| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
બાહિરનિદાનકથા
Bāhiranidānakathā
ઇદાનિ સંવરવિનયપહાનવિનયાદીસુ બહૂસુ વિનયેસુ અત્તના ‘‘તં વણ્ણયિસ્સં વિનય’’ન્તિ એવં સંવણ્ણેતબ્બભાવેન પટિઞ્ઞાતં વિનયં દસ્સેન્તો આહ તત્થાતિઆદિ. તત્થ તત્થાતિ યથાવુત્તાસુ ગાથાસુ. તાવ-સદ્દો પઠમન્તિ ઇમસ્મિં અત્થે દટ્ઠબ્બો, તેન પઠમં વિનયં વવત્થપેત્વા પચ્છા તસ્સ વણ્ણનં કરિસ્સામાતિ દીપેતિ. વવત્થપેતબ્બોતિ નિયમેતબ્બો. તેનેતં વુચ્ચતીતિ યસ્મા વવત્થપેતબ્બો, તેન હેતુના એતં વિનયો નામાતિઆદિકં નિયામકવચનં વુચ્ચતીતિ અત્થો. અસ્સાતિ વિનયસ્સ. માતિકાતિ ઉદ્દેસો. સો હિ નિદ્દેસપદાનં જનનીઠાને ઠિતત્તા માતા વિયાતિ ‘‘માતિકા’’તિ વુચ્ચતિ.
Idāni saṃvaravinayapahānavinayādīsu bahūsu vinayesu attanā ‘‘taṃ vaṇṇayissaṃ vinaya’’nti evaṃ saṃvaṇṇetabbabhāvena paṭiññātaṃ vinayaṃ dassento āha tatthātiādi. Tattha tatthāti yathāvuttāsu gāthāsu. Tāva-saddo paṭhamanti imasmiṃ atthe daṭṭhabbo, tena paṭhamaṃ vinayaṃ vavatthapetvā pacchā tassa vaṇṇanaṃ karissāmāti dīpeti. Vavatthapetabboti niyametabbo. Tenetaṃ vuccatīti yasmā vavatthapetabbo, tena hetunā etaṃ vinayo nāmātiādikaṃ niyāmakavacanaṃ vuccatīti attho. Assāti vinayassa. Mātikāti uddeso. So hi niddesapadānaṃ jananīṭhāne ṭhitattā mātā viyāti ‘‘mātikā’’ti vuccati.
ઇદાનિ સંવણ્ણેતબ્બમત્થં માતિકં પટ્ઠપેત્વા દસ્સેન્તો આહ વુત્તં યેનાતિઆદિ. ઇદં વુત્તં હોતિ – એતં તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા વેરઞ્જાયં વિહરતીતિઆદિનિદાનવચનપટિમણ્ડિતં વિનયપિટકં યેન પુગ્ગલેન વુત્તં, યસ્મિં કાલે વુત્તં, યસ્મા કારણા વુત્તં, યેન ધારિતં, યેન ચ આભતં, યેસુ પતિટ્ઠિતં, એતં યથાવુત્તવિધાનં વત્વા તતો તેન સમયેનાતિઆદિપાઠસ્સ અત્થં અનેકપ્પકારતો દસ્સેન્તો વિનયસ્સ અત્થવણ્ણનં કરિસ્સામીતિ.
Idāni saṃvaṇṇetabbamatthaṃ mātikaṃ paṭṭhapetvā dassento āha vuttaṃ yenātiādi. Idaṃ vuttaṃ hoti – etaṃ tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatītiādinidānavacanapaṭimaṇḍitaṃ vinayapiṭakaṃ yena puggalena vuttaṃ, yasmiṃ kāle vuttaṃ, yasmā kāraṇā vuttaṃ, yena dhāritaṃ, yena ca ābhataṃ, yesu patiṭṭhitaṃ, etaṃ yathāvuttavidhānaṃ vatvā tato tena samayenātiādipāṭhassa atthaṃ anekappakārato dassento vinayassa atthavaṇṇanaṃ karissāmīti.
એત્થ ચ વુત્તં યેન યદા યસ્માતિ ઇદં વચનં તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવાતિઆદિનિદાનવચનમત્તં અપેક્ખિત્વા વત્તુકામોપિ વિસું અવત્વા ‘‘નિદાનેન આદિકલ્યાણં, ઇદમવોચાતિ નિગમનેન પરિયોસાનકલ્યાણ’’ન્તિ વચનતો નિદાનનિગમનાનિપિ સત્થુદેસનાય અનુવિધાનત્તા તદન્તોગધાનેવાતિ નિદાનસ્સાપિ વિનયપાળિયંયેવ અન્તોગધત્તા વુત્તં યેન યદા યસ્માતિ ઇદમ્પિ વિનયપિટકસમ્બન્ધંયેવ કત્વા માતિકં ઠપેતિ. માતિકાય હિ એતન્તિ વુત્તં વિનયપિટકંયેવ સામઞ્ઞતો સબ્બત્થ સમ્બન્ધમુપગચ્છતિ.
Ettha ca vuttaṃ yena yadā yasmāti idaṃ vacanaṃ tena samayena buddho bhagavātiādinidānavacanamattaṃ apekkhitvā vattukāmopi visuṃ avatvā ‘‘nidānena ādikalyāṇaṃ, idamavocāti nigamanena pariyosānakalyāṇa’’nti vacanato nidānanigamanānipi satthudesanāya anuvidhānattā tadantogadhānevāti nidānassāpi vinayapāḷiyaṃyeva antogadhattā vuttaṃ yena yadā yasmāti idampi vinayapiṭakasambandhaṃyeva katvā mātikaṃ ṭhapeti. Mātikāya hi etanti vuttaṃ vinayapiṭakaṃyeva sāmaññato sabbattha sambandhamupagacchati.
ઇદાનિ પન તં વિસું નીહરિત્વા દસ્સેન્તો તત્થ વુત્તં યેનાતિઆદિમાહ. તત્થાતિ તેસુ માતિકાપદેસુ. ઇદન્તિ તેન સમયેનાતિઆદિનિદાનવચનં. હિ-સદ્દો યસ્માતિ અત્થો દટ્ઠબ્બો, યસ્મા બુદ્ધસ્સ ભગવતો અત્તપચ્ચક્ખવચનં ન હોતિ, તસ્માતિ વુત્તં હોતિ. અત્તપચ્ચક્ખવચનં ન હોતીતિ અત્તના પચ્ચક્ખં કત્વા વુત્તવચનં ન હોતિ. અથ વા અત્તનો પચ્ચક્ખકાલે ધરમાનકાલે વુત્તવચનં ન હોતિ. તદુભયેનાપિ ભગવતો વુત્તવચનં ન હોતીતિ અત્થો.
Idāni pana taṃ visuṃ nīharitvā dassento tattha vuttaṃ yenātiādimāha. Tatthāti tesu mātikāpadesu. Idanti tena samayenātiādinidānavacanaṃ. Hi-saddo yasmāti attho daṭṭhabbo, yasmā buddhassa bhagavato attapaccakkhavacanaṃ na hoti, tasmāti vuttaṃ hoti. Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attanā paccakkhaṃ katvā vuttavacanaṃ na hoti. Atha vā attano paccakkhakāle dharamānakāle vuttavacanaṃ na hoti. Tadubhayenāpi bhagavato vuttavacanaṃ na hotīti attho.
