Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૫૪૪] ૭. ચન્દકુમારજાતકવણ્ણના

    [544] 7. Candakumārajātakavaṇṇanā

    રાજાસિ લુદ્દકમ્મોતિ ઇદં સત્થા ગિજ્ઝકૂટે વિહરન્તો દેવદત્તં આરબ્ભ કથેસિ. તસ્સ વત્થુ સઙ્ઘભેદકક્ખન્ધકે આગતમેવ. તં તસ્સ પબ્બજિતકાલતો પટ્ઠાય યાવ બિમ્બિસારરઞ્ઞો મરણા તત્થાગતનયેનેવ વેદિતબ્બં. તં પન મારાપેત્વા દેવદત્તો અજાતસત્તું ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘મહારાજ, તવ મનોરથો મત્થકં પત્તો, મમ મનોરથો તાવ ન પાપુણાતી’’તિ આહ. ‘‘કો પન તે, ભન્તે, મનોરથો’’તિ? ‘‘નનુ દસબલં મારેત્વા બુદ્ધો ભવિસ્સામી’’તિ. ‘‘અમ્હેહેત્થ કિં કાતબ્બ’’ન્તિ? ‘‘મહારાજ, ધનુગ્ગહે સન્નિપાતાપેતું વટ્ટતી’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે’’તિ રાજા અક્ખણવેધીનં ધનુગ્ગહાનં પઞ્ચસતાનિ સન્નિપાતાપેત્વા તતો એકતિંસ જને ઉચ્ચિનિત્વા થેરસ્સ સન્તિકં પાહેસિ. સો તેસં જેટ્ઠકં આમન્તેત્વા ‘‘આવુસો સમણો ગોતમો ગિજ્ઝકૂટે વિહરતિ, અસુકસ્મિં નામ દિવાટ્ઠાને ચઙ્કમતિ. ત્વં તત્થ ગન્ત્વા તં વિસપીતેન સલ્લેન વિજ્ઝિત્વા જીવિતક્ખયં પાપેત્વા અસુકેન નામ મગ્ગેન એહી’’તિ વત્વા પેસેત્વા તસ્મિં મગ્ગે દ્વે ધનુગ્ગહેઠપેસિ ‘‘તુમ્હાકં ઠિતમગ્ગેન એકો પુરિસો આગમિસ્સતિ, તં તુમ્હે જીવિતા વોરોપેત્વા અસુકેન નામ મગ્ગેન એથા’’તિ, તસ્મિં મગ્ગે ચત્તારો પુરિસે ઠપેસિ ‘‘તુમ્હાકં ઠિતમગ્ગેન દ્વે પુરિસા આગમિસ્સન્તિ, તુમ્હે તે જીવિતા વોરોપેત્વા અસુકેન નામ મગ્ગેન એથા’’તિ, તસ્મિં મગ્ગે અટ્ઠ જને ઠપેસિ ‘‘તુમ્હાકં ઠિતમગ્ગેન ચત્તારો પુરિસો આગમિસ્સન્તિ, તુમ્હે તે જીવિતા વોરોપેત્વા અસુકેન નામ મગ્ગેન એથા’’તિ, તસ્મિં મગ્ગે સોળસ પુરિસે ઠપેસિ ‘‘તુમ્હાકં ઠિતમગ્ગેન અટ્ઠ પુરિસા આગમિસ્સન્તિ, તુમ્હે તે જીવિતા વોરોપેત્વા અસુકેન નામ મગ્ગેન એથા’’તિ.

    Rājāsiluddakammoti idaṃ satthā gijjhakūṭe viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Tassa vatthu saṅghabhedakakkhandhake āgatameva. Taṃ tassa pabbajitakālato paṭṭhāya yāva bimbisārarañño maraṇā tatthāgatanayeneva veditabbaṃ. Taṃ pana mārāpetvā devadatto ajātasattuṃ upasaṅkamitvā ‘‘mahārāja, tava manoratho matthakaṃ patto, mama manoratho tāva na pāpuṇātī’’ti āha. ‘‘Ko pana te, bhante, manoratho’’ti? ‘‘Nanu dasabalaṃ māretvā buddho bhavissāmī’’ti. ‘‘Amhehettha kiṃ kātabba’’nti? ‘‘Mahārāja, dhanuggahe sannipātāpetuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti rājā akkhaṇavedhīnaṃ dhanuggahānaṃ pañcasatāni sannipātāpetvā tato ekatiṃsa jane uccinitvā therassa santikaṃ pāhesi. So tesaṃ jeṭṭhakaṃ āmantetvā ‘‘āvuso samaṇo gotamo gijjhakūṭe viharati, asukasmiṃ nāma divāṭṭhāne caṅkamati. Tvaṃ tattha gantvā taṃ visapītena sallena vijjhitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā asukena nāma maggena ehī’’ti vatvā pesetvā tasmiṃ magge dve dhanuggaheṭhapesi ‘‘tumhākaṃ ṭhitamaggena eko puriso āgamissati, taṃ tumhe jīvitā voropetvā asukena nāma maggena ethā’’ti, tasmiṃ magge cattāro purise ṭhapesi ‘‘tumhākaṃ ṭhitamaggena dve purisā āgamissanti, tumhe te jīvitā voropetvā asukena nāma maggena ethā’’ti, tasmiṃ magge aṭṭha jane ṭhapesi ‘‘tumhākaṃ ṭhitamaggena cattāro puriso āgamissanti, tumhe te jīvitā voropetvā asukena nāma maggena ethā’’ti, tasmiṃ magge soḷasa purise ṭhapesi ‘‘tumhākaṃ ṭhitamaggena aṭṭha purisā āgamissanti, tumhe te jīvitā voropetvā asukena nāma maggena ethā’’ti.

    કસ્મા પનેસ એવમકાસીતિ? અત્તનો કમ્મસ્સ પટિચ્છાદનત્થં. અથ સો જેટ્ઠકધનુગ્ગહો વામતો ખગ્ગં લગ્ગેત્વા પિટ્ઠિયા તુણીરં બન્ધિત્વા મેણ્ડસિઙ્ગમહાધનું ગહેત્વા તથાગતસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા ‘‘વિજ્ઝિસ્સામિ ન’’ન્તિ સઞ્ઞાય ધનું આરોપેત્વા સરં સન્નય્હિત્વા આકડ્ઢિત્વા વિસ્સજ્જેતું નાસક્ખિ. સો સરં ઓરોપેતુમ્પિ અસક્કોન્તો ફાસુકા ભિજ્જન્તિયો વિય મુખતો ખેળેન પગ્ઘરન્તેન કિલન્તરૂપો અહોસિ, સકલસરીરં થદ્ધં જાતં, યન્તેન પીળિતાકારપ્પત્તં વિય અહોસિ. સો મરણભયતજ્જિતો અટ્ઠાસિ. અથ નં સત્થા દિસ્વા મધુરસ્સરં નિચ્છારેત્વા એતદવોચ ‘‘મા ભાયિ ભો, પુરિસ, ઇતો એહી’’તિ. સો તસ્મિં ખણે આવુધાનિ છડ્ડેત્વા ભગવતો પાદેસુ સિરસા નિપતિત્વા ‘‘અચ્ચયો મં, ભન્તે, અચ્ચગમા યથાબાલં યથામૂળ્હં યથાઅકુસલં, સ્વાહં તુમ્હાકં ગુણે અજાનન્તો અન્ધબાલસ્સ દેવદત્તસ્સ વચનેન તુમ્હે જીવિતા વોરોપેતું આગતોમ્હિ, ખમથ મે, ભન્તે’’તિ ખમાપેત્વા એકમન્તે નિસીદિ. અથ નં સત્થા ધમ્મં દેસેન્તો સચ્ચાનિ પકાસેત્વા સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાપેત્વા ‘‘આવુસો, દેવદત્તેન આચિક્ખિતમગ્ગં અપ્પટિપજ્જિત્વા અઞ્ઞેન મગ્ગેન યાહી’’તિ ઉય્યોજેસિ. ઉય્યોજેત્વા ચ પન ચઙ્કમા ઓરુય્હ અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે નિસીદિ.

    Kasmā panesa evamakāsīti? Attano kammassa paṭicchādanatthaṃ. Atha so jeṭṭhakadhanuggaho vāmato khaggaṃ laggetvā piṭṭhiyā tuṇīraṃ bandhitvā meṇḍasiṅgamahādhanuṃ gahetvā tathāgatassa santikaṃ gantvā ‘‘vijjhissāmi na’’nti saññāya dhanuṃ āropetvā saraṃ sannayhitvā ākaḍḍhitvā vissajjetuṃ nāsakkhi. So saraṃ oropetumpi asakkonto phāsukā bhijjantiyo viya mukhato kheḷena paggharantena kilantarūpo ahosi, sakalasarīraṃ thaddhaṃ jātaṃ, yantena pīḷitākārappattaṃ viya ahosi. So maraṇabhayatajjito aṭṭhāsi. Atha naṃ satthā disvā madhurassaraṃ nicchāretvā etadavoca ‘‘mā bhāyi bho, purisa, ito ehī’’ti. So tasmiṃ khaṇe āvudhāni chaḍḍetvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā ‘‘accayo maṃ, bhante, accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, svāhaṃ tumhākaṃ guṇe ajānanto andhabālassa devadattassa vacanena tumhe jīvitā voropetuṃ āgatomhi, khamatha me, bhante’’ti khamāpetvā ekamante nisīdi. Atha naṃ satthā dhammaṃ desento saccāni pakāsetvā sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā ‘‘āvuso, devadattena ācikkhitamaggaṃ appaṭipajjitvā aññena maggena yāhī’’ti uyyojesi. Uyyojetvā ca pana caṅkamā oruyha aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.

    અથ તસ્મિં ધનુગ્ગહે અનાગચ્છન્તે ઇતરે દ્વે જના ‘‘કિં નુ ખો સો ચિરાયતી’’તિ પટિમગ્ગેન ગચ્છન્તા દસબલં દિસ્વા ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. સત્થા તેસમ્પિ ધમ્મં દેસેત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાપેત્વા ‘‘આવુસો, દેવદત્તેન કથિતમગ્ગં અપ્પટિપજ્જિત્વા ઇમિના મગ્ગેન ગચ્છથા’’તિ ઉય્યોજેસિ. ઇમિના ઉપાયેન ઇતરેસુપિ આગન્ત્વા નિસિન્નેસુ સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાપેત્વા અઞ્ઞેન મગ્ગેન ઉય્યોજેસિ. અથ સો પઠમમાગતો જેટ્ઠકધનુગ્ગહો દેવદત્તં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘ભન્તે, દેવદત્ત અહં સમ્માસમ્બુદ્ધં જીવિતા વોરોપેતું નાસક્ખિં, મહિદ્ધિકો સો ભગવા મહાનુભાવો’’તિ આરોચેસિ. તે સબ્બેપિ ‘‘સમ્માસમ્બુદ્ધં નિસ્સાય અમ્હેહિ જીવિતં લદ્ધ’’ન્તિ સત્થુ સન્તિકે પબ્બજિત્વા અરહત્તં પાપુણિંસુ. અયં પવત્તિ ભિક્ખુસઙ્ઘે પાકટા અહોસિ. ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું ‘‘આવુસો દેવદત્તો કિર એકસ્મિં તથાગતે વેરચિત્તેન બહૂ જને જીવિતા વોરોપેતું વાયામમકાસિ, તે સબ્બેપિ સત્થારં નિસ્સાય જીવિતં લભિંસૂ’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપિ દેવદત્તો મં એકકં નિસ્સાય મયિ વેરચિત્તેન બહૂ જને જીવિતા વોરોપેતું વાયામં અકાસિયેવા’’તિ વત્વા તેહિ યાચિતો અતીતં આહરિ.

    Atha tasmiṃ dhanuggahe anāgacchante itare dve janā ‘‘kiṃ nu kho so cirāyatī’’ti paṭimaggena gacchantā dasabalaṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tesampi dhammaṃ desetvā saccāni pakāsetvā sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā ‘‘āvuso, devadattena kathitamaggaṃ appaṭipajjitvā iminā maggena gacchathā’’ti uyyojesi. Iminā upāyena itaresupi āgantvā nisinnesu sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā aññena maggena uyyojesi. Atha so paṭhamamāgato jeṭṭhakadhanuggaho devadattaṃ upasaṅkamitvā ‘‘bhante, devadatta ahaṃ sammāsambuddhaṃ jīvitā voropetuṃ nāsakkhiṃ, mahiddhiko so bhagavā mahānubhāvo’’ti ārocesi. Te sabbepi ‘‘sammāsambuddhaṃ nissāya amhehi jīvitaṃ laddha’’nti satthu santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Ayaṃ pavatti bhikkhusaṅghe pākaṭā ahosi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso devadatto kira ekasmiṃ tathāgate veracittena bahū jane jīvitā voropetuṃ vāyāmamakāsi, te sabbepi satthāraṃ nissāya jīvitaṃ labhiṃsū’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi devadatto maṃ ekakaṃ nissāya mayi veracittena bahū jane jīvitā voropetuṃ vāyāmaṃ akāsiyevā’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.

    અતીતે અયં બારાણસી પુપ્ફવતી નામ અહોસિ. તત્થ વસવત્તિરઞ્ઞો પુત્તો એકરાજા નામ રજ્જં કારેસિ, તસ્સ પુત્તો ચન્દકુમારો નામ ઓપરજ્જં કારેસિ. ખણ્ડહાલો નામ બ્રાહ્મણો પુરોહિતો અહોસિ. સો રઞ્ઞો અત્થઞ્ચ ધમ્મઞ્ચ અનુસાસિ. તં કિર રાજા ‘‘પણ્ડિતો’’તિ વિનિચ્છયે નિસીદાપેસિ. સો લઞ્જવિત્તકો હુત્વા લઞ્જં ગહેત્વા અસામિકે સામિકે કરોતિ, સામિકે ચ અસામિકે. અથેકદિવસં એકો અડ્ડપરાજિતો પુરિસો વિનિચ્છયટ્ઠાના ઉપક્કોસેન્તો નિક્ખમિત્વા રાજુપટ્ઠાનં આગચ્છન્તં ચન્દકુમારં દિસ્વા ધાવિત્વા તસ્સ પાદેસુ નિપતિત્વા રોદિ. સો ‘‘કિં, ભો પુરિસ, રોદસી’’તિ આહ. ‘‘સામિ, ખણ્ડહાલો વિનિચ્છયે વિલોપં ખાદતિ, અહં તેન લઞ્જં ગહેત્વા પરાજયં પાપિતો’’તિ. ચન્દકુમારો ‘‘મા ભાયી’’તિ તં અસ્સાસેત્વા વિનિચ્છયં નેત્વા સામિકમેવ સામિકં, અસામિકમેવ અસામિકં અકાસિ. મહાજનો મહાસદ્દેન સાધુકારમદાસિ. રાજા તં સુત્વા ‘‘કિંસદ્દો એસો’’તિ પુચ્છિ. ‘‘ચન્દકુમારેન કિર અડ્ડો સુવિનિચ્છિતો, તત્થેસો સાધુકારસદ્દો’’તિ. તં સુત્વા રાજા તુસ્સિ. કુમારો આગન્ત્વા તં વન્દિત્વા એકમન્તં નિસીદિ. અથ નં રાજા ‘‘તાત, એકો કિર તે અડ્ડો વિનિચ્છિતો’’તિ આહ. ‘‘આમ, દેવા’’તિ. ‘‘તેન હિ, તાત, ઇતો પટ્ઠાય ત્વમેવ વિનિચ્છયં પટ્ઠપેહી’’તિ વિનિચ્છયં કુમારસ્સ અદાસિ.

    Atīte ayaṃ bārāṇasī pupphavatī nāma ahosi. Tattha vasavattirañño putto ekarājā nāma rajjaṃ kāresi, tassa putto candakumāro nāma oparajjaṃ kāresi. Khaṇḍahālo nāma brāhmaṇo purohito ahosi. So rañño atthañca dhammañca anusāsi. Taṃ kira rājā ‘‘paṇḍito’’ti vinicchaye nisīdāpesi. So lañjavittako hutvā lañjaṃ gahetvā asāmike sāmike karoti, sāmike ca asāmike. Athekadivasaṃ eko aḍḍaparājito puriso vinicchayaṭṭhānā upakkosento nikkhamitvā rājupaṭṭhānaṃ āgacchantaṃ candakumāraṃ disvā dhāvitvā tassa pādesu nipatitvā rodi. So ‘‘kiṃ, bho purisa, rodasī’’ti āha. ‘‘Sāmi, khaṇḍahālo vinicchaye vilopaṃ khādati, ahaṃ tena lañjaṃ gahetvā parājayaṃ pāpito’’ti. Candakumāro ‘‘mā bhāyī’’ti taṃ assāsetvā vinicchayaṃ netvā sāmikameva sāmikaṃ, asāmikameva asāmikaṃ akāsi. Mahājano mahāsaddena sādhukāramadāsi. Rājā taṃ sutvā ‘‘kiṃsaddo eso’’ti pucchi. ‘‘Candakumārena kira aḍḍo suvinicchito, tattheso sādhukārasaddo’’ti. Taṃ sutvā rājā tussi. Kumāro āgantvā taṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Atha naṃ rājā ‘‘tāta, eko kira te aḍḍo vinicchito’’ti āha. ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Tena hi, tāta, ito paṭṭhāya tvameva vinicchayaṃ paṭṭhapehī’’ti vinicchayaṃ kumārassa adāsi.

    તતો પટ્ઠાય ખણ્ડહાલસ્સ આયો પચ્છિજ્જિ. સો તતો પટ્ઠાય કુમારે આઘાતં બન્ધિત્વા ઓકાસં ગવેસન્તો અન્તરાપેક્ખો વિચરિ. સો પન રાજા મન્દપઞ્ઞો. સો એકદિવસં રત્તિભાગે સુપિત્વા પચ્ચૂસસમયે સુપિનન્તે અલઙ્કતદ્વારકોટ્ઠકં, સત્તરતનમયપાકારં, સટ્ઠિયોજનિકસુવણ્ણમયવાલુકમહાવીથિં, યોજનસહસ્સુબ્બેધવેજયન્તપાસાદપટિમણ્ડિતં નન્દનવનાદિવનરામણેય્યકનન્દાપોક્ખરણિઆદિપોક્ખરણિરામણેય્યકસમન્નાગતં આકિણ્ણદેવગણં તાવતિંસભવનં દિસ્વા પબુજ્ઝિત્વા તત્થ ગન્તુકામો ચિન્તેસિ – ‘‘સ્વે આચરિયખણ્ડહાલસ્સાગમનવેલાય દેવલોકગામિમગ્ગં પુચ્છિત્વા તેન દેસિતમગ્ગેન દેવલોકં ગમિસ્સામી’’તિ ખણ્ડહાલોપિ પાતોવ ન્હત્વા ભુઞ્જિત્વા રાજુપટ્ઠાનં આગન્ત્વા રાજનિવેસનં પવિસિત્વા રઞ્ઞો સુખસેય્યં પુચ્છિ. અથસ્સ રાજા આસનં દાપેત્વા પઞ્હં પુચ્છિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Tato paṭṭhāya khaṇḍahālassa āyo pacchijji. So tato paṭṭhāya kumāre āghātaṃ bandhitvā okāsaṃ gavesanto antarāpekkho vicari. So pana rājā mandapañño. So ekadivasaṃ rattibhāge supitvā paccūsasamaye supinante alaṅkatadvārakoṭṭhakaṃ, sattaratanamayapākāraṃ, saṭṭhiyojanikasuvaṇṇamayavālukamahāvīthiṃ, yojanasahassubbedhavejayantapāsādapaṭimaṇḍitaṃ nandanavanādivanarāmaṇeyyakanandāpokkharaṇiādipokkharaṇirāmaṇeyyakasamannāgataṃ ākiṇṇadevagaṇaṃ tāvatiṃsabhavanaṃ disvā pabujjhitvā tattha gantukāmo cintesi – ‘‘sve ācariyakhaṇḍahālassāgamanavelāya devalokagāmimaggaṃ pucchitvā tena desitamaggena devalokaṃ gamissāmī’’ti khaṇḍahālopi pātova nhatvā bhuñjitvā rājupaṭṭhānaṃ āgantvā rājanivesanaṃ pavisitvā rañño sukhaseyyaṃ pucchi. Athassa rājā āsanaṃ dāpetvā pañhaṃ pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૯૮૨.

    982.

    ‘‘રાજાસિ લુદ્દકમ્મો, એકરાજા પુપ્ફવતીયા;

    ‘‘Rājāsi luddakammo, ekarājā pupphavatīyā;

    સો પુચ્છિ બ્રહ્મબન્ધું, ખણ્ડહાલં પુરોહિતં મૂળ્હં.

    So pucchi brahmabandhuṃ, khaṇḍahālaṃ purohitaṃ mūḷhaṃ.

    ૯૮૩.

    983.

    ‘‘સગ્ગાન મગ્ગમાચિક્ખ, ત્વંસિ બ્રાહ્મણ ધમ્મવિનયકુસલો;

    ‘‘Saggāna maggamācikkha, tvaṃsi brāhmaṇa dhammavinayakusalo;

    યથા ઇતો વજન્તિ સુગતિં, નરા પુઞ્ઞાનિ કત્વાના’’તિ.

    Yathā ito vajanti sugatiṃ, narā puññāni katvānā’’ti.

    તત્થ રાજાસીતિ રાજા આસિ. લુદ્દકમ્મોતિ કક્ખળફરુસકમ્મો. સગ્ગાન મગ્ગન્તિ સગ્ગાનં ગમનમગ્ગં. ધમ્મવિનયકુસલોતિ સુચરિતધમ્મે ચ આચારવિનયે ચ કુસલો. યથાતિ યથા નરા પુઞ્ઞાનિ કત્વા ઇતો સુગતિં ગચ્છન્તિ, તં મે સુગતિમગ્ગં આચિક્ખાહીતિ પુચ્છિ.

    Tattha rājāsīti rājā āsi. Luddakammoti kakkhaḷapharusakammo. Saggāna magganti saggānaṃ gamanamaggaṃ. Dhammavinayakusaloti sucaritadhamme ca ācāravinaye ca kusalo. Yathāti yathā narā puññāni katvā ito sugatiṃ gacchanti, taṃ me sugatimaggaṃ ācikkhāhīti pucchi.

