| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
೩. ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ
3. Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā
೧೮. ಏವಮೇತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಪನ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಗಹೇತಬ್ಬಾನಂ ಅತ್ಥಾನಂ ವಿಜಹನಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಿವಿಚಾರಣಾಯಂ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬೇಸು ತಾವ ಪಠಮಂ ಪಟಿಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅತಥಾಕಾರೇನ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಸುತ್ತತ್ಥಾ ವಿಸಯೋ’’ತಿ ಯಥಾ ‘‘ವಾಮಂ ಮುಞ್ಚ, ದಕ್ಖಿಣಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೯೮; ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ಮಹಾಟೀ॰ ೧.೧೪; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೧.೨೧೩)। ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಭಾವತೋ ಹಿ ಸುತ್ತಪದೇಹಿ ಸುತ್ತತ್ಥೇ ವಿವೇಚಿತೇ ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವೋ ಚ ಅವಸಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರಸ್ಸ ಸತೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ದೇಸನಾ, ‘ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಪಹಾನಂ ಅಬ್ಭತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತೀ’ತಿ ಯುಜ್ಜತಿ ದೇಸನಾ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೨೧)।
18. Evametassa suttassa attho na gahetabbo, evaṃ pana gahetabboti aggahetabbagahetabbānaṃ atthānaṃ vijahanaggahaṇatthāya yuttāyuttivicāraṇāyaṃ vajjetabbesu tāva paṭhamaṃ paṭipattīti dassento āha ‘‘atathākārena gayhamānā suttatthā visayo’’ti yathā ‘‘vāmaṃ muñca, dakkhiṇaṃ gaṇhā’’ti (dha. sa. aṭṭha. 498; visuddhi. mahāṭī. 1.14; saṃ. ni. ṭī. 1.1.213). Vajjetabbabhāvato hi suttapadehi suttatthe vivecite gahetabbabhāvo ca avasiṭṭho hoti. Tathā hi vakkhati ‘‘mettāvihārassa sato byāpādo cittaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti na yujjati desanā, ‘byāpādo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatī’ti yujjati desanā’’ti (netti. 21).
ಯುತ್ತಿನಿದ್ಧಾರಣೇನ ಅಯಥಾಸಭಾವತೋ ವಿವೇಚಿತ್ವಾ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಗಹಣಕಾರಣಾನಿ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ಮಹನ್ತಾ ಅಪದಿಸಿತಬ್ಬಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮಹಾಪದೇಸಾ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಬುದ್ಧಾದಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ। ಪತಿಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಪತಿಟ್ಠಾನಸಾಧನಾನಿ। ಸೇಸೇಸೂತಿ ಸಙ್ಘಾಪದೇಸಾದೀಸು। ಪಠಮತ್ಥೋ ಏವ ಹಿ ಇಧ ಪಾಳಿ ಆಗತೋ, ವಿನಿಚ್ಛಯನೇ ಕಾರಣಂ ಮಹಾಪದೇಸೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸುತ್ತೋತರಣಾದೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸುತ್ತಾನೋತರಣಾದಿಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ। ಸುತ್ತೋತರಣವಿನಯಸನ್ದಸ್ಸನಾನಿ ಹಿ ಕೇನಚಿ ಯಥಾಭತಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ‘‘ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯನೇ ಕಾರಣಂ। ಸುತ್ತಾನೋತರಣವಿನಯಾಸನ್ದಸ್ಸನಾನಿ ‘‘ಅಧಮ್ಮೋ’’ತಿ। ಯದಿ ಏವನ್ತಿ ಯದಿ ಯಥಾಭತಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ಸುತ್ತವಿನಯೇಹಿ ಸಂಸನ್ದನಂ ‘‘ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ, ಅಸಂಸನ್ದನಂ ‘‘ಅಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಾರಣಂ, ಏವಂ ಸನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಪದೀಯತಿ ಞಾಪೀಯತಿ ಧಮ್ಮೋ ಏತೇಹೀತಿ ಸಮ್ಪದಾಯಾ, ಅಕ್ಖಾತಾರೋ।
Yuttiniddhāraṇena ayathāsabhāvato vivecitvā yathāsabhāvato dhammassa gahaṇakāraṇāni kathento ‘‘mahantā apadisitabbā etesanti mahāpadesā’’ti imamatthamāha ‘‘buddhādayo’’tiādinā. Patiṭṭhānānīti patiṭṭhānasādhanāni. Sesesūti saṅghāpadesādīsu. Paṭhamattho eva hi idha pāḷi āgato, vinicchayane kāraṇaṃ mahāpadesoti adhippāyo. Suttotaraṇādīti ādisaddena suttānotaraṇādipi saṅgayhati. Suttotaraṇavinayasandassanāni hi kenaci yathābhatassa ganthassa ‘‘dhammo’’ti vinicchayane kāraṇaṃ. Suttānotaraṇavinayāsandassanāni ‘‘adhammo’’ti. Yadi evanti yadi yathābhatassa ganthassa suttavinayehi saṃsandanaṃ ‘‘dhammo’’ti, asaṃsandanaṃ ‘‘adhammo’’ti vinicchayakāraṇaṃ, evaṃ santeti attho. Sampadīyati ñāpīyati dhammo etehīti sampadāyā, akkhātāro.
