A World of Knowledge
    Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિભઙ્ગ-મૂલટીકા • Vibhaṅga-mūlaṭīkā

    ૯. ઇદ્ધિપાદવિભઙ્ગો

    9. Iddhipādavibhaṅgo

    ૧. સુત્તન્તભાજનીયવણ્ણના

    1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

    ૪૩૧. ઇદ્ધિ-સદ્દસ્સ પઠમો કત્તુઅત્થો, દુતિયો કરણત્થો વુત્તો, પાદ-સદ્દસ્સ એકો કરણમેવત્થો વુત્તો. પજ્જિતબ્બાવ ઇદ્ધિ વુત્તા, ન ચ ઇજ્ઝન્તી પજ્જિતબ્બા ચ ઇદ્ધિ પજ્જનકરણેન પાદેન સમાનાધિકરણા હોતીતિ ‘‘પઠમેનત્થેન ઇદ્ધિ એવ પાદો ઇદ્ધિપાદો’’તિ ન સક્કા વત્તું, તથા ઇદ્ધિકિરિયાકરણેન સાધેતબ્બા ચ વુદ્ધિસઙ્ખાતા ઇદ્ધિ પજ્જનકિરિયાકરણેન પજ્જિતબ્બાતિ દ્વિન્નં કરણાનં ન અસમાનાધિકરણતા સમ્ભવતીતિ ‘‘દુતિયેનત્થેન ઇદ્ધિયા પાદો ઇદ્ધિપાદો’’તિ ચ ન સક્કા વત્તું, તસ્મા પઠમેનત્થેન ઇદ્ધિયા પાદો ઇદ્ધિપાદો, દુતિયેનત્થેન ઇદ્ધિ એવ પાદો ઇદ્ધિપાદોતિ એવં યોજના યુજ્જતિ.

    431. Iddhi-saddassa paṭhamo kattuattho, dutiyo karaṇattho vutto, pāda-saddassa eko karaṇamevattho vutto. Pajjitabbāva iddhi vuttā, na ca ijjhantī pajjitabbā ca iddhi pajjanakaraṇena pādena samānādhikaraṇā hotīti ‘‘paṭhamenatthena iddhi eva pādo iddhipādo’’ti na sakkā vattuṃ, tathā iddhikiriyākaraṇena sādhetabbā ca vuddhisaṅkhātā iddhi pajjanakiriyākaraṇena pajjitabbāti dvinnaṃ karaṇānaṃ na asamānādhikaraṇatā sambhavatīti ‘‘dutiyenatthena iddhiyā pādo iddhipādo’’ti ca na sakkā vattuṃ, tasmā paṭhamenatthena iddhiyā pādo iddhipādo, dutiyenatthena iddhi eva pādo iddhipādoti evaṃ yojanā yujjati.

    ‘‘છન્દં ચે…પે॰… અયં વુચ્ચતિ છન્દસમાધી’’તિ ઇમાય પાળિયા છન્દાધિપતિ સમાધિ છન્દસમાધીતિ અધિપતિ-સદ્દલોપં કત્વા સમાસો વુત્તોતિ વિઞ્ઞાયતિ, અધિપતિ-સદ્દત્થદસ્સનવસેન પન ‘‘છન્દહેતુકો છન્દાધિકો વા સમાધિ છન્દસમાધી’’તિ અટ્ઠકથાયં વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. પધાનભૂતાતિ વીરિયભૂતાતિ કેચિ વદન્તિ. સઙ્ખતસઙ્ખારાદિનિવત્તનત્થઞ્હિ પધાનગ્ગહણન્તિ. અથ વા તં તં વિસેસં સઙ્ખરોતીતિ સઙ્ખારો, સબ્બં વીરિયં. તત્થ ચતુકિચ્ચસાધકતો અઞ્ઞસ્સ નિવત્તનત્થં પધાનગ્ગહણન્તિ પધાનભૂતા સેટ્ઠભૂતાતિ અત્થો. ચતુબ્બિધસ્સ પન વીરિયસ્સ અધિપ્પેતત્તા બહુવચનનિદ્દેસો કતો. અધિટ્ઠાનટ્ઠેનાતિ દુવિધત્થાયપિ ઇદ્ધિયા અધિટ્ઠાનત્થેન. પાદભૂતન્તિ ઇમિના વિસું સમાસયોજનાવસેન પન યો પુબ્બે ઇદ્ધિપાદત્થો પાદ-સદ્દસ્સ ઉપાયત્થતં ગહેત્વા યથાયુત્તો વુત્તો, સો વક્ખમાનાનં પટિલાભપુબ્બભાગાનં કત્તુકરણિદ્ધિભાવં, ઉત્તરચૂળભાજનીયે વા વુત્તેહિ છન્દાદીહિ ઇદ્ધિપાદેહિ સાધેતબ્બાય ઇદ્ધિયા કત્તિદ્ધિભાવં, છન્દાદીનઞ્ચ કરણિદ્ધિભાવં સન્ધાય વુત્તોતિ વેદિતબ્બો.

