| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
આણત્તિકથાવણ્ણના
Āṇattikathāvaṇṇanā
૧૨૧. આણત્તિકથાયં અસમ્મોહત્થન્તિ યસ્મા સઙ્કેતકમ્મનિમિત્તકમ્માનિ કરોન્તો ન કેવલં પુરેભત્તાદિકાલસઙ્કેતકમ્મં અક્ખિનિખણનાદિનિમિત્તકમ્મમેવ વા કરોતિ, અથ ખો એવંવણ્ણસણ્ઠાનભણ્ડં ગણ્હાતિ, ભણ્ડનિયમમ્પિ કરોતિ, ત્વં ઇત્થન્નામસ્સ પાવદ, સો અઞ્ઞસ્સ પાવદતૂતિઆદિના પુગ્ગલપટિપાટિયા ચ આણાપેતિ, તસ્મા પુબ્બણ્હાદિકાલવસેન અક્ખિનિખણનાદિકિરિયાવસેન ભણ્ડપુગ્ગલપટિપાટિવસેન ચ આણત્તે એતેસુ સઙ્કેતકમ્મનિમિત્તકમ્મેસુ વિસઙ્કેતા વિસઙ્કેતભાવે સમ્મોહો જાયતિ, તદપગમેન અસમ્મોહત્થં. યં આણાપકેન નિમિત્તસઞ્ઞં કત્વા વુત્તન્તિ પુબ્બણ્હાદીસુ અક્ખિનિખણનાદીસુ વા ગહણત્થં આણાપેન્તેન ઈદિસવણ્ણસણ્ઠાનાદિયુત્તં ગણ્હાતિ એવં ગહણસ્સ નિમિત્તભૂતસઞ્ઞાણં કત્વા યં ભણ્ડં વુત્તં. અયં યુત્તિ સબ્બત્થાતિ હેટ્ઠા વુત્તેસુ ઉપરિ વક્ખમાનેસુ ચ સબ્બત્થ આણત્તિપ્પસઙ્ગેસુ આણત્તિક્ખણેયેવ પારાજિકાદીનં ભાવસઙ્ખાતા વિનયયુત્તિ, સા ચ આણત્તસ્સ કિરિયાનિટ્ઠાપનક્ખણે આણાપકસ્સ પયોગે થેય્યચિત્તાનં અભાવા આણત્તિક્ખણે એકા એવ આપત્તિ હોતીતિ એવં ઉપપત્તિયા પવત્તત્તા યુત્તીતિ વુત્તા. ‘‘મૂલટ્ઠસ્સ થુલ્લચ્ચય’’ન્તિ વુત્તત્તા સઙ્ઘરક્ખિતેન પટિગ્ગહિતેપિ બુદ્ધરક્ખિતધમ્મરક્ખિતાનં દુક્કટમેવ, કસ્મા પનેત્થ આચરિયસ્સ થુલ્લચ્ચયન્તિ આહ ‘‘મહાજનો હી’’તિઆદિ. મહાજનોતિ ચ બુદ્ધરક્ખિતધમ્મરક્ખિતસઙ્ઘરક્ખિતે સન્ધાય વુત્તં. મૂલટ્ઠસ્સેવ દુક્કટન્તિ બુદ્ધરક્ખિતસ્સ દુક્કટં. ઇદઞ્ચ મૂલટ્ઠસ્સ થુલ્લચ્ચયાભાવદસ્સનત્થં પઠમં આણત્તિક્ખણે દુક્કટં સન્ધાય વુત્તં, ન પન સઙ્ઘરક્ખિતસ્સ પટિગ્ગહણપચ્ચયા પુન દુક્કટસમ્ભવં સન્ધાય. ન હિ સો એકપયોગેન દુક્કટદ્વયં આપજ્જતિ. કેચિ પન ‘‘વિસઙ્કેતત્તા પાળિયં ‘મૂલટ્ઠસ્સા’તિ અવત્વા ‘પટિગ્ગણ્હાતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’તિ સામઞ્ઞેન વુત્તત્તા ઇદં સઙ્ઘરક્ખિતસ્સ દુક્કટં સન્ધાય વુત્ત’’ન્તિ વદન્તિ, તં કિઞ્ચાપિ અટ્ઠકથાય ન સમેતિ, પાળિતો પન યુત્તં વિય દિસ્સતિ. ન હિ તસ્સ પટિગ્ગહણપ્પયોગે અનાપત્તિ હોતીતિ. ઇમિનાવ હેટ્ઠા આગતવારેસુપિ પટિગ્ગણ્હન્તાનં દુક્કટં વેદિતબ્બં. ‘‘પણ્ણે વા સિલાદીસુ વા ‘ચોરિયં કાતબ્બ’ન્તિ લિખિત્વા ઠપિતે પારાજિકમેવા’’તિ કેચિ વદન્તિ, તં પન ‘‘અસુકસ્સ ગેહે ભણ્ડ’’ન્તિ એવં નિયમેત્વા લિખિતે યુજ્જતિ, ન અનિયમેત્વા લિખિતેતિ વીમંસિતબ્બં. મગ્ગાનન્તરફલસદિસાતિ ઇમિના યથા અરિયપુગ્ગલાનં મગ્ગાનન્તરે ફલે ઉપ્પન્ને કિલેસપટિપ્પસ્સદ્ધિપરિયોસાનં ભાવનાકિચ્ચં નિપ્ફન્નં નામ હોતિ, એવમેતિસ્સા અત્થસાધકચેતનાય ઉપ્પન્નાય આણત્તિકિચ્ચં નિપ્ફન્નમેવાતિ દસ્સેતિ, તેનાહ ‘‘તસ્મા અયં આણત્તિક્ખણેયેવ પારાજિકો’’તિ, આણત્તિવચીપયોગસમુટ્ઠાપકચેતનાક્ખણેયેવ પારાજિકો હોતીતિ અત્થો.
121. Āṇattikathāyaṃ asammohatthanti yasmā saṅketakammanimittakammāni karonto na kevalaṃ purebhattādikālasaṅketakammaṃ akkhinikhaṇanādinimittakammameva vā karoti, atha kho evaṃvaṇṇasaṇṭhānabhaṇḍaṃ gaṇhāti, bhaṇḍaniyamampi karoti, tvaṃ itthannāmassa pāvada, so aññassa pāvadatūtiādinā puggalapaṭipāṭiyā ca āṇāpeti, tasmā pubbaṇhādikālavasena akkhinikhaṇanādikiriyāvasena bhaṇḍapuggalapaṭipāṭivasena ca āṇatte etesu saṅketakammanimittakammesu visaṅketā visaṅketabhāve sammoho jāyati, tadapagamena asammohatthaṃ. Yaṃ āṇāpakena nimittasaññaṃ katvā vuttanti pubbaṇhādīsu akkhinikhaṇanādīsu vā gahaṇatthaṃ āṇāpentena īdisavaṇṇasaṇṭhānādiyuttaṃ gaṇhāti evaṃ gahaṇassa nimittabhūtasaññāṇaṃ katvā yaṃ bhaṇḍaṃ vuttaṃ. Ayaṃ yutti sabbatthāti heṭṭhā vuttesu upari vakkhamānesu ca sabbattha āṇattippasaṅgesu āṇattikkhaṇeyeva pārājikādīnaṃ bhāvasaṅkhātā vinayayutti, sā ca āṇattassa kiriyāniṭṭhāpanakkhaṇe āṇāpakassa payoge theyyacittānaṃ abhāvā āṇattikkhaṇe ekā eva āpatti hotīti evaṃ upapattiyā pavattattā yuttīti vuttā. ‘‘Mūlaṭṭhassa thullaccaya’’nti vuttattā saṅgharakkhitena paṭiggahitepi buddharakkhitadhammarakkhitānaṃ dukkaṭameva, kasmā panettha ācariyassa thullaccayanti āha ‘‘mahājano hī’’tiādi. Mahājanoti ca buddharakkhitadhammarakkhitasaṅgharakkhite sandhāya vuttaṃ. Mūlaṭṭhasseva dukkaṭanti buddharakkhitassa dukkaṭaṃ. Idañca mūlaṭṭhassa thullaccayābhāvadassanatthaṃ paṭhamaṃ āṇattikkhaṇe dukkaṭaṃ sandhāya vuttaṃ, na pana saṅgharakkhitassa paṭiggahaṇapaccayā puna dukkaṭasambhavaṃ sandhāya. Na hi so ekapayogena dukkaṭadvayaṃ āpajjati. Keci pana ‘‘visaṅketattā pāḷiyaṃ ‘mūlaṭṭhassā’ti avatvā ‘paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassā’ti sāmaññena vuttattā idaṃ saṅgharakkhitassa dukkaṭaṃ sandhāya vutta’’nti vadanti, taṃ kiñcāpi aṭṭhakathāya na sameti, pāḷito pana yuttaṃ viya dissati. Na hi tassa paṭiggahaṇappayoge anāpatti hotīti. Imināva heṭṭhā āgatavāresupi paṭiggaṇhantānaṃ dukkaṭaṃ veditabbaṃ. ‘‘Paṇṇe vā silādīsu vā ‘coriyaṃ kātabba’nti likhitvā ṭhapite pārājikamevā’’ti keci vadanti, taṃ pana ‘‘asukassa gehe bhaṇḍa’’nti evaṃ niyametvā likhite yujjati, na aniyametvā likhiteti vīmaṃsitabbaṃ. Maggānantaraphalasadisāti iminā yathā ariyapuggalānaṃ maggānantare phale uppanne kilesapaṭippassaddhipariyosānaṃ bhāvanākiccaṃ nipphannaṃ nāma hoti, evametissā atthasādhakacetanāya uppannāya āṇattikiccaṃ nipphannamevāti dasseti, tenāha ‘‘tasmā ayaṃ āṇattikkhaṇeyeva pārājiko’’ti, āṇattivacīpayogasamuṭṭhāpakacetanākkhaṇeyeva pārājiko hotīti attho.
આણત્તિકથાવણ્ણનાનયો નિટ્ઠિતો.
Āṇattikathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / આણત્તિકથાવણ્ણના • Āṇattikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ભૂમટ્ઠકથાદિવણ્ણના • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
