| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૪. ભારદ્વાજસુત્તં
4. Bhāradvājasuttaṃ
૧૨૭. એકં સમયં આયસ્મા પિણ્ડોલભારદ્વાજો કોસમ્બિયં વિહરતિ ઘોસિતારામે. અથ ખો રાજા ઉદેનો યેનાયસ્મા પિણ્ડોલભારદ્વાજો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મતા પિણ્ડોલભારદ્વાજેન સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો રાજા ઉદેનો આયસ્મન્તં પિણ્ડોલભારદ્વાજં એતદવોચ – ‘‘કો નુ ખો, ભો ભારદ્વાજ, હેતુ કો પચ્ચયો યેનિમે દહરા ભિક્ખૂ સુસૂ 1 કાળકેસા ભદ્રેન યોબ્બનેન સમન્નાગતા પઠમેન વયસા અનિકીળિતાવિનો કામેસુ યાવજીવં પરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ, અદ્ધાનઞ્ચ આપાદેન્તી’’તિ? ‘‘વુત્તં ખો એતં, મહારાજ, તેન ભગવતા જાનતા પસ્સતા અરહતા સમ્માસમ્બુદ્ધેન – ‘એથ તુમ્હે, ભિક્ખવે, માતુમત્તીસુ માતુચિત્તં ઉપટ્ઠપેથ, ભગિનિમત્તીસુ ભગિનિચિત્તં ઉપટ્ઠપેથ, ધીતુમત્તીસુ ધીતુચિત્તં ઉપટ્ઠપેથા’તિ. અયં ખો, મહારાજ, હેતુ, અયં પચ્ચયો યેનિમે દહરા ભિક્ખૂ સુસૂ કાળકેસા ભદ્રેન યોબ્બનેન સમન્નાગતા પઠમેન વયસા અનિકીળિતાવિનો કામેસુ યાવજીવં પરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ, અદ્ધાનઞ્ચ આપાદેન્તી’’તિ.
127. Ekaṃ samayaṃ āyasmā piṇḍolabhāradvājo kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Atha kho rājā udeno yenāyasmā piṇḍolabhāradvājo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā piṇḍolabhāradvājena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā udeno āyasmantaṃ piṇḍolabhāradvājaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, bho bhāradvāja, hetu ko paccayo yenime daharā bhikkhū susū 2 kāḷakesā bhadrena yobbanena samannāgatā paṭhamena vayasā anikīḷitāvino kāmesu yāvajīvaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caranti, addhānañca āpādentī’’ti? ‘‘Vuttaṃ kho etaṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena – ‘etha tumhe, bhikkhave, mātumattīsu mātucittaṃ upaṭṭhapetha, bhaginimattīsu bhaginicittaṃ upaṭṭhapetha, dhītumattīsu dhītucittaṃ upaṭṭhapethā’ti. Ayaṃ kho, mahārāja, hetu, ayaṃ paccayo yenime daharā bhikkhū susū kāḷakesā bhadrena yobbanena samannāgatā paṭhamena vayasā anikīḷitāvino kāmesu yāvajīvaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caranti, addhānañca āpādentī’’ti.
‘‘લોલં 3 ખો, ભો ભારદ્વાજ, ચિત્તં. અપ્પેકદા માતુમત્તીસુપિ લોભધમ્મા ઉપ્પજ્જન્તિ, ભગિનિમત્તીસુપિ લોભધમ્મા ઉપ્પજ્જન્તિ, ધીતુમત્તીસુપિ લોભધમ્મા ઉપ્પજ્જન્તિ. અત્થિ નુ ખો, ભો ભારદ્વાજ, અઞ્ઞો ચ હેતુ, અઞ્ઞો ચ પચ્ચયો યેનિમે દહરા ભિક્ખૂ સુસૂ કાળકેસા…પે॰… અદ્ધાનઞ્ચ આપાદેન્તી’’તિ?
‘‘Lolaṃ 4 kho, bho bhāradvāja, cittaṃ. Appekadā mātumattīsupi lobhadhammā uppajjanti, bhaginimattīsupi lobhadhammā uppajjanti, dhītumattīsupi lobhadhammā uppajjanti. Atthi nu kho, bho bhāradvāja, añño ca hetu, añño ca paccayo yenime daharā bhikkhū susū kāḷakesā…pe… addhānañca āpādentī’’ti?