    ‘‘Chandaṃ ce…pe… ayaṃ vuccati chandasamādhī’’ti imāya pāḷiyā chandādhipati samādhi chandasamādhīti adhipati-saddalopaṃ katvā samāso vuttoti viññāyati, adhipati-saddatthadassanavasena pana ‘‘chandahetuko chandādhiko vā samādhi chandasamādhī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttanti veditabbaṃ. Padhānabhūtāti vīriyabhūtāti keci vadanti. Saṅkhatasaṅkhārādinivattanatthañhi padhānaggahaṇanti. Atha vā taṃ taṃ visesaṃ saṅkharotīti saṅkhāro, sabbaṃ vīriyaṃ. Tattha catukiccasādhakato aññassa nivattanatthaṃ padhānaggahaṇanti padhānabhūtā seṭṭhabhūtāti attho. Catubbidhassa pana vīriyassa adhippetattā bahuvacananiddeso kato. Adhiṭṭhānaṭṭhenāti duvidhatthāyapi iddhiyā adhiṭṭhānatthena. Pādabhūtanti iminā visuṃ samāsayojanāvasena pana yo pubbe iddhipādattho pāda-saddassa upāyatthataṃ gahetvā yathāyutto vutto, so vakkhamānānaṃ paṭilābhapubbabhāgānaṃ kattukaraṇiddhibhāvaṃ, uttaracūḷabhājanīye vā vuttehi chandādīhi iddhipādehi sādhetabbāya iddhiyā kattiddhibhāvaṃ, chandādīnañca karaṇiddhibhāvaṃ sandhāya vuttoti veditabbo.

