| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
૫. બોધિરાજકુમારસુત્તવણ્ણના
5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
૩૨૪. એવં મે સુતન્તિ બોધિરાજકુમારસુત્તં. તત્થ કોકનદોતિ કોકનદં વુચ્ચતિ પદુમં. સો ચ મઙ્ગલપાસાદો ઓલોકનકપદુમં દસ્સેત્વા કતો, તસ્મા કોકનદોતિ સઙ્ખં લભિ.
324.Evaṃme sutanti bodhirājakumārasuttaṃ. Tattha kokanadoti kokanadaṃ vuccati padumaṃ. So ca maṅgalapāsādo olokanakapadumaṃ dassetvā kato, tasmā kokanadoti saṅkhaṃ labhi.
૩૨૫. યાવ પચ્છિમસોપાનકળેવરાતિ એત્થ પચ્છિમસોપાનકળેવરન્તિ પઠમં સોપાનફલકં વુત્તં. અદ્દસા ખોતિ ઓલોકનત્થંયેવ દ્વારકોટ્ઠકે ઠિતો અદ્દસ. ભગવા તુણ્હી અહોસીતિ ‘‘કિસ્સ નુ ખો અત્થાય રાજકુમારેન અયં મહાસક્કારો કતો’’તિ આવજ્જન્તો પુત્તપત્થનાય કતભાવં અઞ્ઞાસિ. સો હિ રાજકુમારો અપુત્તકો, સુતઞ્ચાનેન અહોસિ – ‘‘બુદ્ધાનં કિર અધિકારં કત્વા મનસા ઇચ્છિતં લભન્તી’’તિ. સો – ‘‘સચાહં પુત્તં લભિસ્સામિ, સમ્માસમ્બુદ્ધો મમ ચેલપ્પટિકં અક્કમિસ્સતિ. નો ચે લભિસ્સામિ, ન અક્કમિસ્સતી’’તિ પત્થનં કત્વા સન્થરાપેસિ. અથ ભગવા ‘‘નિબ્બત્તિસ્સતિ નુ ખો એતસ્સ પુત્તો’’તિ આવજ્જેત્વા ‘‘ન નિબ્બત્તિસ્સતી’’તિ અદ્દસ.
325.Yāva pacchimasopānakaḷevarāti ettha pacchimasopānakaḷevaranti paṭhamaṃ sopānaphalakaṃ vuttaṃ. Addasākhoti olokanatthaṃyeva dvārakoṭṭhake ṭhito addasa. Bhagavā tuṇhī ahosīti ‘‘kissa nu kho atthāya rājakumārena ayaṃ mahāsakkāro kato’’ti āvajjanto puttapatthanāya katabhāvaṃ aññāsi. So hi rājakumāro aputtako, sutañcānena ahosi – ‘‘buddhānaṃ kira adhikāraṃ katvā manasā icchitaṃ labhantī’’ti. So – ‘‘sacāhaṃ puttaṃ labhissāmi, sammāsambuddho mama celappaṭikaṃ akkamissati. No ce labhissāmi, na akkamissatī’’ti patthanaṃ katvā santharāpesi. Atha bhagavā ‘‘nibbattissati nu kho etassa putto’’ti āvajjetvā ‘‘na nibbattissatī’’ti addasa.
