Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
૧૨. દક્ખિણાવિભઙ્ગસુત્તવણ્ણના
12. Dakkhiṇāvibhaṅgasuttavaṇṇanā
૩૭૬. એવં મે સુતન્તિ દક્ખિણાવિભઙ્ગસુત્તં. તત્થ મહાપજાપતિ ગોતમીતિ ગોતમીતિ ગોત્તં. નામકરણદિવસે પનસ્સા લદ્ધસક્કારા બ્રાહ્મણા લક્ખણસમ્પત્તિં દિસ્વા – ‘‘સચે અયં ધીતરં લભિસ્સતિ, ચક્કવત્તિરઞ્ઞો અગ્ગમહેસી ભવિસ્સતિ. સચે પુત્તં લભિસ્સતિ, ચક્કવત્તિરાજા ભવિસ્સતીતિ ઉભયથાપિ મહતીયેવસ્સા પજા ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકરિંસુ. અથસ્સા મહાપજાપતીતિ નામં અકંસુ. ઇધ પન ગોત્તેન સદ્ધિં સંસન્દિત્વા મહાપજાપતિગોતમીતિ વુત્તં. નવન્તિ અહતં. સામં વાયિતન્તિ ન સહત્થેનેવ વાયિતં, એકદિવસં પન ધાતિગણપરિવુતા સિપ્પિકાનં વાયનટ્ઠાનં આગન્ત્વા વેમકોટિં ગહેત્વા વાયનાકારં અકાસિ. તં સન્ધાયેતં વુત્તં.
376.Evaṃme sutanti dakkhiṇāvibhaṅgasuttaṃ. Tattha mahāpajāpati gotamīti gotamīti gottaṃ. Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā – ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño aggamahesī bhavissati. Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatīti ubhayathāpi mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu. Athassā mahāpajāpatīti nāmaṃ akaṃsu. Idha pana gottena saddhiṃ saṃsanditvā mahāpajāpatigotamīti vuttaṃ. Navanti ahataṃ. Sāmaṃ vāyitanti na sahattheneva vāyitaṃ, ekadivasaṃ pana dhātigaṇaparivutā sippikānaṃ vāyanaṭṭhānaṃ āgantvā vemakoṭiṃ gahetvā vāyanākāraṃ akāsi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
કદા પન ગોતમિયા ભગવતો દુસ્સયુગં દાતું ચિત્તં ઉપ્પન્નન્તિ. અભિસમ્બોધિં પત્વા પઠમગમનેન કપિલપુરં આગતકાલે. તદા હિ પિણ્ડાય પવિટ્ઠં સત્થારં ગહેત્વા સુદ્ધોદનમહારાજા સકં નિવેસનં પવેસેસિ, અથ ભગવતો રૂપસોભગ્ગં દિસ્વા મહાપજાપતિગોતમી ચિન્તેસિ – ‘‘સોભતિ વત મે પુત્તસ્સ અત્તભાવો’’તિ. અથસ્સા બલવસોમનસ્સં ઉપ્પજ્જિ. તતો ચિન્તેસિ – ‘‘મમ પુત્તસ્સ એકૂનતિંસ વસ્સાનિ અગારમજ્ઝે વસન્તસ્સ અન્તમસો મોચફલમત્તમ્પિ મયા દિન્નકમેવ અહોસિ, ઇદાનિપિસ્સ ચીવરસાટકં દસ્સામી’’તિ. ‘‘ઇમસ્મિં ખો પન રાજગેહે બહૂનિ મહગ્ઘાનિ વત્થાનિ અત્થિ, તાનિ મં ન તોસેન્તિ, સહત્થા કતમેવ મં તોસેતિ, સહત્થા કત્વા દસ્સામી’’તિ ચિત્તં ઉપ્પાદેસિ.
Kadā pana gotamiyā bhagavato dussayugaṃ dātuṃ cittaṃ uppannanti. Abhisambodhiṃ patvā paṭhamagamanena kapilapuraṃ āgatakāle. Tadā hi piṇḍāya paviṭṭhaṃ satthāraṃ gahetvā suddhodanamahārājā sakaṃ nivesanaṃ pavesesi, atha bhagavato rūpasobhaggaṃ disvā mahāpajāpatigotamī cintesi – ‘‘sobhati vata me puttassa attabhāvo’’ti. Athassā balavasomanassaṃ uppajji. Tato cintesi – ‘‘mama puttassa ekūnatiṃsa vassāni agāramajjhe vasantassa antamaso mocaphalamattampi mayā dinnakameva ahosi, idānipissa cīvarasāṭakaṃ dassāmī’’ti. ‘‘Imasmiṃ kho pana rājagehe bahūni mahagghāni vatthāni atthi, tāni maṃ na tosenti, sahatthā katameva maṃ toseti, sahatthā katvā dassāmī’’ti cittaṃ uppādesi.
અથન્તરાપણા કપ્પાસં આહરાપેત્વા સહત્થેનેવ પિસિત્વા પોથેત્વા સુખુમસુત્તં કન્તિત્વા અન્તોવત્થુસ્મિંયેવ સાલં કારાપેત્વા સિપ્પિકે પક્કોસાપેત્વા સિપ્પિકાનં અત્તનો પરિભોગખાદનીયભોજનીયમેવ દત્વા વાયાપેસિ, કાલાનુકાલઞ્ચ ધાતિગણપરિવુતા ગન્ત્વા વેમકોટિં અગ્ગહેસિ. નિટ્ઠિતકાલે સિપ્પિકાનં મહાસક્કારં કત્વા દુસ્સયુગં ગન્ધસમુગ્ગે પક્ખિપિત્વા વાસં ગાહાપેત્વા – ‘‘મય્હં પુત્તસ્સ ચીવરસાટકં ગહેત્વા ગમિસ્સામી’’તિ રઞ્ઞો આરોચેસિ . રાજા મગ્ગં પટિયાદાપેસિ, વીથિયો સમ્મજ્જિત્વા પુણ્ણઘટે ઠપેત્વા ધજપટાકા ઉસ્સાપેત્વા રાજઘરદ્વારતો પટ્ઠાય યાવ નિગ્રોધારામા મગ્ગં પટિયાદાપેત્વા પુપ્ફાભિકિણ્ણં અકંસુ. મહાપજાપતિપિ સબ્બાલઙ્કારં અલઙ્કરિત્વા ધાતિગણપરિવુતા સમુગ્ગં સીસે ઠપેત્વા ભગવતો સન્તિકં ગન્ત્વા ઇદં મે, ભન્તે, નવં દુસ્સયુગન્તિઆદિમાહ.
Athantarāpaṇā kappāsaṃ āharāpetvā sahattheneva pisitvā pothetvā sukhumasuttaṃ kantitvā antovatthusmiṃyeva sālaṃ kārāpetvā sippike pakkosāpetvā sippikānaṃ attano paribhogakhādanīyabhojanīyameva datvā vāyāpesi, kālānukālañca dhātigaṇaparivutā gantvā vemakoṭiṃ aggahesi. Niṭṭhitakāle sippikānaṃ mahāsakkāraṃ katvā dussayugaṃ gandhasamugge pakkhipitvā vāsaṃ gāhāpetvā – ‘‘mayhaṃ puttassa cīvarasāṭakaṃ gahetvā gamissāmī’’ti rañño ārocesi . Rājā maggaṃ paṭiyādāpesi, vīthiyo sammajjitvā puṇṇaghaṭe ṭhapetvā dhajapaṭākā ussāpetvā rājagharadvārato paṭṭhāya yāva nigrodhārāmā maggaṃ paṭiyādāpetvā pupphābhikiṇṇaṃ akaṃsu. Mahāpajāpatipi sabbālaṅkāraṃ alaṅkaritvā dhātigaṇaparivutā samuggaṃ sīse ṭhapetvā bhagavato santikaṃ gantvā idaṃ me, bhante, navaṃ dussayugantiādimāha.
