Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
૮. કાસાવવગ્ગો
8. Kāsāvavaggo
[૨૨૧] ૧. કાસાવજાતકવણ્ણના
[221] 1. Kāsāvajātakavaṇṇanā
અનિક્કસાવો કાસાવન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો દેવદત્તં આરબ્ભ કથેસિ. વત્થુ પન રાજગહે સમુટ્ઠિતં. એકસ્મિં સમયે ધમ્મસેનાપતિ પઞ્ચહિ ભિક્ખુસતેહિ સદ્ધિં વેળુવને વિહરતિ. દેવદત્તોપિ અત્તનો અનુરૂપાય દુસ્સીલપરિસાય પરિવુતો ગયાસીસે વિહરતિ. તસ્મિં સમયે રાજગહવાસિનો છન્દકં સઙ્ઘરિત્વા દાનં સજ્જયિંસુ. અથેકો વોહારત્થાય આગતવાણિજો ઇમં સાટકં વિસ્સજ્જેત્વા ‘‘મમ્પિ પત્તિકં કરોથા’’તિ મહગ્ઘં ગન્ધકાસાવં અદાસિ. નાગરા મહાદાનં પવત્તયિંસુ, સબ્બં છન્દકેન સઙ્કડ્ઢિતં કહાપણેહેવ નિટ્ઠાસિ. સો સાટકો અતિરેકો અહોસિ. મહાજનો સન્નિપતિત્વા ‘‘અયં ગન્ધકાસાવસાટકો અતિરેકો. કસ્સ નં દેમ, કિં સારિપુત્તત્થેરસ્સ, ઉદાહુ દેવદત્તસ્સા’’તિ મન્તયિંસુ.
Anikkasāvokāsāvanti idaṃ satthā jetavane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana rājagahe samuṭṭhitaṃ. Ekasmiṃ samaye dhammasenāpati pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ veḷuvane viharati. Devadattopi attano anurūpāya dussīlaparisāya parivuto gayāsīse viharati. Tasmiṃ samaye rājagahavāsino chandakaṃ saṅgharitvā dānaṃ sajjayiṃsu. Atheko vohāratthāya āgatavāṇijo imaṃ sāṭakaṃ vissajjetvā ‘‘mampi pattikaṃ karothā’’ti mahagghaṃ gandhakāsāvaṃ adāsi. Nāgarā mahādānaṃ pavattayiṃsu, sabbaṃ chandakena saṅkaḍḍhitaṃ kahāpaṇeheva niṭṭhāsi. So sāṭako atireko ahosi. Mahājano sannipatitvā ‘‘ayaṃ gandhakāsāvasāṭako atireko. Kassa naṃ dema, kiṃ sāriputtattherassa, udāhu devadattassā’’ti mantayiṃsu.
તત્થેકે ‘‘સારિપુત્તત્થેરસ્સા’’તિ આહંસુ. અપરે ‘‘સારિપુત્તત્થેરો કતિપાહં વસિત્વા યથારુચિ પક્કમિસ્સતિ , દેવદત્તત્થેરો પન નિબદ્ધં અમ્હાકં નગરમેવ ઉપનિસ્સાય વિહરતિ, મઙ્ગલામઙ્ગલેસુ અયમેવ અમ્હાકં અવસ્સયો, દેવદત્તસ્સ દસ્સામા’’તિ આહંસુ. સમ્બહુલિકં કરોન્તેસુપિ ‘‘દેવદત્તસ્સ દસ્સામા’’તિ વત્તારો બહુતરા અહેસું, અથ નં દેવદત્તસ્સ અદંસુ. દેવદત્તો તસ્સ દસા છિન્દાપેત્વા ઓવટ્ટિકં સિબ્બાપેત્વા રજાપેત્વા સુવણ્ણપટ્ટવણ્ણં કત્વા પારુપિ. તસ્મિં કાલે તિંસમત્તા ભિક્ખૂ રાજગહા નિક્ખમિત્વા સાવત્થિં ગન્ત્વા સત્થારં વન્દિત્વા કતપટિસન્થારા તં પવત્તિં આરોચેત્વા ‘‘એવં, ભન્તે, અત્તનો અનનુચ્છવિકં અરહદ્ધજં પારુપી’’તિ આરોચેસું. સત્થા ‘‘ન, ભિક્ખવે, દેવદત્તો ઇદાનેવ અત્તનો અનનુરૂપં અરહદ્ધજં પરિદહતિ, પુબ્બેપિ પરિદહિયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Tattheke ‘‘sāriputtattherassā’’ti āhaṃsu. Apare ‘‘sāriputtatthero katipāhaṃ vasitvā yathāruci pakkamissati , devadattatthero pana nibaddhaṃ amhākaṃ nagarameva upanissāya viharati, maṅgalāmaṅgalesu ayameva amhākaṃ avassayo, devadattassa dassāmā’’ti āhaṃsu. Sambahulikaṃ karontesupi ‘‘devadattassa dassāmā’’ti vattāro bahutarā ahesuṃ, atha naṃ devadattassa adaṃsu. Devadatto tassa dasā chindāpetvā ovaṭṭikaṃ sibbāpetvā rajāpetvā suvaṇṇapaṭṭavaṇṇaṃ katvā pārupi. Tasmiṃ kāle tiṃsamattā bhikkhū rājagahā nikkhamitvā sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ vanditvā katapaṭisanthārā taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘evaṃ, bhante, attano ananucchavikaṃ arahaddhajaṃ pārupī’’ti ārocesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, devadatto idāneva attano ananurūpaṃ arahaddhajaṃ paridahati, pubbepi paridahiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો હિમવન્તપદેસે હત્થિકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો અસીતિસહસ્સમત્તવારણપરિવારો યૂથપતિ હુત્વા અરઞ્ઞાયતને વસતિ. અથેકો દુગ્ગતમનુસ્સો બારાણસિયં વિહરન્તો દન્તકારવીથિયં દન્તકારે દન્તવલયાદીનિ કરોન્તે દિસ્વા ‘‘હત્થિદન્તે લભિત્વા ગણ્હિસ્સથા’’તિ પુચ્છિ. તે ‘‘આમ ગણ્હિસ્સામા’’તિ આહંસુ. સો આવુધં આદાય કાસાવવત્થવસનો પચ્ચેકબુદ્ધવેસં ગણ્હિત્વા પટિસીસકં પટિમુઞ્ચિત્વા હત્થિવીથિયં ઠત્વા આવુધેન હત્થિં મારેત્વા દન્તે આદાય બારાણસિયં વિક્કિણન્તો જીવિકં કપ્પેસિ. સો અપરભાગે બોધિસત્તસ્સ પરિવારહત્થીનં સબ્બપચ્છિમં હત્થિં મારેતું આરભિ. હત્થિનો દેવસિકં હત્થીસુ પરિહાયન્તેસુ ‘‘કેન નુ ખો કારણેન હત્થિનો પરિહાયન્તી’’તિ બોધિસત્તસ્સ આરોચેસું.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese hatthikule nibbattitvā vayappatto asītisahassamattavāraṇaparivāro yūthapati hutvā araññāyatane vasati. Atheko duggatamanusso bārāṇasiyaṃ viharanto dantakāravīthiyaṃ dantakāre dantavalayādīni karonte disvā ‘‘hatthidante labhitvā gaṇhissathā’’ti pucchi. Te ‘‘āma gaṇhissāmā’’ti āhaṃsu. So āvudhaṃ ādāya kāsāvavatthavasano paccekabuddhavesaṃ gaṇhitvā paṭisīsakaṃ paṭimuñcitvā hatthivīthiyaṃ ṭhatvā āvudhena hatthiṃ māretvā dante ādāya bārāṇasiyaṃ vikkiṇanto jīvikaṃ kappesi. So aparabhāge bodhisattassa parivārahatthīnaṃ sabbapacchimaṃ hatthiṃ māretuṃ ārabhi. Hatthino devasikaṃ hatthīsu parihāyantesu ‘‘kena nu kho kāraṇena hatthino parihāyantī’’ti bodhisattassa ārocesuṃ.
