Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૬. દુતિયકામભૂસુત્તં
6. Dutiyakāmabhūsuttaṃ
૩૪૮. એકં સમયં આયસ્મા કામભૂ મચ્છિકાસણ્ડે વિહરતિ અમ્બાટકવને. અથ ખો ચિત્તો ગહપતિ યેનાયસ્મા કામભૂ તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો ચિત્તો ગહપતિ આયસ્મન્તં કામભું એતદવોચ – ‘‘કતિ નુ ખો, ભન્તે, સઙ્ખારા’’તિ? ‘‘તયો ખો, ગહપતિ, સઙ્ખારા – કાયસઙ્ખારો, વચીસઙ્ખારો, ચિત્તસઙ્ખારો’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે’’તિ ખો ચિત્તો ગહપતિ આયસ્મતો કામભુસ્સ ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા આયસ્મન્તં કામભું ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘કતમો પન, ભન્તે, કાયસઙ્ખારો, કતમો વચીસઙ્ખારો, કતમો ચિત્તસઙ્ખારો’’તિ? ‘‘અસ્સાસપસ્સાસા ખો, ગહપતિ, કાયસઙ્ખારો, વિતક્કવિચારા વચીસઙ્ખારો, સઞ્ઞા ચ વેદના ચ ચિત્તસઙ્ખારો’’તિ.
348. Ekaṃ samayaṃ āyasmā kāmabhū macchikāsaṇḍe viharati ambāṭakavane. Atha kho citto gahapati yenāyasmā kāmabhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho citto gahapati āyasmantaṃ kāmabhuṃ etadavoca – ‘‘kati nu kho, bhante, saṅkhārā’’ti? ‘‘Tayo kho, gahapati, saṅkhārā – kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti kho citto gahapati āyasmato kāmabhussa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ kāmabhuṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘katamo pana, bhante, kāyasaṅkhāro, katamo vacīsaṅkhāro, katamo cittasaṅkhāro’’ti? ‘‘Assāsapassāsā kho, gahapati, kāyasaṅkhāro, vitakkavicārā vacīsaṅkhāro, saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro’’ti.
‘‘સાધુ, ભન્તે’’તિ ખો ચિત્તો ગહપતિ…પે॰… ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘કસ્મા પન, ભન્તે, અસ્સાસપસ્સાસા કાયસઙ્ખારો, કસ્મા વિતક્કવિચારા વચીસઙ્ખારો, કસ્મા સઞ્ઞા ચ વેદના ચ ચિત્તસઙ્ખારો’’તિ? ‘‘અસ્સાસપસ્સાસા ખો, ગહપતિ, કાયિકા. એતે ધમ્મા કાયપ્પટિબદ્ધા, તસ્મા અસ્સાસપસ્સાસા કાયસઙ્ખારો. પુબ્બે ખો, ગહપતિ, વિતક્કેત્વા વિચારેત્વા પચ્છા વાચં ભિન્દતિ, તસ્મા વિતક્કવિચારા વચીસઙ્ખારો. સઞ્ઞા ચ વેદના ચ ચેતસિકા. એતે ધમ્મા ચિત્તપ્પટિબદ્ધા, તસ્મા સઞ્ઞા ચ વેદના ચ ચિત્તસઙ્ખારો’’તિ.
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho citto gahapati…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘kasmā pana, bhante, assāsapassāsā kāyasaṅkhāro, kasmā vitakkavicārā vacīsaṅkhāro, kasmā saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro’’ti? ‘‘Assāsapassāsā kho, gahapati, kāyikā. Ete dhammā kāyappaṭibaddhā, tasmā assāsapassāsā kāyasaṅkhāro. Pubbe kho, gahapati, vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindati, tasmā vitakkavicārā vacīsaṅkhāro. Saññā ca vedanā ca cetasikā. Ete dhammā cittappaṭibaddhā, tasmā saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāro’’ti.
સાધુ…પે॰… ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘કથં પન, ભન્તે, સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિ હોતી’’તિ? ‘‘ન ખો, ગહપતિ, સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપજ્જન્તસ્સ ભિક્ખુનો એવં હોતિ – ‘અહં સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપજ્જિસ્સ’ન્તિ વા ‘અહં સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપજ્જામી’તિ વા ‘અહં સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપન્નો’તિ વા . અથ ખ્વસ્સ પુબ્બેવ તથા ચિત્તં ભાવિતં હોતિ યં તં તથત્તાય ઉપનેતી’’તિ.
Sādhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘kathaṃ pana, bhante, saññāvedayitanirodhasamāpatti hotī’’ti? ‘‘Na kho, gahapati, saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjantassa bhikkhuno evaṃ hoti – ‘ahaṃ saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjissa’nti vā ‘ahaṃ saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjāmī’ti vā ‘ahaṃ saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno’ti vā . Atha khvassa pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti yaṃ taṃ tathattāya upanetī’’ti.
સાધુ …પે॰… ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપજ્જન્તસ્સ પન, ભન્તે , ભિક્ખુનો કતમે ધમ્મા પઠમં નિરુજ્ઝન્તિ, યદિ વા કાયસઙ્ખારો, યદિ વા વચીસઙ્ખારો, યદિ વા ચિત્તસઙ્ખારો’’તિ? ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપજ્જન્તસ્સ ખો, ગહપતિ, ભિક્ખુનો વચીસઙ્ખારો પઠમં નિરુજ્ઝતિ, તતો કાયસઙ્ખારો, તતો ચિત્તસઙ્ખારો’’તિ.
Sādhu …pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjantassa pana, bhante , bhikkhuno katame dhammā paṭhamaṃ nirujjhanti, yadi vā kāyasaṅkhāro, yadi vā vacīsaṅkhāro, yadi vā cittasaṅkhāro’’ti? ‘‘Saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjantassa kho, gahapati, bhikkhuno vacīsaṅkhāro paṭhamaṃ nirujjhati, tato kāyasaṅkhāro, tato cittasaṅkhāro’’ti.
સાધુ…પે॰… ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘ય્વાયં, ભન્તે, મતો કાલઙ્કતો, યો ચાયં ભિક્ખુ સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપન્નો, ઇમેસં કિં નાનાકરણ’’ન્તિ? ‘‘ય્વાયં ગહપતિ, મતો કાલઙ્કતો તસ્સ કાયસઙ્ખારો નિરુદ્ધો પટિપ્પસ્સદ્ધો, વચીસઙ્ખારો નિરુદ્ધો પટિપ્પસ્સદ્ધો, ચિત્તસઙ્ખારો નિરુદ્ધો પટિપ્પસ્સદ્ધો, આયુ પરિક્ખીણો, ઉસ્મા વૂપસન્તા, ઇન્દ્રિયાનિ વિપરિભિન્નાનિ. યો ચ ખ્વાયં, ગહપતિ, ભિક્ખુ સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપન્નો, તસ્સપિ કાયસઙ્ખારો નિરુદ્ધો પટિપ્પસ્સદ્ધો, વચીસઙ્ખારો નિરુદ્ધો પટિપ્પસ્સદ્ધો, ચિત્તસઙ્ખારો નિરુદ્ધો પટિપ્પસ્સદ્ધો, આયુ અપરિક્ખીણો, ઉસ્મા અવૂપસન્તા, ઇન્દ્રિયાનિ વિપ્પસન્નાનિ. ય્વાયં, ગહપતિ, મતો કાલઙ્કતો, યો ચાયં ભિક્ખુ સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપન્નો, ઇદં નેસં નાનાકરણ’’ન્તિ.
Sādhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘yvāyaṃ, bhante, mato kālaṅkato, yo cāyaṃ bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno, imesaṃ kiṃ nānākaraṇa’’nti? ‘‘Yvāyaṃ gahapati, mato kālaṅkato tassa kāyasaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, vacīsaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, cittasaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, āyu parikkhīṇo, usmā vūpasantā, indriyāni viparibhinnāni. Yo ca khvāyaṃ, gahapati, bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno, tassapi kāyasaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, vacīsaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, cittasaṅkhāro niruddho paṭippassaddho, āyu aparikkhīṇo, usmā avūpasantā, indriyāni vippasannāni. Yvāyaṃ, gahapati, mato kālaṅkato, yo cāyaṃ bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno, idaṃ nesaṃ nānākaraṇa’’nti.
સાધુ…પે॰… ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘કથં પન, ભન્તે, સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠાનં હોતી’’તિ? ‘‘ન ખો, ગહપતિ, સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠહન્તસ્સ ભિક્ખુનો એવં હોતિ – ‘અહં સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિસ્સ’ન્તિ વા ‘અહં સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠહામી’તિ વા ‘અહં સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠિતો’તિ વા. અથ ખ્વસ્સ પુબ્બેવ તથા ચિત્તં ભાવિતં હોતિ, યં તં તથત્તાય ઉપનેતી’’તિ.
Sādhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘kathaṃ pana, bhante, saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhānaṃ hotī’’ti? ‘‘Na kho, gahapati, saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahantassa bhikkhuno evaṃ hoti – ‘ahaṃ saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahissa’nti vā ‘ahaṃ saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahāmī’ti vā ‘ahaṃ saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhito’ti vā. Atha khvassa pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti, yaṃ taṃ tathattāya upanetī’’ti.
સાધુ , ભન્તે…પે॰… ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠહન્તસ્સ પન, ભન્તે, ભિક્ખુનો કતમે ધમ્મા પઠમં ઉપ્પજ્જન્તિ, યદિ વા કાયસઙ્ખારો, યદિ વા વચીસઙ્ખારો, યદિ વા ચિત્તસઙ્ખારો’’તિ? ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠહન્તસ્સ, ગહપતિ, ભિક્ખુનો ચિત્તસઙ્ખારો પઠમં ઉપ્પજ્જતિ, તતો કાયસઙ્ખારો, તતો વચીસઙ્ખારો’’તિ.
Sādhu , bhante…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahantassa pana, bhante, bhikkhuno katame dhammā paṭhamaṃ uppajjanti, yadi vā kāyasaṅkhāro, yadi vā vacīsaṅkhāro, yadi vā cittasaṅkhāro’’ti? ‘‘Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahantassa, gahapati, bhikkhuno cittasaṅkhāro paṭhamaṃ uppajjati, tato kāyasaṅkhāro, tato vacīsaṅkhāro’’ti.
સાધુ…પે॰… ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠિતં પન, ભન્તે , ભિક્ખું કતિ ફસ્સા ફુસન્તિ’’? ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠિતં ખો, ગહપતિ, ભિક્ખું તયો ફસ્સા ફુસન્તિ – સુઞ્ઞતો ફસ્સો, અનિમિત્તો ફસ્સો, અપ્પણિહિતો ફસ્સો’’તિ.
Sādhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitaṃ pana, bhante , bhikkhuṃ kati phassā phusanti’’? ‘‘Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitaṃ kho, gahapati, bhikkhuṃ tayo phassā phusanti – suññato phasso, animitto phasso, appaṇihito phasso’’ti.
સાધુ…પે॰… ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠિતસ્સ પન, ભન્તે, ભિક્ખુનો કિંનિન્નં ચિત્તં હોતિ, કિંપોણં, કિંપબ્ભાર’’ન્તિ? ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠિતસ્સ ખો, ગહપતિ, ભિક્ખુનો વિવેકનિન્નં ચિત્તં હોતિ વિવેકપોણં વિવેકપબ્ભાર’’ન્તિ.
Sādhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitassa pana, bhante, bhikkhuno kiṃninnaṃ cittaṃ hoti, kiṃpoṇaṃ, kiṃpabbhāra’’nti? ‘‘Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitassa kho, gahapati, bhikkhuno vivekaninnaṃ cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāra’’nti.
‘‘સાધુ, ભન્તે’’તિ ખો ચિત્તો ગહપતિ આયસ્મતો કામભુસ્સ ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા આયસ્મન્તં કામભું ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ – ‘‘સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા પન, ભન્તે, કતિ ધમ્મા બહૂપકારા’’તિ? ‘‘અદ્ધા ખો ત્વં, ગહપતિ, યં પઠમં પુચ્છિતબ્બં તં પુચ્છસિ. અપિ ચ ત્યાહં બ્યાકરિસ્સામિ. સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા ખો, ગહપતિ, દ્વે ધમ્મા બહૂપકારા – સમથો ચ વિપસ્સના ચા’’તિ. છટ્ઠં.
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho citto gahapati āyasmato kāmabhussa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ kāmabhuṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpattiyā pana, bhante, kati dhammā bahūpakārā’’ti? ‘‘Addhā kho tvaṃ, gahapati, yaṃ paṭhamaṃ pucchitabbaṃ taṃ pucchasi. Api ca tyāhaṃ byākarissāmi. Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā kho, gahapati, dve dhammā bahūpakārā – samatho ca vipassanā cā’’ti. Chaṭṭhaṃ.
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૬. દુતિયકામભૂસુત્તવણ્ણના • 6. Dutiyakāmabhūsuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૬. દુતિયકામભૂસુત્તવણ્ણના • 6. Dutiyakāmabhūsuttavaṇṇanā