    ઇમં પન પઞ્હં સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધં વા તસ્સ સાવકે વા તેસં અલાભેન બોધિસત્તં વા પુચ્છિતું વટ્ટતિ. રાજા પન યથા નામ સત્તાહં મગ્ગમૂળ્હો પુરિસો અઞ્ઞં માસમત્તં મગ્ગમૂળ્હં મગ્ગં પુચ્છેય્ય, એવં ખણ્ડહાલં પુચ્છિ. સો ચિન્તેસિ ‘‘અયં મે પચ્ચામિત્તસ્સ પિટ્ઠિદસ્સનકાલો, ઇદાનિ ચન્દકુમારં જીવિતક્ખયં પાપેત્વા મમ મનોરથં પૂરેસ્સામી’’તિ. અથ રાજાનં આમન્તેત્વા તતિયં ગાથમાહ –

    Imaṃ pana pañhaṃ sabbaññubuddhaṃ vā tassa sāvake vā tesaṃ alābhena bodhisattaṃ vā pucchituṃ vaṭṭati. Rājā pana yathā nāma sattāhaṃ maggamūḷho puriso aññaṃ māsamattaṃ maggamūḷhaṃ maggaṃ puccheyya, evaṃ khaṇḍahālaṃ pucchi. So cintesi ‘‘ayaṃ me paccāmittassa piṭṭhidassanakālo, idāni candakumāraṃ jīvitakkhayaṃ pāpetvā mama manorathaṃ pūressāmī’’ti. Atha rājānaṃ āmantetvā tatiyaṃ gāthamāha –

    ૯૮૪.

    984.

    ‘‘અતિદાનં દદિત્વાન, અવજ્ઝે દેવ ઘાતેત્વા;

    ‘‘Atidānaṃ daditvāna, avajjhe deva ghātetvā;

    એવં વજન્તિ સુગતિં, નરા પુઞ્ઞાનિ કત્વાના’’તિ.

    Evaṃ vajanti sugatiṃ, narā puññāni katvānā’’ti.

    તસ્સત્થો – મહારાજ સગ્ગં ગચ્છન્તા નામ અતિદાનં દદન્તિ, અવજ્ઝે ઘાતેન્તિ. સચેપિ સગ્ગં ગન્તુકામોસિ, ત્વમ્પિ તથેવ કરોહીતિ.

    Tassattho – mahārāja saggaṃ gacchantā nāma atidānaṃ dadanti, avajjhe ghātenti. Sacepi saggaṃ gantukāmosi, tvampi tatheva karohīti.

    અથ નં રાજા પઞ્હસ્સ અત્થં પુચ્છિ –

    Atha naṃ rājā pañhassa atthaṃ pucchi –

    ૯૮૫.

    985.

    ‘‘કિં પન તં અતિદાનં, કે ચ અવજ્ઝા ઇમસ્મિ લોકસ્મિં;

    ‘‘Kiṃ pana taṃ atidānaṃ, ke ca avajjhā imasmi lokasmiṃ;

    એતઞ્ચ ખો નો અક્ખાહિ, યજિસ્સામિ દદામિ દાનાની’’તિ.

    Etañca kho no akkhāhi, yajissāmi dadāmi dānānī’’ti.

    સોપિસ્સ બ્યાકાસિ –

    Sopissa byākāsi –

    ૯૮૬.

    986.

    ‘‘પુત્તેહિ દેવ યજિતબ્બં, મહેસીહિ નેગમેહિ ચ;

    ‘‘Puttehi deva yajitabbaṃ, mahesīhi negamehi ca;

    ઉસભેહિ આજાનિયેહિ ચતૂહિ, સબ્બચતુક્કેન દેવ યજિતબ્બ’’ન્તિ.

    Usabhehi ājāniyehi catūhi, sabbacatukkena deva yajitabba’’nti.

    રઞ્ઞો પઞ્હં બ્યાકરોન્તો ચ દેવલોકમગ્ગં પુટ્ઠો નિરયમગ્ગં બ્યાકાસિ.

    Rañño pañhaṃ byākaronto ca devalokamaggaṃ puṭṭho nirayamaggaṃ byākāsi.

    તત્થ પુત્તેહીતિ અત્તના જાતેહિ પિયપુત્તેહિ ચેવ પિયધીતાહિ ચ. મહેસીહીતિ પિયભરિયાહિ. નેગમેહીતિ સેટ્ઠીહિ. ઉસભેહીતિ સબ્બસેતેહિ ઉસભરાજૂહિ. આજાનિયેહીતિ મઙ્ગલઅસ્સેહિ. ચતૂહીતિ એતેહિ સબ્બેહેવ અઞ્ઞેહિ ચ હત્થિઆદીહિ ચતૂહિ ચતૂહીતિ એવં સબ્બચતુક્કેન, દેવ, યજિતબ્બં. એતેસઞ્હિ ખગ્ગેન સીસં છિન્દિત્વા સુવણ્ણપાતિયા ગલલોહિતં ગહેત્વા આવાટે પક્ખિપિત્વા યઞ્ઞસ્સ યજનકરાજાનો સરીરેન સહ દેવલોકં ગચ્છન્તિ. મહારાજ, સમણબ્રાહ્મણકપણદ્ધિકવનિબ્બકયાચકાનં ઘાસચ્છાદનાદિસમ્પદાનં દાનમેવ પવત્તતિ. ઇમે પન પુત્તધીતાદયો મારેત્વા તેસં ગલલોહિતેન યઞ્ઞસ્સ યજનં અતિદાનં નામાતિ રાજાનં સઞ્ઞાપેસિ.

    Tattha puttehīti attanā jātehi piyaputtehi ceva piyadhītāhi ca. Mahesīhīti piyabhariyāhi. Negamehīti seṭṭhīhi. Usabhehīti sabbasetehi usabharājūhi. Ājāniyehīti maṅgalaassehi. Catūhīti etehi sabbeheva aññehi ca hatthiādīhi catūhi catūhīti evaṃ sabbacatukkena, deva, yajitabbaṃ. Etesañhi khaggena sīsaṃ chinditvā suvaṇṇapātiyā galalohitaṃ gahetvā āvāṭe pakkhipitvā yaññassa yajanakarājāno sarīrena saha devalokaṃ gacchanti. Mahārāja, samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ ghāsacchādanādisampadānaṃ dānameva pavattati. Ime pana puttadhītādayo māretvā tesaṃ galalohitena yaññassa yajanaṃ atidānaṃ nāmāti rājānaṃ saññāpesi.

    ઇતિ સો ‘‘સચે ચન્દકુમારં એકઞ્ઞેવ ગણ્હિસ્સામિ, વેરચિત્તેન કરણં મઞ્ઞિસ્સન્તી’’તિ તં મહાજનસ્સ અન્તરે પક્ખિપિ. ઇદં પન તેસં કથેન્તાનં કથં સુત્વા સબ્બે અન્તેપુરજના ભીતતસિતા સંવિગ્ગમાનહદયા એકપ્પહારેનેવ મહારવં રવિંસુ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Iti so ‘‘sace candakumāraṃ ekaññeva gaṇhissāmi, veracittena karaṇaṃ maññissantī’’ti taṃ mahājanassa antare pakkhipi. Idaṃ pana tesaṃ kathentānaṃ kathaṃ sutvā sabbe antepurajanā bhītatasitā saṃviggamānahadayā ekappahāreneva mahāravaṃ raviṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૯૮૭.

    987.

    ‘‘તં સુત્વા અન્તેપુરે, કુમારા મહેસિયો ચ હઞ્ઞન્તુ;

    ‘‘Taṃ sutvā antepure, kumārā mahesiyo ca haññantu;

    એકો અહોસિ નિગ્ઘોસો, ભિક્ખા અચ્ચુગ્ગતો સદ્દો’’તિ.

    Eko ahosi nigghoso, bhikkhā accuggato saddo’’ti.

    તત્થ તન્તિ ‘‘કુમારા ચ મહેસિયો ચ હઞ્ઞન્તૂ’’તિ તં સદ્દં સુત્વા એકોતિ સકલરાજનિવેસને એકોવ નિગ્ઘોસો અહોસિ. ભિસ્માતિ ભયાનકો. અચ્ચુગ્ગતોતિ અતિઉગ્ગતો અહોસિ, સકલરાજકુલં યુગન્તવાતપ્પહટં વિય સાલવનં અહોસિ.

    Tattha tanti ‘‘kumārā ca mahesiyo ca haññantū’’ti taṃ saddaṃ sutvā ekoti sakalarājanivesane ekova nigghoso ahosi. Bhismāti bhayānako. Accuggatoti atiuggato ahosi, sakalarājakulaṃ yugantavātappahaṭaṃ viya sālavanaṃ ahosi.

    બ્રાહ્મણો રાજાનં આહ – ‘‘કિં પન, મહારાજ, યઞ્ઞં યજિતું સક્કોસિ, ન સક્કોસી’’તિ? ‘‘કિં કથેસિ, આચરિય, યઞ્ઞં યજિત્વા દેવલોકં ગમિસ્સામી’’તિ. ‘‘મહારાજ, ભીરુકા દુબ્બલજ્ઝાસયા યઞ્ઞં યજિતું સમત્થા નામ ન હોન્તિ, તુમ્હે ઇધ સબ્બે સન્નિપાતેથ, અહં યઞ્ઞાવાટે કમ્મં કરિસ્સામી’’તિ અત્તનો પહોનકં બલકાયં ગહેત્વા નગરા નિક્ખમ્મ યઞ્ઞાવાટં સમતલં કારેત્વા વતિયા પરિક્ખિપિ. કસ્મા? ધમ્મિકો હિ સમણો વા બ્રાહ્મણો વા આગન્ત્વા નિવારેય્યાતિ યઞ્ઞાવાટે વતિયા પરિક્ખેપનં નામ ચારિત્તન્તિ કત્વા પોરાણકબ્રાહ્મણેહિ ઠપિતં. રાજાપિ પુરિસે પક્કોસાપેત્વા ‘‘તાતા, અહં અત્તનો પુત્તધીતરો ચ ભરિયાયો ચ મારેત્વા યઞ્ઞં યજિત્વા દેવલોકં ગમિસ્સામિ, ગચ્છથ નેસં આચિક્ખિત્વા સબ્બે ઇધાનેથા’’તિ પુત્તાનં તાવ આનયનત્થાય આહ –

    Brāhmaṇo rājānaṃ āha – ‘‘kiṃ pana, mahārāja, yaññaṃ yajituṃ sakkosi, na sakkosī’’ti? ‘‘Kiṃ kathesi, ācariya, yaññaṃ yajitvā devalokaṃ gamissāmī’’ti. ‘‘Mahārāja, bhīrukā dubbalajjhāsayā yaññaṃ yajituṃ samatthā nāma na honti, tumhe idha sabbe sannipātetha, ahaṃ yaññāvāṭe kammaṃ karissāmī’’ti attano pahonakaṃ balakāyaṃ gahetvā nagarā nikkhamma yaññāvāṭaṃ samatalaṃ kāretvā vatiyā parikkhipi. Kasmā? Dhammiko hi samaṇo vā brāhmaṇo vā āgantvā nivāreyyāti yaññāvāṭe vatiyā parikkhepanaṃ nāma cārittanti katvā porāṇakabrāhmaṇehi ṭhapitaṃ. Rājāpi purise pakkosāpetvā ‘‘tātā, ahaṃ attano puttadhītaro ca bhariyāyo ca māretvā yaññaṃ yajitvā devalokaṃ gamissāmi, gacchatha nesaṃ ācikkhitvā sabbe idhānethā’’ti puttānaṃ tāva ānayanatthāya āha –

    ૯૮૮.

    988.

    ‘‘ગચ્છથ વદેથ કુમારે, ચન્દં સૂરિયઞ્ચ ભદ્દસેનઞ્ચ;

    ‘‘Gacchatha vadetha kumāre, candaṃ sūriyañca bhaddasenañca;

    સૂરઞ્ચ વામગોત્તઞ્ચ, પચુરા કિર હોથ યઞ્ઞત્થાયા’’તિ.

    Sūrañca vāmagottañca, pacurā kira hotha yaññatthāyā’’ti.

    તત્થ ગચ્છથ વદેથ કુમારેતિ ચન્દકુમારો ચ સૂરિયકુમારો ચાતિ દ્વે ગોતમિદેવિયા અગ્ગમહેસિયા પુત્તા, ભદ્દસેનો ચ સૂરો ચ વામગોત્તો ચ તેસં વેમાતિકભાતરો. પચુરા કિર હોથાતિ એકસ્મિં ઠાને રાસી હોથાતિ આચિક્ખથાતિ અત્થો.

    Tattha gacchatha vadetha kumāreti candakumāro ca sūriyakumāro cāti dve gotamideviyā aggamahesiyā puttā, bhaddaseno ca sūro ca vāmagotto ca tesaṃ vemātikabhātaro. Pacurā kira hothāti ekasmiṃ ṭhāne rāsī hothāti ācikkhathāti attho.

    તે પઠમં ચન્દકુમારસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા આહંસુ ‘‘કુમાર, તુમ્હે કિર મારેત્વા તુમ્હાકં પિતા દેવલોકં ગન્તુકામો, તુમ્હાકં ગણ્હનત્થાય અમ્હે પેસેસી’’તિ. ‘‘કસ્સ વચનેન મં ગણ્હાપેસી’’તિ? ‘‘ખણ્ડહાલસ્સ, દેવા’’તિ. ‘‘કિં સો મઞ્ઞેવ ગણ્હાપેતિ, ઉદાહુ અઞ્ઞેપી’’તિ. ‘‘રાજપુત્ત, અઞ્ઞેપિ ગણ્હાપેતિ, સબ્બચતુક્કં કિર યઞ્ઞં યજિતુકામો’’તિ. સો ચિન્તેસિ ‘‘તસ્સ અઞ્ઞેહિ સદ્ધિં વેરં નત્થિ, ‘વિનિચ્છયે વિલોપં કાતું ન લભામી’તિ પન મયિ એકસ્મિં વેરચિત્તેન બહૂ મારાપેતિ, પિતરં દટ્ઠું લભન્તસ્સ સબ્બેસં તેસં મોચાપનં નામ મમ ભારો’’તિ. અથ ને રાજપુરિસે આહ ‘‘તેન હિ મે પિતુ વચનં કરોથા’’તિ. તે તં નેત્વા રાજઙ્ગણે એકમન્તે ઠપેત્વા ઇતરેપિ તયો આમન્તેત્વા તસ્સેવ સન્તિકે કત્વા રઞ્ઞો આરોચયિંસુ ‘‘આનીતા તે, દેવ, પુત્તા’’તિ. સો તેસં વચનં સુત્વા ‘‘તાતા, ઇદાનિ મે ધીતરો આનેત્વા તેસઞ્ઞેવ ભાતિકાનં સન્તિકે કરોથા’’તિ ચતસ્સો ધીતરો આહરાપેતું ઇતરં ગાથમાહ –

    Te paṭhamaṃ candakumārassa santikaṃ gantvā āhaṃsu ‘‘kumāra, tumhe kira māretvā tumhākaṃ pitā devalokaṃ gantukāmo, tumhākaṃ gaṇhanatthāya amhe pesesī’’ti. ‘‘Kassa vacanena maṃ gaṇhāpesī’’ti? ‘‘Khaṇḍahālassa, devā’’ti. ‘‘Kiṃ so maññeva gaṇhāpeti, udāhu aññepī’’ti. ‘‘Rājaputta, aññepi gaṇhāpeti, sabbacatukkaṃ kira yaññaṃ yajitukāmo’’ti. So cintesi ‘‘tassa aññehi saddhiṃ veraṃ natthi, ‘vinicchaye vilopaṃ kātuṃ na labhāmī’ti pana mayi ekasmiṃ veracittena bahū mārāpeti, pitaraṃ daṭṭhuṃ labhantassa sabbesaṃ tesaṃ mocāpanaṃ nāma mama bhāro’’ti. Atha ne rājapurise āha ‘‘tena hi me pitu vacanaṃ karothā’’ti. Te taṃ netvā rājaṅgaṇe ekamante ṭhapetvā itarepi tayo āmantetvā tasseva santike katvā rañño ārocayiṃsu ‘‘ānītā te, deva, puttā’’ti. So tesaṃ vacanaṃ sutvā ‘‘tātā, idāni me dhītaro ānetvā tesaññeva bhātikānaṃ santike karothā’’ti catasso dhītaro āharāpetuṃ itaraṃ gāthamāha –

    ૯૮૯.

    989.

    ‘‘કુમારિયોપિ વદેથ, ઉપસેનં કોકિલઞ્ચ મુદિતઞ્ચ;

    ‘‘Kumāriyopi vadetha, upasenaṃ kokilañca muditañca;

    નન્દઞ્ચાપિ કુમારિં, પચુરા કિર હોથ યઞ્ઞત્થાયા’’તિ.

    Nandañcāpi kumāriṃ, pacurā kira hotha yaññatthāyā’’ti.

    તે ‘‘એવં કરિસ્સામા’’તિ તાસં સન્તિકં ગન્ત્વા તા રોદમાના પરિદેવમાના આનેત્વા ભાતિકાનઞ્ઞેવ સન્તિકે કરિંસુ. તતો રાજા અત્તનો ભરિયાનં ગહણત્થાય ઇતરં ગાથમાહ –

    Te ‘‘evaṃ karissāmā’’ti tāsaṃ santikaṃ gantvā tā rodamānā paridevamānā ānetvā bhātikānaññeva santike kariṃsu. Tato rājā attano bhariyānaṃ gahaṇatthāya itaraṃ gāthamāha –

    ૯૯૦.

    990.

    ‘‘વિજયમ્પિ મય્હં મહેસિં, એરાવતિં કેસિનિંસુનન્દઞ્ચ;

    ‘‘Vijayampi mayhaṃ mahesiṃ, erāvatiṃ kesiniṃsunandañca;

    લક્ખણવરૂપપન્ના, પચુરા કિર હોથ યઞ્ઞત્થાયા’’તિ.

    Lakkhaṇavarūpapannā, pacurā kira hotha yaññatthāyā’’ti.

    તત્થ લક્ખણવરૂપપન્નાતિ ઉત્તમેહિ ચતુસટ્ઠિયા ઇત્થિલક્ખણેહિ ઉપપન્ના એતાપિ વદેથાતિ અત્થો.

    Tattha lakkhaṇavarūpapannāti uttamehi catusaṭṭhiyā itthilakkhaṇehi upapannā etāpi vadethāti attho.

    તે તાપિ પરિદેવમાના આનેત્વા કુમારાનં સન્તિકે કરિંસુ. અથ રાજા ચત્તારો સેટ્ઠિનો ગહણત્થાય આણાપેન્તો ઇતરં ગાથમાહ –

    Te tāpi paridevamānā ānetvā kumārānaṃ santike kariṃsu. Atha rājā cattāro seṭṭhino gahaṇatthāya āṇāpento itaraṃ gāthamāha –

    ૯૯૧.

    991.

    ‘‘ગહપતયો ચ વદેથ, પુણ્ણમુખં ભદ્દિયં સિઙ્ગાલઞ્ચ;

    ‘‘Gahapatayo ca vadetha, puṇṇamukhaṃ bhaddiyaṃ siṅgālañca;

    વડ્ઢઞ્ચાપિ ગહપતિં, પચુરા કિર હોથ યઞ્ઞત્થાયા’’તિ.

    Vaḍḍhañcāpi gahapatiṃ, pacurā kira hotha yaññatthāyā’’ti.

    રાજપુરિસા ગન્ત્વા તેપિ આનયિંસુ. રઞ્ઞો પુત્તદારે ગય્હમાને સકલનગરં ન કિઞ્ચિ અવોચ. સેટ્ઠિકુલાનિ પન મહાસમ્બન્ધાનિ, તસ્મા તેસં ગહિતકાલે સકલનગરં સઙ્ખુભિત્વા ‘‘રઞ્ઞો સેટ્ઠિનો મારેત્વા યઞ્ઞં યજિતું ન દસ્સામા’’તિ સેટ્ઠિનો પરિવારેત્વાવ તેસં ઞાતિવગ્ગેન સદ્ધિં રાજકુલં અગમિ. અથ તે સેટ્ઠિનો ઞાતિગણપરિવુતા રાજાનં વન્દિત્વા અત્તનો જીવિતં યાચિંસુ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Rājapurisā gantvā tepi ānayiṃsu. Rañño puttadāre gayhamāne sakalanagaraṃ na kiñci avoca. Seṭṭhikulāni pana mahāsambandhāni, tasmā tesaṃ gahitakāle sakalanagaraṃ saṅkhubhitvā ‘‘rañño seṭṭhino māretvā yaññaṃ yajituṃ na dassāmā’’ti seṭṭhino parivāretvāva tesaṃ ñātivaggena saddhiṃ rājakulaṃ agami. Atha te seṭṭhino ñātigaṇaparivutā rājānaṃ vanditvā attano jīvitaṃ yāciṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૯૯૨.

    992.

    ‘‘તે તત્થ ગહપતયો, અવોચિસું સમાગતા પુત્તદારપરિકિણ્ણા;

    ‘‘Te tattha gahapatayo, avocisuṃ samāgatā puttadāraparikiṇṇā;

    સબ્બેવ સિખિનો દેવ કરોહિ, અથ વા નો દાસે સાવેહી’’તિ.

    Sabbeva sikhino deva karohi, atha vā no dāse sāvehī’’ti.

    તત્થ સબ્બેવ સિખિનોતિ સબ્બે અમ્હે મત્થકે ચૂળં બન્ધિત્વા અત્તનો ચેટકે કરોહિ, મયં તે ચેટકકિચ્ચં કરિસ્સામ. અથ વા નો દાસે સાવેહીતિ અથ વા નો અસદ્દહન્તો સબ્બસેનિયો સન્નિપાતેત્વા રાસિમજ્ઝે અમ્હે દાસે સાવેહિ, મયં તે દાસત્તં પટિસ્સુણિસ્સામાતિ.

    Tattha sabbeva sikhinoti sabbe amhe matthake cūḷaṃ bandhitvā attano ceṭake karohi, mayaṃ te ceṭakakiccaṃ karissāma. Atha vā no dāse sāvehīti atha vā no asaddahanto sabbaseniyo sannipātetvā rāsimajjhe amhe dāse sāvehi, mayaṃ te dāsattaṃ paṭissuṇissāmāti.