ವಿನೀಯನ್ತಿ ರಾಗಾದಯೋ ಏತೇನಾತಿ ವಿನಯೋ, ಕಾರಣಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ರಾಗಾದಿವೂಪಸಮನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ತಂ? ಸಾಧಿಟ್ಠಾನಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾದಿಧಮ್ಮಾ। ಯೇ ಪರತೋ ‘‘ತೇಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಬೋಧಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೨೪) ವಕ್ಖತಿ।
Vinīyanti rāgādayo etenāti vinayo, kāraṇaṃ. Tenāha ‘‘rāgādivūpasamanimitta’’nti. Kiṃ pana taṃ? Sādhiṭṭhānasamathavipassanādidhammā. Ye parato ‘‘tecattālīsaṃ bodhaṅgamā dhammā’’ti (netti. 24) vakkhati.
ವಿನಯಮಹಾಪದೇಸಾ ಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತೋ ಅನುಲೋಮಕಪ್ಪಿಯಂ ನಾಮ, ತಂಸದಿಸತಾಯ ಸುತ್ತನ್ತಮಹಾಪದೇಸಾಪಿ ಅನುಲೋಮಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವೋಹಾರೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಂ ಅನುಲೋಮಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ।
Vinayamahāpadesā kappiyānulomato anulomakappiyaṃ nāma, taṃsadisatāya suttantamahāpadesāpi anulomakappiyanti aṭṭhakathāvohāro. Tena vuttaṃ ‘‘yaṃ anulomakappiyanti vuccatī’’ti.
ಯದಿಪಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪವತ್ತಾ ಭಗವತೋ ಪಕಿಣ್ಣಕದೇಸನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾ, ಸಾ ಪನ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕೇಹಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾನುರೂಪೇನ ವಾಚನಾಮಗ್ಗಂ ಆರೋಪಿತತ್ತಾ ಆಚರಿಯವಾದೋ ನಾಮ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಚರಿಯವಾದೋ ನಾಮ ಅಟ್ಠಕಥಾ’’ತಿ। ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹೋ ಏವ ಹಿ ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ಪಚ್ಛಾ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಯೇಹಿ ಮಹಾಥೇರೇಹಿ ಸೀಹಳಭಾಸಾಯ ಠಪಿತೋ। ಅತ್ತನೋಮತಿ ಥೇರವಾದೋ। ಸಮೇನ್ತಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ಪಾಳಿಯಾ ಸಂಸನ್ದತಿ , ಏವಂ ಮಹಾಪದೇಸತೋ ಅತ್ಥಾ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಮಾದಪಾಠವಸೇನ ಆಚರಿಯವಾದಸ್ಸ ಕದಾಚಿ ಪಾಳಿಯಾ ಅಸಂಸನ್ದನಾಪಿ ಸಿಯಾ, ಸೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಸುತ್ತೇನ ಸಮೇನ್ತೋ ಏವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ।
Yadipi tattha tattha pavattā bhagavato pakiṇṇakadesanā aṭṭhakathā, sā pana dhammasaṅgāhakehi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ saṅgāyitvā tassa atthasaṃvaṇṇanānurūpena vācanāmaggaṃ āropitattā ācariyavādo nāma. Tena vuttaṃ ‘‘ācariyavādo nāma aṭṭhakathā’’ti. Tissopi saṅgītiyo āruḷho eva hi buddhavacanassa atthasaṃvaṇṇanābhūto kathāmaggo pacchā tambapaṇṇiyehi mahātherehi sīhaḷabhāsāya ṭhapito. Attanomati theravādo. Samentameva gahetabbanti yathā pāḷiyā saṃsandati , evaṃ mahāpadesato atthā uddharitabbāti dasseti. Pamādapāṭhavasena ācariyavādassa kadāci pāḷiyā asaṃsandanāpi siyā, so na gahetabboti dassento āha – ‘‘suttena samento eva gahetabbo’’ti.