પુબ્બે કિર સો એકસ્મિં દીપે વસમાનો સમચ્છન્દેન સકુણપોતકે ખાદિ. સચસ્સ માતુગામો અઞ્ઞોવ ભવેય્ય, પુત્તં લભેય્ય. ઉભોહિ પન સમાનચ્છન્દેહિ હુત્વા પાપકમ્મં કતં, તેનસ્સ પુત્તો ન નિબ્બત્તિસ્સતીતિ અઞ્ઞાસિ. દુસ્સે પન અક્કન્તે – ‘‘બુદ્ધાનં અધિકારં કત્વા પત્થિતપત્થિતં લભન્તીતિ લોકે અનુસ્સવો, મયા ચ મહાઅભિનીહારો કતો, ન ચ પુત્તં લભામિ, તુચ્છં ઇદં વચન’’ન્તિ મિચ્છાગહણં ગણ્હેય્ય. તિત્થિયાપિ – ‘‘નત્થિ સમણાનં અકત્તબ્બં નામ, ચેલપ્પટિકં મદ્દન્તા આહિણ્ડન્તી’’તિ ઉજ્ઝાયેય્યું . એતરહિ ચ અક્કમન્તેસુ બહૂ ભિક્ખૂ પરચિત્તવિદુનો, તે ભબ્બં જાનિત્વા અક્કમિસ્સન્તિ, અભબ્બં જાનિત્વા ન અક્કમિસ્સન્તિ. અનાગતે પન ઉપનિસ્સયો મન્દો ભવિસ્સતિ, અનાગતં ન જાનિસ્સન્તિ. તેસુ અક્કમન્તેસુ સચે પત્થિતં ઇજ્ઝિસ્સતિ, ઇચ્ચેતં કુસલં . નો ચે ઇજ્ઝિસ્સતિ, – ‘‘પુબ્બે ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ અભિનીહારં કત્વા ઇચ્છિતિચ્છિતં લભન્તિ, તં ઇદાનિ ન લભન્તિ . તેયેવ મઞ્ઞે ભિક્ખૂ પટિપત્તિપૂરકા અહેસું, ઇમે પટિપત્તિં પૂરેતું ન સક્કોન્તી’’તિ મનુસ્સા વિપ્પટિસારિનો ભવિસ્સન્તીતિ ઇમેહિ કારણેહિ ભગવા અક્કમિતું અનિચ્છન્તો તુણ્હી અહોસિ. સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેસિ ‘‘ન, ભિક્ખવે, ચેલપ્પટિકા અક્કમિતબ્બા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૮). મઙ્ગલત્થાય પઞ્ઞત્તં અનક્કમન્તેસુ પન અક્કમનત્થાય અનુપઞ્ઞત્તિં ઠપેસિ – ‘‘ગિહી, ભિક્ખવે, મઙ્ગલિકા, અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ગિહીનં મઙ્ગલત્થાયા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૮).
Pubbe kira so ekasmiṃ dīpe vasamāno samacchandena sakuṇapotake khādi. Sacassa mātugāmo aññova bhaveyya, puttaṃ labheyya. Ubhohi pana samānacchandehi hutvā pāpakammaṃ kataṃ, tenassa putto na nibbattissatīti aññāsi. Dusse pana akkante – ‘‘buddhānaṃ adhikāraṃ katvā patthitapatthitaṃ labhantīti loke anussavo, mayā ca mahāabhinīhāro kato, na ca puttaṃ labhāmi, tucchaṃ idaṃ vacana’’nti micchāgahaṇaṃ gaṇheyya. Titthiyāpi – ‘‘natthi samaṇānaṃ akattabbaṃ nāma, celappaṭikaṃ maddantā āhiṇḍantī’’ti ujjhāyeyyuṃ . Etarahi ca akkamantesu bahū bhikkhū paracittaviduno, te bhabbaṃ jānitvā akkamissanti, abhabbaṃ jānitvā na akkamissanti. Anāgate pana upanissayo mando bhavissati, anāgataṃ na jānissanti. Tesu akkamantesu sace patthitaṃ ijjhissati, iccetaṃ kusalaṃ . No ce ijjhissati, – ‘‘pubbe bhikkhusaṅghassa abhinīhāraṃ katvā icchiticchitaṃ labhanti, taṃ idāni na labhanti . Teyeva maññe bhikkhū paṭipattipūrakā ahesuṃ, ime paṭipattiṃ pūretuṃ na sakkontī’’ti manussā vippaṭisārino bhavissantīti imehi kāraṇehi bhagavā akkamituṃ anicchanto tuṇhī ahosi. Sikkhāpadaṃ paññapesi ‘‘na, bhikkhave, celappaṭikā akkamitabbā’’ti (cūḷava. 268). Maṅgalatthāya paññattaṃ anakkamantesu pana akkamanatthāya anupaññattiṃ ṭhapesi – ‘‘gihī, bhikkhave, maṅgalikā, anujānāmi, bhikkhave, gihīnaṃ maṅgalatthāyā’’ti (cūḷava. 268).