    તે એવં યાચન્તાપિ જીવિતં લદ્ધું નાસક્ખિંસુ. રાજપુરિસા સેસે પટિક્કમાપેત્વા તે ગહેત્વા કુમારાનઞ્ઞેવ સન્તિકે નિસીદાપેસું. તતો પન રાજા હત્થિઆદીનં ગહણત્થાય આણાપેન્તો આહ –

    Te evaṃ yācantāpi jīvitaṃ laddhuṃ nāsakkhiṃsu. Rājapurisā sese paṭikkamāpetvā te gahetvā kumārānaññeva santike nisīdāpesuṃ. Tato pana rājā hatthiādīnaṃ gahaṇatthāya āṇāpento āha –

    ૯૯૩.

    993.

    ‘‘અભયઙ્કરમ્પિ મે હત્થિં, નાળાગિરિં અચ્ચુગ્ગતં વરુણદન્તં;

    ‘‘Abhayaṅkarampi me hatthiṃ, nāḷāgiriṃ accuggataṃ varuṇadantaṃ;

    આનેથ ખો ને ખિપ્પં, યઞ્ઞત્થાય ભવિસ્સન્તિ.

    Ānetha kho ne khippaṃ, yaññatthāya bhavissanti.

    ૯૯૪.

    994.

    ‘‘અસ્સરતનમ્પિ કેસિં, સુરામુખં પુણ્ણકં વિનતકઞ્ચ;

    ‘‘Assaratanampi kesiṃ, surāmukhaṃ puṇṇakaṃ vinatakañca;

    આનેથ ખો ને ખિપ્પં, યઞ્ઞત્થાય ભવિસ્સન્તિ.

    Ānetha kho ne khippaṃ, yaññatthāya bhavissanti.

    ૯૯૫.

    995.

    ‘‘ઉસભમ્પિ યૂથપતિં અનોજં, નિસભં ગવમ્પતિં તેપિ મય્હં આનેથ;

    ‘‘Usabhampi yūthapatiṃ anojaṃ, nisabhaṃ gavampatiṃ tepi mayhaṃ ānetha;

    સમૂહ કરોન્તુ સબ્બં, યજિસ્સામિ દદામિ દાનાનિ.

    Samūha karontu sabbaṃ, yajissāmi dadāmi dānāni.

    ૯૯૬.

    996.

    ‘‘સબ્બં પટિયાદેથ, યઞ્ઞં પન ઉગ્ગતમ્હિ સૂરિયમ્હિ;

    ‘‘Sabbaṃ paṭiyādetha, yaññaṃ pana uggatamhi sūriyamhi;

    આણાપેથ ચ કુમારે, અભિરમન્તુ ઇમં રત્તિં.

    Āṇāpetha ca kumāre, abhiramantu imaṃ rattiṃ.

    ૯૯૭.

    997.

    ‘‘સબ્બં ઉપટ્ઠપેથ, યઞ્ઞં પન ઉગ્ગતમ્હિ સૂરિયમ્હિ;

    ‘‘Sabbaṃ upaṭṭhapetha, yaññaṃ pana uggatamhi sūriyamhi;

    વદેથ દાનિ કુમારે, અજ્જ ખો પચ્છિમા રત્તી’’તિ.

    Vadetha dāni kumāre, ajja kho pacchimā rattī’’ti.

    તત્થ સમૂહ કરોન્તુ સબ્બન્તિ ન કેવલં એત્તકમેવ, અવસેસમ્પિ ચતુપ્પદગણઞ્ચેવ પક્ખિગણઞ્ચ સબ્બં ચતુક્કં કત્વા રાસિં કરોન્તુ, સબ્બચતુક્કં યઞ્ઞં યજિસ્સામિ, યાચકબ્રાહ્મણાનઞ્ચ દાનં દસ્સામીતિ. સબ્બં પટિયાદેથાતિ એવં મયા વુત્તં અનવસેસં ઉપટ્ઠપેથ. ઉગ્ગતમ્હીતિ અહં પન યઞ્ઞં ઉગ્ગતે સૂરિયે સ્વે પાતોવ યજિસ્સામિ. સબ્બં ઉપટ્ઠપેથાતિ સેસમ્પિ સબ્બં યઞ્ઞઉપકરણં ઉપટ્ઠપેથાતિ.

    Tattha samūha karontu sabbanti na kevalaṃ ettakameva, avasesampi catuppadagaṇañceva pakkhigaṇañca sabbaṃ catukkaṃ katvā rāsiṃ karontu, sabbacatukkaṃ yaññaṃ yajissāmi, yācakabrāhmaṇānañca dānaṃ dassāmīti. Sabbaṃ paṭiyādethāti evaṃ mayā vuttaṃ anavasesaṃ upaṭṭhapetha. Uggatamhīti ahaṃ pana yaññaṃ uggate sūriye sve pātova yajissāmi. Sabbaṃ upaṭṭhapethāti sesampi sabbaṃ yaññaupakaraṇaṃ upaṭṭhapethāti.

    રઞ્ઞો પન માતાપિતરો ધરન્તિયેવ. અથસ્સ અમચ્ચા ગન્ત્વા માતુયા આરોચેસું ‘‘અય્યે, પુત્તો વો પુત્તદારં મારેત્વા યઞ્ઞં યજિતુકામો’’તિ. સા ‘‘કિં કથેથ, તાતા’’તિ હત્થેન હદયં પહરિત્વા રોદમાના આગન્ત્વા ‘‘સચ્ચં કિર એવરૂપો તે યઞ્ઞો ભવિસ્સતી’’તિ પુચ્છિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Rañño pana mātāpitaro dharantiyeva. Athassa amaccā gantvā mātuyā ārocesuṃ ‘‘ayye, putto vo puttadāraṃ māretvā yaññaṃ yajitukāmo’’ti. Sā ‘‘kiṃ kathetha, tātā’’ti hatthena hadayaṃ paharitvā rodamānā āgantvā ‘‘saccaṃ kira evarūpo te yañño bhavissatī’’ti pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૯૯૮.

    998.

    ‘‘તંતં માતા અવચ, રોદન્તી આગન્ત્વા વિમાનતો;

    ‘‘Taṃtaṃ mātā avaca, rodantī āgantvā vimānato;

    યઞ્ઞો કિર તે પુત્ત, ભવિસ્સતિ ચતૂહિ પુત્તેહી’’તિ.

    Yañño kira te putta, bhavissati catūhi puttehī’’ti.

    તત્થ તંતન્તિ તં એતં રાજાનં. વિમાનતોતિ અત્તનો વસનટ્ઠાનતો.

    Tattha taṃtanti taṃ etaṃ rājānaṃ. Vimānatoti attano vasanaṭṭhānato.

    રાજા આહ –

    Rājā āha –

    ૯૯૯.

    999.

    ‘‘સબ્બેપિ મય્હં પુત્તા ચત્તા, ચન્દસ્મિં હઞ્ઞમાનસ્મિં;

    ‘‘Sabbepi mayhaṃ puttā cattā, candasmiṃ haññamānasmiṃ;

    પુત્તેહિ યઞ્ઞં યજિત્વાન, સુગતિં સગ્ગં ગમિસ્સામી’’તિ.

    Puttehi yaññaṃ yajitvāna, sugatiṃ saggaṃ gamissāmī’’ti.

    તત્થ ચત્તાતિ ચન્દકુમારે હઞ્ઞમાનેયેવ સબ્બેપિ યઞ્ઞત્થાય મયા પરિચ્ચત્તા.

    Tattha cattāti candakumāre haññamāneyeva sabbepi yaññatthāya mayā pariccattā.

    અથ નં માતા આહ –

    Atha naṃ mātā āha –

    ૧૦૦૦.

    1000.

    ‘‘મા તં પુત્ત સદ્દહેસિ, સુગતિ કિર હોતિ પુત્તયઞ્ઞેન;

    ‘‘Mā taṃ putta saddahesi, sugati kira hoti puttayaññena;

    નિરયાનેસો મગ્ગો, નેસો મગ્ગો હિ સગ્ગાનં.

    Nirayāneso maggo, neso maggo hi saggānaṃ.

    ૧૦૦૧.

    1001.

    ‘‘દાનાનિ દેહિ કોણ્ડઞ્ઞ, અહિંસા સબ્બભૂતભબ્યાનં;

    ‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;

    એસ મગ્ગો સુગતિયા, ન ચ મગ્ગો પુત્તયઞ્ઞેના’’તિ.

    Esa maggo sugatiyā, na ca maggo puttayaññenā’’ti.

    તત્થ નિરયાનેસોતિ નિરસ્સાદત્થેન નિરયાનં ચતુન્નં અપાયાનં એસ મગ્ગો. કોણ્ડઞ્ઞાતિ રાજાનં ગોત્તેનાલપતિ. ભૂતભબ્યાનન્તિ ભૂતાનઞ્ચ ભવિતબ્બસત્તાનઞ્ચ. પુત્તયઞ્ઞેનાતિ એવરૂપેન પુત્તધીતરો મારેત્વા યજકયઞ્ઞેન સગ્ગમગ્ગો નામ નત્થીતિ.

    Tattha nirayānesoti nirassādatthena nirayānaṃ catunnaṃ apāyānaṃ esa maggo. Koṇḍaññāti rājānaṃ gottenālapati. Bhūtabhabyānanti bhūtānañca bhavitabbasattānañca. Puttayaññenāti evarūpena puttadhītaro māretvā yajakayaññena saggamaggo nāma natthīti.

    રાજા આહ –

    Rājā āha –

    ૧૦૦૨.

    1002.

    ‘‘આચરિયાનં વચના, ઘાતેસ્સં ચન્દઞ્ચ સૂરિયઞ્ચ;

    ‘‘Ācariyānaṃ vacanā, ghātessaṃ candañca sūriyañca;

    પુત્તેહિ યઞ્ઞં યજિત્વાન દુચ્ચજેહિ, સુગતિં સગ્ગં ગમિસ્સામી’’તિ.

    Puttehi yaññaṃ yajitvāna duccajehi, sugatiṃ saggaṃ gamissāmī’’ti.

    તત્થ આચરિયાનં વચનન્તિ અમ્મ, નેસા મમ અત્તનો મતિ, આચારસિક્ખાપનકસ્સ પન મે ખણ્ડહાલાચરિયસ્સ એતં વચનં, એસા અનુસિટ્ઠિ. તસ્મા અહં એતે ઘાતેસ્સં, દુચ્ચજેહિ પુત્તેહિ યઞ્ઞં યજિત્વા સગ્ગં ગમિસ્સામીતિ.

    Tattha ācariyānaṃ vacananti amma, nesā mama attano mati, ācārasikkhāpanakassa pana me khaṇḍahālācariyassa etaṃ vacanaṃ, esā anusiṭṭhi. Tasmā ahaṃ ete ghātessaṃ, duccajehi puttehi yaññaṃ yajitvā saggaṃ gamissāmīti.

    અથસ્સ માતા અત્તનો વચનં ગાહાપેતું અસક્કોન્તી અપગતા. પિતા તં પવત્તિં પુચ્છિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Athassa mātā attano vacanaṃ gāhāpetuṃ asakkontī apagatā. Pitā taṃ pavattiṃ pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૦૦૩.

    1003.

    ‘‘તંતં પિતાપિ અવચ, વસવત્તી ઓરસં સકં પુત્તં;

    ‘‘Taṃtaṃ pitāpi avaca, vasavattī orasaṃ sakaṃ puttaṃ;

    યઞ્ઞો કિર તે પુત્ત, ભવિસ્સતિ ચતૂહિ પુત્તેહી’’તિ.

    Yañño kira te putta, bhavissati catūhi puttehī’’ti.

    તત્થ વસવત્તીતિ તસ્સ નામં.

    Tattha vasavattīti tassa nāmaṃ.

    રાજા આહ –

    Rājā āha –

    ૧૦૦૪.

    1004.

    ‘‘સબ્બેપિ મય્હં પુત્તા ચત્તા, ચન્દસ્મિં હઞ્ઞમાનસ્મિં;

    ‘‘Sabbepi mayhaṃ puttā cattā, candasmiṃ haññamānasmiṃ;

    પુત્તેહિ યઞ્ઞં યજિત્વાન, સુગતિં સગ્ગં ગમિસ્સામી’’તિ.

    Puttehi yaññaṃ yajitvāna, sugatiṃ saggaṃ gamissāmī’’ti.

    અથ નં પિતા આહ –

    Atha naṃ pitā āha –

    ૧૦૦૫.

    1005.

    ‘‘મા તં પુત્ત સદ્દહેસિ, સુગતિ કિર હોતિ પુત્તયઞ્ઞેન;

    ‘‘Mā taṃ putta saddahesi, sugati kira hoti puttayaññena;

    નિરયાનેસો મગ્ગો, નેસો મગ્ગો હિ સગ્ગાનં.

    Nirayāneso maggo, neso maggo hi saggānaṃ.

    ૧૦૦૬.

    1006.

    ‘‘દાનાનિ દેહિ કોણ્ડઞ્ઞ, અહિંસા સબ્બભૂતભબ્યાનં;

    ‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;

    એસ મગ્ગો સુગતિયા, ન ચ મગ્ગો પુત્તયઞ્ઞેના’’તિ.

    Esa maggo sugatiyā, na ca maggo puttayaññenā’’ti.

    રાજા આહ –

    Rājā āha –

    ૧૦૦૭.

    1007.

    ‘‘આચરિયાનં વચના, ઘાતેસ્સં ચન્દઞ્ચ સૂરિયઞ્ચ;

    ‘‘Ācariyānaṃ vacanā, ghātessaṃ candañca sūriyañca;

    પુત્તેહિ યઞ્ઞં યજિત્વાન દુચ્ચજેહિ, સુગતિં સગ્ગં ગમિસ્સામી’’તિ.

    Puttehi yaññaṃ yajitvāna duccajehi, sugatiṃ saggaṃ gamissāmī’’ti.

    અથ નં પિતા આહ –

    Atha naṃ pitā āha –

    ૧૦૦૮.

    1008.

    ‘‘દાનાનિ દેહિ કોણ્ડઞ્ઞ, અહિંસા સબ્બભૂતભબ્યાનં;

    ‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;

    પુત્તપરિવુતો તુવં, રટ્ઠં જનપદઞ્ચ પાલેહી’’તિ.

    Puttaparivuto tuvaṃ, raṭṭhaṃ janapadañca pālehī’’ti.

    તત્થ પુત્તપરિવુતોતિ પુત્તેહિ પરિવુતો. રટ્ઠં જનપદઞ્ચાતિ સકલકાસિરટ્ઠઞ્ચ તસ્સેવ તં તં કોટ્ઠાસભૂતં જનપદઞ્ચ.

    Tattha puttaparivutoti puttehi parivuto. Raṭṭhaṃ janapadañcāti sakalakāsiraṭṭhañca tasseva taṃ taṃ koṭṭhāsabhūtaṃ janapadañca.

    સોપિ તં અત્તનો વચનં ગાહાપેતું નાસક્ખિ. તતો ચન્દકુમારો ચિન્તેસિ ‘‘ઇમસ્સ એત્તકસ્સ જનસ્સ દુક્ખં મં એકં નિસ્સાય ઉપ્પન્નં, મમ પિતરં યાચિત્વા એત્તકં જનં મરણદુક્ખતો મોચેસ્સામી’’તિ. સો પિતરા સદ્ધિં સલ્લપન્તો આહ –

    Sopi taṃ attano vacanaṃ gāhāpetuṃ nāsakkhi. Tato candakumāro cintesi ‘‘imassa ettakassa janassa dukkhaṃ maṃ ekaṃ nissāya uppannaṃ, mama pitaraṃ yācitvā ettakaṃ janaṃ maraṇadukkhato mocessāmī’’ti. So pitarā saddhiṃ sallapanto āha –

    ૧૦૦૯.

    1009.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, હત્થી અસ્સે ચ પાલેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.

    ૧૦૧૦.

    1010.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, હત્થિછકણાનિ ઉજ્ઝેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.

    ૧૦૧૧.

    1011.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, અસ્સછકણાનિ ઉજ્ઝેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.

    ૧૦૧૨.

    1012.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    યસ્સ હોન્તિ તવ કામા, અપિ રટ્ઠા પબ્બાજિતા;

    Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;

    ભિક્ખાચરિયં ચરિસ્સામા’’તિ.

    Bhikkhācariyaṃ carissāmā’’ti.

    તત્થ અપિ નિગળબન્ધકાપીતિ અપિ નામ મયં મહાનિગળેહિ બન્ધકાપિ હુત્વા. યસ્સ હોન્તિ તવ કામાતિ સચેપિ ખણ્ડહાલસ્સ દાતુકામોસિ, તસ્સ નો દાસે કત્વા દેહિ, કરિસ્સામસ્સ દાસકમ્મન્તિ વદતિ. અપિ રટ્ઠાતિ સચે અમ્હાકં કોચિ દોસો અત્થિ, રટ્ઠા નો પબ્બાજેહિ. અપિ નામ રટ્ઠા પબ્બાજિતાપિ કપણા વિય કપાલં ગહેત્વા ભિક્ખાચરિયં ચરિસ્સામ, મા નો અવધિ, દેહિ નો જીવિતન્તિ વિલપિ.

    Tattha api nigaḷabandhakāpīti api nāma mayaṃ mahānigaḷehi bandhakāpi hutvā. Yassa honti tava kāmāti sacepi khaṇḍahālassa dātukāmosi, tassa no dāse katvā dehi, karissāmassa dāsakammanti vadati. Api raṭṭhāti sace amhākaṃ koci doso atthi, raṭṭhā no pabbājehi. Api nāma raṭṭhā pabbājitāpi kapaṇā viya kapālaṃ gahetvā bhikkhācariyaṃ carissāma, mā no avadhi, dehi no jīvitanti vilapi.

    તસ્સ તં નાનપ્પકારં વિલાપં સુત્વા રાજા હદયફલિતપ્પત્તો વિય અસ્સુપુણ્ણેહિ નેત્તેહિ રોદમાનો ‘‘ન મે કોચિ પુત્તે મારેતું લચ્છતિ, ન મમત્થો દેવલોકેના’’તિ સબ્બે તે મોચેતું આહ –

    Tassa taṃ nānappakāraṃ vilāpaṃ sutvā rājā hadayaphalitappatto viya assupuṇṇehi nettehi rodamāno ‘‘na me koci putte māretuṃ lacchati, na mamattho devalokenā’’ti sabbe te mocetuṃ āha –

    ૧૦૧૩.

    1013.

    ‘‘દુક્ખં ખો મે જનયથ, વિલપન્તા જીવિતસ્સ કામા હિ;

    ‘‘Dukkhaṃ kho me janayatha, vilapantā jīvitassa kāmā hi;

    મુઞ્ચેથ દાનિ કુમારે, અલમ્પિ મે હોતુ પુત્તયઞ્ઞેના’’તિ.

    Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññenā’’ti.

    તં રઞ્ઞો કથં સુત્વા રાજપુત્તે આદિં કત્વા સબ્બં તં પક્ખિપરિયોસાનં પાણગણં વિસ્સજ્જેસું. ખણ્ડહાલોપિ યઞ્ઞાવાટે કમ્મં સંવિદહતિ. અથ નં એકો પુરિસો ‘‘અરે દુટ્ઠ, ખણ્ડહાલ, રઞ્ઞા પુત્તા વિસ્સજ્જિતા, ત્વં અત્તનો પુત્તે મારેત્વા તેસં ગલલોહિતેન યઞ્ઞં યજસ્સૂ’’તિ આહ. સો ‘‘કિં નામ રઞ્ઞા કત’’ન્તિ કપ્પુટ્ઠાનગ્ગિ વિય અવત્થરન્તો ઉટ્ઠાય તુરિતો ધાવિત્વા આહ –

    Taṃ rañño kathaṃ sutvā rājaputte ādiṃ katvā sabbaṃ taṃ pakkhipariyosānaṃ pāṇagaṇaṃ vissajjesuṃ. Khaṇḍahālopi yaññāvāṭe kammaṃ saṃvidahati. Atha naṃ eko puriso ‘‘are duṭṭha, khaṇḍahāla, raññā puttā vissajjitā, tvaṃ attano putte māretvā tesaṃ galalohitena yaññaṃ yajassū’’ti āha. So ‘‘kiṃ nāma raññā kata’’nti kappuṭṭhānaggi viya avattharanto uṭṭhāya turito dhāvitvā āha –

    ૧૦૧૪.

    1014.

    ‘‘પુબ્બેવ ખોસિ મે વુત્તો, દુક્કરં દુરભિસમ્ભવઞ્ચેતં;

    ‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;

    અથ નો ઉપક્ખટસ્સ યઞ્ઞસ્સ, કસ્મા કરોસિ વિક્ખેપં.

    Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.

    ૧૦૧૫.

    1015.

    ‘‘સબ્બે વજન્તિ સુગતિં, યે યજન્તિ યેપિ યાજેન્તિ;

    ‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;

    યે ચાપિ અનુમોદન્તિ, યજન્તાનં એદિસં મહાયઞ્ઞ’’ન્તિ.

    Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyañña’’nti.

    તત્થ પુબ્બેવાતિ મયા ત્વં પુબ્બેવ વુત્તો ‘‘ન તુમ્હાદિસેન ભીરુકજાતિકેન સક્કા યઞ્ઞં યજિતું, યઞ્ઞયજનં નામેતં દુક્કરં દુરભિસમ્ભવ’’ન્તિ, અથ નો ઇદાનિ ઉપક્ખટસ્સ પટિયત્તસ્સ યઞ્ઞસ્સ વિક્ખેપં કરોસિ. ‘‘વિક્ખમ્ભ’’ન્તિપિ પાઠો, પટિસેધન્તિ અત્થો. મહારાજ, કસ્મા એવં કરોસિ. યત્તકા હિ યઞ્ઞં યજન્તિ વા યાજેન્તિ વા અનુમોદન્તિ વા, સબ્બે સુગતિમેવ વજન્તીતિ દસ્સેતિ.

    Tattha pubbevāti mayā tvaṃ pubbeva vutto ‘‘na tumhādisena bhīrukajātikena sakkā yaññaṃ yajituṃ, yaññayajanaṃ nāmetaṃ dukkaraṃ durabhisambhava’’nti, atha no idāni upakkhaṭassa paṭiyattassa yaññassa vikkhepaṃ karosi. ‘‘Vikkhambha’’ntipi pāṭho, paṭisedhanti attho. Mahārāja, kasmā evaṃ karosi. Yattakā hi yaññaṃ yajanti vā yājenti vā anumodanti vā, sabbe sugatimeva vajantīti dasseti.