ಚತೂಹಿ ಮಹಾಪದೇಸೇಹಿ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಚತೂಹಿ ಮಹಾಪದೇಸೇಹಿ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಇದಾನಿ ತಂ ಅವಿರುಜ್ಝನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೇನ ಯೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸುತ್ತೋತರಣಾದಿ ಏವ ಹೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ। ತಸ್ಸ ಚ ಅನೇಕಾಕಾರತಾಯ ‘‘ಪಕಾರೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಸಂವಣ್ಣಿಯಮಾನೇ ಸುತ್ತೇ ಸಂವಣ್ಣನಾವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಆಭತೇನಾತಿ ಆನೀತೇನ। ಸುತ್ತತೋತಿ ಸುತ್ತನ್ತರತೋ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಕೇನಚಿ ಪಸಙ್ಗೇನ ಸುತ್ತನ್ತರತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಆನೀತೇನ ಸುತ್ತಪದೇನ ಸುತ್ತೋತರಣಾದಿನಾ, ಕಾರಣಪ್ಪಕಾರೇನ ಚ ಚತುಮಹಾಪದೇಸಾವಿರೋಧೇನ ಸಂವಣ್ಣಿಯಮಾನೇ ಸುತ್ತೇ ಸಂವಣ್ಣನಾವಸೇನ ಅತ್ಥಜಾತಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತೇನ…ಪೇ॰… ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಯುತ್ತಿಹಾರಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಯುತ್ತಿನಿದ್ಧಾರಣವಸೇನ ಅಯಂ ಯುತ್ತಿಹಾರೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಅಥ ವಾ ಯುತ್ತಿಹಾರಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಇಮಿನಾ ಹಾರೇನ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ಯುತ್ತಿಗವೇಸನಂ ಕತ್ವಾ ತಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬಹಾರಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಕ್ಖಣಞ್ಹೇತಂ ಯುತ್ತಿಗವೇಸನಾಯ, ಯದಿದಂ ಯುತ್ತಿಹಾರೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹಾರಾನಂ, ಯಾ ಭೂಮೀ, ಯೋ ಚ ಗೋಚರೋ ತೇಸಂ। ‘‘ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಪರಿಕ್ಖಾ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೪), ‘‘ಇಮಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಗವೇಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೨೦) ಚ।
Catūhi mahāpadesehi yujjatīti catūhi mahāpadesehi na virujjhati. Idāni taṃ avirujjhanākāraṃ dassento ‘‘yena yenā’’tiādi vuttaṃ. Suttotaraṇādi eva hettha kāraṇaṃ. Tassa ca anekākāratāya ‘‘pakārenā’’ti vutto. Saṃvaṇṇiyamāne sutte saṃvaṇṇanāvasena gahetabbanti sambandho. Ābhatenāti ānītena. Suttatoti suttantarato. Ayañhettha attho – kenaci pasaṅgena suttantarato uddharitvā ānītena suttapadena suttotaraṇādinā, kāraṇappakārena ca catumahāpadesāvirodhena saṃvaṇṇiyamāne sutte saṃvaṇṇanāvasena atthajātaṃ gahetabbanti. Tenāha ‘‘tena…pe… kātabbā’’ti. Tattha yuttihārayojanā kātabbāti yuttiniddhāraṇavasena ayaṃ yuttihāro yojetabbo. Atha vā yuttihārayojanā kātabbāti iminā hārena vakkhamānanayena yuttigavesanaṃ katvā tāya yuttiyā sabbahārayojanā kātabbāti attho. Lakkhaṇañhetaṃ yuttigavesanāya, yadidaṃ yuttihāro. Tenāha ‘‘sabbesaṃ hārānaṃ, yā bhūmī, yo ca gocaro tesaṃ. ‘‘Yuttāyuttaparikkhā’’ti (netti. 4), ‘‘imāya yuttiyā aññamaññehi kāraṇehi gavesitabba’’nti (netti. 20) ca.
