bhagavatā odissānuññātattā sattāhātikkamena dukkaṭa’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ, udakasambhinnattā sattāhakālikabhāvaṃ jahati. ‘‘Yathā ambādi udakasambhinnaṃ yāmakālikaṃ jātaṃ, tathā sattāhakālikaṃ jahitvā tadanantare yāvajīvike ṭhita’’nti vadanti, taṃ yuttaṃ, tañca bhagavatā odissānuññātattā paccavekkhaṇābhāve doso natthi. ‘‘Guḷodaka’nti vuttattā udakagatika’’nti vadanti. Yadi udakamissaṃ udakagatikaṃ hoti, madhupi siyā taṃ tathā anuññātattā. Mā hotu, appaṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ siyā udakagatikattā, tañca na hoti, ‘‘sabbatthāpi upaparikkhitvā gahetabba’’nti aññatarasmiṃ gaṇṭhipade vuttaṃ.
൨൮൫. സുഞ്ഞാഗാരന്തി ചതുത്ഥജ്ഝാനം.
285.Suññāgāranti catutthajjhānaṃ.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi
൧൭൧. തരുണപസന്നമഹാമത്തവത്ഥു • 171. Taruṇapasannamahāmattavatthu
൧൭൨. ബേലട്ഠകച്ചാനവത്ഥു • 172. Belaṭṭhakaccānavatthu
൧൭൩. പാടലിഗാമവത്ഥു • 173. Pāṭaligāmavatthu
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā
യാഗുമധുഗോളകാദികഥാ • Yāgumadhugoḷakādikathā
പാടലിഗാമവത്ഥുകഥാ • Pāṭaligāmavatthukathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
യാഗുമധുഗോളകാദികഥാവണ്ണനാ • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
പാടലിഗാമവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Pāṭaligāmavatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / യാഗുമധുഗോളകാദികഥാവണ്ണനാ • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi
൧൭൦. യാഗുമധുഗോളകാദികഥാ • 170. Yāgumadhugoḷakādikathā
൧൭൩. പാടലിഗാമവത്ഥുകഥാ • 173. Pāṭaligāmavatthukathā