    સો અન્ધબાલો રાજા તસ્સ કોધવસિકસ્સ કથં ગહેત્વા ધમ્મસઞ્ઞી હુત્વા પુન પુત્તે ગણ્હાપેસિ. તતો ચન્દકુમારો પિતરં અનુબોધયમાનો આહ –

    So andhabālo rājā tassa kodhavasikassa kathaṃ gahetvā dhammasaññī hutvā puna putte gaṇhāpesi. Tato candakumāro pitaraṃ anubodhayamāno āha –

    ૧૦૧૬.

    1016.

    ‘‘અથ કિસ્સ જનો પુબ્બે, સોત્થાનં બ્રાહ્મણે અવાચેસિ;

    ‘‘Atha kissa jano pubbe, sotthānaṃ brāhmaṇe avācesi;

    અથ નો અકારણસ્મા, યઞ્ઞત્થાય દેવ ઘાતેસિ.

    Atha no akāraṇasmā, yaññatthāya deva ghātesi.

    ૧૦૧૭.

    1017.

    ‘‘પુબ્બેવ નો દહરકાલે, ન હનેસિ ન ઘાતેસિ;

    ‘‘Pubbeva no daharakāle, na hanesi na ghātesi;

    દહરમ્હા યોબ્બનં પત્તા, અદૂસકા તાત હઞ્ઞામ.

    Daharamhā yobbanaṃ pattā, adūsakā tāta haññāma.

    ૧૦૧૮.

    1018.

    ‘‘હત્થિગતે અસ્સગતે, સન્નદ્ધે પસ્સ નો મહારાજ;

    ‘‘Hatthigate assagate, sannaddhe passa no mahārāja;

    યુદ્ધે વા યુજ્ઝમાને વા, ન હિ માદિસા સૂરા હોન્તિ યઞ્ઞત્થાય.

    Yuddhe vā yujjhamāne vā, na hi mādisā sūrā honti yaññatthāya.

    ૧૦૧૯.

    1019.

    ‘‘પચ્ચન્તે વાપિ કુપિતે, અટવીસુ વા માદિસે નિયોજેન્તિ;

    ‘‘Paccante vāpi kupite, aṭavīsu vā mādise niyojenti;

    અથ નો અકારણસ્મા, અભૂમિયં તાત હઞ્ઞામ.

    Atha no akāraṇasmā, abhūmiyaṃ tāta haññāma.

    ૧૦૨૦.

    1020.

    ‘‘યાપિ હિ તા સકુણિયો, વસન્તિ તિણઘરાનિ કત્વાન;

    ‘‘Yāpi hi tā sakuṇiyo, vasanti tiṇagharāni katvāna;

    તાસમ્પિ પિયા પુત્તા, અથ નો ત્વં દેવ ઘાતેસિ.

    Tāsampi piyā puttā, atha no tvaṃ deva ghātesi.

    ૧૦૨૧.

    1021.

    ‘‘મા તસ્સ સદ્દહેસિ, ન મં ખણ્ડહાલો ઘાતેય્ય;

    ‘‘Mā tassa saddahesi, na maṃ khaṇḍahālo ghāteyya;

    મમઞ્હિ સો ઘાતેત્વાન, અનન્તરા તમ્પિ દેવ ઘાતેય્ય.

    Mamañhi so ghātetvāna, anantarā tampi deva ghāteyya.

    ૧૦૨૨.

    1022.

    ‘‘ગામવરં નિગમવરં દદન્તિ, ભોગમ્પિસ્સ મહારાજ;

    ‘‘Gāmavaraṃ nigamavaraṃ dadanti, bhogampissa mahārāja;

    અથગ્ગપિણ્ડિકાપિ, કુલે કુલે હેતે ભુઞ્જન્તિ.

    Athaggapiṇḍikāpi, kule kule hete bhuñjanti.

    ૧૦૨૩.

    1023.

    ‘‘તેસમ્પિ તાદિસાનં, ઇચ્છન્તિ દુબ્ભિતું મહારાજ;

    ‘‘Tesampi tādisānaṃ, icchanti dubbhituṃ mahārāja;

    યેભુય્યેન એતે, અકતઞ્ઞુનો બ્રાહ્મણા દેવ.

    Yebhuyyena ete, akataññuno brāhmaṇā deva.

    ૧૦૨૪.

    1024.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, હત્થી અસ્સે ચ પાલેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.

    ૧૦૨૫.

    1025.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, હત્થિછકણાનિ ઉજ્ઝેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.

    ૧૦૨૬.

    1026.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, અસ્સછકણાનિ ઉજ્ઝેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.

    ૧૦૨૭.

    1027.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    યસ્સ હોન્તિ તવ કામા, અપિ રટ્ઠા પબ્બાજિતા;

    Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;

    ભિક્ખાચરિયં ચરિસ્સામા’’તિ.

    Bhikkhācariyaṃ carissāmā’’ti.

    તત્થ પુબ્બેતિ તાત, યદિ અહં મારેતબ્બો, અથ કસ્મા અમ્હાકં ઞાતિજનો પુબ્બે મમ જાતકાલે બ્રાહ્મણે સોત્થાનં અવાચેસિ. તદા કિર ખણ્ડહાલોવ મમ લક્ખણાનિ ઉપધારેત્વા ‘‘ઇમસ્સ કુમારસ્સ ન કોચિ અન્તરાયો ભવિસ્સતિ, તુમ્હાકં અચ્ચયેન રજ્જં કારેસ્સતી’’તિ આહ. ઇચ્ચસ્સ પુરિમેન પચ્છિમં ન સમેતિ, મુસાવાદી એસ. અથ નો એતસ્સ વચનં ગહેત્વા અકારણસ્મા નિક્કારણાયેવ યઞ્ઞત્થાય, દેવ, ઘાતેસિ. મા અમ્હે ઘાતેસિ. અયઞ્હિ મયિ એકસ્મિં વેરેન મહાજનં મારેતુકામો, સાધુકં સલ્લક્ખેહિ નરિન્દાતિ. પુબ્બેવ નોતિ મહારાજ, સચેપિ અમ્હે મારેતુકામો, પુબ્બેવ નો કસ્મા સયં વા ન હનેસિ, અઞ્ઞેહિ વા ન ઘાતાપેસિ. ઇદાનિ પન મયં દહરમ્હા તરુણા, પઠમવયે ઠિતા પુત્તધીતાહિ વડ્ઢામ, એવંભૂતા તવ અદૂસકાવ કિંકારણા હઞ્ઞામાતિ?

    Tattha pubbeti tāta, yadi ahaṃ māretabbo, atha kasmā amhākaṃ ñātijano pubbe mama jātakāle brāhmaṇe sotthānaṃ avācesi. Tadā kira khaṇḍahālova mama lakkhaṇāni upadhāretvā ‘‘imassa kumārassa na koci antarāyo bhavissati, tumhākaṃ accayena rajjaṃ kāressatī’’ti āha. Iccassa purimena pacchimaṃ na sameti, musāvādī esa. Atha no etassa vacanaṃ gahetvā akāraṇasmā nikkāraṇāyeva yaññatthāya, deva, ghātesi. Mā amhe ghātesi. Ayañhi mayi ekasmiṃ verena mahājanaṃ māretukāmo, sādhukaṃ sallakkhehi narindāti. Pubbeva noti mahārāja, sacepi amhe māretukāmo, pubbeva no kasmā sayaṃ vā na hanesi, aññehi vā na ghātāpesi. Idāni pana mayaṃ daharamhā taruṇā, paṭhamavaye ṭhitā puttadhītāhi vaḍḍhāma, evaṃbhūtā tava adūsakāva kiṃkāraṇā haññāmāti?

    પસ્સ નોતિ અમ્હેવ ચત્તારો ભાતિકે પસ્સ. યુજ્ઝમાનેતિ પચ્ચત્થિકાનં નગરં પરિવારેત્વા ઠિતકાલે અમ્હાદિસે પુત્તે તેહિ સદ્ધિં યુજ્ઝમાને પસ્સ. અપુત્તકા હિ રાજાનો અનાથા નામ હોન્તિ. માદિસાતિ અમ્હાદિસા સૂરા બલવન્તો ન યઞ્ઞત્થાય મારેતબ્બા હોન્તિ. નિયોજેન્તીતિ તેસં પચ્ચામિત્તાનં ગણ્હનત્થાય પયોજેન્તિ. અથ નોતિ અથ અમ્હે અકારણસ્મા અકારણેન અભૂમિયં અનોકાસેયેવ કસ્મા, તાત, હઞ્ઞામાતિ અત્થો. મા તસ્સ સદ્દહેસીતિ મહારાજ, ન મં ખણ્ડહાલો ઘાતયે, મા તસ્સ સદ્દહેય્યાસિ. ભોગમ્પિસ્સાતિ ભોગમ્પિ અસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ રાજાનો દેન્તિ. અથગ્ગપિણ્ડિકાપીતિ અથ તે અગ્ગોદકં અગ્ગપિણ્ડં લભન્તા અગ્ગપિણ્ડિકાપિ હોન્તિ. તેસમ્પીતિ યેસં કુલે ભુઞ્જન્તિ, તેસમ્પિ એવરૂપાનં પિણ્ડદાયકાનં દુબ્ભિતું ઇચ્છન્તિ.

    Passa noti amheva cattāro bhātike passa. Yujjhamāneti paccatthikānaṃ nagaraṃ parivāretvā ṭhitakāle amhādise putte tehi saddhiṃ yujjhamāne passa. Aputtakā hi rājāno anāthā nāma honti. Mādisāti amhādisā sūrā balavanto na yaññatthāya māretabbā honti. Niyojentīti tesaṃ paccāmittānaṃ gaṇhanatthāya payojenti. Atha noti atha amhe akāraṇasmā akāraṇena abhūmiyaṃ anokāseyeva kasmā, tāta, haññāmāti attho. Mā tassa saddahesīti mahārāja, na maṃ khaṇḍahālo ghātaye, mā tassa saddaheyyāsi. Bhogampissāti bhogampi assa brāhmaṇassa rājāno denti. Athaggapiṇḍikāpīti atha te aggodakaṃ aggapiṇḍaṃ labhantā aggapiṇḍikāpi honti. Tesampīti yesaṃ kule bhuñjanti, tesampi evarūpānaṃ piṇḍadāyakānaṃ dubbhituṃ icchanti.

    રાજા કુમારસ્સ વિલાપં સુત્વા –

    Rājā kumārassa vilāpaṃ sutvā –

    ૧૦૨૮.

    1028.

    ‘‘દુક્ખં ખો મે જનયથ, વિલપન્તા જીવિતસ્સ કામા હિ;

    ‘‘Dukkhaṃ kho me janayatha, vilapantā jīvitassa kāmā hi;

    મુઞ્ચેથ દાનિ કુમારે, અલમ્પિ મે હોતુ પુત્તયઞ્ઞેના’’તિ. –

    Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññenā’’ti. –

    ઇમં ગાથં વત્વા પુનપિ મોચેસિ. ખણ્ડહાલો આગન્ત્વા પુનપિ –

    Imaṃ gāthaṃ vatvā punapi mocesi. Khaṇḍahālo āgantvā punapi –

    ૧૦૨૯.

    1029.

    ‘‘પુબ્બેવ ખોસિ મે વુત્તો, દુક્કરં દુરભિસમ્ભવઞ્ચેતં;

    ‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;

    અથ નો ઉપક્ખટસ્સ યઞ્ઞસ્સ, કસ્મા કરોસિ વિક્ખેપં.

    Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.

    ૧૦૩૦.

    1030.

    ‘‘સબ્બે વજન્તિ સુગતિં, યે યજન્તિ યેપિ યાજેન્તિ;

    ‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;

    યે ચાપિ અનુમોદન્તિ, યજન્તાનં એદિસં મહાયઞ્ઞ’’ન્તિ. –

    Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyañña’’nti. –

    એવં વત્વા પુન ગણ્હાપેસિ. અથસ્સ અનુનયનત્થં કુમારો આહ –

    Evaṃ vatvā puna gaṇhāpesi. Athassa anunayanatthaṃ kumāro āha –

    ૧૦૩૧.

    1031.

    ‘‘યદિ કિર યજિત્વા પુત્તેહિ, દેવલોકં ઇતો ચુતા યન્તિ;

    ‘‘Yadi kira yajitvā puttehi, devalokaṃ ito cutā yanti;

    બ્રાહ્મણો તાવ યજતુ, પચ્છાપિ યજસિ તુવં રાજ.

    Brāhmaṇo tāva yajatu, pacchāpi yajasi tuvaṃ rāja.

    ૧૦૩૨.

    1032.

    ‘‘યદિ કિર યજિત્વા પુત્તેહિ, દેવલોકં ઇતો ચુતા યન્તિ;

    ‘‘Yadi kira yajitvā puttehi, devalokaṃ ito cutā yanti;

    એસ્વેવ ખણ્ડહાલો, યજતં સકેહિ પુત્તેહિ.

    Esveva khaṇḍahālo, yajataṃ sakehi puttehi.

    ૧૦૩૩.

    1033.

    ‘‘એવં જાનન્તો ખણ્ડહાલો, કિં પુત્તકે ન ઘાતેસિ;

    ‘‘Evaṃ jānanto khaṇḍahālo, kiṃ puttake na ghātesi;

    સબ્બઞ્ચ ઞાતિજનં, અત્તાનઞ્ચ ન ઘાતેસિ.

    Sabbañca ñātijanaṃ, attānañca na ghātesi.

    ૧૦૩૪.

    1034.

    ‘‘સબ્બે વજન્તિ નિરયં, યે યજન્તિ યેપિ યાજેન્તિ;

    ‘‘Sabbe vajanti nirayaṃ, ye yajanti yepi yājenti;

    યે ચાપિ અનુમોદન્તિ, યજન્તાનં એદિસં મહાયઞ્ઞં.

    Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ.

    ૧૦૩૫.

    1035.

    ‘‘સચે હિ સો સુજ્ઝતિ યો હનાતિ, હતોપિ સો સગ્ગમુપેતિ ઠાનં;

    ‘‘Sace hi so sujjhati yo hanāti, hatopi so saggamupeti ṭhānaṃ;

    ભોવાદિ ભોવાદિન મારયેય્યું, યે ચાપિ તેસં અભિસદ્દહેય્યુ’’ન્તિ.

    Bhovādi bhovādina mārayeyyuṃ, ye cāpi tesaṃ abhisaddaheyyu’’nti.

    તત્થ બ્રાહ્મણો તાવાતિ પઠમં તાવ ખણ્ડહાલો યજતુ સકેહિ પુત્તેહિ, અથ તસ્મિં એવં યજિત્વા દેવલોકં ગતે પચ્છા ત્વં યજિસ્સસિ. દેવ, સાદુરસભોજનમ્પિ હિ ત્વં અઞ્ઞેહિ વીમંસાપેત્વા ભુઞ્જસિ, પુત્તદારમારણંયેવ કસ્મા અવીમંસિત્વા કરોસીતિ દીપેન્તો એવમાહ. એવં જાનન્તોતિ ‘‘પુત્તધીતરો મારેત્વા દેવલોકં ગચ્છતી’’તિ એવં જાનન્તો કિંકારણા અત્તનો પુત્તે ચ ઞાતી ચ અત્તાનઞ્ચ ન ઘાતેસિ. સચે હિ પરં મારેત્વા દેવલોકં ગચ્છન્તિ, અત્તાનં મારેત્વા બ્રહ્મલોકં ગન્તબ્બો ભવિસ્સતિ. એવં યઞ્ઞગુણં જાનન્તેન પરં અમારેત્વા અત્તાવ મારેતબ્બો સિયા. અયં પન તથા અકત્વા મં મારાપેતિ. ઇમિનાપિ કારણેન જાનાહિ, મહારાજ ‘‘યથા એસ વિનિચ્છયે વિલોપં કાતું અલભન્તો એવં કરોતી’’તિ. એદિસન્તિ એવરૂપં પુત્તઘાતયઞ્ઞં.

    Tattha brāhmaṇo tāvāti paṭhamaṃ tāva khaṇḍahālo yajatu sakehi puttehi, atha tasmiṃ evaṃ yajitvā devalokaṃ gate pacchā tvaṃ yajissasi. Deva, sādurasabhojanampi hi tvaṃ aññehi vīmaṃsāpetvā bhuñjasi, puttadāramāraṇaṃyeva kasmā avīmaṃsitvā karosīti dīpento evamāha. Evaṃ jānantoti ‘‘puttadhītaro māretvā devalokaṃ gacchatī’’ti evaṃ jānanto kiṃkāraṇā attano putte ca ñātī ca attānañca na ghātesi. Sace hi paraṃ māretvā devalokaṃ gacchanti, attānaṃ māretvā brahmalokaṃ gantabbo bhavissati. Evaṃ yaññaguṇaṃ jānantena paraṃ amāretvā attāva māretabbo siyā. Ayaṃ pana tathā akatvā maṃ mārāpeti. Imināpi kāraṇena jānāhi, mahārāja ‘‘yathā esa vinicchaye vilopaṃ kātuṃ alabhanto evaṃ karotī’’ti. Edisanti evarūpaṃ puttaghātayaññaṃ.

    કુમારો એત્તકં કથેન્તોપિ પિતરં અત્તનો વચનં ગાહાપેતું અસક્કોન્તો રાજાનં પરિવારેત્વા ઠિતં પરિસં આરબ્ભ આહ –

    Kumāro ettakaṃ kathentopi pitaraṃ attano vacanaṃ gāhāpetuṃ asakkonto rājānaṃ parivāretvā ṭhitaṃ parisaṃ ārabbha āha –

    ૧૦૩૬.

    1036.

    ‘‘કથઞ્ચ કિર પુત્તકામાયો, ગહપતયો ઘરણિયો ચ;

    ‘‘Kathañca kira puttakāmāyo, gahapatayo gharaṇiyo ca;

    નગરમ્હિ ન ઉપરવન્તિ રાજાનં, મા ઘાતયિ ઓરસં પુત્તં.

    Nagaramhi na uparavanti rājānaṃ, mā ghātayi orasaṃ puttaṃ.

    ૧૦૩૭.

    1037.

    ‘‘કથઞ્ચ કિર પુત્તકામાયો, ગહપતયો ઘરણિયો ચ;

    ‘‘Kathañca kira puttakāmāyo, gahapatayo gharaṇiyo ca;

    નગરમ્હિ ન ઉપરવન્તિ રાજાનં, મા ઘાતયિ અત્રજં પુત્તં.

    Nagaramhi na uparavanti rājānaṃ, mā ghātayi atrajaṃ puttaṃ.

    ૧૦૩૮.

    1038.

    ‘‘રઞ્ઞો ચમ્હિ અત્થકામો, હિતો ચ સબ્બજનપદસ્સ;

    ‘‘Rañño camhi atthakāmo, hito ca sabbajanapadassa;

    ન કોચિ અસ્સ પટિઘં, મયા જાનપદો ન પવેદેતી’’તિ.

    Na koci assa paṭighaṃ, mayā jānapado na pavedetī’’ti.

    તત્થ પુત્તકામાયોતિ ઘરણિયો સન્ધાય વુત્તં. ગહપતયો પન પુત્તકામા નામ હોન્તિ. ન ઉપરવન્તીતિ ન ઉપક્કોસન્તિ ન વદન્તિ. અત્રજન્તિ અત્તતો જાતં. એવં વુત્તેપિ કોચિ રઞ્ઞા સદ્ધિં કથેતું સમત્થો નામ નાહોસિ. ન કોચિ અસ્સ પટિઘં મયાતિ ઇમિના નો લઞ્જો વા ગહિતો, ઇસ્સરિયમદેન વા ઇદં નામ દુક્ખં કતન્તિ કોચિ એકોપિ મયા સદ્ધિં પટિઘં કત્તા નામ નાહોસિ. જાનપદો ન પવેદેતીતિ એવં રઞ્ઞો ચ જનપદસ્સ ચ અત્થકામસ્સ મમ પિતરં અયં જાનપદો ‘‘ગુણસમ્પન્નો તે પુત્તો’’તિ ન પવેદેતિ, ન જાનાપેતીતિ અત્થો.

    Tattha puttakāmāyoti gharaṇiyo sandhāya vuttaṃ. Gahapatayo pana puttakāmā nāma honti. Na uparavantīti na upakkosanti na vadanti. Atrajanti attato jātaṃ. Evaṃ vuttepi koci raññā saddhiṃ kathetuṃ samattho nāma nāhosi. Na koci assa paṭighaṃ mayāti iminā no lañjo vā gahito, issariyamadena vā idaṃ nāma dukkhaṃ katanti koci ekopi mayā saddhiṃ paṭighaṃ kattā nāma nāhosi. Jānapado na pavedetīti evaṃ rañño ca janapadassa ca atthakāmassa mama pitaraṃ ayaṃ jānapado ‘‘guṇasampanno te putto’’ti na pavedeti, na jānāpetīti attho.

    એવં વુત્તેપિ કોચિ કિઞ્ચિ ન કથેસિ. તતો ચન્દકુમારો અત્તનો ભરિયાયો તં યાચનત્થાય ઉય્યોજેન્તો આહ –

    Evaṃ vuttepi koci kiñci na kathesi. Tato candakumāro attano bhariyāyo taṃ yācanatthāya uyyojento āha –

    ૧૦૩૯.

    1039.

    ‘‘ગચ્છથ વો ઘરણિયો, તાતઞ્ચ વદેથ ખણ્ડહાલઞ્ચ;

    ‘‘Gacchatha vo gharaṇiyo, tātañca vadetha khaṇḍahālañca;

    મા ઘાતેથ કુમારે, અદૂસકે સીહસઙ્કાસે.

    Mā ghātetha kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.

    ૧૦૪૦.

    1040.

    ‘‘ગચ્છથ વો ઘરણિયો, તાતઞ્ચ વદેથ ખણ્ડહાલઞ્ચ;

    ‘‘Gacchatha vo gharaṇiyo, tātañca vadetha khaṇḍahālañca;

    મા ઘાતેથ કુમારે, અપેક્ખિતે સબ્બલોકસ્સા’’તિ.

    Mā ghātetha kumāre, apekkhite sabbalokassā’’ti.