દુતિયમ્પિ ખોતિ ‘‘સઙ્ઘે ગોતમિ દેહી’’તિ વુત્તે – ‘‘પહોમહં, ભન્તે, દુસ્સકોટ્ઠાગારતો ભિક્ખુસતસ્સાપિ ભિક્ખુસહસ્સસ્સાપિ ભિક્ખુસતસહસ્સસ્સાપિ ચીવરદુસ્સાનિ દાતું, ઇદં પન મે ભગવન્તં ઉદ્દિસ્સ સામં કન્તં સામં વાયિતં, તં મે, ભન્તે, ભગવા પટિગ્ગણ્હાતૂ’’તિ નિમન્તયમાના આહ. એવં યાવતતિયં યાચિ, ભગવાપિ પટિક્ખિપિયેવ.
Dutiyampi khoti ‘‘saṅghe gotami dehī’’ti vutte – ‘‘pahomahaṃ, bhante, dussakoṭṭhāgārato bhikkhusatassāpi bhikkhusahassassāpi bhikkhusatasahassassāpi cīvaradussāni dātuṃ, idaṃ pana me bhagavantaṃ uddissa sāmaṃ kantaṃ sāmaṃ vāyitaṃ, taṃ me, bhante, bhagavā paṭiggaṇhātū’’ti nimantayamānā āha. Evaṃ yāvatatiyaṃ yāci, bhagavāpi paṭikkhipiyeva.
કસ્મા પન ભગવા અત્તનો દિય્યમાનં ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ દાપેતીતિ? માતરિ અનુકમ્પાય. એવં કિરસ્સ અહોસિ – ‘‘ઇમિસ્સા મં આરબ્ભ પુબ્બચેતના મુઞ્ચચેતના પરચેતનાતિ તિસ્સો ચેતના ઉપ્પન્ના, ભિક્ખુસઙ્ઘમ્પિસ્સા આરબ્ભ ઉપ્પજ્જન્તુ, એવમસ્સા છ ચેતના એકતો હુત્વા દીઘરત્તં હિતાય સુખાય પવત્તિસ્સન્તી’’તિ. વિતણ્ડવાદી પનાહ – ‘‘સઙ્ઘે દિન્નં મહપ્ફલન્તિ તસ્મા એવં વુત્ત’’ન્તિ. સો વત્તબ્બો – ‘‘કિં ત્વં સત્થુ દિન્નતો સઙ્ઘે દિન્નં મહપ્ફલતરં વદસી’’તિ આમ વદામીતિ. સુત્તં આહરાતિ. સઙ્ઘે ગોતમિ દેહિ, સઙ્ઘે તે દિન્ને અહઞ્ચેવ પૂજિતો ભવિસ્સામિ સઙ્ઘો ચાતિ. કિં પનસ્સ સુત્તસ્સ અયમેવ અત્થોતિ ? આમ અયમેવાતિ. યદિ એવં ‘‘તેન હાનન્દ, વિઘાસાદાનં પૂવં દેહી’’તિ ચ (પાચિ॰ ૨૬૯) ‘‘તેન હિ ત્વ, કચ્ચાન, વિઘાસાદાનં ગુળં દેહી’’તિ (મહાવ॰ ૨૮૪) ચ વચનતો વિઘાસાદાનં દિન્નં મહપ્ફલતરઞ્ચ ભવેય્ય. એવમ્પિ હિ ‘‘સત્થા અત્તનો દિય્યમાનં દાપેતી’’તિ. રાજરાજમહામત્તાદયોપિ અત્તનો આગતં પણ્ણાકારં હત્થિગોપકાદીનં દાપેન્તિ, તે રાજાદીહિ મહન્તતરા ભવેય્યું. તસ્મા મા એવં ગણ્હ –
Kasmā pana bhagavā attano diyyamānaṃ bhikkhusaṅghassa dāpetīti? Mātari anukampāya. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘imissā maṃ ārabbha pubbacetanā muñcacetanā paracetanāti tisso cetanā uppannā, bhikkhusaṅghampissā ārabbha uppajjantu, evamassā cha cetanā ekato hutvā dīgharattaṃ hitāya sukhāya pavattissantī’’ti. Vitaṇḍavādī panāha – ‘‘saṅghe dinnaṃ mahapphalanti tasmā evaṃ vutta’’nti. So vattabbo – ‘‘kiṃ tvaṃ satthu dinnato saṅghe dinnaṃ mahapphalataraṃ vadasī’’ti āma vadāmīti. Suttaṃ āharāti. Saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cāti. Kiṃ panassa suttassa ayameva atthoti ? Āma ayamevāti. Yadi evaṃ ‘‘tena hānanda, vighāsādānaṃ pūvaṃ dehī’’ti ca (pāci. 269) ‘‘tena hi tva, kaccāna, vighāsādānaṃ guḷaṃ dehī’’ti (mahāva. 284) ca vacanato vighāsādānaṃ dinnaṃ mahapphalatarañca bhaveyya. Evampi hi ‘‘satthā attano diyyamānaṃ dāpetī’’ti. Rājarājamahāmattādayopi attano āgataṃ paṇṇākāraṃ hatthigopakādīnaṃ dāpenti, te rājādīhi mahantatarā bhaveyyuṃ. Tasmā mā evaṃ gaṇha –
‘‘નયિમસ્મિં લોકે પરસ્મિં વા પન,
‘‘Nayimasmiṃ loke parasmiṃ vā pana,
બુદ્ધેન સેટ્ઠો સદિસો વા વિજ્જતિ;
Buddhena seṭṭho sadiso vā vijjati;
યમાહુનેય્યાનમગ્ગતં ગતો,
Yamāhuneyyānamaggataṃ gato,
પુઞ્ઞત્થિકાનં વિપુલફલેસિન’’ન્તિ. –
Puññatthikānaṃ vipulaphalesina’’nti. –
વચનતો હિ સત્થારા ઉત્તરિતરો દક્ખિણેય્યો નામ નત્થિ. એવમસ્સા છ ચેતના એકતો હુત્વા દીઘરત્તં હિતાય સુખાય ભવિસ્સન્તીતિ સન્ધાય યાવતતિયં પટિબાહિત્વા સઙ્ઘસ્સ દાપેસિ.
Vacanato hi satthārā uttaritaro dakkhiṇeyyo nāma natthi. Evamassā cha cetanā ekato hutvā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissantīti sandhāya yāvatatiyaṃ paṭibāhitvā saṅghassa dāpesi.
પચ્છિમાય જનતાય સઙ્ઘે ચિત્તીકારજનનત્થં ચાપિ એવમાહ. એવં કિરસ્સ અહોસિ – ‘‘અહં ન ચિરટ્ઠિતિકો, મય્હં પન સાસનં ભિક્ખુસઙ્ઘે પતિટ્ઠહિસ્સતિ, પચ્છિમા જનતા સઙ્ઘે ચિત્તીકારં જનેતૂ’’તિ યાવતતિયં પટિબાહિત્વા સઙ્ઘસ્સ દાપેસિ. એવઞ્હિ સતિ – ‘‘સત્થા અત્તનો દિય્યમાનમ્પિ સઙ્ઘસ્સ દાપેસિ, સઙ્ઘો નામ દક્ખિણેય્યો’’તિ પચ્છિમા જનતા સઙ્ઘે ચિત્તીકારં ઉપ્પાદેત્વા ચત્તારો પચ્ચયે દાતબ્બે મઞ્ઞિસ્સતિ, સઙ્ઘો ચતૂહિ પચ્ચયેહિ અકિલમન્તો બુદ્ધવચનં ઉગ્ગહેત્વા સમણધમ્મં કરિસ્સતિ. એવં મમ સાસનં પઞ્ચ વસ્સસહસ્સાનિ ઠસ્સતીતિ. ‘‘પટિગ્ગણ્હાતુ, ભન્તે, ભગવા’’તિ વચનતોપિ ચેતં વેદિતબ્બં ‘‘સત્થારા ઉત્તરિતરો દક્ખિણેય્યો નામ નત્થી’’તિ. ન હિ આનન્દત્થેરસ્સ મહાપજાપતિયા આઘાતો વા વેરં વા અત્થિ. ન થેરો – ‘‘તસ્સા દક્ખિણા મા મહપ્ફલા અહોસી’’તિ ઇચ્છતિ. પણ્ડિતો હિ થેરો બહુસ્સુતો સેક્ખપટિસમ્ભિદાપત્તો , સો સત્થુ દિન્નસ્સ મહપ્ફલભાવે સમ્પસ્સમાનોવ પટિગ્ગણ્હાતુ, ભન્તે, ભગવાતિ ગહણત્થં યાચિ.