೧೯. ಯದಿ ವಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪದಾನಿ ಏಕಂ ಅತ್ಥಂ ಅಭಿವದನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
19. Yadi vā sabbāni padāni ekaṃ atthaṃ abhivadantīti yojanā.
೨೦. ಜರಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತನ್ತಿ ಠಿತಸ್ಸ ಯಂ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಅಞ್ಞಥಾಭಾವೋ, ಅಯಂ ಜರಾ ನಾಮ। ಖಣಿಕಮರಣಂ ಖಣಿಕನಿರೋಧೋ। ಸಮುಚ್ಛೇದಮರಣಂ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ।
20.Jarāyaṃ ṭhitassa aññathattanti ṭhitassa yaṃ aññathattaṃ aññathābhāvo, ayaṃ jarā nāma. Khaṇikamaraṇaṃ khaṇikanirodho. Samucchedamaraṇaṃ khīṇāsavānaṃ khandhaparinibbānaṃ.
ಕೇವಲಸ್ಸಾತಿ ಜರಾಯ ಅಮಿಸ್ಸಸ್ಸ। ಅಞ್ಞಾವ ಜರಾ, ಅಞ್ಞಂ ಮರಣನ್ತಿ ‘‘ಪಟಿಞ್ಞಾತಸ್ಸ ಕೇವಲಸ್ಸ ಮರಣಸ್ಸ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ’’ತಿ ಹೇತು। ಯಥಾ ತಂ ದೇವಾನನ್ತಿ ಸದಿಸೂದಾಹರಣಂ, ವಿಸದಿಸೂದಾಹರಣಂ ಪನ ಇದ್ಧಿಪಾದಾದಯೋ, ಅನ್ವಯಬ್ಯತಿರೇಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ।
Kevalassāti jarāya amissassa. Aññāva jarā, aññaṃ maraṇanti ‘‘paṭiññātassa kevalassa maraṇassa diṭṭhattā’’ti hetu. Yathā taṃ devānanti sadisūdāharaṇaṃ, visadisūdāharaṇaṃ pana iddhipādādayo, anvayabyatirekā gahetvā yojetabbā.
ತೇಹೀತಿ ಜರಾಮರಣೇಹಿ।
Tehīti jarāmaraṇehi.
‘‘ಜೀರಣಭಿಜ್ಜನಸಭಾವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಲೇಸೇನ ತಣ್ಹಾಜರಾಮರಣಾನಂ ಅನಞ್ಞತ್ತಂ ಯೋಜೇತಿ। ಯದಿಪಿ ‘‘ಅಞ್ಞಾ ತಣ್ಹಾ, ಅಞ್ಞಾ ಜರಾ, ಅಞ್ಞಂ ಮರಣ’’ನ್ತಿ ಸಿದ್ಧೋವಾಯಮತ್ಥೋ, ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಇದ’’ನ್ತಿಆದಿ, ತಥಾಪಿ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಪರಿಹಾರಾಯಂ ಚೋದನಾತಿ ಅಜ್ಝಾರುಳ್ಹಂ ತತ್ಥ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯದಿ ಚ ಯಥಾ ಜರಾಮರಣ’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಪವತ್ತಾನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯದಿ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಭಾವೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏತೇಸನ್ತಿ ತಣ್ಹಾಜರಾಮರಣಾನಂ।
‘‘Jīraṇabhijjanasabhāvā’’ti iminā lesena taṇhājarāmaraṇānaṃ anaññattaṃ yojeti. Yadipi ‘‘aññā taṇhā, aññā jarā, aññaṃ maraṇa’’nti siddhovāyamattho, yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘na ida’’ntiādi, tathāpi sakkuṇeyyaparihārāyaṃ codanāti ajjhāruḷhaṃ tattha dosaṃ dassetuṃ ‘‘yadi ca yathā jarāmaraṇa’’nti pāḷipavattāni dassento ‘‘yadi…pe… dassetī’’ti āha. Bhāvoti adhippāyo. Etesanti taṇhājarāmaraṇānaṃ.