    તા ગન્ત્વા યાચિંસુ. તાપિ રાજા ન ઓલોકેસિ. તતો કુમારો અનાથો હુત્વા વિલપન્તો –

    Tā gantvā yāciṃsu. Tāpi rājā na olokesi. Tato kumāro anātho hutvā vilapanto –

    ૧૦૪૧.

    1041.

    ‘‘યંનૂનાહં જાયેય્યં, રથકારકુલેસુ વા,

    ‘‘Yaṃnūnāhaṃ jāyeyyaṃ, rathakārakulesu vā,

    પુક્કુસકુલેસુ વા વેસ્સેસુ વા જાયેય્યં,

    Pukkusakulesu vā vessesu vā jāyeyyaṃ,

    ન હજ્જ મં રાજ યઞ્ઞે ઘાતેય્યા’’તિ. –

    Na hajja maṃ rāja yaññe ghāteyyā’’ti. –

    વત્વા પુન તા ભરિયાયો ઉય્યોજેન્તો આહ –

    Vatvā puna tā bhariyāyo uyyojento āha –

    ૧૦૪૨.

    1042.

    ‘‘સબ્બા સીમન્તિનિયો ગચ્છથ, અય્યસ્સ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Sabbā sīmantiniyo gacchatha, ayyassa khaṇḍahālassa;

    પાદેસુ નિપતથ, અપરાધાહં ન પસ્સામિ.

    Pādesu nipatatha, aparādhāhaṃ na passāmi.

    ૧૦૪૩.

    1043.

    ‘‘સબ્બા સીમન્તિનિયો ગચ્છથ, અય્યસ્સ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Sabbā sīmantiniyo gacchatha, ayyassa khaṇḍahālassa;

    પાદેસુ નિપતથ, કિન્તે ભન્તે મયં અદૂસેમા’’તિ.

    Pādesu nipatatha, kinte bhante mayaṃ adūsemā’’ti.

    તત્થ અપરાધાહં ન પસ્સામીતિ અહં આચરિયખણ્ડહાલે અત્તનો અપરાધં ન પસ્સામિ. કિન્તે ભન્તેતિ અય્ય ખણ્ડહાલ, મયં તુય્હં કિં દૂસયિમ્હા, અથ ચન્દકુમારસ્સ દોસો અત્થિ, તં ખમથાતિ વદેથાતિ.

    Tattha aparādhāhaṃ na passāmīti ahaṃ ācariyakhaṇḍahāle attano aparādhaṃ na passāmi. Kinte bhanteti ayya khaṇḍahāla, mayaṃ tuyhaṃ kiṃ dūsayimhā, atha candakumārassa doso atthi, taṃ khamathāti vadethāti.

    અથ ચન્દકુમારસ્સ કનિટ્ઠભગિની સેલકુમારી નામ સોકં સન્ધારેતું અસક્કોન્તી પિતુ પાદમૂલે પતિત્વા પરિદેવિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Atha candakumārassa kaniṭṭhabhaginī selakumārī nāma sokaṃ sandhāretuṃ asakkontī pitu pādamūle patitvā paridevi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૦૪૪.

    1044.

    ‘‘કપણા વિલપતિ સેલા, દિસ્વાન ભાતરે ઉપનીતત્તે;

    ‘‘Kapaṇā vilapati selā, disvāna bhātare upanītatte;

    યઞ્ઞો કિર મે ઉક્ખિપિતો, તાતેન સગ્ગકામેના’’તિ.

    Yañño kira me ukkhipito, tātena saggakāmenā’’ti.

    તત્થ ઉપનીતત્તેતિ ઉપનીતસભાવે. ઉક્ખિપિતોતિ ઉક્ખિત્તો. સગ્ગકામેનોતિ મમ ભાતરો મારેત્વા સગ્ગં ઇચ્છન્તેન. તાત, ઇમે મારેત્વા કિં સગ્ગેન કરિસ્સસીતિ વિલપતિ.

    Tattha upanītatteti upanītasabhāve. Ukkhipitoti ukkhitto. Saggakāmenoti mama bhātaro māretvā saggaṃ icchantena. Tāta, ime māretvā kiṃ saggena karissasīti vilapati.

    રાજા તસ્સાપિ કથં ન ગણ્હિ. તતો ચન્દકુમારસ્સ પુત્તો વસુલો નામ પિતરં દુક્ખિતં દિસ્વા ‘‘અહં અય્યકં યાચિત્વા મમ પિતુ જીવિતં દાપેસ્સામી’’તિ રઞ્ઞો પાદમૂલે પરિદેવિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Rājā tassāpi kathaṃ na gaṇhi. Tato candakumārassa putto vasulo nāma pitaraṃ dukkhitaṃ disvā ‘‘ahaṃ ayyakaṃ yācitvā mama pitu jīvitaṃ dāpessāmī’’ti rañño pādamūle paridevi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૦૪૫.

    1045.

    ‘‘આવત્તિ પરિવત્તિ ચ, વસુલો સમ્મુખા રઞ્ઞો;

    ‘‘Āvatti parivatti ca, vasulo sammukhā rañño;

    મા નો પિતરં અવધિ, દહરમ્હાયોબ્બનં પત્તા’’તિ.

    Mā no pitaraṃ avadhi, daharamhāyobbanaṃ pattā’’ti.

    તત્થ દહરમ્હાયોબ્બનં પત્તાતિ દેવ, મયં તરુણદારકા, ન તાવ યોબ્બનપ્પત્તા, અમ્હેસુપિ તાવ અનુકમ્પાય અમ્હાકં પિતરં મા અવધીતિ.

    Tattha daharamhāyobbanaṃ pattāti deva, mayaṃ taruṇadārakā, na tāva yobbanappattā, amhesupi tāva anukampāya amhākaṃ pitaraṃ mā avadhīti.

    રાજા તસ્સ પરિદેવિતં સુત્વા ભિજ્જમાનહદયો વિય હુત્વા અસ્સુપુણ્ણેહિ નેત્તેહિ કુમારં આલિઙ્ગિત્વા ‘‘તાત, અસ્સાસં પટિલભ, વિસ્સજ્જેમિ તે પિતર’’ન્તિ વત્વા ગાથમાહ –

    Rājā tassa paridevitaṃ sutvā bhijjamānahadayo viya hutvā assupuṇṇehi nettehi kumāraṃ āliṅgitvā ‘‘tāta, assāsaṃ paṭilabha, vissajjemi te pitara’’nti vatvā gāthamāha –

    ૧૦૪૬.

    1046.

    ‘‘એસો તે વસુલ પિતા, સમેહિ પિતરા સહ;

    ‘‘Eso te vasula pitā, samehi pitarā saha;

    દુક્ખં ખો મે જનયસિ, વિલપન્તો અન્તેપુરસ્મિં;

    Dukkhaṃ kho me janayasi, vilapanto antepurasmiṃ;

    મુઞ્ચેથ દાનિ કુમારે, અલમ્પિ મે હોતુ પુત્તયઞ્ઞેના’’તિ.

    Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññenā’’ti.

    તત્થ અન્તેપુરસ્મિન્તિ રાજનિવેસનસ્સ અન્તરે.

    Tattha antepurasminti rājanivesanassa antare.

    પુન ખણ્ડહાલો આગન્ત્વા આહ –

    Puna khaṇḍahālo āgantvā āha –

    ૧૦૪૭.

    1047.

    ‘‘પુબ્બેવ ખોસિ મે વુત્તો, દુક્કરં દુરભિસમ્ભવઞ્ચેતં;

    ‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;

    અથ નો ઉપક્ખટસ્સ યઞ્ઞસ્સ, કસ્મા કરોસિ વિક્ખેપં.

    Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.

    ૧૦૪૮.

    1048.

    ‘‘સબ્બે વજન્તિ સુગતિં, યે યજન્તિ યેપિ યાજેન્તિ;

    ‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;

    યે ચાપિ અનુમોદન્તિ, યજન્તાનં એદિસં મહાયઞ્ઞ’’ન્તિ.

    Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyañña’’nti.

    રાજા પન અન્ધબાલો પુન તસ્સ વચનેન પુત્તે ગણ્હાપેસિ. તતો ખણ્ડહાલો ચિન્તેસિ – ‘‘અયં રાજા મુદુચિત્તો કાલેન ગણ્હાપેતિ, કાલેન વિસ્સજ્જેતિ, પુનપિ દારકાનં વચનેન પુત્તે વિસ્સજ્જેય્ય, યઞ્ઞાવાટઞ્ઞેવ નં નેમી’’તિ. અથસ્સ તત્થ ગમનત્થાય ગાથમાહ –

    Rājā pana andhabālo puna tassa vacanena putte gaṇhāpesi. Tato khaṇḍahālo cintesi – ‘‘ayaṃ rājā muducitto kālena gaṇhāpeti, kālena vissajjeti, punapi dārakānaṃ vacanena putte vissajjeyya, yaññāvāṭaññeva naṃ nemī’’ti. Athassa tattha gamanatthāya gāthamāha –

    ૧૦૪૯.

    1049.

    ‘‘સબ્બરતનસ્સ યઞ્ઞો ઉપક્ખટો, એકરાજ તવ પટિયત્તો;

    ‘‘Sabbaratanassa yañño upakkhaṭo, ekarāja tava paṭiyatto;

    અભિનિક્ખમસ્સુ દેવ, સગ્ગં ગતો ત્વં પમોદિસ્સસી’’તિ.

    Abhinikkhamassu deva, saggaṃ gato tvaṃ pamodissasī’’ti.

    તસ્સત્થો – મહારાજ, તવ યઞ્ઞો સબ્બરતનેહિ ઉપક્ખટો પટિયત્તો, ઇદાનિ તે અભિનિક્ખમનકાલો, તસ્મા અભિનિક્ખમ, યઞ્ઞં યજિત્વા સગ્ગં ગતો પમોદિસ્સસીતિ.

    Tassattho – mahārāja, tava yañño sabbaratanehi upakkhaṭo paṭiyatto, idāni te abhinikkhamanakālo, tasmā abhinikkhama, yaññaṃ yajitvā saggaṃ gato pamodissasīti.

    તતો બોધિસત્તં આદાય યઞ્ઞાવાટગમનકાલે તસ્સ ઓરોધા એકતોવ નિક્ખમિંસુ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Tato bodhisattaṃ ādāya yaññāvāṭagamanakāle tassa orodhā ekatova nikkhamiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૦૫૦.

    1050.

    ‘‘દહરા સત્તસતા એતા, ચન્દકુમારસ્સ ભરિયાયો;

    ‘‘Daharā sattasatā etā, candakumārassa bhariyāyo;

    કેસે પકિરિત્વાન, રોદન્તિયો મગ્ગમનુયાયિંસુ.

    Kese pakiritvāna, rodantiyo maggamanuyāyiṃsu.

    ૧૦૫૧.

    1051.

    ‘‘અપરા પન સોકેન, નિક્ખન્તા નન્દને વિય દેવા;

    ‘‘Aparā pana sokena, nikkhantā nandane viya devā;

    કેસે પકિરિત્વાન, રોદન્તિયો મગ્ગમનુયાયિસુ’’ન્તિ.

    Kese pakiritvāna, rodantiyo maggamanuyāyisu’’nti.

    તત્થ નન્દને વિય દેવાતિ નન્દનવને ચવનદેવપુત્તં પરિવારેત્વા નિક્ખન્તદેવતા વિય ગતા.

    Tattha nandane viya devāti nandanavane cavanadevaputtaṃ parivāretvā nikkhantadevatā viya gatā.

    ઇતો પરં તાસં વિલાપગાથા હોન્તિ –

    Ito paraṃ tāsaṃ vilāpagāthā honti –

    ૧૦૫૨.

    1052.

    ‘‘કાસિકસુચિવત્થધરા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નીયન્તિ ચન્દસૂરિયા, યઞ્ઞત્થાય એકરાજસ્સ.

    Nīyanti candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.

    ૧૦૫૩.

    1053.

    ‘‘કાસિકસુચિવત્થધરા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નીયન્તિ ચન્દસૂરિયા, માતુ કત્વા હદયસોકં.

    Nīyanti candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ૧૦૫૪.

    1054.

    ‘‘કાસિકસુચિવત્થધરા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નીયન્તિ ચન્દસૂરિયા, જનસ્સ કત્વા હદયસોકં.

    Nīyanti candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.

    ૧૦૫૫.

    1055.

    ‘‘મંસરસભોજના ન્હાપકસુન્હાપિતા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નીયન્તિ ચન્દસૂરિયા, યઞ્ઞત્થાય એકરાજસ્સ.

    Nīyanti candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.

    ૧૦૫૬.

    1056.

    ‘‘મંસરસભોજના ન્હાપકસુન્હાપિતા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નીયન્તિ ચન્દસૂરિયા, માતુ કત્વા હદયસોકં.

    Nīyanti candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ૧૦૫૭.

    1057.

    ‘‘મંસરસભોજના ન્હાપકસુન્હાપિતા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નીયન્તિ ચન્દસૂરિયા, જનસ્સ કત્વા હદયસોકં.

    Nīyanti candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.

    ૧૦૫૮.

    1058.

    ‘‘યસ્સુ પુબ્બે હત્થિવરધુરગતે, હત્થીહિ અનુવજન્તિ;

    ‘‘Yassu pubbe hatthivaradhuragate, hatthīhi anuvajanti;

    ત્યજ્જ ચન્દસૂરિયા, ઉભોવ પત્તિકા યન્તિ.

    Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.

    ૧૦૫૯.

    1059.

    ‘‘યસ્સુ પુબ્બે અસ્સવરધુરગતે, અસ્સેહિ અનુવજન્તિ;

    ‘‘Yassu pubbe assavaradhuragate, assehi anuvajanti;

    ત્યજ્જ ચન્દસૂરિયા, ઉભોવ પત્તિકા યન્તિ.

    Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.

    ૧૦૬૦.

    1060.

    ‘‘યસ્સુ પુબ્બે રથવરધુરગતે, રથેહિ અનુવજન્તિ;

    ‘‘Yassu pubbe rathavaradhuragate, rathehi anuvajanti;

    ત્યજ્જ ચન્દસૂરિયા, ઉભોવ પત્તિકા યન્તિ.

    Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.

    ૧૦૬૧.

    1061.

    ‘‘યેહિસ્સુ પુબ્બે નિય્યંસુ, તપનીયકપ્પનેહિ તુરઙ્ગેહિ;

    ‘‘Yehissu pubbe niyyaṃsu, tapanīyakappanehi turaṅgehi;

    ત્યજ્જ ચન્દસૂરિયા, ઉભોવ પત્તિકા યન્તી’’તિ.

    Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yantī’’ti.

    તત્થ કાસિકસુચિવત્થધરાતિ કાસિકાનિ સુચિવત્થાનિ ધારયમાના. ચન્દસૂરિયાતિ ચન્દકુમારો ચ સૂરિયકુમારો ચ. ન્હાપકસુન્હાપિતાતિ ચન્દનચુણ્ણેન ઉબ્બટ્ટેત્વા ન્હાપકેહિ કતપરિકમ્મતાય સુન્હાપિતા. યસ્સૂતિ યે અસ્સુ. અસ્સૂતિ નિપાતમત્તં, યે કુમારેતિ અત્થો. પુબ્બેતિ ઇતો પુબ્બે. હત્થિવરધુરગતેતિ હત્થિવરાનં ધુરગતે, અલઙ્કતહત્થિક્ખન્ધવરગતેતિ અત્થો. અસ્સવરધુરગતેતિ અસ્સવરપિટ્ઠિગતે. રથવરધુરગતેતિ રથવરમજ્ઝગતે. નિય્યંસૂતિ નિક્ખમિંસુ.

    Tattha kāsikasucivatthadharāti kāsikāni sucivatthāni dhārayamānā. Candasūriyāti candakumāro ca sūriyakumāro ca. Nhāpakasunhāpitāti candanacuṇṇena ubbaṭṭetvā nhāpakehi kataparikammatāya sunhāpitā. Yassūti ye assu. Assūti nipātamattaṃ, ye kumāreti attho. Pubbeti ito pubbe. Hatthivaradhuragateti hatthivarānaṃ dhuragate, alaṅkatahatthikkhandhavaragateti attho. Assavaradhuragateti assavarapiṭṭhigate. Rathavaradhuragateti rathavaramajjhagate. Niyyaṃsūti nikkhamiṃsu.

    એવં તાસુ પરિદેવન્તીસુયેવ બોધિસત્તં નગરા નીહરિંસુ. સકલનગરં સઙ્ખુભિત્વા નિક્ખમિતું આરભિ. મહાજને નિક્ખન્તે દ્વારાનિ નપ્પહોન્તિ. બ્રાહ્મણો અતિબહું જનં દિસ્વા ‘‘કો જાનાતિ, કિં ભવિસ્સતી’’તિ નગરદ્વારાનિ થકાપેસિ. મહાજનો નિક્ખમિતું અલભન્તો નગરદ્વારસ્સ આસન્નટ્ઠાને ઉય્યાનં અત્થિ, તસ્સ સન્તિકે મહાવિરવં રવિ. તેન રવેન સકુણસઙ્ઘો સઙ્ખુભિતો આકાસં પક્ખન્દિ. મહાજનો તં તં સકુણિં આમન્તેત્વા વિલપન્તો આહ –

    Evaṃ tāsu paridevantīsuyeva bodhisattaṃ nagarā nīhariṃsu. Sakalanagaraṃ saṅkhubhitvā nikkhamituṃ ārabhi. Mahājane nikkhante dvārāni nappahonti. Brāhmaṇo atibahuṃ janaṃ disvā ‘‘ko jānāti, kiṃ bhavissatī’’ti nagaradvārāni thakāpesi. Mahājano nikkhamituṃ alabhanto nagaradvārassa āsannaṭṭhāne uyyānaṃ atthi, tassa santike mahāviravaṃ ravi. Tena ravena sakuṇasaṅgho saṅkhubhito ākāsaṃ pakkhandi. Mahājano taṃ taṃ sakuṇiṃ āmantetvā vilapanto āha –

    ૧૦૬૨.

    1062.

    ‘‘યદિ સકુણિ મંસમિચ્છસિ, ડયસ્સુ પુબ્બેન પુપ્ફવતિયા;

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    યજતેત્થ એકરાજા, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ પુત્તેહિ.

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi puttehi.

    ૧૦૬૩.

    1063.

    ‘‘યદિ સકુણિ મંસમિચ્છસિ, ડયસ્સુ પુબ્બેન પુપ્ફવતિયા;

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    યજતેત્થ એકરાજા, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ કઞ્ઞાહિ.

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi kaññāhi.

    ૧૦૬૪.

    1064.

    ‘‘યદિ સકુણિ મંસમિચ્છસિ, ડયસ્સુ પુબ્બેન પુપ્ફવતિયા;

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    યજતેત્થ એકરાજા, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ મહેસીતિ.

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi mahesīti.

    ૧૦૬૫.

    1065.

    ‘‘યદિ સકુણિ મંસમિચ્છસિ, ડયસ્સુ પુબ્બેન પુપ્ફવતિયા;

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    યજતેત્થ એકરાજા, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ ગહપતીહિ.

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi gahapatīhi.

    ૧૦૬૬.

    1066.

    ‘‘યદિ સકુણિ મંસમિચ્છસિ, ડયસ્સુ પુબ્બેન પુપ્ફવતિયા;

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    યજતેત્થ એકરાજા, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ હત્થીહિ.

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi hatthīhi.

    ૧૦૬૭.

    1067.

    ‘‘યદિ સકુણિ મંસમિચ્છસિ, ડયસ્સુ પુબ્બેન પુપ્ફવતિયા;

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    યજતેત્થ એકરાજા, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ અસ્સેહિ.

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi assehi.

    ૧૦૬૮.

    1068.

    ‘‘યદિ સકુણિ મંસમિચ્છસિ, ડયસ્સુ પુબ્બેન પુપ્ફવતિયા;

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    યજતેત્થ એકરાજા, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ ઉસભેહિ.

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi usabhehi.

    ૧૦૬૯.

    1069.

    ‘‘યદિ સકુણિ મંસમિચ્છસિ, ડયસ્સુ પુબ્બેન પુપ્ફવતિયા;

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    યજતેત્થ એકરાજા, સમ્મૂળ્હો સબ્બચતુક્કેના’’તિ.

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho sabbacatukkenā’’ti.

    તત્થ મંસમિચ્છસીતિ અમ્ભો સકુણિ, સચે મંસં ઇચ્છસિ, પુપ્ફવતિયા પુબ્બેન પુરત્થિમદિસાયં યઞ્ઞાવાટો અત્થિ, તત્થ ગચ્છ. યજતેત્થાતિ એત્થ ખણ્ડહાલસ્સ વચનં ગહેત્વા સમ્મૂળ્હો એકરાજા ચતૂહિ પુત્તેહિ યઞ્ઞં યજતિ. સેસગાથાસુપિ એસેવ નયો.

    Tattha maṃsamicchasīti ambho sakuṇi, sace maṃsaṃ icchasi, pupphavatiyā pubbena puratthimadisāyaṃ yaññāvāṭo atthi, tattha gaccha. Yajatetthāti ettha khaṇḍahālassa vacanaṃ gahetvā sammūḷho ekarājā catūhi puttehi yaññaṃ yajati. Sesagāthāsupi eseva nayo.

    એવં મહાજનો તસ્મિં ઠાને પરિદેવિત્વા બોધિસત્તસ્સ વસનટ્ઠાનં ગન્ત્વા પાસાદં પદક્ખિણં કરોન્તો અન્તેપુરે કૂટાગારઉય્યાનાદીનિ પસ્સન્તો ગાથાહિ પરિદેવિ –

    Evaṃ mahājano tasmiṃ ṭhāne paridevitvā bodhisattassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā pāsādaṃ padakkhiṇaṃ karonto antepure kūṭāgārauyyānādīni passanto gāthāhi paridevi –

    ૧૦૭૦.

    1070.

    ‘‘અયમસ્સ પાસાદો, ઇદં અન્તેપુરં સુરમણીયં;

    ‘‘Ayamassa pāsādo, idaṃ antepuraṃ suramaṇīyaṃ;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૭૧.

    1071.

    ‘‘ઇદમસ્સ કૂટાગારં, સોવણ્ણં પુપ્ફમલ્યવિકિણ્ણં;

    ‘‘Idamassa kūṭāgāraṃ, sovaṇṇaṃ pupphamalyavikiṇṇaṃ;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૭૨.