Pacchimāya janatāya saṅghe cittīkārajananatthaṃ cāpi evamāha. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ahaṃ na ciraṭṭhitiko, mayhaṃ pana sāsanaṃ bhikkhusaṅghe patiṭṭhahissati, pacchimā janatā saṅghe cittīkāraṃ janetū’’ti yāvatatiyaṃ paṭibāhitvā saṅghassa dāpesi. Evañhi sati – ‘‘satthā attano diyyamānampi saṅghassa dāpesi, saṅgho nāma dakkhiṇeyyo’’ti pacchimā janatā saṅghe cittīkāraṃ uppādetvā cattāro paccaye dātabbe maññissati, saṅgho catūhi paccayehi akilamanto buddhavacanaṃ uggahetvā samaṇadhammaṃ karissati. Evaṃ mama sāsanaṃ pañca vassasahassāni ṭhassatīti. ‘‘Paṭiggaṇhātu, bhante, bhagavā’’ti vacanatopi cetaṃ veditabbaṃ ‘‘satthārā uttaritaro dakkhiṇeyyo nāma natthī’’ti. Na hi ānandattherassa mahāpajāpatiyā āghāto vā veraṃ vā atthi. Na thero – ‘‘tassā dakkhiṇā mā mahapphalā ahosī’’ti icchati. Paṇḍito hi thero bahussuto sekkhapaṭisambhidāpatto , so satthu dinnassa mahapphalabhāve sampassamānova paṭiggaṇhātu, bhante, bhagavāti gahaṇatthaṃ yāci.
પુન વિતણ્ડવાદી આહ – ‘‘સઙ્ઘે તે દિન્ને અહઞ્ચેવ પૂજિતો ભવિસ્સામિ સઙ્ઘો ચા’’તિ વચનતો સત્થા સઙ્ઘપરિયાપન્નો વાતિ. સો વત્તબ્બો – ‘‘જાનાસિ પન ત્વં કતિ સરણાનિ, કતિ અવેચ્ચપ્પસાદા’’તિ જાનન્તો તીણીતિ વક્ખતિ, તતો વત્તબ્બો – તવ લદ્ધિયા સત્થુ સઙ્ઘપરિયાપન્નત્તા દ્વેયેવ હોન્તિ. એવં સન્તે ચ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઇમેહિ તીહિ સરણગમનેહિ પબ્બજ્જં ઉપસમ્પદ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૪) એવં અનુઞ્ઞાતા પબ્બજ્જાપિ ઉપસમ્પદાપિ ન રુહતિ. તતો ત્વં નેવ પબ્બજિતો અસિ, ન ગિહિ. સમ્માસમ્બુદ્ધે ચ ગન્ધકુટિયં નિસિન્ને ભિક્ખૂ ઉપોસથમ્પિ પવારણમ્પિ સઙ્ઘકમ્માનિપિ કરોન્તિ, તાનિ સત્થુ સઙ્ઘપરિયાપન્નત્તા કુપ્પાનિ ભવેય્યું, ન ચ હોન્તિ. તસ્મા ન વત્તબ્બમેતં ‘‘સત્થા સઙ્ઘપરિયાપન્નો’’તિ.
Puna vitaṇḍavādī āha – ‘‘saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’’ti vacanato satthā saṅghapariyāpanno vāti. So vattabbo – ‘‘jānāsi pana tvaṃ kati saraṇāni, kati aveccappasādā’’ti jānanto tīṇīti vakkhati, tato vattabbo – tava laddhiyā satthu saṅghapariyāpannattā dveyeva honti. Evaṃ sante ca – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, imehi tīhi saraṇagamanehi pabbajjaṃ upasampada’’nti (mahāva. 34) evaṃ anuññātā pabbajjāpi upasampadāpi na ruhati. Tato tvaṃ neva pabbajito asi, na gihi. Sammāsambuddhe ca gandhakuṭiyaṃ nisinne bhikkhū uposathampi pavāraṇampi saṅghakammānipi karonti, tāni satthu saṅghapariyāpannattā kuppāni bhaveyyuṃ, na ca honti. Tasmā na vattabbametaṃ ‘‘satthā saṅghapariyāpanno’’ti.
૩૭૭. આપાદિકાતિ સંવડ્ઢિકા, તુમ્હાકં હત્થપાદેસુ હત્થપાદકિચ્ચં અસાધેન્તેસુ હત્થે ચ પાદે ચ વડ્ઢેત્વા પટિજગ્ગિકાતિ અત્થો. પોસિકાતિ દિવસસ્સ દ્વે તયો વારે ન્હાપેત્વા ભોજેત્વા પાયેત્વા તુમ્હે પોસેસિ. થઞ્ઞં પાયેસીતિ નન્દકુમારો કિર બોધિસત્તતો કતિપાહેનેવ દહરો, તસ્મિં જાતે મહાપજાપતિ અત્તનો પુત્તં ધાતીનં દત્વા સયં બોધિસત્તસ્સ ધાતિકિચ્ચં સાધયમાના અત્તનો થઞ્ઞં પાયેસિ. તં સન્ધાય થેરો એવમાહ. ઇતિ મહાપજાપતિયા બહૂપકારતં કથેત્વા ઇદાનિ તથાગતસ્સ બહૂપકારતં દસ્સેન્તો ભગવાપિ, ભન્તેતિઆદિમાહ. તત્થ ભગવન્તં, ભન્તે, આગમ્માતિ ભગવન્તં પટિચ્ચ નિસ્સાય સન્ધાય.
377.Āpādikāti saṃvaḍḍhikā, tumhākaṃ hatthapādesu hatthapādakiccaṃ asādhentesu hatthe ca pāde ca vaḍḍhetvā paṭijaggikāti attho. Posikāti divasassa dve tayo vāre nhāpetvā bhojetvā pāyetvā tumhe posesi. Thaññaṃ pāyesīti nandakumāro kira bodhisattato katipāheneva daharo, tasmiṃ jāte mahāpajāpati attano puttaṃ dhātīnaṃ datvā sayaṃ bodhisattassa dhātikiccaṃ sādhayamānā attano thaññaṃ pāyesi. Taṃ sandhāya thero evamāha. Iti mahāpajāpatiyā bahūpakārataṃ kathetvā idāni tathāgatassa bahūpakārataṃ dassento bhagavāpi, bhantetiādimāha. Tattha bhagavantaṃ, bhante, āgammāti bhagavantaṃ paṭicca nissāya sandhāya.