    વીરિયિદ્ધિપાદનિદ્દેસે ‘‘વીરિયસમાધિપધાનસઙ્ખારસમન્નાગત’’ન્તિ દ્વિક્ખત્તું વીરિયં આગતં. તત્થ પુરિમં સમાધિવિસેસનં ‘‘વીરિયાધિપતિ સમાધિ વીરિયસમાધી’’તિ, દુતિયં સમન્નાગમઙ્ગદસ્સનં. દ્વેયેવ હિ સબ્બત્થ સમન્નાગમઙ્ગાનિ સમાધિ પધાનસઙ્ખારો ચ, છન્દાદયો સમાધિવિસેસનાનિ, પધાનસઙ્ખારો પન પધાનવચનેનેવ વિસેસિતો, ન છન્દાદીહીતિ ન ઇધ વીરિયાધિપતિતા પધાનસઙ્ખારસ્સ વુત્તા હોતિ. વીરિયઞ્ચ સમાધિં વિસેસેત્વા ઠિતમેવ સમન્નાગમઙ્ગવસેન પધાનસઙ્ખારવચનેન વુત્તન્તિ નાપિ દ્વીહિ વીરિયેહિ સમન્નાગમો વુત્તો હોતીતિ. યસ્મા પન છન્દાદીહિ વિસિટ્ઠો સમાધિ, તથા વિસિટ્ઠેનેવ ચ તેન સમ્પયુત્તો પધાનસઙ્ખારો સેસધમ્મા ચ, તસ્મા સમાધિવિસેસનાનં વસેન ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા વુત્તા. વિસેસનભાવો ચ છન્દાદીનં તંતંઅવસ્સયનવસેન હોતીતિ ‘‘છન્દસમાધિ…પે॰… ઇદ્ધિપાદ’’ન્તિ એત્થ નિસ્સયત્થેપિ પાદ-સદ્દે ઉપાયત્થેન છન્દાદીનં ઇદ્ધિપાદતા વુત્તા હોતિ. તેનેવ ઉત્તરચૂળભાજનીયે ‘‘ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા છન્દિદ્ધિપાદો’’તિઆદિના છન્દાદીનમેવ ઇદ્ધિપાદતા વુત્તા. પઞ્હપુચ્છકે ચ ‘‘ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ઇધ ભિક્ખુ છન્દસમાધી’’તિઆદિનાવ (વિભ॰ ૪૬૨) ઉદ્દેસં કત્વાપિ પુન છન્દાદીનંયેવ કુસલાદિભાવો વિભત્તોતિ. ઉપાયિદ્ધિપાદદસ્સનત્થમેવ હિ નિસ્સયિદ્ધિપાદદસ્સનં કતં, અઞ્ઞથા ચતુબ્બિધતા ન હોતીતિ અયમેત્થ પાળિવસેન અત્થવિનિચ્છયો વેદિતબ્બો.

    Vīriyiddhipādaniddese ‘‘vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgata’’nti dvikkhattuṃ vīriyaṃ āgataṃ. Tattha purimaṃ samādhivisesanaṃ ‘‘vīriyādhipati samādhi vīriyasamādhī’’ti, dutiyaṃ samannāgamaṅgadassanaṃ. Dveyeva hi sabbattha samannāgamaṅgāni samādhi padhānasaṅkhāro ca, chandādayo samādhivisesanāni, padhānasaṅkhāro pana padhānavacaneneva visesito, na chandādīhīti na idha vīriyādhipatitā padhānasaṅkhārassa vuttā hoti. Vīriyañca samādhiṃ visesetvā ṭhitameva samannāgamaṅgavasena padhānasaṅkhāravacanena vuttanti nāpi dvīhi vīriyehi samannāgamo vutto hotīti. Yasmā pana chandādīhi visiṭṭho samādhi, tathā visiṭṭheneva ca tena sampayutto padhānasaṅkhāro sesadhammā ca, tasmā samādhivisesanānaṃ vasena cattāro iddhipādā vuttā. Visesanabhāvo ca chandādīnaṃ taṃtaṃavassayanavasena hotīti ‘‘chandasamādhi…pe… iddhipāda’’nti ettha nissayatthepi pāda-sadde upāyatthena chandādīnaṃ iddhipādatā vuttā hoti. Teneva uttaracūḷabhājanīye ‘‘cattāro iddhipādā chandiddhipādo’’tiādinā chandādīnameva iddhipādatā vuttā. Pañhapucchake ca ‘‘cattāro iddhipādā idha bhikkhu chandasamādhī’’tiādināva (vibha. 462) uddesaṃ katvāpi puna chandādīnaṃyeva kusalādibhāvo vibhattoti. Upāyiddhipādadassanatthameva hi nissayiddhipādadassanaṃ kataṃ, aññathā catubbidhatā na hotīti ayamettha pāḷivasena atthavinicchayo veditabbo.

    ૪૩૩. રથધુરેતિ રથસ્સ પુરતો. હીનજાતિકો ચણ્ડાલો ઉપટ્ઠાનાદિગુણયોગેપિ સેનાપતિટ્ઠાનાદીનિ ન લભતીતિ આહ ‘‘જાતિં સોધેત્વા…પે॰… જાતિં અવસ્સયતી’’તિ. અમન્તનીયોતિ હિતાહિતમન્તને ન અરહો.