    1072.

    ‘‘ઇદમસ્સ ઉય્યાનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;

    ‘‘Idamassa uyyānaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૭૩.

    1073.

    ‘‘ઇદમસ્સ અસોકવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;

    ‘‘Idamassa asokavanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૭૪.

    1074.

    ‘‘ઇદમસ્સ કણિકારવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;

    ‘‘Idamassa kaṇikāravanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૭૫.

    1075.

    ‘‘ઇદમસ્સ પાટલિવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;

    ‘‘Idamassa pāṭalivanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૭૬.

    1076.

    ‘‘ઇદમસ્સ અમ્બવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;

    ‘‘Idamassa ambavanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૭૭.

    1077.

    ‘‘અયમસ્સ પોક્ખરણી, સઞ્છન્ના પદુમપુણ્ડરીકેહિ;

    ‘‘Ayamassa pokkharaṇī, sañchannā padumapuṇḍarīkehi;

    નાવા ચ સોવણ્ણવિકતા, પુપ્ફવલ્લિયા ચિત્તા સુરમણીયા;

    Nāvā ca sovaṇṇavikatā, pupphavalliyā cittā suramaṇīyā;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા’’તિ.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā’’ti.

    તત્થ તેદાનીતિ ઇદાનિ તે ચન્દકુમારપ્પમુખા અમ્હાકં અય્યપુત્તા એવરૂપં પાસાદં છડ્ડેત્વા વધાય નીયન્તિ. સોવણ્ણવિકતાતિ સુવણ્ણખચિતા.

    Tattha tedānīti idāni te candakumārappamukhā amhākaṃ ayyaputtā evarūpaṃ pāsādaṃ chaḍḍetvā vadhāya nīyanti. Sovaṇṇavikatāti suvaṇṇakhacitā.

    એત્તકેસુ ઠાનેસુ વિલપન્તા પુન હત્થિસાલાદીનિ ઉપસઙ્કમિત્વા આહંસુ –

    Ettakesu ṭhānesu vilapantā puna hatthisālādīni upasaṅkamitvā āhaṃsu –

    ૧૦૭૮.

    1078.

    ‘‘ઇદમસ્સ હત્થિરતનં, એરાવણો ગજો બલી દન્તી;

    ‘‘Idamassa hatthiratanaṃ, erāvaṇo gajo balī dantī;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૭૯.

    1079.

    ‘‘ઇદમસ્સ અસ્સરતનં, એકખુરો અસ્સો;

    ‘‘Idamassa assaratanaṃ, ekakhuro asso;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૮૦.

    1080.

    ‘‘અયમસ્સ અસ્સરથો, સાળિયનિગ્ઘોસો સુભો રતનવિચિત્તો;

    ‘‘Ayamassa assaratho, sāḷiyanigghoso subho ratanavicitto;

    યત્થસ્સુ અય્યપુત્તા, સોભિંસુ નન્દને વિય દેવા;

    Yatthassu ayyaputtā, sobhiṃsu nandane viya devā;

    તેદાનિ અય્યપુત્તા, ચત્તારો વધાય નિન્નીતા.

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ૧૦૮૧.

    1081.

    ‘‘કથં નામ સામસમસુન્દરેહિ, ચન્દનમુદુકગત્તેહિ;

    ‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarehi, candanamudukagattehi;

    રાજા યજિસ્સતે યઞ્ઞં, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ પુત્તેહિ.

    Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi puttehi.

    ૧૦૮૨.

    1082.

    ‘‘કથં નામ સામસમસુન્દરાહિ, ચન્દનમુદુકગત્તાહિ;

    ‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarāhi, candanamudukagattāhi;

    રાજા યજિસ્સતે યઞ્ઞં, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ કઞ્ઞાહિ.

    Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi kaññāhi.

    ૧૦૮૩.

    1083.

    ‘‘કથં નામ સામસમસુન્દરાહિ, ચન્દનમુદુકગત્તાહિ;

    ‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarāhi, candanamudukagattāhi;

    રાજા યજિસ્સતે યઞ્ઞં, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ મહેસીહિ.

    Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi mahesīhi.

    ૧૦૮૪.

    1084.

    ‘‘કથં નામ સામસમસુન્દરેહિ, ચન્દનમુદુકગત્તેહિ;

    ‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarehi, candanamudukagattehi;

    રાજા યજિસ્સતે યઞ્ઞં, સમ્મૂળ્હો ચતૂહિ ગહપતીહિ.

    Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi gahapatīhi.

    ૧૦૮૫.

    1085.

    ‘‘યથા હોન્તિ ગામનિગમા, સુઞ્ઞા અમનુસ્સકા બ્રહારઞ્ઞા;

    ‘‘Yathā honti gāmanigamā, suññā amanussakā brahāraññā;

    તથા હેસ્સતિ પુપ્ફવતિયા, યિટ્ઠેસુ ચન્દસૂરિયેસૂ’’તિ.

    Tathā hessati pupphavatiyā, yiṭṭhesu candasūriyesū’’ti.

    તત્થ એરાવણોતિ તસ્સ હત્થિનો નામં. એકખુરોતિ અભિન્નખુરો. સાળિયનિગ્ઘોસોતિ ગમનકાલે સાળિકાનં વિય મધુરેન નિગ્ઘોસેન સમન્નાગતો. કથં નામાતિ કેન નામ કારણેન. સામસમસુન્દરેહીતિ સુવણ્ણસામેહિ ચ અઞ્ઞમઞ્ઞં જાતિયા સમેહિ ચ નિદ્દોસતાય સુન્દરેહિ. ચન્દનમુદુકગત્તેહીતિ લોહિતચન્દનલિત્તગત્તેહિ. બ્રહારઞ્ઞાતિ યથા તે ગામનિગમા સુઞ્ઞા નિમ્મનુસ્સા બ્રહારઞ્ઞા હોન્તિ, તથા પુપ્ફવતિયાપિ યઞ્ઞે યિટ્ઠેસુ રાજપુત્તેસુ સુઞ્ઞા અરઞ્ઞસદિસા ભવિસ્સતીતિ.

    Tattha erāvaṇoti tassa hatthino nāmaṃ. Ekakhuroti abhinnakhuro. Sāḷiyanigghosoti gamanakāle sāḷikānaṃ viya madhurena nigghosena samannāgato. Kathaṃ nāmāti kena nāma kāraṇena. Sāmasamasundarehīti suvaṇṇasāmehi ca aññamaññaṃ jātiyā samehi ca niddosatāya sundarehi. Candanamudukagattehīti lohitacandanalittagattehi. Brahāraññāti yathā te gāmanigamā suññā nimmanussā brahāraññā honti, tathā pupphavatiyāpi yaññe yiṭṭhesu rājaputtesu suññā araññasadisā bhavissatīti.

    અથ મહાજનો બહિ નિક્ખમિતું અલભન્તો અન્તોનગરેયેવ વિચરન્તો પરિદેવિ. બોધિસત્તોપિ યઞ્ઞાવાટં નીતો. અથસ્સ માતા ગોતમી નામ દેવી ‘‘પુત્તાનં મે જીવિતં દેહિ, દેવા’’તિ રઞ્ઞો પાદમૂલે પરિવત્તિત્વા પરિદેવમાના આહ –

    Atha mahājano bahi nikkhamituṃ alabhanto antonagareyeva vicaranto paridevi. Bodhisattopi yaññāvāṭaṃ nīto. Athassa mātā gotamī nāma devī ‘‘puttānaṃ me jīvitaṃ dehi, devā’’ti rañño pādamūle parivattitvā paridevamānā āha –

    ૧૦૮૬.

    1086.

    ‘‘ઉમ્મત્તિકા ભવિસ્સામિ, ભૂનહતા પંસુના ચ પરિકિણ્ણા;

    ‘‘Ummattikā bhavissāmi, bhūnahatā paṃsunā ca parikiṇṇā;

    સચે ચન્દવરં હન્તિ, પાણા મે દેવ રુજ્ઝન્તિ.

    Sace candavaraṃ hanti, pāṇā me deva rujjhanti.

    ૧૦૮૭.

    1087.

    ‘‘ઉમ્મત્તિકા ભવિસ્સામિ, ભૂનહતા પંસુના ચ પરિકિણ્ણા;

    ‘‘Ummattikā bhavissāmi, bhūnahatā paṃsunā ca parikiṇṇā;

    સચે સૂરિયવરં હન્તિ, પાણા મે દેવ રુજ્ઝન્તી’’તિ.

    Sace sūriyavaraṃ hanti, pāṇā me deva rujjhantī’’ti.

    તત્થ ભૂનહતાતિ હતવુડ્ઢિ. પંસુના ચ પરિકિણ્ણાતિ પંસુપરિકિણ્ણસરીરા ઉમ્મત્તિકા હુત્વા વિચરિસ્સામિ.

    Tattha bhūnahatāti hatavuḍḍhi. Paṃsunā ca parikiṇṇāti paṃsuparikiṇṇasarīrā ummattikā hutvā vicarissāmi.

    સા એવં પરિદેવન્તીપિ રઞ્ઞો સન્તિકા કિઞ્ચિ કથં અલભિત્વા ‘‘મમ પુત્તો તુમ્હાકં કુજ્ઝિત્વા ગતો ભવિસ્સતિ, કિસ્સ નં તુમ્હે ન નિવત્તેથા’’તિ કુમારસ્સ ચતસ્સો ભરિયાયો આલિઙ્ગિત્વા પરિદેવન્તી આહ –

    Sā evaṃ paridevantīpi rañño santikā kiñci kathaṃ alabhitvā ‘‘mama putto tumhākaṃ kujjhitvā gato bhavissati, kissa naṃ tumhe na nivattethā’’ti kumārassa catasso bhariyāyo āliṅgitvā paridevantī āha –

    ૧૦૮૮.

    1088.

    ‘‘કિન્નુમા ન રમાપેય્યું, અઞ્ઞમઞ્ઞં પિયંવદા;

    ‘‘Kinnumā na ramāpeyyuṃ, aññamaññaṃ piyaṃvadā;

    ઘટ્ટિકા ઉપરિક્ખી ચ, પોક્ખરણી ચ ભારિકા;

    Ghaṭṭikā uparikkhī ca, pokkharaṇī ca bhārikā;

    ચન્દસૂરિયેસુ નચ્ચન્તિયો, સમા તાસં ન વિજ્જતી’’તિ.

    Candasūriyesu naccantiyo, samā tāsaṃ na vijjatī’’ti.

    તત્થ કિન્નુમા ન રમાપેય્યુન્તિ કેન કારણેન ઇમા ઘટ્ટિકાતિઆદિકા ચતસ્સો અઞ્ઞમઞ્ઞં પિયંવદા ચન્દસૂરિયકુમારાનં સન્તિકે નચ્ચન્તિયો મમ પુત્તે ન રમાપયિંસુ, ઉક્કણ્ઠાપયિંસુ. સકલજમ્બુદીપસ્મિઞ્હિ નચ્ચે વા ગીતે વા સમા અઞ્ઞા કાચિ તાસં ન વિજ્જતીતિ અત્થો.

    Tattha kinnumā na ramāpeyyunti kena kāraṇena imā ghaṭṭikātiādikā catasso aññamaññaṃ piyaṃvadā candasūriyakumārānaṃ santike naccantiyo mama putte na ramāpayiṃsu, ukkaṇṭhāpayiṃsu. Sakalajambudīpasmiñhi nacce vā gīte vā samā aññā kāci tāsaṃ na vijjatīti attho.

    ઇતિ સા સુણ્હાહિ સદ્ધિં પરિદેવિત્વા અઞ્ઞં ગહેતબ્બગ્ગહણં અપસ્સન્તી ખણ્ડહાલં અક્કોસમાના અટ્ઠ ગાથા અભાસિ –

    Iti sā suṇhāhi saddhiṃ paridevitvā aññaṃ gahetabbaggahaṇaṃ apassantī khaṇḍahālaṃ akkosamānā aṭṭha gāthā abhāsi –

    ૧૦૮૯.

    1089.

    ‘‘ઇમં મય્હં હદયસોકં, પટિમુઞ્ચતુ ખણ્ડહાલ તવ માતા;

    ‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava mātā;

    યો મય્હં હદયસોકો, ચન્દમ્હિ વધાય નિન્નીતે.

    Yo mayhaṃ hadayasoko, candamhi vadhāya ninnīte.

    ૧૦૯૦.

    1090.

    ‘‘ઇમં મય્હં હદયસોકં, પટિમુઞ્ચતુ ખણ્ડહાલ તવ માતા;

    ‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava mātā;

    યો મય્હં હદયસોકો, સૂરિયમ્હિ વધાય નિન્નીતે.

    Yo mayhaṃ hadayasoko, sūriyamhi vadhāya ninnīte.

    ૧૦૯૧.

    1091.

    ‘‘ઇમં મય્હં હદયસોકં, પટિમુઞ્ચતુ ખણ્ડહાલ તવ જાયા;

    ‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava jāyā;

    યો મય્હં હદયસોકો, ચન્દમ્હિ વધાય નિન્નીતે.

    Yo mayhaṃ hadayasoko, candamhi vadhāya ninnīte.

    ૧૦૯૨.

    1092.

    ‘‘ઇમં મય્હં હદયસોકં, પટિમુઞ્ચતુ ખણ્ડહાલ તવ જાયા;

    ‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava jāyā;

    યો મય્હં હદયસોકો, સૂરિયમ્હિ વધાય નિન્નીતે.

    Yo mayhaṃ hadayasoko, sūriyamhi vadhāya ninnīte.

    ૧૦૯૩.

    1093.

    ‘‘મા ચ પુત્તે મા ચ પતિં, અદ્દક્ખિ ખણ્ડહાલ તવ માતા;

    ‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava mātā;

    યો ઘાતેસિ કુમારે, અદૂસકે સીહસઙ્કાસે.

    Yo ghātesi kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.

    ૧૦૯૪.

    1094.

    ‘‘મા ચ પુત્તે મા ચ પતિં, અદ્દક્ખિ ખણ્ડહાલ તવ માતા;

    ‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava mātā;

    યો ઘાતેસિ કુમારે, અપેક્ખિતે સબ્બલોકસ્સ.

    Yo ghātesi kumāre, apekkhite sabbalokassa.

    ૧૦૯૫.

    1095.

    ‘‘મા ચ પુત્તે મા ચ પતિં, અદ્દક્ખિ ખણ્ડહાલ તવ જાયા;

    ‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava jāyā;

    યો ઘાતેસિ કુમારે, અદૂસકે સીહસઙ્કાસે.

    Yo ghātesi kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.

    ૧૦૯૬.

    1096.

    ‘‘મા ચ પુત્તે મા ચ પતિં, અદ્દક્ખિ ખણ્ડહાલ તવ જાયા;

    ‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava jāyā;

    યો ઘાતેસિ કુમારે, અપેક્ખિતે સબ્બલોકસ્સા’’તિ.

    Yo ghātesi kumāre, apekkhite sabbalokassā’’ti.

    તત્થ ઇમં મય્હન્તિ મય્હં ઇમં હદયસોકં દુક્ખં. પટિમુઞ્ચતૂતિ પવિસતુ પાપુણાતુ. યો ઘાતેસીતિ યો ત્વં ઘાતેસિ. અપેક્ખિતેતિ સબ્બલોકેન ઓલોકિતે દિસ્સમાને મારેસીતિ અત્થો.

    Tattha imaṃ mayhanti mayhaṃ imaṃ hadayasokaṃ dukkhaṃ. Paṭimuñcatūti pavisatu pāpuṇātu. Yo ghātesīti yo tvaṃ ghātesi. Apekkhiteti sabbalokena olokite dissamāne māresīti attho.

    બોધિસત્તો યઞ્ઞાવાટેપિ પિતરં યાચન્તો આહ –

    Bodhisatto yaññāvāṭepi pitaraṃ yācanto āha –

    ૧૦૯૭.

    1097.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, હત્થી અસ્સે ચ પાલેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.

    ૧૦૯૮.

    1098.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, હત્થિછકણાનિ ઉજ્ઝેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.

    ૧૦૯૯.

    1099.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    અપિ નિગળબન્ધકાપિ, અસ્સછકણાનિ ઉજ્ઝેમ.

    Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.

    ૧૧૦૦.

    1100.

    ‘‘મા નો દેવ અવધિ, દાસે નો દેહિ ખણ્ડહાલસ્સ;

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    યસ્સ હોન્તિ તવ કામા, અપિ રટ્ઠા પબ્બાજિતા;

    Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;

    ભિક્ખાચરિયં ચરિસ્સામ.

    Bhikkhācariyaṃ carissāma.

    ૧૧૦૧.

    1101.

    ‘‘દિબ્બં દેવ ઉપયાચન્તિ, પુત્તત્થિકાપિ દલિદ્દા;

    ‘‘Dibbaṃ deva upayācanti, puttatthikāpi daliddā;

    પટિભાનાનિપિ હિત્વા, પુત્તે ન લભન્તિ એકચ્ચા.

    Paṭibhānānipi hitvā, putte na labhanti ekaccā.

    ૧૧૦૨.

    1102.

    ‘‘આસીસિકાનિ કરોન્તિ, પુત્તા નો જાયન્તુ તતો પપુત્તા;

    ‘‘Āsīsikāni karonti, puttā no jāyantu tato paputtā;

    અથ નો અકારણસ્મા, યઞ્ઞત્થાય દેવ ઘાતેસિ.

    Atha no akāraṇasmā, yaññatthāya deva ghātesi.

    ૧૧૦૩.

    1103.

    ‘‘ઉપયાચિતકેન પુત્તં લભન્તિ, મા તાત નો અઘાતેસિ;

    ‘‘Upayācitakena puttaṃ labhanti, mā tāta no aghātesi;

    મા કિચ્છાલદ્ધકેહિ પુત્તેહિ, યજિત્થો ઇમં યઞ્ઞં.

    Mā kicchāladdhakehi puttehi, yajittho imaṃ yaññaṃ.

    ૧૧૦૪.

    1104.

    ‘‘ઉપયાચિતકેન પુત્તં લભન્તિ, મા તાત નો અઘાતેસિ;

    ‘‘Upayācitakena puttaṃ labhanti, mā tāta no aghātesi;

    મા કપણલદ્ધકેહિ પુત્તેહિ, અમ્માય નો વિપ્પવાસેહી’’તિ.

    Mā kapaṇaladdhakehi puttehi, ammāya no vippavāsehī’’ti.

    તત્થ દિબ્બન્તિ દેવ, અપુત્તિકા દલિદ્દાપિ નારિયો પુત્તત્થિકા હુત્વા બહું પણ્ણાકારં કરિત્વા પુત્તં વા ધીતરં વા લભામાતિ દિબ્યં ઉપયાચન્તિ. પટિભાનાનિપિ હિત્વાતિ દોહળાનિ છડ્ડેત્વાપિ, અલભિત્વાપીતિ અત્થો. ઇદં વુત્તં હોતિ – મહારાજ, નારીનઞ્હિ ઉપ્પન્નં દોહળં અલભિત્વા ગબ્ભો સુસ્સિત્વા નસ્સતિ. તત્થ એકચ્ચા યાચન્તાપિ પુત્તે અલભમાના, કાચિ લદ્ધમ્પિ દોહળં પહાય અપરિભુઞ્જિત્વા ન લભન્તિ, કાચિ દોહળં અલભમાના ન લભન્તિ. મય્હં પન માતા ઉપ્પન્નં દોહળં લભિત્વા પરિભુઞ્જિત્વા ઉપ્પન્નં ગબ્ભં અનાસેત્વા પુત્તે પટિલભિ. એવં પટિલદ્ધે મા નો અવધીતિ યાચતિ.

    Tattha dibbanti deva, aputtikā daliddāpi nāriyo puttatthikā hutvā bahuṃ paṇṇākāraṃ karitvā puttaṃ vā dhītaraṃ vā labhāmāti dibyaṃ upayācanti. Paṭibhānānipi hitvāti dohaḷāni chaḍḍetvāpi, alabhitvāpīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – mahārāja, nārīnañhi uppannaṃ dohaḷaṃ alabhitvā gabbho sussitvā nassati. Tattha ekaccā yācantāpi putte alabhamānā, kāci laddhampi dohaḷaṃ pahāya aparibhuñjitvā na labhanti, kāci dohaḷaṃ alabhamānā na labhanti. Mayhaṃ pana mātā uppannaṃ dohaḷaṃ labhitvā paribhuñjitvā uppannaṃ gabbhaṃ anāsetvā putte paṭilabhi. Evaṃ paṭiladdhe mā no avadhīti yācati.

    આસીસિકાનીતિ મહારાજ, ઇમે સત્તા આસીસં કરોન્તિ. કિન્તિ? પુત્તા નો જાયન્તૂતિ. તતો પપુત્તાતિ પુત્તાનમ્પિ નો પુત્તા જાયન્તૂતિ. અથ નો અકારણસ્માતિ અથ ત્વં અમ્હે અકારણેન યઞ્ઞત્થાય ઘાતેસિ. ઉપયાચિતકેનાતિ દેવતાનં આયાચનેન. કપણલદ્ધકેહીતિ કપણા વિય હુત્વા લદ્ધકેહિ. પુત્તેહીતિ અમ્હેહિ સદ્ધિં અમ્હાકં અમ્માય મા વિપ્પવાસેહિ, મા નો માતરા સદ્ધિં વિપ્પવાસં કરીતિ વદતિ.

    Āsīsikānīti mahārāja, ime sattā āsīsaṃ karonti. Kinti? Puttā no jāyantūti. Tato paputtāti puttānampi no puttā jāyantūti. Atha no akāraṇasmāti atha tvaṃ amhe akāraṇena yaññatthāya ghātesi. Upayācitakenāti devatānaṃ āyācanena. Kapaṇaladdhakehīti kapaṇā viya hutvā laddhakehi. Puttehīti amhehi saddhiṃ amhākaṃ ammāya mā vippavāsehi, mā no mātarā saddhiṃ vippavāsaṃ karīti vadati.

    સો એવં વદન્તોપિ પિતુ સન્તિકા કિઞ્ચિ કથં અલભિત્વા માતુ પાદમૂલે નિપતિત્વા પરિદેવમાનો આહ –

    So evaṃ vadantopi pitu santikā kiñci kathaṃ alabhitvā mātu pādamūle nipatitvā paridevamāno āha –

    ૧૧૦૫.

