Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૪૦] ૧૦. ખદિરઙ્ગારજાતકવણ્ણના

    [40] 10. Khadiraṅgārajātakavaṇṇanā

    કામં પતામિ નિરયન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અનાથપિણ્ડિકં આરબ્ભ કથેસિ. અનાથપિણ્ડિકો હિ વિહારમેવ આરબ્ભ ચતુપઞ્ઞાસકોટિધનં બુદ્ધસાસને પરિચ્ચજિત્વા વિકિરિત્વા ઠપેત્વા તીણિ રતનાનિ અઞ્ઞત્થ રતનસઞ્ઞમેવ અનુપ્પાદેત્વા સત્થરિ જેતવને વિહરન્તે દેવસિકં તીણિ મહાઉપટ્ઠાનાનિ ગચ્છતિ. પાતોવ એકવારં ગચ્છતિ, કતપાતરાસો એકવારં, સાયન્હે એકવારં. અઞ્ઞાનિપિ અન્તરન્તરુપટ્ઠાનાનિ હોન્તિયેવ. ગચ્છન્તો ચ ‘‘કિં નુ ખો આદાય આગતોતિ સામણેરા વા દહરા વા હત્થમ્પિ મે ઓલોકેય્યુ’’ન્તિ તુચ્છહત્થો નામ ન ગતપુબ્બો. પાતોવ ગચ્છન્તો યાગું ગાહાપેત્વા ગચ્છતિ, કતપાતરાસો સપ્પિનવનીતમધુફાણિતાદીનિપિ, સાયન્હસમયે ગન્ધમાલાવત્થાદિહત્થોતિ. એવં દિવસે દિવસે પરિચ્ચજન્તસ્સ પનસ્સ પરિચ્ચાગે પમાણં નત્થિ.

    Kāmaṃ patāmi nirayanti idaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikaṃ ārabbha kathesi. Anāthapiṇḍiko hi vihārameva ārabbha catupaññāsakoṭidhanaṃ buddhasāsane pariccajitvā vikiritvā ṭhapetvā tīṇi ratanāni aññattha ratanasaññameva anuppādetvā satthari jetavane viharante devasikaṃ tīṇi mahāupaṭṭhānāni gacchati. Pātova ekavāraṃ gacchati, katapātarāso ekavāraṃ, sāyanhe ekavāraṃ. Aññānipi antarantarupaṭṭhānāni hontiyeva. Gacchanto ca ‘‘kiṃ nu kho ādāya āgatoti sāmaṇerā vā daharā vā hatthampi me olokeyyu’’nti tucchahattho nāma na gatapubbo. Pātova gacchanto yāguṃ gāhāpetvā gacchati, katapātarāso sappinavanītamadhuphāṇitādīnipi, sāyanhasamaye gandhamālāvatthādihatthoti. Evaṃ divase divase pariccajantassa panassa pariccāge pamāṇaṃ natthi.