૩૨૬. પચ્છિમં જનતં તથાગતો અનુકમ્પતીતિ ઇદં થેરો વુત્તેસુ કારણેસુ તતિયં કારણં સન્ધાયાહ. ન ખો સુખેન સુખન્તિ કસ્મા આહ? કામસુખલ્લિકાનુયોગસઞ્ઞી હુત્વા સમ્માસમ્બુદ્ધો ન અક્કમિ, તસ્મા અહમ્પિ સત્થારા સમાનચ્છન્દો ભવિસ્સામીતિ મઞ્ઞમાનો એવમાહ.
326.Pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatīti idaṃ thero vuttesu kāraṇesu tatiyaṃ kāraṇaṃ sandhāyāha. Na kho sukhena sukhanti kasmā āha? Kāmasukhallikānuyogasaññī hutvā sammāsambuddho na akkami, tasmā ahampi satthārā samānacchando bhavissāmīti maññamāno evamāha.
૩૨૭. સો ખો અહન્તિઆદિ ‘‘યાવ રત્તિયા પચ્છિમે યામે’’તિ તાવ મહાસચ્ચકે (મ॰ નિ॰ ૧.૩૬૪ આદયો) વુત્તનયેન વેદિતબ્બં. તતો પરં યાવ પઞ્ચવગ્ગિયાનં આસવક્ખયા પાસરાસિસુત્તે (મ॰ નિ॰ ૧.૨૭૨ આદયો) વુત્તનયેન વેદિતબ્બં.
327.So kho ahantiādi ‘‘yāva rattiyā pacchime yāme’’ti tāva mahāsaccake (ma. ni. 1.364 ādayo) vuttanayena veditabbaṃ. Tato paraṃ yāva pañcavaggiyānaṃ āsavakkhayā pāsarāsisutte (ma. ni. 1.272 ādayo) vuttanayena veditabbaṃ.
૩૪૩. અઙ્કુસગય્હે સિપ્પેતિ અઙ્કુસગહણસિપ્પે. કુસલો અહન્તિ છેકો અહં. કસ્સ પનાયં સન્તિકે સિપ્પં ઉગ્ગણ્હીતિ? પિતુ સન્તિકે, પિતાપિસ્સ પિતુ સન્તિકેવ ઉગ્ગણ્હિ. કોસમ્બિયં કિર પરન્તપરાજા નામ રજ્જં કારેસિ. રાજમહેસી ગરુભારા આકાસતલે રઞ્ઞા સદ્ધિં બાલાતપં તપ્પમાના રત્તકમ્બલં પારુપિત્વા નિસિન્ના હોતિ, એકો હત્થિલિઙ્ગસકુણો ‘‘મંસપેસી’’તિ મઞ્ઞમાનો ગહેત્વા આકાસં પક્ખન્દિ. સા ‘‘છડ્ડેય્ય મ’’ન્તિ ભયેન નિસ્સદ્દા અહોસિ, સો તં પબ્બતપાદે રુક્ખવિટપે ઠપેસિ. સા પાણિસ્સરં કરોન્તી મહાસદ્દમકાસિ. સકુણો પલાયિ, તસ્સા તત્થેવ ગબ્ભવુટ્ઠાનં અહોસિ. તિયામરત્તિં દેવે વસ્સન્તે કમ્બલં પારુપિત્વા નિસીદિ. તતો ચ અવિદૂરે તાપસો વસતિ. સો તસ્સા સદ્દેન અરુણે ઉગ્ગતે રુક્ખમૂલં આગતો જાતિં પુચ્છિત્વા નિસ્સેણિં બન્ધિત્વા ઓતારેત્વા અત્તનો વસનટ્ઠાનં નેત્વા યાગું પાયેસિ. દારકસ્સ મેઘઉતુઞ્ચ પબ્બતઉતુઞ્ચ ગહેત્વા જાતત્તા ઉદેનોતિ નામં અકાસિ. તાપસો ફલાફલાનિ આહરિત્વા દ્વેપિ જને પોસેસિ.