‘‘ಇಮಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಗವೇಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚ ಕೇಚಿ ಪಠನ್ತಿ, ಬ್ಯಞ್ಜನತೋಪಿ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥಮ್ಪೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಮೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸಲ್ಲೋತಿ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಇಮೇಸನ್ತಿ ಸಲ್ಲಧೂಪಾಯನಾನಂ। ಇಚ್ಛಾವಿಪರಿಯಾಯೇತಿ ಇಚ್ಛಿತಾಲಾಭೇ, ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಸಮವಾಯೇ ವಾ। ಇದಮ್ಪಿ ಸಮತ್ಥನಂ ಹೋತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ಥಸ್ಸ ಬ್ಯತಿರೇಕದಸ್ಸನಭಾವತೋ। ಜರಾಮರಣವಿಪರಿಯಾಯೇತಿ ಜರಾಮರಣೇ ಅಸತಿ। ನ ಹಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಜರಾಮರಣಾಭಾವೇ ತಣ್ಹಾ ನ ಹೋತೀತಿ।
‘‘Imāya yuttiyā aññamaññehi kāraṇehi gavesitabba’’nti ca keci paṭhanti, byañjanatopi gavesitabbaṃ, aññattha atthato aññatthampīti adhippāyo. Tameva byañjanato aññatthaṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘salloti vā’’tiādi vuttaṃ. Imesanti salladhūpāyanānaṃ. Icchāvipariyāyeti icchitālābhe, appaccayasamavāye vā. Idampi samatthanaṃ hoti yathādhippetassa aññatthassa byatirekadassanabhāvato. Jarāmaraṇavipariyāyeti jarāmaraṇe asati. Na hi yathādhippetajarāmaraṇābhāve taṇhā na hotīti.
ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಾತಿ ದ್ವಿಪ್ಪಕಾರೇನ ವುತ್ತಾ, ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ವುತ್ತಾ। ಯಂ ಇದಂ…ಪೇ॰… ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ವಾ ಅಭಿಲಪನನ್ತಿ ಏವಂ ಕಿರಿಯಾಪರಾಮಸನಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವಿಸೇಸೋತಿ ಅಯಂ ಏತಾಸಂ ಇಚ್ಛಾತಣ್ಹಾನಂ ಪಕತಿಸಙ್ಖಾತೋ ವಿಸೇಸೋ। ‘‘ದ್ವೀಹಿ ನಾಮೇಹೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ। ಯದಿಪಿ ಏವನ್ತಿ ಕಾಮಂ ವಿಸಯವಿಸೇಸೇಸು ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಅವತ್ಥಾವಿಸೇಸೇನ ಇಚ್ಛಾತಣ್ಹಾನಂ ಅತ್ಥಿ ಕಾಚಿ ಭೇದಮತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಭಾವತೋ ಪನ ಭೇದೋ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಥಾಪೀ’’ತಿ ಆಹ।
Dvidhā vuttāti dvippakārena vuttā, dvikkhattuṃ vā vuttā. Yaṃ idaṃ…pe… ārammaṇakaraṇavasena vā abhilapananti evaṃ kiriyāparāmasanaṃ yojetabbanti veditabbaṃ. Visesoti ayaṃ etāsaṃ icchātaṇhānaṃ pakatisaṅkhāto viseso. ‘‘Dvīhi nāmehī’’tipi pāḷi. Yadipi evanti kāmaṃ visayavisesesu evaṃ yathāvuttaavatthāvisesena icchātaṇhānaṃ atthi kāci bhedamattāti attho. Sabhāvato pana bhedo natthīti dassento ‘‘tathāpī’’ti āha.
ಇಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಕಾಮೇನ್ತಿ। ತಣ್ಹಾಯನಾ ಪಾತುಕಾಮತಾ। ಸನ್ತಾಪನಟ್ಠೇನಾತಿ ಪರಿದಹನಭಾವೇನ। ಆಕಡ್ಢನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅವಹರಣಟ್ಠೇನ। ಸರಿತಾನೀತಿ ರಾಗವಸೇನ ಅಲ್ಲಾನಿ। ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಪೀತಿವಸೇನ ಸಿನಿದ್ಧಾನಿ ಸಿನೇಹಿತಾನಿ। ವಿಸತ್ತಿಕಾತಿ ವಿತ್ಥತಾ ರೂಪಾದೀಸು ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮೇಸು ಬ್ಯಾಪನವಸೇನ। ವಿಸಟಾತಿ ಪುರಿಮವೇವಚನಮೇವ ತ-ಕಾರಸ್ಸ ಟ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ವಿಸಾಲಾತಿ ವಿಪುಲಾ। ವಿಸಕ್ಕತೀತಿ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ ಸಹತಿ। ರತ್ತೋ ಹಿ ರಾಗವತ್ಥುನಾ ಪಾದೇನ ತಾಳಿಯಮಾನೋಪಿ ಸಹತಿ। ‘‘ಓಸಕ್ಕನಂ, ವಿಪ್ಫನ್ದನಂ ವಾ ವಿಸಕ್ಕನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅನಿಚ್ಚಾದಿಕಂ ನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿಸಂವಾದಿಕಾ ಹೋತಿ। ವಿಸಂಹರತೀತಿ ತಥಾ ತಥಾ ಕಾಮೇಸು ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀ ವಿವಿಧೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಹರತಿ ಸಂಖಿಪತಿ। ವಿಸಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ, ತಂ ಹರತಿ, ವಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖನಿಬ್ಬತ್ತಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇತುಭಾವತೋ ವಿಸಮೂಲಾ, ವಿಸಂ ವಾ ದುಕ್ಖಾದಿಭೇದಾ ವೇದನಾ ಮೂಲಂ ಏತಾಯಾತಿ ವಿಸಮೂಲಾ, ದುಕ್ಖಸಮುದಯತ್ತಾ ವಿಸಂ ಫಲಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ವಿಸಫಲಾ। ರೂಪಾದಿದುಕ್ಖಸ್ಸೇವ ಪರಿಭೋಗೋ ಏತಾಯ, ನ ಅಮತಸ್ಸಾತಿ ವಿಸಪರಿಭೋಗಾ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ನಿರುತ್ತಿವಸೇನ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಧಾನೋ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ‘‘ವಿಸತಾ ವಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Icchantīti kāmenti. Taṇhāyanā pātukāmatā. Santāpanaṭṭhenāti paridahanabhāvena. Ākaḍḍhanaṭṭhenāti avaharaṇaṭṭhena. Saritānīti rāgavasena allāni. Taṃsampayuttapītivasena siniddhāni sinehitāni. Visattikāti vitthatā rūpādīsu tebhūmakadhammesu byāpanavasena. Visaṭāti purimavevacanameva ta-kārassa ṭa-kāraṃ katvā vuttaṃ. Visālāti vipulā. Visakkatīti parisakkati sahati. Ratto hi rāgavatthunā pādena tāḷiyamānopi sahati. ‘‘Osakkanaṃ, vipphandanaṃ vā visakkana’’nti vadanti. Aniccādikaṃ niccādito gaṇhantī visaṃvādikā hoti. Visaṃharatīti tathā tathā kāmesu ānisaṃsaṃ dassentī vividhehi ākārehi nekkhammābhimukhappavattito cittaṃ saṃharati saṃkhipati. Visaṃ vā dukkhaṃ, taṃ harati, vahatīti attho. Dukkhanibbattakassa kammassa hetubhāvato visamūlā, visaṃ vā dukkhādibhedā vedanā mūlaṃ etāyāti visamūlā, dukkhasamudayattā visaṃ phalaṃ etissāti visaphalā. Rūpādidukkhasseva paribhogo etāya, na amatassāti visaparibhogā. Sabbattha niruttivasena padasiddhi veditabbā. Yo panettha padhāno attho, taṃ dassetuṃ puna ‘‘visatā vā panā’’tiādi vuttaṃ.