    433. Rathadhureti rathassa purato. Hīnajātiko caṇḍālo upaṭṭhānādiguṇayogepi senāpatiṭṭhānādīni na labhatīti āha ‘‘jātiṃ sodhetvā…pe… jātiṃ avassayatī’’ti. Amantanīyoti hitāhitamantane na araho.

    રટ્ઠપાલત્થેરો છન્દે સતિ કથં નાનુજાનિસ્સન્તીતિ સત્તપિ ભત્તાનિ અભુઞ્જિત્વા માતાપિતરો અનુજાનાપેત્વા પબ્બજિત્વા છન્દમેવ અવસ્સાય લોકુત્તરધમ્મં નિબ્બત્તેસીતિ આહ ‘‘રટ્ઠપાલત્થેરો વિયા’’તિ.

    Raṭṭhapālatthero chande sati kathaṃ nānujānissantīti sattapi bhattāni abhuñjitvā mātāpitaro anujānāpetvā pabbajitvā chandameva avassāya lokuttaradhammaṃ nibbattesīti āha ‘‘raṭṭhapālatthero viyā’’ti.

    મોઘરાજત્થેરો વીમંસં અવસ્સયીતિ તસ્સ ભગવા ‘‘સુઞ્ઞતો લોકં અવેક્ખસ્સૂ’’તિ (સુ॰ નિ॰ ૧૧૨૫) સુઞ્ઞતાકથં કથેસિ, પઞ્ઞાનિસ્સિતમાનનિગ્ગહત્થઞ્ચ દ્વિક્ખત્તું પુચ્છિતો પઞ્હં ન કથેસિ. તત્થ પુનપ્પુનં છન્દુપ્પાદનં તોસનં વિય હોતીતિ છન્દસ્સ ઉપટ્ઠાનસદિસતા વુત્તા, થામભાવતો વીરિયસ્સ સૂરત્તસદિસતા, ‘‘છદ્વારાધિપતિ રાજા’’તિ (ધ॰ પ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧૮૧ એરકપત્તનાગરાજવત્થુ) વચનતો પુબ્બઙ્ગમત્તા ચિત્તસ્સ વિસિટ્ઠજાતિસદિસતા.

    Mogharājatthero vīmaṃsaṃ avassayīti tassa bhagavā ‘‘suññato lokaṃ avekkhassū’’ti (su. ni. 1125) suññatākathaṃ kathesi, paññānissitamānaniggahatthañca dvikkhattuṃ pucchito pañhaṃ na kathesi. Tattha punappunaṃ chanduppādanaṃ tosanaṃ viya hotīti chandassa upaṭṭhānasadisatā vuttā, thāmabhāvato vīriyassa sūrattasadisatā, ‘‘chadvārādhipati rājā’’ti (dha. pa. aṭṭha. 2.181 erakapattanāgarājavatthu) vacanato pubbaṅgamattā cittassa visiṭṭhajātisadisatā.

    અભેદતોતિ છન્દાદિકે તયો તયો ધમ્મે સમ્પિણ્ડેત્વા, ઇદ્ધિઇદ્ધિપાદે અમિસ્સેત્વા વા કથનન્તિ અત્થો. તત્થ છન્દવીરિયાદયો વિસેસેન ઇજ્ઝન્તિ એતાયાતિ ઇદ્ધીતિ વુચ્ચન્તિ, ઇજ્ઝતીતિ ઇદ્ધીતિ અવિસેસેન સમાધિપધાનસઙ્ખારાપીતિ.

    Abhedatoti chandādike tayo tayo dhamme sampiṇḍetvā, iddhiiddhipāde amissetvā vā kathananti attho. Tattha chandavīriyādayo visesena ijjhanti etāyāti iddhīti vuccanti, ijjhatīti iddhīti avisesena samādhipadhānasaṅkhārāpīti.