343.Aṅkusagayhe sippeti aṅkusagahaṇasippe. Kusalo ahanti cheko ahaṃ. Kassa panāyaṃ santike sippaṃ uggaṇhīti? Pitu santike, pitāpissa pitu santikeva uggaṇhi. Kosambiyaṃ kira parantaparājā nāma rajjaṃ kāresi. Rājamahesī garubhārā ākāsatale raññā saddhiṃ bālātapaṃ tappamānā rattakambalaṃ pārupitvā nisinnā hoti, eko hatthiliṅgasakuṇo ‘‘maṃsapesī’’ti maññamāno gahetvā ākāsaṃ pakkhandi. Sā ‘‘chaḍḍeyya ma’’nti bhayena nissaddā ahosi, so taṃ pabbatapāde rukkhaviṭape ṭhapesi. Sā pāṇissaraṃ karontī mahāsaddamakāsi. Sakuṇo palāyi, tassā tattheva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Tiyāmarattiṃ deve vassante kambalaṃ pārupitvā nisīdi. Tato ca avidūre tāpaso vasati. So tassā saddena aruṇe uggate rukkhamūlaṃ āgato jātiṃ pucchitvā nisseṇiṃ bandhitvā otāretvā attano vasanaṭṭhānaṃ netvā yāguṃ pāyesi. Dārakassa meghautuñca pabbatautuñca gahetvā jātattā udenoti nāmaṃ akāsi. Tāpaso phalāphalāni āharitvā dvepi jane posesi.
સા એકદિવસં તાપસસ્સ આગમનવેલાય પચ્ચુગ્ગમનં કત્વા ઇત્થિકુત્તં દસ્સેત્વા તાપસં સીલભેદં આપાદેસિ. તેસં એકતો વસન્તાનં કાલે ગચ્છન્તે પરન્તપરાજા કાલં અકાસિ. તાપસો રત્તિભાગે નક્ખત્તં ઓલોકેત્વા રઞ્ઞો મતભાવં ઞત્વા – ‘‘તુય્હં રાજા મતો, પુત્તો તે કિં ઇધ વસિતું ઇચ્છતિ, ઉદાહુ પેત્તિકે રજ્જે છત્તં ઉસ્સાપેતુ’’ન્તિ પુચ્છિ. સા પુત્તસ્સ આદિતો પટ્ઠાય સબ્બં પવત્તિં આચિક્ખિત્વા છત્તં ઉસ્સાપેતુકામતઞ્ચસ્સ ઞત્વા તાપસસ્સ આરોચેસિ. તાપસો ચ હત્થિગન્થસિપ્પં જાનાતિ, કુતોનેન લદ્ધં? સક્કસ્સ સન્તિકા. પુબ્બે કિરસ્સ સક્કો ઉપટ્ઠાનં આગન્ત્વા ‘‘કેન કિલમથા’’તિ પુચ્છિ. સો ‘‘હત્થિપરિસ્સયો અત્થી’’તિ આરોચેસિ. તસ્સ સક્કો હત્થિગન્થઞ્ચેવ વીણકઞ્ચ દત્વા ‘‘પલાપેતુકામતાય સતિ ઇમં તન્તિં વાદેત્વા ઇમં સિલોકં વદેય્યાથ, પક્કોસિતુકામતાય સતિ ઇમં સિલોકં વદેય્યાથા’’તિ આહ. તાપસો તં સિપ્પં કુમારસ્સ અદાસિ. સો એકં વટરુક્ખં અભિરુહિત્વા હત્થીસુ આગતેસુ તન્તિં વાદેત્વા સિલોકં વદતિ, હત્થી ભીતા પલાયિંસુ.