    1105.

    ‘‘બહુદુક્ખા પોસિય ચન્દં, અમ્મ તુવં જીયસે પુત્તં;

    ‘‘Bahudukkhā posiya candaṃ, amma tuvaṃ jīyase puttaṃ;

    વન્દામિ ખો તે પાદે, લભતં તાતો પરલોકં.

    Vandāmi kho te pāde, labhataṃ tāto paralokaṃ.

    ૧૧૦૬.

    1106.

    ‘‘હન્દ ચ મં ઉપગૂહ, પાદે તે અમ્મ વન્દિતું દેહિ;

    ‘‘Handa ca maṃ upagūha, pāde te amma vandituṃ dehi;

    ગચ્છામિ દાનિ પવાસં, યઞ્ઞત્થાય એકરાજસ્સ.

    Gacchāmi dāni pavāsaṃ, yaññatthāya ekarājassa.

    ૧૧૦૭.

    1107.

    ‘‘હન્દ ચ મં ઉપગૂહ, પાદે તે અમ્મ વન્દિતું દેહિ;

    ‘‘Handa ca maṃ upagūha, pāde te amma vandituṃ dehi;

    ગચ્છામિ દાનિ પવાસં, માતુ કત્વા હદયસોકં.

    Gacchāmi dāni pavāsaṃ, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ૧૧૦૮.

    1108.

    ‘‘હન્દ ચ મં ઉપગૂહ, પાદે તે અમ્મ વન્દિતું દેહિ;

    ‘‘Handa ca maṃ upagūha, pāde te amma vandituṃ dehi;

    ગચ્છામિ દાનિ પવાસં, જનસ્સ કત્વા હદયસોક’’ન્તિ.

    Gacchāmi dāni pavāsaṃ, janassa katvā hadayasoka’’nti.

    તત્થ બહુદુક્ખા પોસિયાતિ બહૂહિ દુક્ખેહિ પોસિય. ચન્દન્તિ મં ચન્દકુમારં એવં પોસેત્વા ઇદાનિ, અમ્મ, ત્વં જીયસે પુત્તં. લભતં તાતો પરલોકન્તિ પિતા મે ભોગસમ્પન્નં પરલોકં લભતુ. ઉપગૂહાતિ આલિઙ્ગ પરિસ્સજ. પવાસન્તિ પુન અનાગમનાય અચ્ચન્તં વિપ્પવાસં ગચ્છામિ.

    Tattha bahudukkhā posiyāti bahūhi dukkhehi posiya. Candanti maṃ candakumāraṃ evaṃ posetvā idāni, amma, tvaṃ jīyase puttaṃ. Labhataṃ tāto paralokanti pitā me bhogasampannaṃ paralokaṃ labhatu. Upagūhāti āliṅga parissaja. Pavāsanti puna anāgamanāya accantaṃ vippavāsaṃ gacchāmi.

    અથસ્સ માતા પરિદેવન્તી ચતસ્સો ગાથા અભાસિ –

    Athassa mātā paridevantī catasso gāthā abhāsi –

    ૧૧૦૯.

    1109.

    ‘‘હન્દ ચ પદુમપત્તાનં, મોળિં બન્ધસ્સુ ગોતમિપુત્ત;

    ‘‘Handa ca padumapattānaṃ, moḷiṃ bandhassu gotamiputta;

    ચમ્પકદલમિસ્સાયો, એસા તે પોરાણિકા પકતિ.

    Campakadalamissāyo, esā te porāṇikā pakati.

    ૧૧૧૦.

    1110.

    ‘‘હન્દ ચ વિલેપનં તે, પચ્છિમકં ચન્દનં વિલિમ્પસ્સુ;

    ‘‘Handa ca vilepanaṃ te, pacchimakaṃ candanaṃ vilimpassu;

    યેહિ ચ સુવિલિત્તો, સોભસિ રાજપરિસાયં.

    Yehi ca suvilitto, sobhasi rājaparisāyaṃ.

    ૧૧૧૧.

    1111.

    ‘‘હન્દ ચ મુદુકાનિ વત્થાનિ, પચ્છિમકં કાસિકં નિવાસેહિ;

    ‘‘Handa ca mudukāni vatthāni, pacchimakaṃ kāsikaṃ nivāsehi;

    યેહિ ચ સુનિવત્થો, સોભસિ રાજપરિસાયં.

    Yehi ca sunivattho, sobhasi rājaparisāyaṃ.

    ૧૧૧૨.

    1112.

    ‘‘મુત્તામણિકનકવિભૂસિતાનિ , ગણ્હસ્સુ હત્થાભરણાનિ;

    ‘‘Muttāmaṇikanakavibhūsitāni , gaṇhassu hatthābharaṇāni;

    યેહિ ચ હત્થાભરણેહિ, સોભસિ રાજપરિસાય’’ન્તિ.

    Yehi ca hatthābharaṇehi, sobhasi rājaparisāya’’nti.

    તત્થ પદુમપત્તાનન્તિ પદુમપત્તવેઠનં નામેકં પસાધનં, તં સન્ધાયેવમાહ. તવ વિપ્પકિણ્ણં મોળિં ઉક્ખિપિત્વા પદુમપત્તવેઠનેન યોજેત્વા બન્ધાતિ અત્થો. ગોતમિપુત્તાતિ ચન્દકુમારં આલપતિ. ચમ્પકદલમિસ્સાયોતિ અબ્ભન્તરિમેહિ ચમ્પકદલેહિ મિસ્સિતા વણ્ણગન્ધસમ્પન્ના નાનાપુપ્ફમાલા પિલન્ધસ્સુ. એસા તેતિ એસા તવ પોરાણિકા પકતિ, તમેવ ગણ્હસ્સુ પુત્તાતિ પરિદેવતિ. યેહિ ચાતિ યેહિ લોહિતચન્દનવિલેપનેહિ વિલિત્તો રાજપરિસાય સોભસિ, તાનિ વિલિમ્પસ્સૂતિ અત્થો. કાસિકન્તિ સતસહસ્સગ્ઘનકં કાસિકવત્થં. ગણ્હસ્સૂતિ પિલન્ધસ્સુ.

    Tattha padumapattānanti padumapattaveṭhanaṃ nāmekaṃ pasādhanaṃ, taṃ sandhāyevamāha. Tava vippakiṇṇaṃ moḷiṃ ukkhipitvā padumapattaveṭhanena yojetvā bandhāti attho. Gotamiputtāti candakumāraṃ ālapati. Campakadalamissāyoti abbhantarimehi campakadalehi missitā vaṇṇagandhasampannā nānāpupphamālā pilandhassu. Esā teti esā tava porāṇikā pakati, tameva gaṇhassu puttāti paridevati. Yehi cāti yehi lohitacandanavilepanehi vilitto rājaparisāya sobhasi, tāni vilimpassūti attho. Kāsikanti satasahassagghanakaṃ kāsikavatthaṃ. Gaṇhassūti pilandhassu.

    ઇદાનિસ્સ ચન્દા નામ અગ્ગમહેસી તસ્સ પાદમૂલે નિપતિત્વા પરિદેવમાના આહ –

    Idānissa candā nāma aggamahesī tassa pādamūle nipatitvā paridevamānā āha –

    ૧૧૧૩.

    1113.

    ‘‘ન હિ નૂનાયં રટ્ઠપાલો, ભૂમિપતિ જનપદસ્સ દાયાદો;

    ‘‘Na hi nūnāyaṃ raṭṭhapālo, bhūmipati janapadassa dāyādo;

    લોકિસ્સરો મહન્તો, પુત્તે સ્નેહં જનયતી’’તિ.

    Lokissaro mahanto, putte snehaṃ janayatī’’ti.

    તં સુત્વા રાજા ગાથમાહ –

    Taṃ sutvā rājā gāthamāha –

    ૧૧૧૪.

    1114.

    ‘‘મય્હમ્પિ પિયા પુત્તા, અત્તા ચ પિયો તુમ્હે ચ ભરિયાયો;

    ‘‘Mayhampi piyā puttā, attā ca piyo tumhe ca bhariyāyo;

    સગ્ગઞ્ચ પત્થયાનો, તેનાહં ઘાતયિસ્સામી’’તિ.

    Saggañca patthayāno, tenāhaṃ ghātayissāmī’’ti.

    તસ્સત્થો – કિંકારણા પુત્તસિનેહં ન જનેમિ? ન કેવલં ગોતમિયા એવ, અથ ખો મય્હમ્પિ પિયા પુત્તા, તથા અત્તા ચ તુમ્હે ચ સુણ્હાયો ભરિયાયો ચ પિયાયેવ. એવં સન્તેપિ સગ્ગઞ્ચ પત્થયાનો અહં સગ્ગં પત્થેન્તો, તેન કારણેન એતે ઘાતયિસ્સામિ, મા ચિન્તયિત્થ, સબ્બેપેતે મયા સદ્ધિં દેવલોકં એકતો ગમિસ્સન્તીતિ.

    Tassattho – kiṃkāraṇā puttasinehaṃ na janemi? Na kevalaṃ gotamiyā eva, atha kho mayhampi piyā puttā, tathā attā ca tumhe ca suṇhāyo bhariyāyo ca piyāyeva. Evaṃ santepi saggañca patthayāno ahaṃ saggaṃ patthento, tena kāraṇena ete ghātayissāmi, mā cintayittha, sabbepete mayā saddhiṃ devalokaṃ ekato gamissantīti.

    ચન્દા આહ –

    Candā āha –

    ૧૧૧૫.

    1115.

    ‘‘મં પઠમં ઘાતેહિ, મા મે હદયં દુક્ખં ફાલેસિ;

    ‘‘Maṃ paṭhamaṃ ghātehi, mā me hadayaṃ dukkhaṃ phālesi;

    અલઙ્કતો સુન્દરકો, પુત્તો દેવ તવ સુખુમાલો.

    Alaṅkato sundarako, putto deva tava sukhumālo.

    ૧૧૧૬.

    1116.

    ‘‘હન્દય્ય મં હનસ્સુ, પરલોકે ચન્દકેન હેસ્સામિ;

    ‘‘Handayya maṃ hanassu, paraloke candakena hessāmi;

    પુઞ્ઞં કરસ્સુ વિપુલં, વિચરામ ઉભોપિ પરલોકે’’તિ.

    Puññaṃ karassu vipulaṃ, vicarāma ubhopi paraloke’’ti.

    તત્થ પઠમન્તિ દેવ, મમ સામિકતો પઠમતરં મં ઘાતેહિ. દુક્ખન્તિ ચન્દસ્સ મરણદુક્ખં મમ હદયં મા ફાલેસિ. અલઙ્કતોતિ અયં મમ એકોવ અલં પરિયત્તોતિ એવં અલઙ્કતો. એવરૂપં નામ પુત્તં મા ઘાતયિ, મહારાજાતિ દીપેતિ. હન્દય્યાતિ હન્દ, અય્ય, રાજાનં આલપન્તી એવમાહ. પરલોકે ચન્દકેનાતિ ચન્દેન સદ્ધિં પરલોકે ભવિસ્સામિ. વિચરામ ઉભોપિ પરલોકેતિ તયા એકતો ઘાતિતા ઉભોપિ પરલોકે સુખં અનુભવન્તા વિચરામ, મા નો સગ્ગન્તરાયમકાસીતિ.

    Tattha paṭhamanti deva, mama sāmikato paṭhamataraṃ maṃ ghātehi. Dukkhanti candassa maraṇadukkhaṃ mama hadayaṃ mā phālesi. Alaṅkatoti ayaṃ mama ekova alaṃ pariyattoti evaṃ alaṅkato. Evarūpaṃ nāma puttaṃ mā ghātayi, mahārājāti dīpeti. Handayyāti handa, ayya, rājānaṃ ālapantī evamāha. Paraloke candakenāti candena saddhiṃ paraloke bhavissāmi. Vicarāma ubhopi paraloketi tayā ekato ghātitā ubhopi paraloke sukhaṃ anubhavantā vicarāma, mā no saggantarāyamakāsīti.

    રાજા આહ –

    Rājā āha –

    ૧૧૧૭.

    1117.

    ‘‘મા ત્વં ચન્દે રુચ્ચિ મરણં, બહુકા તવ દેવરા વિસાલક્ખિ;

    ‘‘Mā tvaṃ cande rucci maraṇaṃ, bahukā tava devarā visālakkhi;

    તે તં રમયિસ્સન્તિ, યિટ્ઠસ્મિં ગોતમિપુત્તે’’તિ.

    Te taṃ ramayissanti, yiṭṭhasmiṃ gotamiputte’’ti.

    તત્થ મા ત્વં ચન્દે રુચ્ચીતિ મા ત્વં અત્તનો મરણં રોચેસિ. ‘‘મા રુદ્દી’’તિપિ પાઠો, મા રોદીતિ અત્થો. દેવરાતિ પતિભાતુકા.

    Tattha mā tvaṃ cande ruccīti mā tvaṃ attano maraṇaṃ rocesi. ‘‘Mā ruddī’’tipi pāṭho, mā rodīti attho. Devarāti patibhātukā.

    તતો પરં સત્થા –

    Tato paraṃ satthā –

    ૧૧૧૮.

    1118.

    ‘‘એવં વુત્તે ચન્દા અત્તાનં, હન્તિ હત્થતલકેહી’’તિ. – ઉપડ્ઢગાથમાહ;

    ‘‘Evaṃ vutte candā attānaṃ, hanti hatthatalakehī’’ti. – upaḍḍhagāthamāha;

    તતો પરં તસ્સાયેવ વિલાપો હોતિ –

    Tato paraṃ tassāyeva vilāpo hoti –

    ‘‘અલમેત્થ જીવિતેન, પિસ્સામિ વિસં મરિસ્સામિ.

    ‘‘Alamettha jīvitena, pissāmi visaṃ marissāmi.

    ૧૧૧૯.

    1119.

    ‘‘ન હિ નૂનિમસ્સ રઞ્ઞો, મિત્તામચ્ચા ચ વિજ્જરે સુહદા;

    ‘‘Na hi nūnimassa rañño, mittāmaccā ca vijjare suhadā;

    યે ન વદન્તિ રાજાનં, ‘મા ઘાતયિ ઓરસે પુત્તે’.

    Ye na vadanti rājānaṃ, ‘mā ghātayi orase putte’.

    ૧૧૨૦.

    1120.

    ‘‘ન હિ નૂનિમસ્સ રઞ્ઞો, ઞાતી મિત્તા ચ વિજ્જરે સુહદા;

    ‘‘Na hi nūnimassa rañño, ñātī mittā ca vijjare suhadā;

    યે ન વદન્તિ રાજાનં, ‘મા ઘાતયિ અત્રજે પુત્તે’.

    Ye na vadanti rājānaṃ, ‘mā ghātayi atraje putte’.

    ૧૧૨૧.

    1121.

    ‘‘ઇમે તેપિ મય્હં પુત્તા, ગુણિનો કાયૂરધારિનો રાજ;

    ‘‘Ime tepi mayhaṃ puttā, guṇino kāyūradhārino rāja;

    તેહિપિ યજસ્સુ યઞ્ઞં, અથ મુઞ્ચતુ ગોતમિપુત્તે.

    Tehipi yajassu yaññaṃ, atha muñcatu gotamiputte.

    ૧૧૨૨.

    1122.

    ‘‘બિલસતં મં કત્વાન, યજસ્સુ સત્તધા મહારાજ;

    ‘‘Bilasataṃ maṃ katvāna, yajassu sattadhā mahārāja;

    મા જેટ્ઠપુત્તમવધિ, અદૂસકં સીહસઙ્કાસં.

    Mā jeṭṭhaputtamavadhi, adūsakaṃ sīhasaṅkāsaṃ.

    ૧૧૨૩.

    1123.

    ‘‘બિલસતં મં કત્વાન, યજસ્સુ સત્તધા મહારાજ;

    ‘‘Bilasataṃ maṃ katvāna, yajassu sattadhā mahārāja;

    મા જેટ્ઠપુત્તમવધિ, અપેક્ખિતં સબ્બલોકસ્સા’’તિ.

    Mā jeṭṭhaputtamavadhi, apekkhitaṃ sabbalokassā’’ti.

    તત્થ એવન્તિ એવં અન્ધબાલેન એકરાજેન વુત્તે. હન્તીતિ ‘‘કિં નામેતં કથેસી’’તિ વત્વા હત્થતલેહિ અત્તાનં હન્તિ. પિસ્સામીતિ પિવિસ્સામિ. ઇમે તેપીતિ વસુલકુમારં આદિં કત્વા સેસદારકે હત્થે ગહેત્વા રઞ્ઞો પાદમૂલે ઠિતા એવમાહ. ગુણિનોતિ માલાગુણઆભરણેહિ સમન્નાગતા. કાયૂરધારિનોતિ કાયૂરપસાધનધરા. બિલસતન્તિ મહારાજ, મં ઘાતેત્વા કોટ્ઠાસસતં કત્વા સત્તધા સત્તસુ ઠાનેસુ યઞ્ઞં યજસ્સુ.

    Tattha evanti evaṃ andhabālena ekarājena vutte. Hantīti ‘‘kiṃ nāmetaṃ kathesī’’ti vatvā hatthatalehi attānaṃ hanti. Pissāmīti pivissāmi. Ime tepīti vasulakumāraṃ ādiṃ katvā sesadārake hatthe gahetvā rañño pādamūle ṭhitā evamāha. Guṇinoti mālāguṇaābharaṇehi samannāgatā. Kāyūradhārinoti kāyūrapasādhanadharā. Bilasatanti mahārāja, maṃ ghātetvā koṭṭhāsasataṃ katvā sattadhā sattasu ṭhānesu yaññaṃ yajassu.

    ઇતિ સા રઞ્ઞો સન્તિકે ઇમાહિ ગાથાહિ પરિદેવિત્વા અસ્સાસં અલભમાના બોધિસત્તસ્સેવ સન્તિકં ગન્ત્વા પરિદેવમાના અટ્ઠાસિ. અથ નં સો આહ – ‘‘ચન્દે, મયા જીવમાનેન તુય્હં તસ્મિં તસ્મિં વત્થુસ્મિં સુભણિતે સુકથિતે ઉચ્ચાવચાનિ મણિમુત્તાદીનિ બહૂનિ આભરણાનિ દિન્નાનિ, અજ્જ પન તે ઇદં પચ્છિમદાનં, સરીરારુળ્હં આભરણં દમ્મિ, ગણ્હાહિ ન’’ન્તિ. ઇમમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Iti sā rañño santike imāhi gāthāhi paridevitvā assāsaṃ alabhamānā bodhisattasseva santikaṃ gantvā paridevamānā aṭṭhāsi. Atha naṃ so āha – ‘‘cande, mayā jīvamānena tuyhaṃ tasmiṃ tasmiṃ vatthusmiṃ subhaṇite sukathite uccāvacāni maṇimuttādīni bahūni ābharaṇāni dinnāni, ajja pana te idaṃ pacchimadānaṃ, sarīrāruḷhaṃ ābharaṇaṃ dammi, gaṇhāhi na’’nti. Imamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૧૨૪.

    1124.

    ‘‘બહુકા તવ દિન્નાભરણા, ઉચ્ચાવચા સુભણિતમ્હિ;

    ‘‘Bahukā tava dinnābharaṇā, uccāvacā subhaṇitamhi;

    મુત્તામણિવેળુરિયા, એતં તે પચ્છિમકં દાન’’ન્તિ.

    Muttāmaṇiveḷuriyā, etaṃ te pacchimakaṃ dāna’’nti.

    ચન્દાદેવીપિ તં સુત્વા તતો પરાહિ નવહિ ગાથાહિ વિલપિ –

    Candādevīpi taṃ sutvā tato parāhi navahi gāthāhi vilapi –

    ૧૧૨૫.

    1125.

    ‘‘યેસં પુબ્બે ખન્ધેસુ, ફુલ્લા માલાગુણા વિવત્તિંસુ;

    ‘‘Yesaṃ pubbe khandhesu, phullā mālāguṇā vivattiṃsu;

    તેસજ્જપિ સુનિસિતો, નેત્તિંસો વિવત્તિસ્સતિ ખન્ધેસુ.

    Tesajjapi sunisito, nettiṃso vivattissati khandhesu.

    ૧૧૨૬.

    1126.

    ‘‘યેસં પુબ્બે ખન્ધેસુ, ચિત્તા માલાગુણા વિવત્તિંસુ;

    ‘‘Yesaṃ pubbe khandhesu, cittā mālāguṇā vivattiṃsu;

    તેસજ્જપિ સુનિસિતો, નેત્તિંસો વિવત્તિસ્સતિ ખન્ધેસુ.

    Tesajjapi sunisito, nettiṃso vivattissati khandhesu.

    ૧૧૨૭.

    1127.

    ‘‘અચિરં વત નેત્તિંસો, વિવત્તિસ્સકિ રાજપુત્તાનં ખન્ધેસુ;

    ‘‘Aciraṃ vata nettiṃso, vivattissaki rājaputtānaṃ khandhesu;

    અથ મમ હદયં ન ફલતિ, તાવ દળ્હબન્ધઞ્ચ મે આસિ.

    Atha mama hadayaṃ na phalati, tāva daḷhabandhañca me āsi.

    ૧૧૨૮.

    1128.

    ‘‘કાસિકસુચિવત્થધરા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નિય્યાથ ચન્દસૂરિયા, યઞ્ઞત્થાય એકરાજસ્સ.

    Niyyātha candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.

    ૧૧૨૯.

    1129.

    ‘‘કાસિકસુચિવત્થધરા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નિય્યાથ ચન્દસૂરિયા, માતુ કત્વા હદયસોકં.

    Niyyātha candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ૧૧૩૦.

    1130.

    ‘‘કાસિકસુચિવત્થધરા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નિય્યાથ ચન્દસૂરિયા, જનસ્સ કત્વા હદયસોકં.

    Niyyātha candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.

    ૧૧૩૧.

    1131.

    ‘‘મંસરસભોજના ન્હાપકસુન્હાપિતા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નિય્યાથ ચન્દસૂરિયા, યઞ્ઞત્થાય એકરાજસ્સ.

    Niyyātha candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.

    ૧૧૩૨.

    1132.

    ‘‘મંસરસભોજના ન્હાપકસુન્હાપિતા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નિય્યાથ ચન્દસૂરિયા, માતુ કત્વા હદયસોકં.