    છન્દિદ્ધિપાદસમાધિદ્ધિપાદાદયો વિસિટ્ઠા, પાદો સબ્બિદ્ધીનં સાધારણત્તા અવિસિટ્ઠો, તસ્મા વિસિટ્ઠેસ્વેવ પવેસં અવત્વા અવિસિટ્ઠે ચ પવેસં વત્તું યુત્તન્તિ દસ્સેતું સબ્બત્થ ‘‘પાદે પતિટ્ઠાતિપિ વત્તું વટ્ટતી’’તિ આહ. તત્થેવાતિ છન્દસમાધિપધાનસઙ્ખારઇદ્ધિપાદેસુ, ચતૂસુ છન્દાદિકેસ્વેવાતિ અત્થો. ‘‘છન્દવતો કો સમાધિ ન ઇજ્ઝિસ્સતી’’તિ સમાધિભાવનામુખેન ભાવિતા સમાધિભાવિતા.

    Chandiddhipādasamādhiddhipādādayo visiṭṭhā, pādo sabbiddhīnaṃ sādhāraṇattā avisiṭṭho, tasmā visiṭṭhesveva pavesaṃ avatvā avisiṭṭhe ca pavesaṃ vattuṃ yuttanti dassetuṃ sabbattha ‘‘pāde patiṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Tatthevāti chandasamādhipadhānasaṅkhāraiddhipādesu, catūsu chandādikesvevāti attho. ‘‘Chandavato ko samādhi na ijjhissatī’’ti samādhibhāvanāmukhena bhāvitā samādhibhāvitā.

    એત્થ પનાતિ ભેદકથાયં અભેદકથનતો અભિનવં નત્થીતિ અત્થો. યે હિ તયો ધમ્મા અભેદકથાયં ઇદ્ધિઇદ્ધિપાદોત્વેવ વુત્તા, તે એવ ભેદકથાયં ઇદ્ધીપિ હોન્તિ ઇદ્ધિપાદાપિ, સેસા ઇદ્ધિપાદા એવાતિ એવં અભિનવાભાવં દસ્સેન્તો ‘‘છન્દો સમાધી’’તિઆદિમાહ. ઇમે હિ તયો…પે॰… ન વિના, તસ્મા સેસા સમ્પયુત્તકા ચત્તારો ખન્ધા તેસં તિણ્ણં ઇજ્ઝનેન ઇદ્ધિ નામ ભવેય્યું, ન અત્તનો સભાવેનાતિ તે ઇદ્ધિપાદા એવ હોન્તિ, ન ઇદ્ધીતિ એવમિદં પુરિમસ્સ કારણભાવેન વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. અથ વા તિણ્ણં ઇદ્ધિતા ઇદ્ધિપાદતા ચ વુત્તા, સેસાનઞ્ચ ઇદ્ધિપાદતાવ, તં સબ્બં સાધેતું ‘‘ઇમે હિ તયો…પે॰… ન વિના’’તિ આહ. તેન યસ્મા ઇજ્ઝન્તિ, તસ્મા ઇદ્ધિ. ઇજ્ઝમાના ચ યસ્મા સમ્પયુત્તકેહિ સહેવ ઇજ્ઝન્તિ, ન વિના, તસ્મા સમ્પયુત્તકા ઇદ્ધિપાદા, તદન્તોગધત્તા પન તે તયો ધમ્મા ઇદ્ધિપાદાપિ હોન્તીતિ દસ્સેતિ. સમ્પયુત્તકાનમ્પિ પન ખન્ધાનં ઇદ્ધિભાવપરિયાયો અત્થીતિ દસ્સેતું ‘‘સમ્પયુત્તકા પના’’તિઆદિમાહ. ચતૂસુ ખન્ધેસુ એકદેસસ્સ ઇદ્ધિતા, ચતુન્નમ્પિ ‘‘ઇદ્ધિયા પાદો ઇદ્ધિપાદો’’તિ ઇમિના અત્થેન ઇદ્ધિપાદતા, પુનપિ ચતુન્નં ખન્ધાનં ‘‘ઇદ્ધિ એવ પાદો ઇદ્ધિપાદો’’તિ ઇમિના અત્થેન ઇદ્ધિપાદતા ચ દસ્સિતા, ન અઞ્ઞસ્સાતિ કત્વા આહ ‘‘ન અઞ્ઞસ્સ કસ્સચિ અધિવચન’’ન્તિ. ઇમિના ‘‘ઇદ્ધિ નામ અનિપ્ફન્ના’’તિ ઇદં વાદં પટિસેધેતિ.

    Ettha panāti bhedakathāyaṃ abhedakathanato abhinavaṃ natthīti attho. Ye hi tayo dhammā abhedakathāyaṃ iddhiiddhipādotveva vuttā, te eva bhedakathāyaṃ iddhīpi honti iddhipādāpi, sesā iddhipādā evāti evaṃ abhinavābhāvaṃ dassento ‘‘chando samādhī’’tiādimāha. Ime hi tayo…pe… na vinā, tasmā sesā sampayuttakā cattāro khandhā tesaṃ tiṇṇaṃ ijjhanena iddhi nāma bhaveyyuṃ, na attano sabhāvenāti te iddhipādā eva honti, na iddhīti evamidaṃ purimassa kāraṇabhāvena vuttanti veditabbaṃ. Atha vā tiṇṇaṃ iddhitā iddhipādatā ca vuttā, sesānañca iddhipādatāva, taṃ sabbaṃ sādhetuṃ ‘‘ime hi tayo…pe… na vinā’’ti āha. Tena yasmā ijjhanti, tasmā iddhi. Ijjhamānā ca yasmā sampayuttakehi saheva ijjhanti, na vinā, tasmā sampayuttakā iddhipādā, tadantogadhattā pana te tayo dhammā iddhipādāpi hontīti dasseti. Sampayuttakānampi pana khandhānaṃ iddhibhāvapariyāyo atthīti dassetuṃ ‘‘sampayuttakā panā’’tiādimāha. Catūsu khandhesu ekadesassa iddhitā, catunnampi ‘‘iddhiyā pādo iddhipādo’’ti iminā atthena iddhipādatā, punapi catunnaṃ khandhānaṃ ‘‘iddhi eva pādo iddhipādo’’ti iminā atthena iddhipādatā ca dassitā, na aññassāti katvā āha ‘‘na aññassakassaci adhivacana’’nti. Iminā ‘‘iddhi nāma anipphannā’’ti idaṃ vādaṃ paṭisedheti.

    પટિલાભપુબ્બભાગાનં પટિલાભસ્સેવ ચ ઇદ્ધિઇદ્ધિપાદતાવચનં અપુબ્બન્તિ કત્વા પુચ્છતિ ‘‘કેનટ્ઠેન ઇદ્ધિ, કેનટ્ઠેન પાદો’’તિ. પટિલાભો પુબ્બભાગો ચાતિ વચનસેસો. ઉપાયો ચ ઉપાયભાવેનેવ અત્તનો ફલસ્સ પતિટ્ઠા હોતીતિ આહ ‘‘પતિટ્ઠાનટ્ઠેનેવ પાદો’’તિ. છન્દોયેવ…પે॰… વીમંસાવ વીમંસિદ્ધિપાદોતિ કથિતં, તસ્મા ન ચત્તારો ખન્ધા ઇદ્ધિયા સમાનકાલિકા નાનાક્ખણિકા વા ઇદ્ધિપાદા, જેટ્ઠકભૂતા પન છન્દાદયો એવ સબ્બત્થ ઇદ્ધિપાદાતિ અયમેવ તેસં અટ્ઠકથાચરિયાનં અધિપ્પાયો. સુત્તન્તભાજનીયે હિ અભિધમ્મભાજનીયે ચ સમાધિવિસેસનવસેન દસ્સિતાનં ઉપાયભૂતાનં ઇદ્ધિપાદાનં પાકટકરણત્થં ઉત્તરચૂળભાજનીયં વુત્તન્તિ. કેચીતિ ઉત્તરવિહારવાસિથેરા કિર.