Sā ekadivasaṃ tāpasassa āgamanavelāya paccuggamanaṃ katvā itthikuttaṃ dassetvā tāpasaṃ sīlabhedaṃ āpādesi. Tesaṃ ekato vasantānaṃ kāle gacchante parantaparājā kālaṃ akāsi. Tāpaso rattibhāge nakkhattaṃ oloketvā rañño matabhāvaṃ ñatvā – ‘‘tuyhaṃ rājā mato, putto te kiṃ idha vasituṃ icchati, udāhu pettike rajje chattaṃ ussāpetu’’nti pucchi. Sā puttassa ādito paṭṭhāya sabbaṃ pavattiṃ ācikkhitvā chattaṃ ussāpetukāmatañcassa ñatvā tāpasassa ārocesi. Tāpaso ca hatthiganthasippaṃ jānāti, kutonena laddhaṃ? Sakkassa santikā. Pubbe kirassa sakko upaṭṭhānaṃ āgantvā ‘‘kena kilamathā’’ti pucchi. So ‘‘hatthiparissayo atthī’’ti ārocesi. Tassa sakko hatthiganthañceva vīṇakañca datvā ‘‘palāpetukāmatāya sati imaṃ tantiṃ vādetvā imaṃ silokaṃ vadeyyātha, pakkositukāmatāya sati imaṃ silokaṃ vadeyyāthā’’ti āha. Tāpaso taṃ sippaṃ kumārassa adāsi. So ekaṃ vaṭarukkhaṃ abhiruhitvā hatthīsu āgatesu tantiṃ vādetvā silokaṃ vadati, hatthī bhītā palāyiṃsu.
સો સિપ્પસ્સ આનુભાવં ઞત્વા પુનદિવસે પક્કોસનસિપ્પં પયોજેસિ. જેટ્ઠકહત્થી આગન્ત્વા ખન્ધં ઉપનામેસિ. સો તસ્સ ખન્ધગતો યુદ્ધસમત્થે તરુણહત્થી ઉચ્ચિનિત્વા કમ્બલઞ્ચ મુદ્દિકઞ્ચ ગહેત્વા માતાપિતરો વન્દિત્વા નિક્ખન્તો અનુપુબ્બેન તં તં ગામં પવિસિત્વા – ‘‘અહં રઞ્ઞો પુત્તો, સમ્પત્તિં અત્થિકા આગચ્છન્તૂ’’તિ જનસઙ્ગહં કત્વા નગરં પરિવારેત્વા – ‘‘અહં રઞ્ઞો પુત્તો, મય્હં છત્તં દેથા’’તિ અસદ્દહન્તાનં કમ્બલઞ્ચ મુદ્દિકઞ્ચ દસ્સેત્વા છત્તં ઉસ્સાપેસિ. સો હત્થિવિત્તકો હુત્વા ‘‘અસુકટ્ઠાને સુન્દરો હત્થી અત્થી’’તિ વુત્તે ગન્ત્વા ગણ્હાતિ. ચણ્ડપજ્જોતો ‘‘તસ્સ સન્તિકે સિપ્પં ગણ્હિસ્સામી’’તિ કટ્ઠહત્થિં પયોજેત્વા તસ્સ અન્તો યોધે નિસીદાપેત્વા તં હત્થિં ગહણત્થાય આગતં ગણ્હિત્વા તસ્સ સન્તિકે સિપ્પં ગહણત્થાય ધીતરં ઉય્યોજેસિ. સો તાય સદ્ધિં સંવાસં કપ્પેત્વા તં ગહેત્વા અત્તનો નગરંયેવ અગમાસિ. તસ્સા કુચ્છિયં ઉપ્પન્નો અયં બોધિરાજકુમારો અત્તનો પિતુ સન્તિકે સિપ્પં ઉગ્ગણ્હિ.
