Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણી-અનુટીકા • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
યેવાપનકવણ્ણના
Yevāpanakavaṇṇanā
યથા તથા વાતિ સમ્મા મિચ્છા વા. અનધિમુચ્ચન્તોતિ ‘‘ઇદં કરિસ્સામિ, એતં કરિસ્સામી’’તિ એવં પવત્તપુબ્બભાગસન્નિટ્ઠાનહેતુકેન પયોગકાલસન્નિટ્ઠાનેન અનિચ્છિનન્તો. યત્થ હિ અનિચ્છયો, તત્થ અપ્પટિપત્તિ એવાતિ. સંસપ્પનં સંસયો. સો હિ ‘‘આસપ્પના પરિસપ્પના’’તિ વુત્તો. અસતિપિ બ્યાપારે તત્રમજ્ઝત્તતાય સતિ તંસમ્પયુત્તધમ્મા સકસકકિચ્ચવસેન અનૂનાનધિકતાય અલીનઅનુદ્ધતતાય ચ સંવત્તન્તીતિ સા તેસં તથાપવત્તિયા પચ્ચયભૂતા ઊનાધિકભાવં નિવારેતિ વિયાતિ ઊનાધિકનિવારણરસા વુત્તા. તથા પવત્તિપચ્ચયત્તાયેવ તેસુ ધમ્મેસુ મજ્ઝત્તતાતિ ચ વુત્તા.
Yathātathā vāti sammā micchā vā. Anadhimuccantoti ‘‘idaṃ karissāmi, etaṃ karissāmī’’ti evaṃ pavattapubbabhāgasanniṭṭhānahetukena payogakālasanniṭṭhānena anicchinanto. Yattha hi anicchayo, tattha appaṭipatti evāti. Saṃsappanaṃ saṃsayo. So hi ‘‘āsappanā parisappanā’’ti vutto. Asatipi byāpāre tatramajjhattatāya sati taṃsampayuttadhammā sakasakakiccavasena anūnānadhikatāya alīnaanuddhatatāya ca saṃvattantīti sā tesaṃ tathāpavattiyā paccayabhūtā ūnādhikabhāvaṃ nivāreti viyāti ūnādhikanivāraṇarasā vuttā. Tathā pavattipaccayattāyeva tesu dhammesu majjhattatāti ca vuttā.
ઝાનપદસ્સાતિ ઝાનસદ્દસ્સ. તેસૂતિ પઞ્ચસુ. પઞ્ચ હિ અઙ્ગાનિ ઝાનપદસ્સ અત્થોતિ ઇદં સંવણ્ણિયમાનત્તાયેવ ઇમં ચિત્તુપ્પાદં સન્ધાય વુત્તં. ન હિ સબ્બસ્મિં ચિત્તુપ્પાદે પઞ્ચેવ ઝાનઙ્ગાનિ. પદસમૂહો વાક્યં, પદકોટ્ઠાસો વા ફસ્સપઞ્ચમકાદિ ધમ્મરાસિ. વુત્તં પૂરિતન્તિ છપણ્ણાસાદિતાય પૂરણવસેન. ફસ્સપચ્ચયા વેદના ‘‘ફુટ્ઠો વેદેતિ, ફુટ્ઠો સઞ્જાનાતી’’તિઆદિવચનતો (સં॰ નિ॰ ૪.૯૩) ફસ્સો વેદનાદીનં પચ્ચયો. યદિપિ છન્દાદયો યથાવુત્તરાસિકિચ્ચાભાવતો તેસુ ન વત્તબ્બા, વિસું રાસિઅન્તરભાવેન પન સરૂપતો વત્તબ્બાતિ ચોદનં મનસિ કત્વા ‘‘વુત્તાનમ્પી’’તિઆદિમાહ.
Jhānapadassāti jhānasaddassa. Tesūti pañcasu. Pañca hi aṅgāni jhānapadassa atthoti idaṃ saṃvaṇṇiyamānattāyeva imaṃ cittuppādaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi sabbasmiṃ cittuppāde pañceva jhānaṅgāni. Padasamūho vākyaṃ, padakoṭṭhāso vā phassapañcamakādi dhammarāsi. Vuttaṃ pūritanti chapaṇṇāsāditāya pūraṇavasena. Phassapaccayā vedanā ‘‘phuṭṭho vedeti, phuṭṭho sañjānātī’’tiādivacanato (saṃ. ni. 4.93) phasso vedanādīnaṃ paccayo. Yadipi chandādayo yathāvuttarāsikiccābhāvato tesu na vattabbā, visuṃ rāsiantarabhāvena pana sarūpato vattabbāti codanaṃ manasi katvā ‘‘vuttānampī’’tiādimāha.
ધમ્મુદ્દેસવારકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dhammuddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ધમ્મસઙ્ગણી-મૂલટીકા • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / યેવાપનકવણ્ણના • Yevāpanakavaṇṇanā