    Paṭilābhapubbabhāgānaṃ paṭilābhasseva ca iddhiiddhipādatāvacanaṃ apubbanti katvā pucchati ‘‘kenaṭṭhena iddhi, kenaṭṭhena pādo’’ti. Paṭilābho pubbabhāgo cāti vacanaseso. Upāyo ca upāyabhāveneva attano phalassa patiṭṭhā hotīti āha ‘‘patiṭṭhānaṭṭheneva pādo’’ti. Chandoyeva…pe… vīmaṃsāva vīmaṃsiddhipādoti kathitaṃ, tasmā na cattāro khandhā iddhiyā samānakālikā nānākkhaṇikā vā iddhipādā, jeṭṭhakabhūtā pana chandādayo eva sabbattha iddhipādāti ayameva tesaṃ aṭṭhakathācariyānaṃ adhippāyo. Suttantabhājanīye hi abhidhammabhājanīye ca samādhivisesanavasena dassitānaṃ upāyabhūtānaṃ iddhipādānaṃ pākaṭakaraṇatthaṃ uttaracūḷabhājanīyaṃ vuttanti. Kecīti uttaravihāravāsitherā kira.

    સુત્તન્તભાજનીયવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ૨. અભિધમ્મભાજનીયવણ્ણના

    2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

    ૪૪૪. અભિધમ્મભાજનીયે ‘‘ઇદ્ધિપાદોતિ તથાભૂતસ્સ ફસ્સો…પે॰… પગ્ગાહો અવિક્ખેપો’’તિ (વિભ॰ ૪૪૭) ઇદ્ધિઇદ્ધિપાદત્થદસ્સનત્થં પગ્ગાહાવિક્ખેપા વુત્તા, ચિત્તપઞ્ઞા ચ સઙ્ખિપિત્વાતિ. ચત્તારિ નયસહસ્સાનિ વિભત્તાનીતિ ઇદં સાધિપતિવારાનં પરિપુણ્ણાનં અભાવા વિચારેતબ્બં. ન હિ અધિપતીનં અધિપતયો વિજ્જન્તિ, એકેકસ્મિં પન ઇદ્ધિપાદનિદ્દેસે એકેકો અધિપતિવારો લબ્ભતીતિ સોળસ સોળસ નયસતાનિ લબ્ભન્તિ.

    444. Abhidhammabhājanīye ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa phasso…pe… paggāho avikkhepo’’ti (vibha. 447) iddhiiddhipādatthadassanatthaṃ paggāhāvikkhepā vuttā, cittapaññā ca saṅkhipitvāti. Cattāri nayasahassāni vibhattānīti idaṃ sādhipativārānaṃ paripuṇṇānaṃ abhāvā vicāretabbaṃ. Na hi adhipatīnaṃ adhipatayo vijjanti, ekekasmiṃ pana iddhipādaniddese ekeko adhipativāro labbhatīti soḷasa soḷasa nayasatāni labbhanti.

    અભિધમ્મભાજનીયવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ૩. પઞ્હપુચ્છકવણ્ણના