૩૭૮. અથ ભગવા દ્વીસુ ઉપકારેસુ અતિરેકતરં અનુમોદન્તો એવમેતન્તિઆદિમાહ. તત્થ યં હાનન્દ, પુગ્ગલો પુગ્ગલં આગમ્માતિ યં આચરિયપુગ્ગલં અન્તેવાસિકપુગ્ગલો આગમ્મ. ઇમસ્સાનન્દ, પુગ્ગલસ્સ ઇમિના પુગ્ગલેનાતિ ઇમસ્સ આચરિયપુગ્ગલસ્સ ઇમિના અન્તેવાસિકપુગ્ગલેન. ન સુપ્પટિકારં વદામીતિ પચ્ચૂપકારં ન સુકરં વદામિ, અભિવાદનાદીસુ આચરિયં દિસ્વા અભિવાદનકરણં અભિવાદનં નામ. યસ્મિં વા દિસાભાગે આચરિયો વસતિ, ઇરિયાપથે વા કપ્પેન્તો તદભિમુખો વન્દિત્વા ગચ્છતિ, વન્દિત્વા નિસીદતિ, વન્દિત્વા નિપજ્જતિ, આચરિયં પન દૂરતોવ દિસ્વા પચ્ચુટ્ઠાય પચ્ચુગ્ગમનકરણં પચ્ચુટ્ઠાનં નામ. આચરિયં પન દિસ્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ સીસે ઠપેત્વા આચરિયં નમસ્સતિ, યસ્મિં વા દિસાભાગે સો વસતિ, તદભિમુખોપિ તથેવ નમસ્સતિ, ગચ્છન્તોપિ ઠિતોપિ નિસિન્નોપિ અઞ્જલિં પગ્ગય્હ નમસ્સતિયેવાતિ ઇદં અઞ્જલિકમ્મં નામ. અનુચ્છવિકકમ્મસ્સ પન કરણં સામીચિકમ્મં નામ. ચીવરાદીસુ ચીવરં દેન્તો ન યં વા તં વા દેતિ, મહગ્ઘં સતમૂલિકમ્પિ પઞ્ચસતમૂલિકમ્પિ સહસ્સમૂલિકમ્પિ દેતિયેવ . પિણ્ડપાતાદીસુપિ એસેવ નયો. કિં બહુના, ચતૂહિ પણીતપચ્ચયેહિ ચક્કવાળન્તરં પૂરેત્વા સિનેરુપબ્બતેન કૂટં ગહેત્વા દેન્તોપિ આચરિયસ્સ અનુચ્છવિકં કિરિયં કાતું ન સક્કોતિયેવ.
378. Atha bhagavā dvīsu upakāresu atirekataraṃ anumodanto evametantiādimāha. Tattha yaṃ hānanda, puggalo puggalaṃ āgammāti yaṃ ācariyapuggalaṃ antevāsikapuggalo āgamma. Imassānanda, puggalassa iminā puggalenāti imassa ācariyapuggalassa iminā antevāsikapuggalena. Na suppaṭikāraṃ vadāmīti paccūpakāraṃ na sukaraṃ vadāmi, abhivādanādīsu ācariyaṃ disvā abhivādanakaraṇaṃ abhivādanaṃ nāma. Yasmiṃ vā disābhāge ācariyo vasati, iriyāpathe vā kappento tadabhimukho vanditvā gacchati, vanditvā nisīdati, vanditvā nipajjati, ācariyaṃ pana dūratova disvā paccuṭṭhāya paccuggamanakaraṇaṃ paccuṭṭhānaṃ nāma. Ācariyaṃ pana disvā añjaliṃ paggayha sīse ṭhapetvā ācariyaṃ namassati, yasmiṃ vā disābhāge so vasati, tadabhimukhopi tatheva namassati, gacchantopi ṭhitopi nisinnopi añjaliṃ paggayha namassatiyevāti idaṃ añjalikammaṃ nāma. Anucchavikakammassa pana karaṇaṃ sāmīcikammaṃ nāma. Cīvarādīsu cīvaraṃ dento na yaṃ vā taṃ vā deti, mahagghaṃ satamūlikampi pañcasatamūlikampi sahassamūlikampi detiyeva . Piṇḍapātādīsupi eseva nayo. Kiṃ bahunā, catūhi paṇītapaccayehi cakkavāḷantaraṃ pūretvā sinerupabbatena kūṭaṃ gahetvā dentopi ācariyassa anucchavikaṃ kiriyaṃ kātuṃ na sakkotiyeva.
૩૭૯. ચુદ્દસ ખો પનિમાતિ કસ્મા આરભિ? ઇદં સુત્તં પાટિપુગ્ગલિકં દક્ખિણં આરબ્ભ સમુટ્ઠિતં. આનન્દત્થેરોપિ ‘‘પટિગ્ગણ્હાતુ, ભન્તે, ભગવા’’તિ પાટિપુગ્ગલિકદક્ખિણંયેવ સમાદપેતિ, ચુદ્દસસુ ચ ઠાનેસુ દિન્નદાનં પાટિપુગ્ગલિકં નામ હોતીતિ દસ્સેતું ઇમં દેસનં આરભિ. અયં પઠમાતિ અયં દક્ખિણા ગુણવસેનપિ પઠમા જેટ્ઠકવસેનપિ. અયઞ્હિ પઠમા અગ્ગા જેટ્ઠિકા, ઇમિસ્સા દક્ખિણાય પમાણં નામ નત્થિ. દુતિયતતિયાપિ પરમદક્ખિણાયેવ, સેસા પરમદક્ખિણભાવં ન પાપુણન્તિ. બાહિરકે કામેસુ વીતરાગેતિ કમ્મવાદિકિરિયવાદિમ્હિ લોકિયપઞ્ચાભિઞ્ઞે. પુથુજ્જનસીલવન્તેતિ પુથુજ્જનસીલવા નામ ગોસીલધાતુકો હોતિ, અસઠો અમાયાવી પરં અપીળેત્વા ધમ્મેન સમેન કસિયા વા વણિજ્જાય વા જીવિકં કપ્પેતા. પુથુજ્જનદુસ્સીલેતિ પુથુજ્જનદુસ્સીલા નામ કેવટ્ટમચ્છબન્ધાદયો પરં પીળાય જીવિકં કપ્પેતા.
379.Cuddasa kho panimāti kasmā ārabhi? Idaṃ suttaṃ pāṭipuggalikaṃ dakkhiṇaṃ ārabbha samuṭṭhitaṃ. Ānandattheropi ‘‘paṭiggaṇhātu, bhante, bhagavā’’ti pāṭipuggalikadakkhiṇaṃyeva samādapeti, cuddasasu ca ṭhānesu dinnadānaṃ pāṭipuggalikaṃ nāma hotīti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Ayaṃ paṭhamāti ayaṃ dakkhiṇā guṇavasenapi paṭhamā jeṭṭhakavasenapi. Ayañhi paṭhamā aggā jeṭṭhikā, imissā dakkhiṇāya pamāṇaṃ nāma natthi. Dutiyatatiyāpi paramadakkhiṇāyeva, sesā paramadakkhiṇabhāvaṃ na pāpuṇanti. Bāhirake kāmesu vītarāgeti kammavādikiriyavādimhi lokiyapañcābhiññe. Puthujjanasīlavanteti puthujjanasīlavā nāma gosīladhātuko hoti, asaṭho amāyāvī paraṃ apīḷetvā dhammena samena kasiyā vā vaṇijjāya vā jīvikaṃ kappetā. Puthujjanadussīleti puthujjanadussīlā nāma kevaṭṭamacchabandhādayo paraṃ pīḷāya jīvikaṃ kappetā.
ઇદાનિ પાટિપુગ્ગલિકદક્ખિણાય વિપાકં પરિચ્છિન્દન્તો તત્રાનન્દાતિઆદિમાહ. તત્થ તિરચ્છાનગતેતિ યં ગુણવસેન ઉપકારવસેન પોસનત્થં દિન્નં, ઇદં ન ગહિતં. યમ્પિ આલોપઅડ્ઢઆલોપમત્તં દિન્નં, તમ્પિ ન ગહિતં. યં પન સુનખસૂકરકુક્કુટકાકાદીસુ યસ્સ કસ્સચિ સમ્પત્તસ્સ ફલં પટિકઙ્ખિત્વા યાવદત્થં દિન્નં, ઇદં સન્ધાય વુત્તં ‘‘તિરચ્છાનગતે દાનં દત્વા’’તિ. સતગુણાતિ સતાનિસંસા. પાટિકઙ્ખિતબ્બાતિ ઇચ્છિતબ્બા. ઇદં વુત્તં હોતિ – અયં દક્ખિણા આયુસતં વણ્ણસતં સુખસતં બલસતં પટિભાનસતન્તિ પઞ્ચ આનિસંસસતાનિ દેતિ, અત્તભાવસતે આયું દેતિ, વણ્ણં, સુખં, બલં, પટિભાનં દેતિ, નિપ્પરિતસં કરોતિ. ભવસતેપિ વુત્તે અયમેવ અત્થો. ઇમિના ઉપાયેન સબ્બત્થ નયો નેતબ્બો.