બોધિસત્તો પરિગ્ગણ્હન્તો ‘‘પચ્ચેકબુદ્ધવેસં ગહેત્વા હત્થિવીથિપરિયન્તે એકો પુરિસો તિટ્ઠતિ, કચ્ચિ નુ ખો સો મારેતિ, પરિગ્ગણ્હિસ્સામિ ન’’ન્તિ એકદિવસં હત્થી પુરતો કત્વા સયં પચ્છતો અહોસિ. સો બોધિસત્તં દિસ્વા આવુધં આદાય પક્ખન્દિ. બોધિસત્તો નિવત્તિત્વા ઠિતો ‘‘ભૂમિયં પોથેત્વા મારેસ્સામિ ન’’ન્તિ સોણ્ડં પસારેત્વા તેન પરિદહિતાનિ કાસાવાનિ દિસ્વા ‘‘ઇમં અરહદ્ધજં મયા ગરું કાતું વટ્ટતી’’તિ સોણ્ડં પટિસંહરિત્વા ‘‘અમ્ભો પુરિસ, નનુ એસ અરહદ્ધજો અનનુચ્છવિકો તુય્હં, કસ્મા એતં પરિદહસી’’તિ ઇમા ગાથા અવોચ –
Bodhisatto pariggaṇhanto ‘‘paccekabuddhavesaṃ gahetvā hatthivīthipariyante eko puriso tiṭṭhati, kacci nu kho so māreti, pariggaṇhissāmi na’’nti ekadivasaṃ hatthī purato katvā sayaṃ pacchato ahosi. So bodhisattaṃ disvā āvudhaṃ ādāya pakkhandi. Bodhisatto nivattitvā ṭhito ‘‘bhūmiyaṃ pothetvā māressāmi na’’nti soṇḍaṃ pasāretvā tena paridahitāni kāsāvāni disvā ‘‘imaṃ arahaddhajaṃ mayā garuṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti soṇḍaṃ paṭisaṃharitvā ‘‘ambho purisa, nanu esa arahaddhajo ananucchaviko tuyhaṃ, kasmā etaṃ paridahasī’’ti imā gāthā avoca –
૧૪૧.
141.
‘‘અનિક્કસાવો કાસાવં, યો વત્થં પરિદહિસ્સતિ;
‘‘Anikkasāvo kāsāvaṃ, yo vatthaṃ paridahissati;
અપેતો દમસચ્ચેન, ન સો કાસાવમરહતિ.
Apeto damasaccena, na so kāsāvamarahati.
૧૪૨.
142.
‘‘યો ચ વન્તકસાવસ્સ, સીલેસુ સુસમાહિતો;
‘‘Yo ca vantakasāvassa, sīlesu susamāhito;
ઉપેતો દમસચ્ચેન, સ વે કાસાવમરહતી’’તિ.
Upeto damasaccena, sa ve kāsāvamarahatī’’ti.
તત્થ અનિક્કસાવોતિ કસાવો વુચ્ચતિ રાગો દોસો મોહો મક્ખો પળાસો ઇસ્સા મચ્છરિયં માયા સાઠેય્યં થમ્ભો સારમ્ભો માનો અતિમાનો મદો પમાદો, સબ્બે અકુસલા ધમ્મા સબ્બે દુચ્ચરિતા સબ્બં ભવગામિકમ્મં દિયડ્ઢકિલેસસહસ્સં, એસો કસાવો નામ. સો યસ્સ પુગ્ગલસ્સ અપ્પહીનો સન્તાનતો અનિસ્સટ્ઠો અનિક્ખન્તો, સો અનિક્કસાવો નામ. કાસાવન્તિ કસાયરસપીતં અરહદ્ધજભૂતં. યો વત્થં પરિદહિસ્સતીતિ યો એવરૂપો હુત્વા એવરૂપં વત્થં પરિદહિસ્સતિ નિવાસેતિ ચેવ પારુપતિ ચ. અપેતો દમસચ્ચેનાતિ ઇન્દ્રિયદમસઙ્ખાતેન દમેન ચ નિબ્બાનસઙ્ખાતેન ચ પરમત્થસચ્ચેન અપેતો પરિવજ્જિતો. નિસ્સક્કત્થે વા કરણવચનં, એતસ્મા દમસચ્ચા અપેતોતિ અત્થો. ‘‘સચ્ચ’’ન્તિ ચેત્થ વચીસચ્ચં ચતુસચ્ચમ્પિ વટ્ટતિયેવ. ન સો કાસાવમરહતીતિ સો પુગ્ગલો અનિક્કસાવત્તા અરહદ્ધજં કાસાવં ન અરહતિ અનનુચ્છવિકો એતસ્સ.