‘‘વુત્તં ખો એતં, મહારાજ, તેન ભગવતા જાનતા પસ્સતા અરહતા સમ્માસમ્બુદ્ધેન – ‘એથ તુમ્હે, ભિક્ખવે, ઇમમેવ કાયં ઉદ્ધં પાદતલા અધો કેસમત્થકા તચપરિયન્તં પૂરં નાનપ્પકારસ્સ અસુચિનો પચ્ચવેક્ખથ – અત્થિ ઇમસ્મિં કાયે કેસા લોમા નખા દન્તા તચો મંસં ન્હારુ 5 અટ્ઠિ અટ્ઠિમિઞ્જં 6 વક્કં હદયં યકનં કિલોમકં પિહકં પપ્ફાસં અન્તં અન્તગુણં ઉદરિયં કરીસં પિત્તં સેમ્હં પુબ્બો લોહિતં સેદો મેદો અસ્સુ વસા ખેળો સિઙ્ઘાણિકા લસિકા મુત્ત’ન્તિ. અયમ્પિ ખો, મહારાજ, હેતુ, અયં પચ્ચયો યેનિમે દહરા ભિક્ખૂ સુસૂ કાળકેસા…પે॰… અદ્ધાનઞ્ચ આપાદેન્તી’’તિ. ‘‘યે તે, ભો ભારદ્વાજ, ભિક્ખૂ ભાવિતકાયા ભાવિતસીલા ભાવિતચિત્તા ભાવિતપઞ્ઞા, તેસં તં સુકરં હોતિ. યે ચ ખો તે , ભો ભારદ્વાજ, ભિક્ખૂ અભાવિતકાયા અભાવિતસીલા અભાવિતચિત્તા અભાવિતપઞ્ઞા, તેસં તં દુક્કરં હોતિ. અપ્પેકદા, ભો ભારદ્વાજ, અસુભતો મનસિ કરિસ્સામીતિ 7 સુભતોવ 8 આગચ્છતિ. અત્થિ નુ ખો, ભો ભારદ્વાજ , અઞ્ઞો ચ ખો હેતુ અઞ્ઞો ચ પચ્ચયો યેનિમે દહરા ભિક્ખૂ સુસૂ કાળકેસા…પે॰… અદ્ધાનઞ્ચ આપાદેન્તી’’તિ?
‘‘Vuttaṃ kho etaṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena – ‘etha tumhe, bhikkhave, imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhatha – atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru 9 aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ 10 vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā mutta’nti. Ayampi kho, mahārāja, hetu, ayaṃ paccayo yenime daharā bhikkhū susū kāḷakesā…pe… addhānañca āpādentī’’ti. ‘‘Ye te, bho bhāradvāja, bhikkhū bhāvitakāyā bhāvitasīlā bhāvitacittā bhāvitapaññā, tesaṃ taṃ sukaraṃ hoti. Ye ca kho te , bho bhāradvāja, bhikkhū abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ dukkaraṃ hoti. Appekadā, bho bhāradvāja, asubhato manasi karissāmīti 11 subhatova 12 āgacchati. Atthi nu kho, bho bhāradvāja , añño ca kho hetu añño ca paccayo yenime daharā bhikkhū susū kāḷakesā…pe… addhānañca āpādentī’’ti?
‘‘વુત્તં ખો એતં, મહારાજ, તેન ભગવતા જાનતા પસ્સતા અરહતા સમ્માસમ્બુદ્ધેન – ‘એથ તુમ્હે, ભિક્ખવે, ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારા વિહરથ. ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા મા નિમિત્તગ્ગાહિનો અહુવત્થ, માનુબ્યઞ્જનગ્ગાહિનો. યત્વાધિકરણમેનં ચક્ખુન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જથ. રક્ખથ ચક્ખુન્દ્રિયં; ચક્ખુન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જથ. સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય મા નિમિત્તગ્ગાહિનો અહુવત્થ, માનુબ્યઞ્જનગ્ગાહિનો. યત્વાધિકરણમેનં મનિન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જથ . રક્ખથ મનિન્દ્રિયં; મનિન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જથા’તિ. અયમ્પિ ખો, મહારાજ, હેતુ અયં પચ્ચયો યેનિમે દહરા ભિક્ખૂ સુસૂ કાળકેસા ભદ્રેન યોબ્બનેન સમન્નાગતા પઠમેન વયસા અનિકીળિતાવિનો કામેસુ યાવજીવં પરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ, અદ્ધાનઞ્ચ આપાદેન્તી’’તિ.
‘‘Vuttaṃ kho etaṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena – ‘etha tumhe, bhikkhave, indriyesu guttadvārā viharatha. Cakkhunā rūpaṃ disvā mā nimittaggāhino ahuvattha, mānubyañjanaggāhino. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjatha. Rakkhatha cakkhundriyaṃ; cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatha. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya mā nimittaggāhino ahuvattha, mānubyañjanaggāhino. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjatha . Rakkhatha manindriyaṃ; manindriye saṃvaraṃ āpajjathā’ti. Ayampi kho, mahārāja, hetu ayaṃ paccayo yenime daharā bhikkhū susū kāḷakesā bhadrena yobbanena samannāgatā paṭhamena vayasā anikīḷitāvino kāmesu yāvajīvaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caranti, addhānañca āpādentī’’ti.
‘‘અચ્છરિયં, ભો ભારદ્વાજ; અબ્ભુતં, ભો ભારદ્વાજ! યાવ સુભાસિતં ચિદં 13, ભો ભારદ્વાજ, તેન ભગવતા જાનતા પસ્સતા અરહતા સમ્માસમ્બુદ્ધેન. એસોવ ખો, ભો ભારદ્વાજ, હેતુ, એસ પચ્ચયો યેનિમે દહરા ભિક્ખૂ સુસૂ કાળકેસા ભદ્રેન યોબ્બનેન સમન્નાગતા પઠમેન વયસા અનિકીળિતાવિનો કામેસુ યાવજીવં પરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ, અદ્ધાનઞ્ચ આપાદેન્તીતિ. અહમ્પિ ખો, ભો 14 ભારદ્વાજ, યસ્મિં સમયે અરક્ખિતેનેવ કાયેન, અરક્ખિતાય વાચાય, અરક્ખિતેન ચિત્તેન, અનુપટ્ઠિતાય સતિયા, અસંવુતેહિ ઇન્દ્રિયેહિ અન્તેપુરં પવિસામિ, અતિવિય મં તસ્મિં સમયે લોભધમ્મા પરિસહન્તિ. યસ્મિઞ્ચ ખ્વાહં, ભો ભારદ્વાજ, સમયે રક્ખિતેનેવ કાયેન, રક્ખિતાય વાચાય, રક્ખિતેન ચિત્તેન, ઉપટ્ઠિતાય સતિયા , સંવુતેહિ ઇન્દ્રિયેહિ અન્તેપુરં પવિસામિ, ન મં તથા તસ્મિં સમયે લોભધમ્મા પરિસહન્તિ. અભિક્કન્તં, ભો ભારદ્વાજ; અભિક્કન્તં, ભો ભારદ્વાજ! સેય્યથાપિ , ભો ભારદ્વાજ, નિક્કુજ્જિતં 15 વા ઉક્કુજ્જેય્ય , પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય, ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તીતિ; એવમેવં ભોતા ભારદ્વાજેન અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં, ભો ભારદ્વાજ, તં ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ, ધમ્મઞ્ચ, ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભવં ભારદ્વાજો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ. ચતુત્થં.
‘‘Acchariyaṃ, bho bhāradvāja; abbhutaṃ, bho bhāradvāja! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ 16, bho bhāradvāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena. Esova kho, bho bhāradvāja, hetu, esa paccayo yenime daharā bhikkhū susū kāḷakesā bhadrena yobbanena samannāgatā paṭhamena vayasā anikīḷitāvino kāmesu yāvajīvaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caranti, addhānañca āpādentīti. Ahampi kho, bho 17 bhāradvāja, yasmiṃ samaye arakkhiteneva kāyena, arakkhitāya vācāya, arakkhitena cittena, anupaṭṭhitāya satiyā, asaṃvutehi indriyehi antepuraṃ pavisāmi, ativiya maṃ tasmiṃ samaye lobhadhammā parisahanti. Yasmiñca khvāhaṃ, bho bhāradvāja, samaye rakkhiteneva kāyena, rakkhitāya vācāya, rakkhitena cittena, upaṭṭhitāya satiyā , saṃvutehi indriyehi antepuraṃ pavisāmi, na maṃ tathā tasmiṃ samaye lobhadhammā parisahanti. Abhikkantaṃ, bho bhāradvāja; abhikkantaṃ, bho bhāradvāja! Seyyathāpi , bho bhāradvāja, nikkujjitaṃ 18 vā ukkujjeyya , paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evamevaṃ bhotā bhāradvājena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bho bhāradvāja, taṃ bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi, dhammañca, bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ bhāradvājo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti. Catutthaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૪-૫. ભારદ્વાજસુત્તાદિવણ્ણના • 4-5. Bhāradvājasuttādivaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૪-૫. ભારદ્વાજસુત્તાદિવણ્ણના • 4-5. Bhāradvājasuttādivaṇṇanā