Idāni pāṭipuggalikadakkhiṇāya vipākaṃ paricchindanto tatrānandātiādimāha. Tattha tiracchānagateti yaṃ guṇavasena upakāravasena posanatthaṃ dinnaṃ, idaṃ na gahitaṃ. Yampi ālopaaḍḍhaālopamattaṃ dinnaṃ, tampi na gahitaṃ. Yaṃ pana sunakhasūkarakukkuṭakākādīsu yassa kassaci sampattassa phalaṃ paṭikaṅkhitvā yāvadatthaṃ dinnaṃ, idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tiracchānagate dānaṃ datvā’’ti. Sataguṇāti satānisaṃsā. Pāṭikaṅkhitabbāti icchitabbā. Idaṃ vuttaṃ hoti – ayaṃ dakkhiṇā āyusataṃ vaṇṇasataṃ sukhasataṃ balasataṃ paṭibhānasatanti pañca ānisaṃsasatāni deti, attabhāvasate āyuṃ deti, vaṇṇaṃ, sukhaṃ, balaṃ, paṭibhānaṃ deti, nipparitasaṃ karoti. Bhavasatepi vutte ayameva attho. Iminā upāyena sabbattha nayo netabbo.
સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નેતિ એત્થ હેટ્ઠિમકોટિયા તિસરણં ગતો ઉપાસકોપિ સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો નામ, તસ્મિં દિન્નદાનમ્પિ અસઙ્ખ્યેય્યં અપ્પમેય્યં. પઞ્ચસીલે પતિટ્ઠિતસ્સ તતો ઉત્તરિ મહપ્ફલં, દસસીલે પતિટ્ઠિતસ્સ તતો ઉત્તરિ, તદહુપબ્બજિતસ્સ સામણેરસ્સ તતો ઉત્તરિ, ઉપસમ્પન્નભિક્ખુનો તતો ઉત્તરિ, ઉપસમ્પન્નસ્સેવ વત્તસમ્પન્નસ્સ તતો ઉત્તરિ, વિપસ્સકસ્સ તતો ઉત્તરિ, આરદ્ધવિપસ્સકસ્સ તતો ઉત્તરિ, ઉત્તમકોટિયા પન મગ્ગસમઙ્ગી સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો નામ. એતસ્સ દિન્નદાનં તતો ઉત્તરિ મહપ્ફલમેવ.
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanneti ettha heṭṭhimakoṭiyā tisaraṇaṃ gato upāsakopi sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno nāma, tasmiṃ dinnadānampi asaṅkhyeyyaṃ appameyyaṃ. Pañcasīle patiṭṭhitassa tato uttari mahapphalaṃ, dasasīle patiṭṭhitassa tato uttari, tadahupabbajitassa sāmaṇerassa tato uttari, upasampannabhikkhuno tato uttari, upasampannasseva vattasampannassa tato uttari, vipassakassa tato uttari, āraddhavipassakassa tato uttari, uttamakoṭiyā pana maggasamaṅgī sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno nāma. Etassa dinnadānaṃ tato uttari mahapphalameva.
કિં પન મગ્ગસમઙ્ગિસ્સ સક્કા દાનં દાતુન્તિ? આમ સક્કા. આરદ્ધવિપસ્સકો હિ પત્તચીવરમાદાય ગામં પિણ્ડાય પવિસતિ, તસ્સ ગેહદ્વારે ઠિતસ્સ હત્થતો પત્તં ગહેત્વા ખાદનીયભોજનીયં પક્ખિપન્તિ. તસ્મિં ખણે ભિક્ખુનો મગ્ગવુટ્ઠાનં હોતિ, ઇદં દાનં મગ્ગસમઙ્ગિનો દિન્નં નામ હોતિ. અથ વા પનેસ આસનસાલાય નિસિન્નો હોતિ, મનુસ્સા ગન્ત્વા પત્તે ખાદનીયભોજનીયં ઠપેન્તિ, તસ્મિં ખણે તસ્સ મગ્ગવુટ્ઠાનં હોતિ, ઇદમ્પિ દાનં મગ્ગસમઙ્ગિનો દિન્નં નામ. અથ વા પનસ્સ વિહારે વા આસનસાલાય વા નિસિન્નસ્સ ઉપાસકા પત્તં આદાય અત્તનો ઘરં ગન્ત્વા ખાદનીયભોજનીયં પક્ખિપન્તિ, તસ્મિં ખણે તસ્સ મગ્ગવુટ્ઠાનં હોતિ, ઇદમ્પિ દાનં મગ્ગસમઙ્ગિનો દિન્નં નામ. તત્થ સોણ્ડિયં ઉદકસ્સ વિય સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્ને દિન્નદાનસ્સ અસઙ્ખ્યેય્યતા વેદિતબ્બા. તાસુ તાસુ મહાનદીસુ મહાસમુદ્દે ચ ઉદકસ્સ વિય સોતાપન્નાદીસુ દિન્નદાનસ્સ ઉત્તરિતરવસેન અસઙ્ખ્યેય્યતા વેદિતબ્બા. પથવિયા ખયમણ્ડલમત્તે પદેસે પંસું આદિં કત્વા યાવ મહાપથવિયા પંસુનો અપ્પમેય્યતાયપિ અયમત્થો દીપેતબ્બો.
Kiṃ pana maggasamaṅgissa sakkā dānaṃ dātunti? Āma sakkā. Āraddhavipassako hi pattacīvaramādāya gāmaṃ piṇḍāya pavisati, tassa gehadvāre ṭhitassa hatthato pattaṃ gahetvā khādanīyabhojanīyaṃ pakkhipanti. Tasmiṃ khaṇe bhikkhuno maggavuṭṭhānaṃ hoti, idaṃ dānaṃ maggasamaṅgino dinnaṃ nāma hoti. Atha vā panesa āsanasālāya nisinno hoti, manussā gantvā patte khādanīyabhojanīyaṃ ṭhapenti, tasmiṃ khaṇe tassa maggavuṭṭhānaṃ hoti, idampi dānaṃ maggasamaṅgino dinnaṃ nāma. Atha vā panassa vihāre vā āsanasālāya vā nisinnassa upāsakā pattaṃ ādāya attano gharaṃ gantvā khādanīyabhojanīyaṃ pakkhipanti, tasmiṃ khaṇe tassa maggavuṭṭhānaṃ hoti, idampi dānaṃ maggasamaṅgino dinnaṃ nāma. Tattha soṇḍiyaṃ udakassa viya sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanne dinnadānassa asaṅkhyeyyatā veditabbā. Tāsu tāsu mahānadīsu mahāsamudde ca udakassa viya sotāpannādīsu dinnadānassa uttaritaravasena asaṅkhyeyyatā veditabbā. Pathaviyā khayamaṇḍalamatte padese paṃsuṃ ādiṃ katvā yāva mahāpathaviyā paṃsuno appameyyatāyapi ayamattho dīpetabbo.
૩૮૦. સત્ત ખો પનિમાતિ કસ્મા આરભિ? ‘‘સઙ્ઘે ગોતમિ દેહિ, સઙ્ઘે તે દિન્ને અહઞ્ચેવ પૂજિતો ભવિસ્સામિ સઙ્ઘો ચા’’તિ હિ વુત્તં, તત્થ સત્તસુ ઠાનેસુ દિન્નદાનં સઙ્ઘે દિન્નં નામ હોતીતિ દસ્સેતું ઇમં દેસનં આરભિ. તત્થ બુદ્ધપ્પમુખે ઉભતોસઙ્ઘેતિ એકતો ભિક્ખુસઙ્ઘો, એકતો ભિક્ખુનિસઙ્ઘો, સત્થા મજ્ઝે નિસિન્નો હોતીતિ અયં બુદ્ધપ્પમુખો ઉભતોસઙ્ઘો નામ. અયં પઠમાતિ ઇમાય દક્ખિણાય સમપ્પમાણા દક્ખિણા નામ નત્થિ. દુતિયદક્ખિણાદયો પન એતં પરમદક્ખિણં ન પાપુણન્તિ.
380.Satta kho panimāti kasmā ārabhi? ‘‘Saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’’ti hi vuttaṃ, tattha sattasu ṭhānesu dinnadānaṃ saṅghe dinnaṃ nāma hotīti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha buddhappamukhe ubhatosaṅgheti ekato bhikkhusaṅgho, ekato bhikkhunisaṅgho, satthā majjhe nisinno hotīti ayaṃ buddhappamukho ubhatosaṅgho nāma. Ayaṃ paṭhamāti imāya dakkhiṇāya samappamāṇā dakkhiṇā nāma natthi. Dutiyadakkhiṇādayo pana etaṃ paramadakkhiṇaṃ na pāpuṇanti.
કિં પન તથાગતે પરિનિબ્બુતે બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ઉભતોસઙ્ઘસ્સ દાનં દાતું સક્કાતિ? સક્કા. કથં? ઉભતોસઙ્ઘસ્સ હિ પમુખે સધાતુકં પટિમં આસને ઠપેત્વા આધારકં ઠપેત્વા દક્ખિણોદકં આદિં કત્વા સબ્બં સત્થુ પઠમં દત્વા ઉભતોસઙ્ઘસ્સ દાતબ્બં, એવં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ઉભતોસઙ્ઘસ્સ દાનં દિન્નં નામ હોતિ. તત્થ યં સત્થુ દિન્નં, તં કિં કાતબ્બન્તિ? યો સત્થારં પટિજગ્ગતિ વત્તસમ્પન્નો ભિક્ખુ, તસ્સ દાતબ્બં. પિતુસન્તકઞ્હિ પુત્તસ્સ પાપુણાતિ, ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ દાતુમ્પિ વટ્ટતિ, સપ્પિતેલાનિ પન ગહેત્વા દીપા જલિતબ્બા, સાટકં ગહેત્વા પટાકા આરોપેતબ્બાતિ. ભિક્ખુસઙ્ઘેતિ અપરિચ્છિન્નકમહાભિક્ખુસઙ્ઘે. ભિક્ખુનિસઙ્ઘેપિ એસેવ નયો.
Kiṃ pana tathāgate parinibbute buddhappamukhassa ubhatosaṅghassa dānaṃ dātuṃ sakkāti? Sakkā. Kathaṃ? Ubhatosaṅghassa hi pamukhe sadhātukaṃ paṭimaṃ āsane ṭhapetvā ādhārakaṃ ṭhapetvā dakkhiṇodakaṃ ādiṃ katvā sabbaṃ satthu paṭhamaṃ datvā ubhatosaṅghassa dātabbaṃ, evaṃ buddhappamukhassa ubhatosaṅghassa dānaṃ dinnaṃ nāma hoti. Tattha yaṃ satthu dinnaṃ, taṃ kiṃ kātabbanti? Yo satthāraṃ paṭijaggati vattasampanno bhikkhu, tassa dātabbaṃ. Pitusantakañhi puttassa pāpuṇāti, bhikkhusaṅghassa dātumpi vaṭṭati, sappitelāni pana gahetvā dīpā jalitabbā, sāṭakaṃ gahetvā paṭākā āropetabbāti. Bhikkhusaṅgheti aparicchinnakamahābhikkhusaṅghe. Bhikkhunisaṅghepi eseva nayo.
ગોત્રભુનોતિ ગોત્તમત્તકમેવ અનુભવમાના, નામમત્તસમણાતિ અત્થો. કાસાવકણ્ઠાતિ કાસાવકણ્ઠનામકા. તે કિર એકં કાસાવખણ્ડં હત્થે વા ગીવાય વા બન્ધિત્વા વિચરિસ્સન્તિ . ઘરદ્વારં પન તેસં પુત્તભરિયા કસિવણિજ્જાદિકમ્માનિ ચ પાકતિકાનેવ ભવિસ્સન્તિ. તેસુ દુસ્સીલેસુ સઙ્ઘં ઉદ્દિસ્સ દાનં દસ્સન્તીતિ એત્થ દુસ્સીલસઙ્ઘન્તિ ન વુત્તં. સઙ્ઘો હિ દુસ્સીલો નામ નત્થિ. દુસ્સીલા પન ઉપાસકા તેસુ દુસ્સીલેસુ ભિક્ખુસઙ્ઘં ઉદ્દિસ્સ સઙ્ઘસ્સ દેમાતિ દાનં દસ્સન્તિ. ઇતિ ભગવતા બુદ્ધપ્પમુખે સઙ્ઘે દિન્નદક્ખિણાપિ ગુણસઙ્ખાય અસઙ્ખ્યેય્યાતિ વુત્તં. કાસાવકણ્ઠસઙ્ઘે દિન્નદક્ખિણાપિ ગુણસઙ્ખાયેવ અસઙ્ખ્યેય્યાતિ વુત્તા. સઙ્ઘગતા દક્ખિણા હિ સઙ્ઘે ચિત્તીકારં કાતું સક્કોન્તસ્સ હોતિ, સઙ્ઘે પન ચિત્તીકારો દુક્કરો હોતિ.
Gotrabhunoti gottamattakameva anubhavamānā, nāmamattasamaṇāti attho. Kāsāvakaṇṭhāti kāsāvakaṇṭhanāmakā. Te kira ekaṃ kāsāvakhaṇḍaṃ hatthe vā gīvāya vā bandhitvā vicarissanti . Gharadvāraṃ pana tesaṃ puttabhariyā kasivaṇijjādikammāni ca pākatikāneva bhavissanti. Tesu dussīlesu saṅghaṃ uddissa dānaṃ dassantīti ettha dussīlasaṅghanti na vuttaṃ. Saṅgho hi dussīlo nāma natthi. Dussīlā pana upāsakā tesu dussīlesu bhikkhusaṅghaṃ uddissa saṅghassa demāti dānaṃ dassanti. Iti bhagavatā buddhappamukhe saṅghe dinnadakkhiṇāpi guṇasaṅkhāya asaṅkhyeyyāti vuttaṃ. Kāsāvakaṇṭhasaṅghe dinnadakkhiṇāpi guṇasaṅkhāyeva asaṅkhyeyyāti vuttā. Saṅghagatā dakkhiṇā hi saṅghe cittīkāraṃ kātuṃ sakkontassa hoti, saṅghe pana cittīkāro dukkaro hoti.
યો હિ સઙ્ઘગતં દક્ખિણં દસ્સામીતિ દેય્યધમ્મં પટિયાદેત્વા વિહારં ગન્ત્વા, – ‘‘ભન્તે, સઙ્ઘં ઉદ્દિસ્સ એકં થેરં દેથા’’તિ વદતિ, અથ સઙ્ઘતો સામણેરં લભિત્વા ‘‘સામણેરો મે લદ્ધો’’તિ અઞ્ઞથત્તં આપજ્જતિ, તસ્સ દક્ખિણા સઙ્ઘગતા ન હોતિ. મહાથેરં લભિત્વાપિ ‘‘મહાથેરો મે લદ્ધો’’તિ સોમનસ્સં ઉપ્પાદેન્તસ્સાપિ ન હોતિયેવ. યો પન સામણેરં વા ઉપસમ્પન્નં વા દહરં વા થેરં વા બાલં વા પણ્ડિતં વા યંકિઞ્ચિ સઙ્ઘતો લભિત્વા નિબ્બેમતિકો હુત્વા સઙ્ઘસ્સ દેમીતિ સઙ્ઘે ચિત્તીકારં કાતું સક્કોતિ, તસ્સ દક્ખિણા સઙ્ઘગતા નામ હોતિ. પરસમુદ્દવાસિનો કિર એવં કરોન્તિ.
Yo hi saṅghagataṃ dakkhiṇaṃ dassāmīti deyyadhammaṃ paṭiyādetvā vihāraṃ gantvā, – ‘‘bhante, saṅghaṃ uddissa ekaṃ theraṃ dethā’’ti vadati, atha saṅghato sāmaṇeraṃ labhitvā ‘‘sāmaṇero me laddho’’ti aññathattaṃ āpajjati, tassa dakkhiṇā saṅghagatā na hoti. Mahātheraṃ labhitvāpi ‘‘mahāthero me laddho’’ti somanassaṃ uppādentassāpi na hotiyeva. Yo pana sāmaṇeraṃ vā upasampannaṃ vā daharaṃ vā theraṃ vā bālaṃ vā paṇḍitaṃ vā yaṃkiñci saṅghato labhitvā nibbematiko hutvā saṅghassa demīti saṅghe cittīkāraṃ kātuṃ sakkoti, tassa dakkhiṇā saṅghagatā nāma hoti. Parasamuddavāsino kira evaṃ karonti.
તત્થ હિ એકો વિહારસામિ કુટુમ્બિકો ‘‘સઙ્ઘગતં દક્ખિણં દસ્સામી’’તિ સઙ્ઘતો ઉદ્દિસિત્વા એકં ભિક્ખું દેથાતિ યાચિ. સો એકં દુસ્સીલભિક્ખું લભિત્વા નિસિન્નટ્ઠાનં ઓપુઞ્જાપેત્વા આસનં પઞ્ઞાપેત્વા ઉપરિ વિતાનં બન્ધિત્વા ગન્ધધૂમપુપ્ફેહિ પૂજેત્વા પાદે ધોવિત્વા તેલેન મક્ખેત્વા બુદ્ધસ્સ નિપચ્ચકારં કરોન્તો વિય સઙ્ઘે ચિત્તીકારેન દેય્યધમ્મં અદાસિ. સો ભિક્ખુ પચ્છાભત્તં વિહારજગ્ગનત્થાય કુદાલકં દેથાતિ ઘરદ્વારં આગતો, ઉપાસકો નિસિન્નોવ કુદાલં પાદેન ખિપિત્વા ‘‘ગણ્હા’’તિ અદાસિ. તમેનં મનુસ્સા આહંસુ – ‘‘તુમ્હેહિ પાતોવ એતસ્સ કતસક્કારો વત્તું ન સક્કા, ઇદાનિ ઉપચારમત્તકમ્પિ નત્થિ, કિં નામેત’’ન્તિ. ઉપાસકો – ‘‘સઙ્ઘસ્સ સો અય્યા ચિત્તીકારો, ન એતસ્સા’’તિ આહ. કાસાવકણ્ઠસઙ્ઘસ્સ દિન્નદક્ખિણં પન કો સોધેતીતિ? સારિપુત્તમોગ્ગલ્લાનાદયો અસીતિ મહાથેરા સોધેન્તીતિ. અપિચ થેરા ચિરપરિનિબ્બુતા, થેરે આદિં કત્વા યાવજ્જ ધરમાના ખીણાસવા સોધેન્તિયેવ.
Tattha hi eko vihārasāmi kuṭumbiko ‘‘saṅghagataṃ dakkhiṇaṃ dassāmī’’ti saṅghato uddisitvā ekaṃ bhikkhuṃ dethāti yāci. So ekaṃ dussīlabhikkhuṃ labhitvā nisinnaṭṭhānaṃ opuñjāpetvā āsanaṃ paññāpetvā upari vitānaṃ bandhitvā gandhadhūmapupphehi pūjetvā pāde dhovitvā telena makkhetvā buddhassa nipaccakāraṃ karonto viya saṅghe cittīkārena deyyadhammaṃ adāsi. So bhikkhu pacchābhattaṃ vihārajagganatthāya kudālakaṃ dethāti gharadvāraṃ āgato, upāsako nisinnova kudālaṃ pādena khipitvā ‘‘gaṇhā’’ti adāsi. Tamenaṃ manussā āhaṃsu – ‘‘tumhehi pātova etassa katasakkāro vattuṃ na sakkā, idāni upacāramattakampi natthi, kiṃ nāmeta’’nti. Upāsako – ‘‘saṅghassa so ayyā cittīkāro, na etassā’’ti āha. Kāsāvakaṇṭhasaṅghassa dinnadakkhiṇaṃ pana ko sodhetīti? Sāriputtamoggallānādayo asīti mahātherā sodhentīti. Apica therā ciraparinibbutā, there ādiṃ katvā yāvajja dharamānā khīṇāsavā sodhentiyeva.
ન ત્વેવાહં , આનન્દ, કેનચિ પરિયાયેન સઙ્ઘગતાય દક્ખિણાયાતિ એત્થ અત્થિ બુદ્ધપ્પમુખો સઙ્ઘો, અત્થિ એતરહિ સઙ્ઘો, અત્થિ અનાગતે કાસાવકણ્ઠસઙ્ઘો. બુદ્ધપ્પમુખો સઙ્ઘો એતરહિ સઙ્ઘેન ન ઉપનેતબ્બો, એતરહિ સઙ્ઘો અનાગતે કાસાવકણ્ઠસઙ્ઘેન સદ્ધિં ન ઉપનેતબ્બો. તેન તેનેવ સમયેન કથેતબ્બં. સઙ્ઘતો ઉદ્દિસિત્વા ગહિતસમણપુથુજ્જનો હિ પાટિપુગ્ગલિકો સોતાપન્નો, સઙ્ઘે ચિત્તીકારં કાતું સક્કોન્તસ્સ પુથુજ્જનસમણે દિન્નં મહપ્ફલતરં. ઉદ્દિસિત્વા ગહિતો સોતાપન્નો પાટિપુગ્ગલિકો સકદાગામીતિઆદીસુપિ એસેવ નયો. સઙ્ઘે ચિત્તીકારં કાતું સક્કોન્તસ્સ હિ ખીણાસવે દિન્નદાનતો ઉદ્દિસિત્વા ગહિતે દુસ્સીલેપિ દિન્નં મહપ્ફલતરમેવ . યં પન વુત્તં ‘‘સીલવતો ખો, મહારાજ, દિન્નં મહપ્ફલં, નો તથા દુસ્સીલે’’તિ, તં ઇમં નયં પહાય ‘‘ચતસ્સો ખો ઇમાનન્દ, દક્ખિણા વિસુદ્ધિયો’’તિ ઇમસ્મિં ચતુક્કે દટ્ઠબ્બં.
Na tvevāhaṃ, ānanda, kenaci pariyāyena saṅghagatāya dakkhiṇāyāti ettha atthi buddhappamukho saṅgho, atthi etarahi saṅgho, atthi anāgate kāsāvakaṇṭhasaṅgho. Buddhappamukho saṅgho etarahi saṅghena na upanetabbo, etarahi saṅgho anāgate kāsāvakaṇṭhasaṅghena saddhiṃ na upanetabbo. Tena teneva samayena kathetabbaṃ. Saṅghato uddisitvā gahitasamaṇaputhujjano hi pāṭipuggaliko sotāpanno, saṅghe cittīkāraṃ kātuṃ sakkontassa puthujjanasamaṇe dinnaṃ mahapphalataraṃ. Uddisitvā gahito sotāpanno pāṭipuggaliko sakadāgāmītiādīsupi eseva nayo. Saṅghe cittīkāraṃ kātuṃ sakkontassa hi khīṇāsave dinnadānato uddisitvā gahite dussīlepi dinnaṃ mahapphalatarameva . Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sīlavato kho, mahārāja, dinnaṃ mahapphalaṃ, no tathā dussīle’’ti, taṃ imaṃ nayaṃ pahāya ‘‘catasso kho imānanda, dakkhiṇā visuddhiyo’’ti imasmiṃ catukke daṭṭhabbaṃ.
૩૮૧. દાયકતો વિસુજ્ઝતીતિ મહપ્ફલભાવેન વિસુજ્ઝતિ, મહપ્ફલા હોતીતિ અત્થો. કલ્યાણધમ્મોતિ સુચિધમ્મો, ન પાપધમ્મો. દાયકતો વિસુજ્ઝતીતિ ચેત્થ વેસ્સન્તરમહારાજા કથેતબ્બો. સો હિ જૂજકબ્રાહ્મણસ્સ દારકે દત્વા પથવિં કમ્પેસિ.
381.Dāyakato visujjhatīti mahapphalabhāvena visujjhati, mahapphalā hotīti attho. Kalyāṇadhammoti sucidhammo, na pāpadhammo. Dāyakato visujjhatīti cettha vessantaramahārājā kathetabbo. So hi jūjakabrāhmaṇassa dārake datvā pathaviṃ kampesi.
પટિગ્ગાહકતો વિસુજ્ઝતીતિ એત્થ કલ્યાણીનદીમુખદ્વારવાસિકેવટ્ટો કથેતબ્બો. સો કિર દીઘસોમત્થેરસ્સ તિક્ખત્તુમ્પિ પિણ્ડપાતં દત્વા મરણમઞ્ચે નિપન્નો ‘‘અય્યસ્સ મં દીઘસોમત્થેરસ્સ દિન્નપિણ્ડપાતો ઉદ્ધરતી’’તિ આહ.
Paṭiggāhakatovisujjhatīti ettha kalyāṇīnadīmukhadvāravāsikevaṭṭo kathetabbo. So kira dīghasomattherassa tikkhattumpi piṇḍapātaṃ datvā maraṇamañce nipanno ‘‘ayyassa maṃ dīghasomattherassa dinnapiṇḍapāto uddharatī’’ti āha.
નેવ દાયકતોતિ એત્થ વડ્ઢમાનવાસિલુદ્દકો કથેતબ્બો. સો કિર પેતદક્ખિણં દેન્તો એકસ્સ દુસ્સીલસ્સેવ તયો વારે અદાસિ, તતિયવારે ‘‘અમનુસ્સો દુસ્સીલો મં વિલુમ્પતી’’તિ વિરવિ, એકસ્સ સીલવન્તભિક્ખુનો દત્વા પાપિતકાલેયેવસ્સ પાપુણિ.
Neva dāyakatoti ettha vaḍḍhamānavāsiluddako kathetabbo. So kira petadakkhiṇaṃ dento ekassa dussīlasseva tayo vāre adāsi, tatiyavāre ‘‘amanusso dussīlo maṃ vilumpatī’’ti viravi, ekassa sīlavantabhikkhuno datvā pāpitakāleyevassa pāpuṇi.
દાયકતો ચેવ વિસુજ્ઝતીતિ એત્થ અસદિસદાનં કથેતબ્બં.
Dāyakato ceva visujjhatīti ettha asadisadānaṃ kathetabbaṃ.
સા દક્ખિણા દાયકતો વિસુજ્ઝતીતિ એત્થ યથા નામ છેકો કસ્સકો અસારમ્પિ ખેત્તં લભિત્વા સમયે કસિત્વા પંસું અપનેત્વા સારબીજાનિ પતિટ્ઠપેત્વા રત્તિન્દિવં આરક્ખે પમાદં અનાપજ્જન્તો અઞ્ઞસ્સ સારખેત્તતો અધિકતરં ધઞ્ઞં લભતિ, એવં સીલવા દુસ્સીલસ્સ દત્વાપિ ફલં મહન્તં અધિગચ્છતીતિ. ઇમિના ઉપાયેન સબ્બપદેસુ વિસુજ્ઝનં વેદિતબ્બં.
Sā dakkhiṇā dāyakato visujjhatīti ettha yathā nāma cheko kassako asārampi khettaṃ labhitvā samaye kasitvā paṃsuṃ apanetvā sārabījāni patiṭṭhapetvā rattindivaṃ ārakkhe pamādaṃ anāpajjanto aññassa sārakhettato adhikataraṃ dhaññaṃ labhati, evaṃ sīlavā dussīlassa datvāpi phalaṃ mahantaṃ adhigacchatīti. Iminā upāyena sabbapadesu visujjhanaṃ veditabbaṃ.
વીતરાગો વીતરાગેસૂતિ એત્થ વીતરાગો નામ અનાગામી, અરહા પન એકન્તવીતરાગોવ, તસ્મા અરહતા અરહતો દિન્નદાનમેવ અગ્ગં. કસ્મા? ભવાલયસ્સ ભવપત્થનાય અભાવતો. નનુ ખીણાસવો દાનફલં ન સદ્દહતીતિ? દાનફલં સદ્દહન્તા ખીણાસવસદિસા ન હોન્તિ. ખીણાસવેન કતકમ્મં પન નિચ્છન્દરાગત્તા કુસલં વા અકુસલં વા ન હોતિ, કિરિયટ્ઠાને તિટ્ઠતિ, તેનેવસ્સ દાનં અગ્ગં હોતીતિ વદન્તિ.
Vītarāgo vītarāgesūti ettha vītarāgo nāma anāgāmī, arahā pana ekantavītarāgova, tasmā arahatā arahato dinnadānameva aggaṃ. Kasmā? Bhavālayassa bhavapatthanāya abhāvato. Nanu khīṇāsavo dānaphalaṃ na saddahatīti? Dānaphalaṃ saddahantā khīṇāsavasadisā na honti. Khīṇāsavena katakammaṃ pana nicchandarāgattā kusalaṃ vā akusalaṃ vā na hoti, kiriyaṭṭhāne tiṭṭhati, tenevassa dānaṃ aggaṃ hotīti vadanti.
કિં પન સમ્માસમ્બુદ્ધેન સારિપુત્તત્થેરસ્સ દિન્નં મહપ્ફલં, ઉદાહુ સારિપુત્તત્થેરેન સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ દિન્નન્તિ. સમ્માસમ્બુદ્ધેન સારિપુત્તત્થેરસ્સ દિન્નં મહપ્ફલન્તિ વદન્તિ. સમ્માસમ્બુદ્ધઞ્હિ ઠપેત્વા અઞ્ઞો દાનસ્સ વિપાકં જાનિતું સમત્થો નામ નત્થિ. દાનઞ્હિ ચતૂહિ સમ્પદાહિ દાતું સક્કોન્તસ્સ તસ્મિંયેવ અત્તભાવે વિપાકં દેતિ. તત્રિમા સમ્પદા – દેય્યધમ્મસ્સ ધમ્મેન સમેન પરં અપીળેત્વા ઉપ્પન્નતા, પુબ્બચેતનાદિવસેન ચેતનાય મહત્તતા, ખીણાસવભાવેન ગુણાતિરેકતા, તંદિવસં નિરોધતો વુટ્ઠિતભાવેન વત્થુસમ્પન્નતાતિ.
Kiṃ pana sammāsambuddhena sāriputtattherassa dinnaṃ mahapphalaṃ, udāhu sāriputtattherena sammāsambuddhassa dinnanti. Sammāsambuddhena sāriputtattherassa dinnaṃ mahapphalanti vadanti. Sammāsambuddhañhi ṭhapetvā añño dānassa vipākaṃ jānituṃ samattho nāma natthi. Dānañhi catūhi sampadāhi dātuṃ sakkontassa tasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ deti. Tatrimā sampadā – deyyadhammassa dhammena samena paraṃ apīḷetvā uppannatā, pubbacetanādivasena cetanāya mahattatā, khīṇāsavabhāvena guṇātirekatā, taṃdivasaṃ nirodhato vuṭṭhitabhāvena vatthusampannatāti.
પપઞ્ચસૂદનિયા મજ્ઝિમનિકાયટ્ઠકથાય
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
દક્ખિણાવિભઙ્ગસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dakkhiṇāvibhaṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ચતુત્થવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૧૨. દક્ખિણાવિભઙ્ગસુત્તં • 12. Dakkhiṇāvibhaṅgasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૧૨. દક્ખિણાવિભઙ્ગસુત્તવણ્ણના • 12. Dakkhiṇāvibhaṅgasuttavaṇṇanā