So sippassa ānubhāvaṃ ñatvā punadivase pakkosanasippaṃ payojesi. Jeṭṭhakahatthī āgantvā khandhaṃ upanāmesi. So tassa khandhagato yuddhasamatthe taruṇahatthī uccinitvā kambalañca muddikañca gahetvā mātāpitaro vanditvā nikkhanto anupubbena taṃ taṃ gāmaṃ pavisitvā – ‘‘ahaṃ rañño putto, sampattiṃ atthikā āgacchantū’’ti janasaṅgahaṃ katvā nagaraṃ parivāretvā – ‘‘ahaṃ rañño putto, mayhaṃ chattaṃ dethā’’ti asaddahantānaṃ kambalañca muddikañca dassetvā chattaṃ ussāpesi. So hatthivittako hutvā ‘‘asukaṭṭhāne sundaro hatthī atthī’’ti vutte gantvā gaṇhāti. Caṇḍapajjoto ‘‘tassa santike sippaṃ gaṇhissāmī’’ti kaṭṭhahatthiṃ payojetvā tassa anto yodhe nisīdāpetvā taṃ hatthiṃ gahaṇatthāya āgataṃ gaṇhitvā tassa santike sippaṃ gahaṇatthāya dhītaraṃ uyyojesi. So tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappetvā taṃ gahetvā attano nagaraṃyeva agamāsi. Tassā kucchiyaṃ uppanno ayaṃ bodhirājakumāro attano pitu santike sippaṃ uggaṇhi.
૩૪૪. પધાનિયઙ્ગાનીતિ પધાનં વુચ્ચતિ પદહનભાવો, પધાનમસ્સ અત્થીતિ પધાનિયો. પધાનિયસ્સ ભિક્ખુનો અઙ્ગાનીતિ પધાનિયઙ્ગાનિ. સદ્ધોતિ સદ્ધાય સમન્નાગતો. સા પનેસા આગમનસદ્ધા અધિગમસદ્ધા ઓકપ્પનસદ્ધા પસાદસદ્ધાતિ ચતુબ્બિધા. તત્થ સબ્બઞ્ઞુબોધિસત્તાનં સદ્ધા અભિનીહારતો પટ્ઠાય આગતત્તા આગમનસદ્ધા નામ. અરિયસાવકાનં પટિવેધેન અધિગતત્તા અધિગમસદ્ધા નામ. બુદ્ધો ધમ્મો સઙ્ઘોતિ વુત્તે અચલભાવેન ઓકપ્પનં ઓકપ્પનસદ્ધા નામ. પસાદુપ્પત્તિ પસાદસદ્ધા નામ, ઇધ પન ઓકપ્પનસદ્ધા અધિપ્પેતા. બોધિન્તિ ચતુમગ્ગઞાણં. તં સુપ્પટિવિદ્ધં તથાગતેનાતિ સદ્દહતિ, દેસનાસીસમેવ ચેતં, ઇમિના પન અઙ્ગેન તીસુપિ રતનેસુ સદ્ધા અધિપ્પેતા. યસ્સ હિ બુદ્ધાદીસુ પસાદો બલવા, તસ્સ પધાનં વીરિયં ઇજ્ઝતિ.
344.Padhāniyaṅgānīti padhānaṃ vuccati padahanabhāvo, padhānamassa atthīti padhāniyo. Padhāniyassa bhikkhuno aṅgānīti padhāniyaṅgāni. Saddhoti saddhāya samannāgato. Sā panesā āgamanasaddhā adhigamasaddhā okappanasaddhā pasādasaddhāti catubbidhā. Tattha sabbaññubodhisattānaṃ saddhā abhinīhārato paṭṭhāya āgatattā āgamanasaddhā nāma. Ariyasāvakānaṃ paṭivedhena adhigatattā adhigamasaddhā nāma. Buddho dhammo saṅghoti vutte acalabhāvena okappanaṃ okappanasaddhā nāma. Pasāduppatti pasādasaddhā nāma, idha pana okappanasaddhā adhippetā. Bodhinti catumaggañāṇaṃ. Taṃ suppaṭividdhaṃ tathāgatenāti saddahati, desanāsīsameva cetaṃ, iminā pana aṅgena tīsupi ratanesu saddhā adhippetā. Yassa hi buddhādīsu pasādo balavā, tassa padhānaṃ vīriyaṃ ijjhati.