    3. Pañhapucchakavaṇṇanā

    નનુ ચ ચત્તારોપિ અધિપતયો એકક્ખણે લબ્ભન્તિ, અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ પન અધિપતયો ન ભવન્તિ ‘‘ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ન મગ્ગાધિપતિનો’’તિ વુત્તત્તા. રાજપુત્તોપમાપિ હિ એતમત્થં દીપેતીતિ? ન, એકક્ખણે દુતિયસ્સ અધિપતિનો અભાવતો એવ, ‘‘ન મગ્ગાધિપતિનો’’તિ વુત્તત્તા રાજપુત્તોપમા અધિપતિં ન કરોન્તીતિ ઇમમેવત્થં દીપેતિ, ન અધિપતીનં સહભાવં. તં કથં જાનિતબ્બન્તિ? પટિક્ખિત્તત્તા. અધિપતિપચ્ચયનિદ્દેસે હિ અટ્ઠકથાયં (પટ્ઠા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૩) વુત્તા ‘‘કસ્મા પન યથા હેતુપચ્ચયનિદ્દેસે ‘હેતૂ હેતુસમ્પયુત્તકાન’ન્તિ વુત્તં, એવમિધ ‘અધિપતી અધિપતિસમ્પયુત્તકાન’ન્તિ અવત્વા ‘છન્દાધિપતિ છન્દસમ્પયુત્તકાન’ન્તિઆદિના નયેન દેસના કતાતિ? એકક્ખણે અભાવતો’’તિ. સતિ ચ ચતુન્નં અધિપતીનં સહભાવે ‘‘અરિયમગ્ગસમઙ્ગિસ્સ વીમંસાધિપતેય્યં મગ્ગં ભાવેન્તસ્સા’’તિ વિસેસનં ન કત્તબ્બં સિયા અવીમંસાધિપતિકસ્સ મગ્ગસ્સ અભાવા. છન્દાદીનં અઞ્ઞમઞ્ઞાધિપતિકરણભાવે ચ ‘‘વીમંસં ઠપેત્વા તંસમ્પયુત્તો’’તિઆદિના છન્દાદીનં વીમંસાધિપતિકત્તવચનં ન વત્તબ્બં સિયા. તથા ‘‘ચત્તારો અરિયમગ્ગા સિયા મગ્ગાધિપતિનો, સિયા ન વત્તબ્બા મગ્ગાધિપતિનો’’તિ (ધ॰ સ॰ ૧૪૨૯) એવમાદીહિપિ અધિપતીનં સહભાવો પટિક્ખિત્તો એવાતિ.

    Nanu ca cattāropi adhipatayo ekakkhaṇe labbhanti, aññamaññassa pana adhipatayo na bhavanti ‘‘cattāro iddhipādā na maggādhipatino’’ti vuttattā. Rājaputtopamāpi hi etamatthaṃ dīpetīti? Na, ekakkhaṇe dutiyassa adhipatino abhāvato eva, ‘‘na maggādhipatino’’ti vuttattā rājaputtopamā adhipatiṃ na karontīti imamevatthaṃ dīpeti, na adhipatīnaṃ sahabhāvaṃ. Taṃ kathaṃ jānitabbanti? Paṭikkhittattā. Adhipatipaccayaniddese hi aṭṭhakathāyaṃ (paṭṭhā. aṭṭha. 1.3) vuttā ‘‘kasmā pana yathā hetupaccayaniddese ‘hetū hetusampayuttakāna’nti vuttaṃ, evamidha ‘adhipatī adhipatisampayuttakāna’nti avatvā ‘chandādhipati chandasampayuttakāna’ntiādinā nayena desanā katāti? Ekakkhaṇe abhāvato’’ti. Sati ca catunnaṃ adhipatīnaṃ sahabhāve ‘‘ariyamaggasamaṅgissa vīmaṃsādhipateyyaṃ maggaṃ bhāventassā’’ti visesanaṃ na kattabbaṃ siyā avīmaṃsādhipatikassa maggassa abhāvā. Chandādīnaṃ aññamaññādhipatikaraṇabhāve ca ‘‘vīmaṃsaṃ ṭhapetvā taṃsampayutto’’tiādinā chandādīnaṃ vīmaṃsādhipatikattavacanaṃ na vattabbaṃ siyā. Tathā ‘‘cattāro ariyamaggā siyā maggādhipatino, siyā na vattabbā maggādhipatino’’ti (dha. sa. 1429) evamādīhipi adhipatīnaṃ sahabhāvo paṭikkhitto evāti.

    પઞ્હપુચ્છકવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ઇદ્ધિપાદવિભઙ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Iddhipādavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / વિભઙ્ગપાળિ • Vibhaṅgapāḷi / ૯. ઇદ્ધિપાદવિભઙ્ગો • 9. Iddhipādavibhaṅgo

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / સમ્મોહવિનોદની-અટ્ઠકથા • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
    ૧. સુત્તન્તભાજનીયવણ્ણના • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
    ૨. અભિધમ્મભાજનીયવણ્ણના • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વિભઙ્ગ-અનુટીકા • Vibhaṅga-anuṭīkā / ૯. ઇદ્ધિપાદવિભઙ્ગો • 9. Iddhipādavibhaṅgo


    © 1991-2025 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact