| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
७. यवपालकविमानवण्णना
7. Yavapālakavimānavaṇṇanā
उच्चमिदं मणिथूणं विमानन्ति यवपालकविमानं। तस्स का उप्पत्ति? भगवा राजगहे विहरति वेळुवने। तेन समयेन राजगहे अञ्ञतरो दुग्गतदारको यवखेत्तं रक्खति। सो एकदिवसं पातरासत्थाय कुम्मासं लभित्वा ‘‘खेत्तं गन्त्वा भुञ्जिस्सामी’’ति तं कुम्मासं गहेत्वा यवखेत्तं गन्त्वा रुक्खमूले निसीदि। तस्मिं खणे अञ्ञतरो खीणासवत्थेरो मग्गप्पटिपन्नो उपकट्ठे काले तं ठानं पत्वा यवपालकेन निसिन्नं रुक्खमूलं उपसङ्कमि। यवपालको वेलं ओलोकेत्वा ‘‘कच्चि, भन्ते, आहारो लद्धो’’ति आह। थेरो तुण्ही अहोसि। सो अलद्धभावं ञत्वा ‘‘भन्ते, उपकट्ठा वेला, पिण्डाय चरित्वा भुञ्जितुं न सक्का, मय्हं अनुकम्पाय इमं कुम्मासं परिभुञ्जथा’’ति वत्वा थेरस्स तं कुम्मासं अदासि। थेरो तं अनुकम्पन्तो तस्स पस्सन्तस्सेव तं परिभुञ्जित्वा अनुमोदनं वत्वा पक्कामि। सोपि दारको ‘‘सुदिन्नं वत मया ईदिसस्स कुम्मासदानं ददन्तेना’’ति चित्तं पसादेत्वा अपरभागे कालं कत्वा तावतिंसभवने वुत्तनयेनेव विमाने निब्बत्ति। तं आयस्मा महामोग्गल्लानत्थेरो इमाहि गाथाहि पटिपुच्छि –
Uccamidaṃmaṇithūṇaṃ vimānanti yavapālakavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane. Tena samayena rājagahe aññataro duggatadārako yavakhettaṃ rakkhati. So ekadivasaṃ pātarāsatthāya kummāsaṃ labhitvā ‘‘khettaṃ gantvā bhuñjissāmī’’ti taṃ kummāsaṃ gahetvā yavakhettaṃ gantvā rukkhamūle nisīdi. Tasmiṃ khaṇe aññataro khīṇāsavatthero maggappaṭipanno upakaṭṭhe kāle taṃ ṭhānaṃ patvā yavapālakena nisinnaṃ rukkhamūlaṃ upasaṅkami. Yavapālako velaṃ oloketvā ‘‘kacci, bhante, āhāro laddho’’ti āha. Thero tuṇhī ahosi. So aladdhabhāvaṃ ñatvā ‘‘bhante, upakaṭṭhā velā, piṇḍāya caritvā bhuñjituṃ na sakkā, mayhaṃ anukampāya imaṃ kummāsaṃ paribhuñjathā’’ti vatvā therassa taṃ kummāsaṃ adāsi. Thero taṃ anukampanto tassa passantasseva taṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ vatvā pakkāmi. Sopi dārako ‘‘sudinnaṃ vata mayā īdisassa kummāsadānaṃ dadantenā’’ti cittaṃ pasādetvā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane vuttanayeneva vimāne nibbatti. Taṃ āyasmā mahāmoggallānatthero imāhi gāthāhi paṭipucchi –
१०८७.
1087.
‘‘उच्चमिदं मणिथूणं विमानं…पे॰…
‘‘Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ vimānaṃ…pe…
वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
सोपि तस्स इमाहि गाथाहि ब्याकासि –
Sopi tassa imāhi gāthāhi byākāsi –
१०८९. ‘‘सो देवपुत्तो अत्तमनो…पे॰… यस्स कम्मस्सिदं फलं’’॥
1089. ‘‘So devaputto attamano…pe… yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
१०९०.
1090.
‘‘अहं मनुस्सेसु मनुस्सभूतो, अहोसिं यवपालको।
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūto, ahosiṃ yavapālako;
अद्दसं विरजं भिक्खुं, विप्पसन्नमनाविलं॥
Addasaṃ virajaṃ bhikkhuṃ, vippasannamanāvilaṃ.
१०९१.
1091.
‘‘तस्स अदासहं भागं, पसन्नो सेहि पाणिभि।
‘‘Tassa adāsahaṃ bhāgaṃ, pasanno sehi pāṇibhi;
कुम्मासपिण्डं दत्वान, मोदामि नन्दने वने॥
Kummāsapiṇḍaṃ datvāna, modāmi nandane vane.
१०९२.
1092.
‘‘तेन मेतादिसो वण्णो…पे॰…
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…
वण्णो च मे सब्बदिसा पभासती’’ति॥
Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.
तत्थ गाथासुपि अपुब्बं नत्थि।
Tattha gāthāsupi apubbaṃ natthi.
यवपालकविमानवण्णना निट्ठिता।
Yavapālakavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi / ७. यवपालकविमानवत्थु • 7. Yavapālakavimānavatthu