અપ્પાબાધોતિ અરોગો. અપ્પાતઙ્કોતિ નિદ્દુક્ખો. સમવેપાકિનિયાતિ સમવિપાચનિયા. ગહણિયાતિ કમ્મજતેજોધાતુયા. નાતિસીતાય નાચ્ચુણ્હાયાતિ અતિસીતગહણિકો હિ સીતભીરૂ હોતિ, અચ્ચુણ્હગહણિકો ઉણ્હભીરૂ, તેસં પધાનં ન ઇજ્ઝતિ. મજ્ઝિમગહણિકસ્સ ઇજ્ઝતિ. તેનાહ ‘‘મજ્ઝિમાય પધાનક્ખમાયા’’તિ. યથાભૂતં અત્તાનં આવિકત્તાતિ યથાભૂતં અત્તનો અગુણં પકાસેતા. ઉદયત્થગામિનિયાતિ ઉદયઞ્ચ અત્થઞ્ચ ગન્તું પરિચ્છિન્દિતું સમત્થાય, એતેન પઞ્ઞાસલક્ખણપરિગ્ગાહિકં ઉદયબ્બયઞાણં વુત્તં. અરિયાયાતિ પરિસુદ્ધાય. નિબ્બેધિકાયાતિ અનિબ્બિદ્ધપુબ્બે લોભક્ખન્ધાદયો નિબ્બિજ્ઝિતું સમત્થાય. સમ્માદુક્ખક્ખયગામિનિયાતિ તદઙ્ગવસેન કિલેસાનં પહીનત્તા યં દુક્ખં ખીયતિ, તસ્સ દુક્ખસ્સ ખયગામિનિયા. ઇતિ સબ્બેહિપિ ઇમેહિ પદેહિ વિપસ્સનાપઞ્ઞાવ કથિતા. દુપ્પઞ્ઞસ્સ હિ પધાનં ન ઇજ્ઝતિ. ઇમાનિ ચ પઞ્ચ પધાનિયઙ્ગાનિ લોકિયાનેવ વેદિતબ્બાનિ.
Appābādhoti arogo. Appātaṅkoti niddukkho. Samavepākiniyāti samavipācaniyā. Gahaṇiyāti kammajatejodhātuyā. Nātisītāya nāccuṇhāyāti atisītagahaṇiko hi sītabhīrū hoti, accuṇhagahaṇiko uṇhabhīrū, tesaṃ padhānaṃ na ijjhati. Majjhimagahaṇikassa ijjhati. Tenāha ‘‘majjhimāya padhānakkhamāyā’’ti. Yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattāti yathābhūtaṃ attano aguṇaṃ pakāsetā. Udayatthagāminiyāti udayañca atthañca gantuṃ paricchindituṃ samatthāya, etena paññāsalakkhaṇapariggāhikaṃ udayabbayañāṇaṃ vuttaṃ. Ariyāyāti parisuddhāya. Nibbedhikāyāti anibbiddhapubbe lobhakkhandhādayo nibbijjhituṃ samatthāya. Sammādukkhakkhayagāminiyāti tadaṅgavasena kilesānaṃ pahīnattā yaṃ dukkhaṃ khīyati, tassa dukkhassa khayagāminiyā. Iti sabbehipi imehi padehi vipassanāpaññāva kathitā. Duppaññassa hi padhānaṃ na ijjhati. Imāni ca pañca padhāniyaṅgāni lokiyāneva veditabbāni.
૩૪૫. સાયમનુસિટ્ઠો પાતો વિસેસં અધિગમિસ્સતીતિ અત્થઙ્ગતે સૂરિયે અનુસિટ્ઠો અરુણુગ્ગમને વિસેસં અધિગમિસ્સતિ. પાતમનુસિટ્ઠો સાયન્તિ અરુણુગ્ગમને અનુસિટ્ઠો સૂરિયત્થઙ્ગમનવેલાયં. અયઞ્ચ પન દેસના નેય્યપુગ્ગલવસેન વુત્તા. દન્ધપઞ્ઞો હિ નેય્યપુગ્ગલો સત્તહિ દિવસેહિ અરહત્તં પાપુણાતિ, તિક્ખપઞ્ઞો એકદિવસેન, સેસદિવસે મજ્ઝિમપઞ્ઞાવસેન વેદિતબ્બં. અહો બુદ્ધો અહો ધમ્મો અહો ધમ્મસ્સ સ્વાક્ખાતતાતિ યસ્મા બુદ્ધધમ્માનં ઉળારતાય ધમ્મસ્સ ચ સ્વાક્ખાતતાય પાતો કમ્મટ્ઠાનં કથાપેત્વા સાયં અરહત્તં પાપુણાતિ, તસ્મા પસંસન્તો એવમાહ. યત્ર હિ નામાતિ વિમ્હયત્થે નિપાતો.
345.Sāyamanusiṭṭhopāto visesaṃ adhigamissatīti atthaṅgate sūriye anusiṭṭho aruṇuggamane visesaṃ adhigamissati. Pātamanusiṭṭho sāyanti aruṇuggamane anusiṭṭho sūriyatthaṅgamanavelāyaṃ. Ayañca pana desanā neyyapuggalavasena vuttā. Dandhapañño hi neyyapuggalo sattahi divasehi arahattaṃ pāpuṇāti, tikkhapañño ekadivasena, sesadivase majjhimapaññāvasena veditabbaṃ. Aho buddho aho dhammo aho dhammassa svākkhātatāti yasmā buddhadhammānaṃ uḷāratāya dhammassa ca svākkhātatāya pāto kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā sāyaṃ arahattaṃ pāpuṇāti, tasmā pasaṃsanto evamāha. Yatra hi nāmāti vimhayatthe nipāto.
૩૪૬. કુચ્છિમતીતિ આપન્નસત્તા. યો મે અયં, ભન્તે, કુચ્છિગતોતિ કિં પનેવં સરણં ગહિતં હોતીતિ. ન હોતિ. અચિત્તકસરણગમનં નામ નત્થિ, આરક્ખો પનસ્સ પચ્ચુપટ્ઠિતોવ હોતિ. અથ નં યદા મહલ્લકકાલે માતાપિતરો, – ‘‘તાત, કુચ્છિગતમેવ તં સરણં ગણ્હાપયિમ્હા’’તિ સારેન્તિ, સો ચ સલ્લક્ખેત્વા ‘‘અહં સરણં ગતો ઉપાસકો’’તિ સતિં ઉપ્પાદેતિ, તદા સરણં ગહિતં નામ હોતિ. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.
346.Kucchimatīti āpannasattā. Yo me ayaṃ, bhante, kucchigatoti kiṃ panevaṃ saraṇaṃ gahitaṃ hotīti. Na hoti. Acittakasaraṇagamanaṃ nāma natthi, ārakkho panassa paccupaṭṭhitova hoti. Atha naṃ yadā mahallakakāle mātāpitaro, – ‘‘tāta, kucchigatameva taṃ saraṇaṃ gaṇhāpayimhā’’ti sārenti, so ca sallakkhetvā ‘‘ahaṃ saraṇaṃ gato upāsako’’ti satiṃ uppādeti, tadā saraṇaṃ gahitaṃ nāma hoti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
પપઞ્ચસૂદનિયા મજ્ઝિમનિકાયટ્ઠકથાય
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
બોધિરાજકુમારસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૫. બોધિરાજકુમારસુત્તં • 5. Bodhirājakumārasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૫. બોધિરાજકુમારસુત્તવણ્ણના • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