ಸಿನೇಹನಂ ಪೇಮಕರಣಂ। ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಂಯೋಜನಟ್ಠೇನ। ಆಸೀಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಇಚ್ಛನಟ್ಠೇನ। ಅಭಿನನ್ದನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅಸ್ಸಾದನಟ್ಠೇನ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಟ್ಠೇನ ವಾ।
Sinehanaṃ pemakaraṇaṃ. Bandhanaṭṭhenāti saṃyojanaṭṭhena. Āsīsanaṭṭhenāti icchanaṭṭhena. Abhinandanaṭṭhenāti assādanaṭṭhena, sampaṭicchanaṭṭhena vā.
೨೧. ಅನಭಿರತೀತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾ। ಞಾಣನಿಬ್ಬಿದಾತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಯಥಾ ಚ ದುಕ್ಖೂ…ಪೇ॰… ಚಾರೇಸು ಯುತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ।
21.Anabhiratīti ukkaṇṭhā. Ñāṇanibbidāti nibbidānupassanā. Yathā ca dukkhū…pe… cāresu yutti vuttāti yojanā.
ಸುಖಾಪಟಿಪದಾದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾದಯೋ। ಯೋ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗನ್ತುಂ ಭಬ್ಬೋ, ತಸ್ಸ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾಯೋಗ್ಯಸ್ಸ ವಿಯ ಕರಿಯಮಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ವಿಸೇಸಾವಹಾ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ನ ಯುತ್ತಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ರಾಗಚರಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ। ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ತಥಾ ತಥಾ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವಂ, ಓಕಾರಂ, ಸಂಕಿಲೇಸಂ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸಞ್ಚ ಅವಿಭಾವೇತ್ವಾ ಆದಿತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಾವ ಕರಿಯಮಾನಾ ನ ವಿಸೇಸಾವಹಾ ಹೋತಿ ಆಸಯಸ್ಸ ಅಸೋಧಿತತ್ತಾತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾ…ಪೇ॰… ದೇಸನಾ’’ತಿ ಆಹಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸೇಸಪದೇಸುಪೀತಿ ಯಥಾ ‘‘ರಾಗಚರಿತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ರಾಗಚರಿತಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಪಾಳಿಯಂ ದೇಸನಾಯ ಅಯುತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ದೋಸಚರಿತಕೋಟ್ಠಾಸಾದೀಸುಪಿ ‘‘ದೋಸಚರಿತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಸುಭಂ ದೇಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಾಳಿಯಂ ಅವುತ್ತೋಪಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಮತ್ಥೋ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಯುತ್ತಿಹಾರೇ ಅಯುತ್ತಿನಿದ್ಧಾರಣಾ ಕತಾತಿ ಚೋದನಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಸೇಸೇಸುಪಿ ದೋಸಚರಿತಾದಿವಸೇನ ನಿದ್ಧಾರಿತೇಸು ಅಯುತ್ತಿಗವೇಸನೇಸು ಅಯಮೇವ ಉಪಾಯೋ। ಅನುಲೋಮಪ್ಪಹಾನ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ಸೋ ಏವತ್ಥೋ।
Sukhāpaṭipadādandhābhiññā sukhāpaṭipadākhippābhiññā sukhāpaṭipadādayo. Yo dukkhāya paṭipadāya visesaṃ adhigantuṃ bhabbo, tassa sukhāpaṭipadāyogyassa viya kariyamānā dhammadesanā visesāvahā na hoti, tasmā sā na yuttāti imamatthaṃ dasseti ‘‘rāgacarito’’tiādinā. Rāgacaritassa tathā tathā kāmānaṃ ādīnavaṃ, okāraṃ, saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsañca avibhāvetvā ādito vipassanākathāva kariyamānā na visesāvahā hoti āsayassa asodhitattāti etamatthaṃ dassento pāḷiyaṃ ‘‘vipassanā…pe… desanā’’ti āhāti veditabbaṃ. Sesapadesupīti yathā ‘‘rāgacaritassā’’tiādinā rāgacaritakoṭṭhāsavasena pāḷiyaṃ desanāya ayutti vuttā, iminā nayena sesapadesupi dosacaritakoṭṭhāsādīsupi ‘‘dosacaritassa puggalassa asubhaṃ deseyyā’’tiādinā pāḷiyaṃ avuttopi yathāsambhavamattho niddhāretvā vattabbo. Kasmā pana yuttihāre ayuttiniddhāraṇā katāti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘ettha cā’’tiādi. Sesesupi eseva nayoti sesesupi dosacaritādivasena niddhāritesu ayuttigavesanesu ayameva upāyo. Anulomappahāna’’ntipi pāḷi, so evattho.
‘‘ಯಾವತಿಕಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಭೂಮೀ’’ತಿ ಏತೇನ ಯುತ್ತಿಹಾರಸ್ಸ ಮಹಾವಿಸಯತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಾಯಂ ಮಹಾವಿಸಯೋತಿ? ಯುತ್ತಿವಿಚಾರಭಾವತೋ, ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ನಾನಾನಯನಿಪುಣಾದಿಗುಣವಿಸೇಸಯೋಗತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತೂ’’ತಿ ಆಹ।
‘‘Yāvatikāñāṇassa bhūmī’’ti etena yuttihārassa mahāvisayataṃ dasseti. Kasmā panāyaṃ mahāvisayoti? Yuttivicārabhāvato, saṃvaṇṇetabbassa ca dhammassa nānānayanipuṇādiguṇavisesayogatoti dassento ‘‘taṃ kissa hetū’’ti āha.
ಅಪರಭಾಗೇತಿ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ। ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರಿಭಾಗಸ್ಸ ಅಪರಿಹೀನತಾವಚನತೋ ಅಯೋಗೋ ವುತ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸತೋ’’ತಿ। ಯಥಾವುತ್ತಕಾರಣತೋ ಏವಾತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಏವ।
Aparabhāgeti pacchābhāge. Mettāvihāribhāgassa aparihīnatāvacanato ayogo vutto. Tenāha ‘‘sato’’ti. Yathāvuttakāraṇato evāti paṭipakkhattā eva.
ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಭಾವತೋ ದಿಟ್ಠಿಮಞ್ಞಿತಸ್ಸ। ಆದೀನವದಸ್ಸನೇನ ವಿತಕ್ಕಂ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಆಸನ್ನಉಪಚಾರಜ್ಝಾನಧಮ್ಮಾಪಿ ವಿತಕ್ಕಾರಮ್ಮಣಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಪಗೇವ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಧಮ್ಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ಆರಮ್ಮಣಕರಣತ್ಥೋ ಹೇತ್ಥ ಸಹಗತಸದ್ದೋ’’ತಿ।
Pahānekaṭṭhabhāvato diṭṭhimaññitassa. Ādīnavadassanena vitakkaṃ jigucchantā dutiyajjhānassa āsannaupacārajjhānadhammāpi vitakkārammaṇā na honti, pageva dutiyajjhānadhammāti adhippāyenāha ‘‘ārammaṇakaraṇattho hettha sahagatasaddo’’ti.
ಏವಂ ಯುತ್ತಿಹಾರಲಕ್ಖಣಂ ಆಗಮತೋ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತವಿಚಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಆಗಮಾನುಗತಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾಪಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಗುಣಮುಖೇನ ದೋಸವಿಭಜನಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿಚೇತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
Evaṃ yuttihāralakkhaṇaṃ āgamato yuttāyuttavicāraṃ dassetvā idāni āgamānugatāya yuttiyāpi taṃ dassetuṃ guṇamukhena dosavibhajanaṃ vibhajanto ‘‘apicetthā’’tiādimāha. Taṃ uttānatthameva.
ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೩. ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ • 3. Yuttihāravibhaṅgo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ೩. ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 3. Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೩. ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 3. Yuttihāravibhaṅgavibhāvanā