    Niyyātha candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ૧૧૩૩.

    1133.

    ‘‘મંસરસભોજના ન્હાપકસુન્હાપિતા, કુણ્ડલિનો અગલુચન્દનવિલિત્તા;

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    નિય્યાથ ચન્દસૂરિયા, જનસ્સ કત્વા હદયસોક’’ન્તિ.

    Niyyātha candasūriyā, janassa katvā hadayasoka’’nti.

    તત્થ માલાગુણાતિ પુપ્ફદામાનિ. તેસજ્જાતિ તેસં અજ્જ. નેત્તિંસોતિ અસિ. વિવત્તિસ્સતીતિ પતિસ્સતિ. અચિરં વતાતિ અચિરેન વત. ન ફલતીતિ ન ભિજ્જતિ. તાવ દળ્હબન્ધઞ્ચ મે આસીતિ અતિવિય થિરબન્ધનં મે હદયં ભવિસ્સતીતિ અત્થો. નિય્યાથાતિ ગચ્છથ.

    Tattha mālāguṇāti pupphadāmāni. Tesajjāti tesaṃ ajja. Nettiṃsoti asi. Vivattissatīti patissati. Aciraṃ vatāti acirena vata. Na phalatīti na bhijjati. Tāva daḷhabandhañcame āsīti ativiya thirabandhanaṃ me hadayaṃ bhavissatīti attho. Niyyāthāti gacchatha.

    એવં તસ્સા પરિદેવન્તિયાવ યઞ્ઞાવાટે સબ્બકમ્મં નિટ્ઠાસિ. રાજપુત્તં નેત્વા ગીવં ઓનામેત્વા નિસીદાપેસું. ખણ્ડહાલો સુવણ્ણપાતિં ઉપનામેત્વા ખગ્ગં આદાય ‘‘તસ્સ ગીવં છિન્દિસ્સામી’’તિ અટ્ઠાસિ. તં દિસ્વા ચન્દાદેવી ‘‘અઞ્ઞં મે પટિસરણં નત્થિ, અત્તનો સચ્ચબલેન સામિકસ્સ સોત્થિં કરિસ્સામી’’તિ અઞ્જલિં પગ્ગય્હ પરિસાય અન્તરે વિચરન્તી સચ્ચકિરિયં અકાસિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Evaṃ tassā paridevantiyāva yaññāvāṭe sabbakammaṃ niṭṭhāsi. Rājaputtaṃ netvā gīvaṃ onāmetvā nisīdāpesuṃ. Khaṇḍahālo suvaṇṇapātiṃ upanāmetvā khaggaṃ ādāya ‘‘tassa gīvaṃ chindissāmī’’ti aṭṭhāsi. Taṃ disvā candādevī ‘‘aññaṃ me paṭisaraṇaṃ natthi, attano saccabalena sāmikassa sotthiṃ karissāmī’’ti añjaliṃ paggayha parisāya antare vicarantī saccakiriyaṃ akāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૧૩૪.

    1134.

    ‘‘સબ્બસ્મિં ઉપક્ખટસ્મિં, નિસીદિતે ચન્દસ્મિં યઞ્ઞત્થાય;

    ‘‘Sabbasmiṃ upakkhaṭasmiṃ, nisīdite candasmiṃ yaññatthāya;

    પઞ્ચાલરાજધીતા પઞ્જલિકા, સબ્બપરિસાય સમનુપરિયાયિ.

    Pañcālarājadhītā pañjalikā, sabbaparisāya samanupariyāyi.

    ૧૧૩૫.

    1135.

    ‘‘યેન સચ્ચેન ખણ્ડહાલો, પાપકમ્મં કરોતિ દુમ્મેધો;

    ‘‘Yena saccena khaṇḍahālo, pāpakammaṃ karoti dummedho;

    એતેન સચ્ચવજ્જેન, સમઙ્ગિની સામિકેન હોમિ.

    Etena saccavajjena, samaṅginī sāmikena homi.

    ૧૧૩૬.

    1136.

    ‘‘યે ઇધત્થિ અમનુસ્સા, યાનિ ચ યક્ખભૂતભબ્યાનિ;

    ‘‘Ye idhatthi amanussā, yāni ca yakkhabhūtabhabyāni;

    કરોન્તુ મે વેય્યાવટિકં, સમઙ્ગિની સામિકેન હોમિ.

    Karontu me veyyāvaṭikaṃ, samaṅginī sāmikena homi.

    ૧૧૩૭.

    1137.

    ‘‘યા દેવતા ઇધાગતા, યાનિ ચ યક્ખભૂતભબ્યાનિ;

    ‘‘Yā devatā idhāgatā, yāni ca yakkhabhūtabhabyāni;

    સરણેસિનિં અનાથં તાયથ મં, યાચામહં પતિ માહં અજેય્ય’’ન્તિ.

    Saraṇesiniṃ anāthaṃ tāyatha maṃ, yācāmahaṃ pati māhaṃ ajeyya’’nti.

    તત્થ ઉપક્ખટસ્મિન્તિ સબ્બસ્મિં યઞ્ઞસમ્ભારે સજ્જિતે પટિયત્તે. સમઙ્ગિનીતિ સમ્પયુત્તા એકસંવાસા. યે ઇધત્થીતિ યે ઇધ અત્થિ. યક્ખભૂતભબ્યાનીતિ દેવસઙ્ખાતા યક્ખા ચ વડ્ઢિત્વા ઠિતસત્તસઙ્ખાતા ભૂતા ચ ઇદાનિ વડ્ઢનકસત્તસઙ્ખાતાનિ ભબ્યાનિ ચ. વેય્યાવટિકન્તિ મય્હં વેય્યાવચ્ચં કરોન્તુ. તાયથ મન્તિ રક્ખથ મં. યાચામહન્તિ અહં વો યાચામિ. પતિ માહન્તિ પતિં અહં મા અજેય્યં.

    Tattha upakkhaṭasminti sabbasmiṃ yaññasambhāre sajjite paṭiyatte. Samaṅginīti sampayuttā ekasaṃvāsā. Ye idhatthīti ye idha atthi. Yakkhabhūtabhabyānīti devasaṅkhātā yakkhā ca vaḍḍhitvā ṭhitasattasaṅkhātā bhūtā ca idāni vaḍḍhanakasattasaṅkhātāni bhabyāni ca. Veyyāvaṭikanti mayhaṃ veyyāvaccaṃ karontu. Tāyatha manti rakkhatha maṃ. Yācāmahanti ahaṃ vo yācāmi. Pati māhanti patiṃ ahaṃ mā ajeyyaṃ.

    અથ સક્કો દેવરાજા તસ્સા પરિદેવસદ્દં સુત્વા તં પવત્તિં ઞત્વા જલિતં અયકૂટં આદાય ગન્ત્વા રાજાનં તાસેત્વા સબ્બે વિસ્સજ્જાપેસિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Atha sakko devarājā tassā paridevasaddaṃ sutvā taṃ pavattiṃ ñatvā jalitaṃ ayakūṭaṃ ādāya gantvā rājānaṃ tāsetvā sabbe vissajjāpesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૧૩૮.

    1138.

    ‘‘તં સુત્વા અમનુસ્સો, અયોકૂટં પરિબ્ભમેત્વાન;

    ‘‘Taṃ sutvā amanusso, ayokūṭaṃ paribbhametvāna;

    ભયમસ્સ જનયન્તો, રાજાનં ઇદમવોચ.

    Bhayamassa janayanto, rājānaṃ idamavoca.

    ૧૧૩૯.

    1139.

    ‘‘બુજ્ઝસ્સુ ખો રાજકલિ, મા તાહં મત્થકં નિતાળેસિં;

    ‘‘Bujjhassu kho rājakali, mā tāhaṃ matthakaṃ nitāḷesiṃ;

    મા જેટ્ઠપુત્તમવધિ, અદૂસકં સીહસઙ્કાસં.

    Mā jeṭṭhaputtamavadhi, adūsakaṃ sīhasaṅkāsaṃ.

    ૧૧૪૦.

    1140.

    ‘‘કો તે દિટ્ઠો રાજકલિ, પુત્તભરિયાયો હઞ્ઞમાનાયો;

    ‘‘Ko te diṭṭho rājakali, puttabhariyāyo haññamānāyo;

    સેટ્ઠિ ચ ગહપતયો, અદૂસકા સગ્ગકામા હિ.

    Seṭṭhi ca gahapatayo, adūsakā saggakāmā hi.

    ૧૧૪૧.

    1141.

    ‘‘તં સુત્વા ખણ્ડહાલો, રાજા ચ અબ્ભુતમિદં દિસ્વાન;

    ‘‘Taṃ sutvā khaṇḍahālo, rājā ca abbhutamidaṃ disvāna;

    સબ્બેસં બન્ધનાનિ મોચેસું, યથા તં અનુપઘાતં.

    Sabbesaṃ bandhanāni mocesuṃ, yathā taṃ anupaghātaṃ.

    ૧૧૪૨.

    1142.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    સબ્બે એકેકલેડ્ડુકમદંસુ, એસ વધો ખણ્ડહાલસ્સા’’તિ.

    Sabbe ekekaleḍḍukamadaṃsu, esa vadho khaṇḍahālassā’’ti.

    તત્થ અમનુસ્સોતિ સક્કો દેવરાજા. બુજ્ઝસ્સૂતિ જાનસ્સુ સલ્લક્ખેહિ. રાજકલીતિ રાજકાળકણ્ણિ રાજલામક. મા તાહન્તિ પાપરાજ, બુજ્ઝ, મા તે અહં મત્થકં નિતાળેસિં. કો તે દિટ્ઠોતિ કુહિં તયા દિટ્ઠપુબ્બો. સગ્ગકામા હીતિ એત્થ હીતિ નિપાતમત્તં, સગ્ગકામા સગ્ગં પત્થયમાનાતિ અત્થો. તં સુત્વાતિ, ભિક્ખવે, તં સક્કસ્સ વચનં ખણ્ડહાલો સુત્વા. અબ્ભુતમિદન્તિ રાજા ચ ઇદં સક્કસ્સ દસ્સનં પુબ્બે અભૂતં દિસ્વા. યથા તન્તિ યથા અનુપઘાતં પાણં મોચેન્તિ, એવમેવ મોચેસું. એકેકલેડ્ડુકમદંસૂતિ ભિક્ખવે, યત્તકા તસ્મિં યઞ્ઞાવાટે સમાગતા, સબ્બે એકકોલાહલં કત્વા ખણ્ડહાલસ્સ એકેકલેડ્ડુપહારં અદંસુ. એસ વધોતિ એસોવ ખણ્ડહાલસ્સ વધો અહોસિ, તત્થેવ નં જીવિતક્ખયં પાપેસુન્તિ અત્થો.

    Tattha amanussoti sakko devarājā. Bujjhassūti jānassu sallakkhehi. Rājakalīti rājakāḷakaṇṇi rājalāmaka. Mā tāhanti pāparāja, bujjha, mā te ahaṃ matthakaṃ nitāḷesiṃ. Ko te diṭṭhoti kuhiṃ tayā diṭṭhapubbo. Saggakāmā hīti ettha hīti nipātamattaṃ, saggakāmā saggaṃ patthayamānāti attho. Taṃ sutvāti, bhikkhave, taṃ sakkassa vacanaṃ khaṇḍahālo sutvā. Abbhutamidanti rājā ca idaṃ sakkassa dassanaṃ pubbe abhūtaṃ disvā. Yathā tanti yathā anupaghātaṃ pāṇaṃ mocenti, evameva mocesuṃ. Ekekaleḍḍukamadaṃsūti bhikkhave, yattakā tasmiṃ yaññāvāṭe samāgatā, sabbe ekakolāhalaṃ katvā khaṇḍahālassa ekekaleḍḍupahāraṃ adaṃsu. Esa vadhoti esova khaṇḍahālassa vadho ahosi, tattheva naṃ jīvitakkhayaṃ pāpesunti attho.

    તં પન મારેત્વા મહાજનો રાજાનં મારેતું આરભિ. બોધિસત્તો પિતરં પરિસ્સજિત્વા મારેતું ન અદાસિ. મહાજનો ‘‘જીવિતં એતસ્સ પાપરઞ્ઞો દેમ, છત્તં પનસ્સ નગરે ચ વાસં ન દસ્સામ, ચણ્ડાલં કત્વા બહિનગરે વસાપેસ્સામા’’તિ વત્વા રાજવેસં હારેત્વા કાસાવં નિવાસાપેત્વા હલિદ્દિપિલોતિકાય સીસં વેઠેત્વા ચણ્ડાલં કત્વા ચણ્ડાલવસનટ્ઠાનં તં પહિણિ. યે પનેતં પસુઘાતયઞ્ઞં યજિંસુ ચેવ યજાપેસુઞ્ચ અનુમોદિંસુ ચ, સબ્બે નિરયપરાયણાવ અહેસું. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Taṃ pana māretvā mahājano rājānaṃ māretuṃ ārabhi. Bodhisatto pitaraṃ parissajitvā māretuṃ na adāsi. Mahājano ‘‘jīvitaṃ etassa pāparañño dema, chattaṃ panassa nagare ca vāsaṃ na dassāma, caṇḍālaṃ katvā bahinagare vasāpessāmā’’ti vatvā rājavesaṃ hāretvā kāsāvaṃ nivāsāpetvā haliddipilotikāya sīsaṃ veṭhetvā caṇḍālaṃ katvā caṇḍālavasanaṭṭhānaṃ taṃ pahiṇi. Ye panetaṃ pasughātayaññaṃ yajiṃsu ceva yajāpesuñca anumodiṃsu ca, sabbe nirayaparāyaṇāva ahesuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૧૪૩.

    1143.

    ‘‘સબ્બે પવિટ્ઠા નિરયં, યથા તં પાપકં કરિત્વાન;

    ‘‘Sabbe paviṭṭhā nirayaṃ, yathā taṃ pāpakaṃ karitvāna;

    ન હિ પાપકમ્મં કત્વા, લબ્ભા સુગતિં ઇતો ગન્તુ’’ન્તિ.

    Na hi pāpakammaṃ katvā, labbhā sugatiṃ ito gantu’’nti.

    સોપિ ખો મહાજનો દ્વે કાળકણ્ણિયો હારેત્વા તત્થેવ અભિસેકસમ્ભારે આહરિત્વા ચન્દકુમારં અભિસિઞ્ચિ. તમત્થં પકાસેન્તો સત્થા આહ –

    Sopi kho mahājano dve kāḷakaṇṇiyo hāretvā tattheva abhisekasambhāre āharitvā candakumāraṃ abhisiñci. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ૧૧૪૪.

    1144.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ચન્દં અભિસિઞ્ચિંસુ, સમાગતા રાજપરિસા ચ.

    Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā rājaparisā ca.

    ૧૧૪૫.

    1145.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ચન્દં અભિસિઞ્ચિંસુ, સમાગતા રાજકઞ્ઞાયો ચ.

    Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā rājakaññāyo ca.

    ૧૧૪૬.

    1146.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ચન્દં અભિસિઞ્ચિંસુ, સમાગતા દેવપરિસા ચ.

    Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā devaparisā ca.

    ૧૧૪૭.

    1147.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ચન્દં અભિસિઞ્ચિંસુ, સમાગતા દેવકઞ્ઞાયો ચ.

    Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā devakaññāyo ca.

    ૧૧૪૮.

    1148.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ચેલુક્ખેપમકરું, સમાગતા રાજપરિસા ચ.

    Celukkhepamakaruṃ, samāgatā rājaparisā ca.

    ૧૧૪૯.

    1149.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ચેલુક્ખેપમકરું, સમાગતા રાજકઞ્ઞાયો ચ.

    Celukkhepamakaruṃ, samāgatā rājakaññāyo ca.

    ૧૧૫૦.

    1150.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ચેલુક્ખેપમકરું, સમાગતા દેવપરિસા ચ.

    Celukkhepamakaruṃ, samāgatā devaparisā ca.

    ૧૧૫૧.

    1151.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, યે તત્થ સમાગતા તદા આસું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ચેલુક્ખેપમકરું, સમાગતા દેવકઞ્ઞાયો ચ.

    Celukkhepamakaruṃ, samāgatā devakaññāyo ca.

    ૧૧૫૨.

    1152.

    ‘‘સબ્બેસુ વિપ્પમુત્તેસુ, બહૂ આનન્દિતા અહું;

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, bahū ānanditā ahuṃ;

    નન્દિં પવેસિ નગરં, બન્ધના મોક્ખો અઘોસિત્થા’’તિ.

    Nandiṃ pavesi nagaraṃ, bandhanā mokkho aghositthā’’ti.

    તત્થ રાજપરિસા ચાતિ રાજપરિસાપિ તીહિ સઙ્ખેહિ અભિસિઞ્ચિંસુ. રાજકઞ્ઞાયો ચાતિ ખત્તિયધીતરોપિ નં અભિસિઞ્ચિંસુ. દેવપરિસા ચાતિ સક્કો દેવરાજા વિજયુત્તરસઙ્ખં ગહેત્વા દેવપરિસાય સદ્ધિં અભિસિઞ્ચિ. દેવકઞ્ઞાયો ચાતિ સુજાપિ દેવધીતરાહિ સદ્ધિં અભિસિઞ્ચિ. ચેલુક્ખેપમકરુન્તિ નાનાવણ્ણેહિ વત્થેહિ ધજે ઉસ્સાપેત્વા ઉત્તરિસાટકાનિ આકાસે ખિપન્તા ચેલુક્ખેપં કરિંસુ. રાજપરિસા ચ ઇતરે તયો કોટ્ઠાસા ચાતિ અભિસેકકારકા ચત્તારોપિ કોટ્ઠાસા કરિંસુયેવ. આનન્દિતા અહુન્તિ આમોદિતા અહેસું. નન્દિં પવેસિ નગરન્તિ ચન્દકુમારસ્સ છત્તં ઉસ્સાપેત્વા નગરં પવિટ્ઠકાલે નગરે આનન્દભેરિ ચરિ. ‘‘કિં વત્વા’’તિ? યથા ‘‘અમ્હાકં ચન્દકુમારો બન્ધના મુત્તો, એવમેવ સબ્બે બન્ધના મુચ્ચન્તૂ’’તિ. તેન વુત્તં ‘‘બન્ધના મોક્ખો અઘોસિત્થા’’તિ.

    Tattha rājaparisā cāti rājaparisāpi tīhi saṅkhehi abhisiñciṃsu. Rājakaññāyo cāti khattiyadhītaropi naṃ abhisiñciṃsu. Devaparisā cāti sakko devarājā vijayuttarasaṅkhaṃ gahetvā devaparisāya saddhiṃ abhisiñci. Devakaññāyo cāti sujāpi devadhītarāhi saddhiṃ abhisiñci. Celukkhepamakarunti nānāvaṇṇehi vatthehi dhaje ussāpetvā uttarisāṭakāni ākāse khipantā celukkhepaṃ kariṃsu. Rājaparisā ca itare tayo koṭṭhāsā cāti abhisekakārakā cattāropi koṭṭhāsā kariṃsuyeva. Ānanditā ahunti āmoditā ahesuṃ. Nandiṃ pavesi nagaranti candakumārassa chattaṃ ussāpetvā nagaraṃ paviṭṭhakāle nagare ānandabheri cari. ‘‘Kiṃ vatvā’’ti? Yathā ‘‘amhākaṃ candakumāro bandhanā mutto, evameva sabbe bandhanā muccantū’’ti. Tena vuttaṃ ‘‘bandhanā mokkho aghositthā’’ti.

    બોધિસત્તો પિતુ વત્તં પટ્ઠપેસિ. અન્તોનગરં પન પવિસિતું ન લભતિ. પરિબ્બયસ્સ ખીણકાલે બોધિસત્તો ઉય્યાનકીળાદીનં અત્થાય ગચ્છન્તો તં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘પતિમ્હી’’તિ ન વન્દતિ, અઞ્જલિં પન કત્વા ‘‘ચિરં જીવ સામી’’તિ વદતિ. ‘‘કેનત્થો’’તિ વુત્તે આરોચેસિ. અથસ્સ પરિબ્બયં દાપેસિ. સો ધમ્મેન રજ્જં કારેત્વા આયુપરિયોસાને દેવલોકં પૂરયમાનો અગમાસિ.

    Bodhisatto pitu vattaṃ paṭṭhapesi. Antonagaraṃ pana pavisituṃ na labhati. Paribbayassa khīṇakāle bodhisatto uyyānakīḷādīnaṃ atthāya gacchanto taṃ upasaṅkamitvā ‘‘patimhī’’ti na vandati, añjaliṃ pana katvā ‘‘ciraṃ jīva sāmī’’ti vadati. ‘‘Kenattho’’ti vutte ārocesi. Athassa paribbayaṃ dāpesi. So dhammena rajjaṃ kāretvā āyupariyosāne devalokaṃ pūrayamāno agamāsi.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપિ દેવદત્તો મં એકં નિસ્સાય બહૂ મારેતું વાયામમકાસી’’તિ વત્વા જાતકં સમોધાનેસિ. તદા ખણ્ડહાલો દેવદત્તો અહોસિ, ગોતમીદેવી મહામાયા, ચન્દાદેવી રાહુલમાતા, વસુલો રાહુલો, સેલા ઉપ્પલવણ્ણા, સૂરો વામગોત્તો કસ્સપો, ભદ્દસેનો મોગ્ગલ્લાનો, સૂરિયકુમારો સારિપુત્તો, ચન્દરાજા પન અહમેવ સમ્માસમ્બુદ્ધો અહોસિન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi devadatto maṃ ekaṃ nissāya bahū māretuṃ vāyāmamakāsī’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi. Tadā khaṇḍahālo devadatto ahosi, gotamīdevī mahāmāyā, candādevī rāhulamātā, vasulo rāhulo, selā uppalavaṇṇā, sūro vāmagotto kassapo, bhaddaseno moggallāno, sūriyakumāro sāriputto, candarājā pana ahameva sammāsambuddho ahosinti.

    ચન્દકુમારજાતકવણ્ણના સત્તમા.

    Candakumārajātakavaṇṇanā sattamā.




    Next: [૫૪૫] ૮. મહાનારદકસ્સપજાતકવણ્ણના • [545] 8. Mahānāradakassapajātakavaṇṇanā




    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૫૪૪. ચન્દકુમારજાતકં • 544. Candakumārajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact