Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૬૪] ૪. દુરાજાનજાતકવણ્ણના
[64] 4. Durājānajātakavaṇṇanā
માસુ નન્દિ ઇચ્છતિ મન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં ઉપાસકં આરબ્ભ કથેસિ. એકો કિર સાવત્થિવાસી ઉપાસકો તીસુ સરણેસુ પઞ્ચસુ ચ સીલેસુ પતિટ્ઠિતો બુદ્ધમામકો, ધમ્મમામકો, સઙ્ઘમામકો, ભરિયા પનસ્સ દુસ્સીલા પાપધમ્મા. યં દિવસં મિચ્છાચારં ચરતિ, તં દિવસં સતકીતદાસી વિય હોતિ, મિચ્છાચારસ્સ પન અકતદિવસે સામિની વિય હોતિ ચણ્ડા ફરુસા. સો તસ્સા ભાવં જાનિતું ન સક્કોતિ, અથ તાય ઉબ્બાળ્હો બુદ્ધૂપટ્ઠાનં ન ગચ્છતિ. અથ નં એકદિવસં ગન્ધપુપ્ફાદીનિ આદાય આગન્ત્વા વન્દિત્વા નિસિન્નં સત્થા આહ – ‘‘કિં નુ ખો ત્વં, ઉપાસક, સત્તટ્ઠ દિવસે બુદ્ધૂપટ્ઠાનં નાગચ્છસી’’તિ. ઘરણી મે, ભન્તે, એકસ્મિં દિવસે સતકીતદાસી વિય હોતિ, એકસ્મિં દિવસે સામિની વિય ચણ્ડા ફરુસા. અહં તસ્સા ભાવં જાનિતું ન સક્કોમિ, સ્વાહં તાય ઉબ્બાળ્હો બુદ્ધૂપટ્ઠાનં નાગચ્છામીતિ. અથસ્સ વચનં સુત્વા સત્થા ‘‘ઉપાસક, ‘માતુગામસ્સ ભાવો નામ દુજ્જાનો’તિ પુબ્બેપિ તે પણ્ડિતા કથયિંસુ, ત્વં પન તં ભવસઙ્ખેપગતત્તા સલ્લક્ખેતું ન સક્કોસી’’તિ વત્વા તેન યાચિતો અતીતં આહરિ.
Māsu nandi icchati manti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ upāsakaṃ ārabbha kathesi. Eko kira sāvatthivāsī upāsako tīsu saraṇesu pañcasu ca sīlesu patiṭṭhito buddhamāmako, dhammamāmako, saṅghamāmako, bhariyā panassa dussīlā pāpadhammā. Yaṃ divasaṃ micchācāraṃ carati, taṃ divasaṃ satakītadāsī viya hoti, micchācārassa pana akatadivase sāminī viya hoti caṇḍā pharusā. So tassā bhāvaṃ jānituṃ na sakkoti, atha tāya ubbāḷho buddhūpaṭṭhānaṃ na gacchati. Atha naṃ ekadivasaṃ gandhapupphādīni ādāya āgantvā vanditvā nisinnaṃ satthā āha – ‘‘kiṃ nu kho tvaṃ, upāsaka, sattaṭṭha divase buddhūpaṭṭhānaṃ nāgacchasī’’ti. Gharaṇī me, bhante, ekasmiṃ divase satakītadāsī viya hoti, ekasmiṃ divase sāminī viya caṇḍā pharusā. Ahaṃ tassā bhāvaṃ jānituṃ na sakkomi, svāhaṃ tāya ubbāḷho buddhūpaṭṭhānaṃ nāgacchāmīti. Athassa vacanaṃ sutvā satthā ‘‘upāsaka, ‘mātugāmassa bhāvo nāma dujjāno’ti pubbepi te paṇḍitā kathayiṃsu, tvaṃ pana taṃ bhavasaṅkhepagatattā sallakkhetuṃ na sakkosī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો દિસાપામોક્ખો આચરિયો હુત્વા પઞ્ચ માણવકસતાનિ સિપ્પં સિક્ખાપેતિ. અથેકો તિરોરટ્ઠવાસિકો બ્રાહ્મણમાણવકો આગન્ત્વા તસ્સ સન્તિકે સિપ્પં ઉગ્ગણ્હન્તો એકાય ઇત્થિયા પટિબદ્ધચિત્તો હુત્વા તં ભરિયં કત્વા તસ્મિંયેવ બારાણસિનગરે વસન્તો દ્વે તિસ્સો વેલાયો આચરિયસ્સ ઉપટ્ઠાનં ન ગચ્છતિ. સા પનસ્સ ભરિયા દુસ્સીલા પાપધમ્મા. મિચ્છાચારં ચિણ્ણદિવસે દાસી વિય હોતિ, અચિણ્ણદિવસે સામિની વિય હોતિ ચણ્ડા ફરુસા. સો તસ્સા ભાવં જાનિતું અસક્કોન્તો તાય ઉબ્બાળ્હો આકુલચિત્તો આચરિયસ્સ ઉપટ્ઠાનં ન ગચ્છતિ. અથ નં સત્તટ્ઠ દિવસે અતિક્કમિત્વા આગતં ‘‘કિં, માણવ , ન પઞ્ઞાયસી’’તિ આચરિયો પુચ્છિ. સો ‘‘ભરિયા મં, આચરિય, એકદિવસં ઇચ્છતિ પત્થેતિ, દાસી વિય નિહતમાના હોતિ. એકદિવસં સામિની વિય થદ્ધા ચણ્ડા ફરુસા, અહં તસ્સા ભાવં જાનિતું ન સક્કોમિ, તાય ઉબ્બાળ્હો આકુલચિત્તો તુમ્હાકં ઉપટ્ઠાનં નાગતોમ્હી’’તિ. આચરિયો ‘‘એવમેતં, માણવ, ઇત્થિયો નામ અનાચારં ચિણ્ણદિવસે સામિકં અનુવત્તન્તિ, દાસી વિય નિહતમાના હોન્તિ. અનાચિણ્ણદિવસે પન માનત્થદ્ધા હુત્વા સામિકં ન ગણેન્તિ. એવં ઇત્થિયો નામેતા અનાચારા દુસ્સીલા, તાસં ભાવો નામ દુજ્જાનો, તાસુ ઇચ્છન્તીસુપિ અનિચ્છન્તીસુપિ મજ્ઝત્તેનેવ ભવિતબ્બ’’ન્તિ વત્વા તસ્સોવાદવસેન ઇમં ગાથમાહ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto disāpāmokkho ācariyo hutvā pañca māṇavakasatāni sippaṃ sikkhāpeti. Atheko tiroraṭṭhavāsiko brāhmaṇamāṇavako āgantvā tassa santike sippaṃ uggaṇhanto ekāya itthiyā paṭibaddhacitto hutvā taṃ bhariyaṃ katvā tasmiṃyeva bārāṇasinagare vasanto dve tisso velāyo ācariyassa upaṭṭhānaṃ na gacchati. Sā panassa bhariyā dussīlā pāpadhammā. Micchācāraṃ ciṇṇadivase dāsī viya hoti, aciṇṇadivase sāminī viya hoti caṇḍā pharusā. So tassā bhāvaṃ jānituṃ asakkonto tāya ubbāḷho ākulacitto ācariyassa upaṭṭhānaṃ na gacchati. Atha naṃ sattaṭṭha divase atikkamitvā āgataṃ ‘‘kiṃ, māṇava , na paññāyasī’’ti ācariyo pucchi. So ‘‘bhariyā maṃ, ācariya, ekadivasaṃ icchati pattheti, dāsī viya nihatamānā hoti. Ekadivasaṃ sāminī viya thaddhā caṇḍā pharusā, ahaṃ tassā bhāvaṃ jānituṃ na sakkomi, tāya ubbāḷho ākulacitto tumhākaṃ upaṭṭhānaṃ nāgatomhī’’ti. Ācariyo ‘‘evametaṃ, māṇava, itthiyo nāma anācāraṃ ciṇṇadivase sāmikaṃ anuvattanti, dāsī viya nihatamānā honti. Anāciṇṇadivase pana mānatthaddhā hutvā sāmikaṃ na gaṇenti. Evaṃ itthiyo nāmetā anācārā dussīlā, tāsaṃ bhāvo nāma dujjāno, tāsu icchantīsupi anicchantīsupi majjhatteneva bhavitabba’’nti vatvā tassovādavasena imaṃ gāthamāha –
૬૪.
64.
‘‘મા સુ નન્દિ ઇચ્છતિ મં, મા સુ સોચિ ન મિચ્છતિ;
‘‘Mā su nandi icchati maṃ, mā su soci na micchati;
થીનં ભાવો દુરાજાનો, મચ્છસ્સેવોદકે ગત’’ન્તિ.
Thīnaṃ bhāvo durājāno, macchassevodake gata’’nti.
તત્થ મા સુ નન્દિ ઇચ્છતિ મન્તિ સુ-કારો નિપાતમત્તં, ‘‘અયં ઇત્થી મં ઇચ્છતિ પત્થેતિ, મયિ સિનેહં કરોતી’’તિ મા તુસ્સિ. મા સુ સોચિ ન મિચ્છતીતિ ‘‘અયં મં ન ઇચ્છતી’’તિપિ મા સોચિ, તસ્સા ઇચ્છમાનાય નન્દિં, ન ઇચ્છમાનાય ચ સોકં અકત્વા મજ્ઝત્તોવ હોહીતિ દીપેતિ. થીનં ભાવો દુરાજાનોતિ ઇત્થીનં ભાવો નામ ઇત્થિમાયાય પટિચ્છન્નત્તા દુરાજાનો. યથા કિં? મચ્છસ્સેવોદકે ગતન્તિ યથા મચ્છસ્સ ગમનં ઉદકેન પટિચ્છન્નત્તા દુજ્જાનં, તેનેવ સો કેવટ્ટે આગતે ઉદકેન ગમનં પટિચ્છાદેત્વા પલાયતિ, અત્તાનં ગણ્હિતું ન દેતિ, એવમેવ ઇત્થિયો મહન્તમ્પિ દુસ્સીલકમ્મં કત્વા ‘‘મયં એવરૂપં ન કરોમા’’તિ અત્તના કતકમ્મં ઇત્થિમાયાય પટિચ્છાદેત્વા સામિકે વઞ્ચેન્તિ . એવં ઇત્થિયો નામેતા પાપધમ્મા દુરાજાના, તાસુ મજ્ઝત્તોયેવ સુખિતો હોતીતિ.
Tattha mā su nandi icchati manti su-kāro nipātamattaṃ, ‘‘ayaṃ itthī maṃ icchati pattheti, mayi sinehaṃ karotī’’ti mā tussi. Mā su soci na micchatīti ‘‘ayaṃ maṃ na icchatī’’tipi mā soci, tassā icchamānāya nandiṃ, na icchamānāya ca sokaṃ akatvā majjhattova hohīti dīpeti. Thīnaṃ bhāvo durājānoti itthīnaṃ bhāvo nāma itthimāyāya paṭicchannattā durājāno. Yathā kiṃ? Macchassevodake gatanti yathā macchassa gamanaṃ udakena paṭicchannattā dujjānaṃ, teneva so kevaṭṭe āgate udakena gamanaṃ paṭicchādetvā palāyati, attānaṃ gaṇhituṃ na deti, evameva itthiyo mahantampi dussīlakammaṃ katvā ‘‘mayaṃ evarūpaṃ na karomā’’ti attanā katakammaṃ itthimāyāya paṭicchādetvā sāmike vañcenti . Evaṃ itthiyo nāmetā pāpadhammā durājānā, tāsu majjhattoyeva sukhito hotīti.
એવં બોધિસત્તો અન્તેવાસિકસ્સ ઓવાદં અદાસિ. તતો પટ્ઠાય સો તસ્સા ઉપરિ મજ્ઝત્તોવ અહોસિ. સાપિસ્સ ભરિયા ‘‘આચરિયેન કિર મે દુસ્સીલભાવો ઞાતો’’તિ તતો પટ્ઠાય ન અનાચારં ચરિ. સાપિ તસ્સ ઉપાસકસ્સ ઇત્થી ‘‘સમ્માસમ્બુદ્ધેન કિર મય્હં દુરાચારભાવો ઞાતો’’તિ તતો પટ્ઠાય પાપકમ્મં નામ ન અકાસિ.
Evaṃ bodhisatto antevāsikassa ovādaṃ adāsi. Tato paṭṭhāya so tassā upari majjhattova ahosi. Sāpissa bhariyā ‘‘ācariyena kira me dussīlabhāvo ñāto’’ti tato paṭṭhāya na anācāraṃ cari. Sāpi tassa upāsakassa itthī ‘‘sammāsambuddhena kira mayhaṃ durācārabhāvo ñāto’’ti tato paṭṭhāya pāpakammaṃ nāma na akāsi.
સત્થાપિ ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેસિ, સચ્ચપરિયોસાને સો ઉપાસકો સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ, સત્થા અનુસન્ધિં ઘટેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા જયમ્પતિકાયેવ ઇદાનિ જયમ્પતિકા, આચરિયો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthāpi imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne so upāsako sotāpattiphale patiṭṭhahi, satthā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā jayampatikāyeva idāni jayampatikā, ācariyo pana ahameva ahosi’’nti.
દુરાજાનજાતકવણ્ણના ચતુત્થા.
Durājānajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૬૪. દુરાજાનજાતકં • 64. Durājānajātakaṃ