Tattha anikkasāvoti kasāvo vuccati rāgo doso moho makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo, sabbe akusalā dhammā sabbe duccaritā sabbaṃ bhavagāmikammaṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ, eso kasāvo nāma. So yassa puggalassa appahīno santānato anissaṭṭho anikkhanto, so anikkasāvo nāma. Kāsāvanti kasāyarasapītaṃ arahaddhajabhūtaṃ. Yo vatthaṃ paridahissatīti yo evarūpo hutvā evarūpaṃ vatthaṃ paridahissati nivāseti ceva pārupati ca. Apeto damasaccenāti indriyadamasaṅkhātena damena ca nibbānasaṅkhātena ca paramatthasaccena apeto parivajjito. Nissakkatthe vā karaṇavacanaṃ, etasmā damasaccā apetoti attho. ‘‘Sacca’’nti cettha vacīsaccaṃ catusaccampi vaṭṭatiyeva. Na so kāsāvamarahatīti so puggalo anikkasāvattā arahaddhajaṃ kāsāvaṃ na arahati ananucchaviko etassa.
યો ચ વન્તકસાવસ્સાતિ યો પન પુગ્ગલો યથાવુત્તસ્સેવ કસાવસ્સ વન્તત્તા વન્તકસાવો અસ્સ. સીલેસુ સુસમાહિતોતિ મગ્ગસીલેસુ ચેવ ફલસીલેસુ ચ સમ્મા આહિતો, આનેત્વા ઠપિતો વિય તેસુ પતિટ્ઠિતો. તેહિ સીલેહિ સમઙ્ગીભૂતસ્સેતં અધિવચનં. ઉપેતોતિ સમન્નાગતો. દમસચ્ચેનાતિ વુત્તપ્પકારેન દમેન ચ સચ્ચેન ચ. સ વે કાસાવમરહતીતિ સો એવરૂપો પુગ્ગલો ઇમં અરહદ્ધજં કાસાવં અરહતિ.
Yo ca vantakasāvassāti yo pana puggalo yathāvuttasseva kasāvassa vantattā vantakasāvo assa. Sīlesu susamāhitoti maggasīlesu ceva phalasīlesu ca sammā āhito, ānetvā ṭhapito viya tesu patiṭṭhito. Tehi sīlehi samaṅgībhūtassetaṃ adhivacanaṃ. Upetoti samannāgato. Damasaccenāti vuttappakārena damena ca saccena ca. Sa ve kāsāvamarahatīti so evarūpo puggalo imaṃ arahaddhajaṃ kāsāvaṃ arahati.
એવં બોધિસત્તો તસ્સ પુરિસસ્સ ઇમં કારણં કથેત્વા ‘‘ઇતો પટ્ઠાય મા ઇધ આગમિ, આગચ્છસિ ચે, જીવિતં તે નત્થી’’’તિ તજ્જેત્વા પલાપેસિ.
Evaṃ bodhisatto tassa purisassa imaṃ kāraṇaṃ kathetvā ‘‘ito paṭṭhāya mā idha āgami, āgacchasi ce, jīvitaṃ te natthī’’’ti tajjetvā palāpesi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા હત્થિમારકપુરિસો દેવદત્તો અહોસિ, યૂથપતિ પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā hatthimārakapuriso devadatto ahosi, yūthapati pana ahameva ahosi’’nti.
કાસાવજાતકવણ્ણના પઠમા.
Kāsāvajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૨૧. કાસાવજાતકં • 221. Kāsāvajātakaṃ