Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરીગાથા-અટ્ઠકથા • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
૫. અનોપમાથેરીગાથાવણ્ણના
5. Anopamātherīgāthāvaṇṇanā
ઉચ્ચે કુલેતિઆદિકા અનોપમાય થેરિયા ગાથા. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારા તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનન્તી અનુક્કમેન વિમુત્તિપરિપાચનીયે ધમ્મે પરિબ્રૂહિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાકેતનગરે મજ્ઝસ્સ નામ સેટ્ઠિનો ધીતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. તસ્સા રૂપસમ્પત્તિયા અનોપમાતિ નામં અહોસિ. તસ્સા વયપ્પત્તકાલે બહૂ સેટ્ઠિપુત્તા રાજમહામત્તા રાજાનો ચ પિતુ દૂતં પાહેસું – ‘‘અત્તનો ધીતરં અનોપમં દેહિ, ઇદઞ્ચિદઞ્ચ તે દસ્સામા’’તિ. સા તં સુત્વા ઉપનિસ્સયસમ્પન્નતાય ‘‘ઘરાવાસેન મય્હં અત્થો નત્થી’’તિ સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા ઞાણસ્સ પરિપાકં ગતત્તા દેસનાનુસારેન વિપસ્સનં આરભિત્વા તં ઉસ્સુક્કાપેન્તી મગ્ગપટિપાટિયા તતિયફલે પતિટ્ઠાસિ. સા સત્થારં પબ્બજ્જં યાચિત્વા સત્થુઆણાય ભિક્ખુનુપસ્સયં ઉપગન્ત્વા ભિક્ખુનીનં સન્તિકે પબ્બજિત્વા સત્તમે દિવસે અરહત્તં સચ્છિકત્વા અત્તનો પટિપત્તિં પચ્ચવેક્ખિત્વા ઉદાનવસેન –
Ucce kuletiādikā anopamāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī anukkamena vimuttiparipācanīye dhamme paribrūhitvā imasmiṃ buddhuppāde sāketanagare majjhassa nāma seṭṭhino dhītā hutvā nibbatti. Tassā rūpasampattiyā anopamāti nāmaṃ ahosi. Tassā vayappattakāle bahū seṭṭhiputtā rājamahāmattā rājāno ca pitu dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘attano dhītaraṃ anopamaṃ dehi, idañcidañca te dassāmā’’ti. Sā taṃ sutvā upanissayasampannatāya ‘‘gharāvāsena mayhaṃ attho natthī’’ti satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā ñāṇassa paripākaṃ gatattā desanānusārena vipassanaṃ ārabhitvā taṃ ussukkāpentī maggapaṭipāṭiyā tatiyaphale patiṭṭhāsi. Sā satthāraṃ pabbajjaṃ yācitvā satthuāṇāya bhikkhunupassayaṃ upagantvā bhikkhunīnaṃ santike pabbajitvā sattame divase arahattaṃ sacchikatvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
૧૫૧.
151.
‘‘ઉચ્ચે કુલે અહં જાતા, બહુવિત્તે મહદ્ધને;
‘‘Ucce kule ahaṃ jātā, bahuvitte mahaddhane;
વણ્ણરૂપેન સમ્પન્ના, ધીતા મજ્ઝસ્સ અત્રજા.
Vaṇṇarūpena sampannā, dhītā majjhassa atrajā.
૧૫૨.
152.
‘‘પત્થિતા રાજપુત્તેહિ, સેટ્ઠિપુત્તેહિ ગિજ્ઝિતા;
‘‘Patthitā rājaputtehi, seṭṭhiputtehi gijjhitā;
પિતુ મે પેસયી દૂતં, દેથ મય્હં અનોપમં.
Pitu me pesayī dūtaṃ, detha mayhaṃ anopamaṃ.
૧૫૩.
153.
‘‘યત્તકં તુલિતા એસા, તુય્હં ધીતા અનોપમા;
‘‘Yattakaṃ tulitā esā, tuyhaṃ dhītā anopamā;
તતો અટ્ઠગુણં દસ્સં, હિરઞ્ઞં રતનાનિ ચ.
Tato aṭṭhaguṇaṃ dassaṃ, hiraññaṃ ratanāni ca.
૧૫૪.
154.
‘‘સાહં દિસ્વાન સમ્બુદ્ધં, લોકજેટ્ઠં અનુત્તરં;
‘‘Sāhaṃ disvāna sambuddhaṃ, lokajeṭṭhaṃ anuttaraṃ;
તસ્સ પાદાનિ વન્દિત્વા, એકમન્તં ઉપાવિસિં.
Tassa pādāni vanditvā, ekamantaṃ upāvisiṃ.
૧૫૫.
155.
‘‘સો મે ધમ્મમદેસેસિ, અનુકમ્પાય ગોતમો;
‘‘So me dhammamadesesi, anukampāya gotamo;
નિસિન્ના આસને તસ્મિં, ફુસયિં તતિયં ફલં.
Nisinnā āsane tasmiṃ, phusayiṃ tatiyaṃ phalaṃ.
૧૫૬.
156.
‘‘તતો કેસાનિ છેત્વાન, પબ્બજિં અનગારિયં;
‘‘Tato kesāni chetvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
અજ્જ મે સત્તમી રત્તિ, યતો તણ્હા વિસેસિતા’’તિ. –
Ajja me sattamī ratti, yato taṇhā visesitā’’ti. –
ઇમા ગાથા અભાસિ.
Imā gāthā abhāsi.
તત્થ ઉચ્ચે કુલેતિ ઉળારતમે વેસ્સકુલે. બહુવિત્તેતિ અલઙ્કારાદિપહૂતવિત્તૂપકરણે. મહદ્ધનેતિ નિધાનગતસ્સેવ ચત્તારીસકોટિપરિમાણસ્સ મહતો ધનસ્સ અત્થિભાવેન મહદ્ધને અહં જાતાતિ યોજના. વણ્ણરૂપેન સમ્પન્નાતિ વણ્ણસમ્પન્ના ચેવ રૂપસમ્પન્ના ચ, સિનિદ્ધભાસુરાય છવિસમ્પત્તિયા વત્થાભરણાદિસરીરાવયવસમ્પત્તિયા ચ સમન્નાગતાતિ અત્થો. ધીતા મજ્ઝસ્સ અત્રજાતિ મજ્ઝનામસ્સ સેટ્ઠિનો ઓરસા ધીતા.
Tattha ucce kuleti uḷāratame vessakule. Bahuvitteti alaṅkārādipahūtavittūpakaraṇe. Mahaddhaneti nidhānagatasseva cattārīsakoṭiparimāṇassa mahato dhanassa atthibhāvena mahaddhane ahaṃ jātāti yojanā. Vaṇṇarūpena sampannāti vaṇṇasampannā ceva rūpasampannā ca, siniddhabhāsurāya chavisampattiyā vatthābharaṇādisarīrāvayavasampattiyā ca samannāgatāti attho. Dhītā majjhassa atrajāti majjhanāmassa seṭṭhino orasā dhītā.
પત્થિતા રાજપુત્તેહીતિ ‘‘કથં નુ ખો તં લભેય્યામા’’તિ રાજકુમારેહિ અભિપત્થિતા. સેટ્ઠિપુત્તેહિ ગિજ્ઝિતાતિ તથા સેટ્ઠિકુમારેહિપિ અભિગિજ્ઝિતા પચ્ચાસીસિતા. દેથ મય્હં અનોપમન્તિ રાજપુત્તાદયો ‘‘દેથ મય્હં અનોપમં દેથ મય્હ’’ન્તિ પિતુ સન્તિકે દૂતં પેસયિંસુ.
Patthitā rājaputtehīti ‘‘kathaṃ nu kho taṃ labheyyāmā’’ti rājakumārehi abhipatthitā. Seṭṭhiputtehi gijjhitāti tathā seṭṭhikumārehipi abhigijjhitā paccāsīsitā. Detha mayhaṃ anopamanti rājaputtādayo ‘‘detha mayhaṃ anopamaṃ detha mayha’’nti pitu santike dūtaṃ pesayiṃsu.
યત્તકં તુલિતા એસાતિ ‘‘તુય્હં ધીતા અનોપમા યત્તકં ધનં અગ્ઘતી’’તિ તુલિતા લક્ખણઞ્ઞૂહિ પરિચ્છિન્ના, ‘‘તતો અટ્ઠગુણં દસ્સામી’’તિ પિતુ મે પેસયિ દૂતન્તિ યોજના. સેસં હેટ્ઠા વુત્તનયમેવ.
Yattakaṃ tulitā esāti ‘‘tuyhaṃ dhītā anopamā yattakaṃ dhanaṃ agghatī’’ti tulitā lakkhaṇaññūhi paricchinnā, ‘‘tato aṭṭhaguṇaṃ dassāmī’’ti pitu me pesayi dūtanti yojanā. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
અનોપમાથેરીગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Anopamātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરીગાથાપાળિ • Therīgāthāpāḷi / ૫. અનોપમાથેરીગાથા • 5. Anopamātherīgāthā