    બહૂ વોહારૂપજીવિનોપિસ્સ હત્થતો પણ્ણે આરોપેત્વા અટ્ઠારસકોટિસઙ્ખ્યં ધનં ઇણં ગણ્હિંસુ, તે મહાસેટ્ઠિ ન આહરાપેતિ. અઞ્ઞા પનસ્સ કુલસન્તકા અટ્ઠારસ કોટિયો નદીતીરે નિદહિત્વા ઠપિતા અચિરવતોદકેન નદીકૂલે ભિન્ને મહાસમુદ્દં પવિટ્ઠા, તા યથાપિહિતલઞ્છિ તાવ લોહચાટિયો અણ્ડવકુચ્છિયં પવટ્ટન્તા વિચરન્તિ. ગેહે પનસ્સ પઞ્ચન્નં ભિક્ખુસતાનં નિચ્ચભત્તં નિબદ્ધમેવ હોતિ. સેટ્ઠિનો હિ ગેહં ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચતુમહાપથે ખતપોક્ખરણિસદિસં, સબ્બભિક્ખૂનં માતાપિતુટ્ઠાને ઠિતં. તેનસ્સ ઘરં સમ્માસમ્બુદ્ધોપિ ગચ્છતિ, અસીતિમહાથેરાપિ ગચ્છન્તિયેવ. સેસભિક્ખૂનં પન ગચ્છન્તાનઞ્ચ આગચ્છન્તાનઞ્ચ પમાણં નત્થિ. તં પન ઘરં સત્તભૂમકં સત્તદ્વારકોટ્ઠકપટિમણ્ડિતં, તસ્સ ચતુત્થે દ્વારકોટ્ઠકે એકા મિચ્છાદિટ્ઠિકા દેવતા વસતિ, સા સમ્માસમ્બુદ્ધે ગેહં પવિસન્તે અત્તનો વિમાને ઠાતું ન સક્કોતિ, દારકે ગહેત્વા ઓતરિત્વા ભૂમિયં તિટ્ઠતિ. અસીતિમહાથેરેસુપિ અવસેસત્થેરેસુપિ પવિસન્તેસુ ચ નિક્ખમન્તેસુ ચ તથેવ કરોતિ. સા ચિન્તેસિ ‘‘સમણે ગોતમે ચ સાવકેસુ ચસ્સ ઇમં ગેહં પવિસન્તેસુ મય્હં સુખં નામ નત્થિ, નિચ્ચકાલં ઓતરિત્વા ઓતરિત્વા ભૂમિયં ઠાતું ન સક્ખિસ્સામિ. યથા ઇમે એતં ઘરં ન પવિસન્તિ, તથા મયા કાતું વટ્ટતી’’તિ. અથેકદિવસં સયનૂપગતસ્સેવ મહાકમ્મન્તિકસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા ઓભાસં ફરિત્વા અટ્ઠાસિ. ‘‘કો એત્થા’’તિ ચ વુત્તે ‘‘અહં ચતુત્થદ્વારકોટ્ઠકે નિબ્બત્તદેવતા’’તિ આહ. ‘‘કસ્મા આગતાસી’’તિ? ‘‘કિં તુમ્હે સેટ્ઠિસ્સ કિરિયં ન પસ્સથ, અત્તનો પચ્છિમકાલં અનોલોકેત્વા ધનં નીહરિત્વા સમણં ગોતમંયેવ પૂજેતિ, નેવ વણિજ્જં પયોજેતિ, ન કમ્મન્તે પટ્ઠપેતિ, તુમ્હે સેટ્ઠિં તથા ઓવદથ, યથા અત્તનો કમ્મન્તં કરોતિ. યથા ચ સમણો ગોતમો સસાવકો ઇમં ઘરં ન પવિસતિ, તથા કરોથા’’તિ. અથ નં સો આહ ‘‘બાલદેવતે, સેટ્ઠિ ધનં વિસ્સજ્જેન્તો નિય્યાનિકે બુદ્ધસાસને વિસ્સજ્જેતિ, સો સચે મં ચૂળાયં ગહેત્વા વિક્કિણિસ્સતિ, નેવાહં કિઞ્ચિ કથેસ્સામિ, ગચ્છ ત્વં’’ન્તિ. સા પુનેકદિવસં સેટ્ઠિનો જેટ્ઠપુત્તં ઉપસઙ્કમિત્વા તથેવ ઓવદિ, સોપિ તં પુરિમનયેનેવ તજ્જેસિ. સેટ્ઠિના પન સદ્ધિં કથેતુંયેવ ન સક્કોતિ.

    Bahū vohārūpajīvinopissa hatthato paṇṇe āropetvā aṭṭhārasakoṭisaṅkhyaṃ dhanaṃ iṇaṃ gaṇhiṃsu, te mahāseṭṭhi na āharāpeti. Aññā panassa kulasantakā aṭṭhārasa koṭiyo nadītīre nidahitvā ṭhapitā aciravatodakena nadīkūle bhinne mahāsamuddaṃ paviṭṭhā, tā yathāpihitalañchi tāva lohacāṭiyo aṇḍavakucchiyaṃ pavaṭṭantā vicaranti. Gehe panassa pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ niccabhattaṃ nibaddhameva hoti. Seṭṭhino hi gehaṃ bhikkhusaṅghassa catumahāpathe khatapokkharaṇisadisaṃ, sabbabhikkhūnaṃ mātāpituṭṭhāne ṭhitaṃ. Tenassa gharaṃ sammāsambuddhopi gacchati, asītimahātherāpi gacchantiyeva. Sesabhikkhūnaṃ pana gacchantānañca āgacchantānañca pamāṇaṃ natthi. Taṃ pana gharaṃ sattabhūmakaṃ sattadvārakoṭṭhakapaṭimaṇḍitaṃ, tassa catutthe dvārakoṭṭhake ekā micchādiṭṭhikā devatā vasati, sā sammāsambuddhe gehaṃ pavisante attano vimāne ṭhātuṃ na sakkoti, dārake gahetvā otaritvā bhūmiyaṃ tiṭṭhati. Asītimahātheresupi avasesattheresupi pavisantesu ca nikkhamantesu ca tatheva karoti. Sā cintesi ‘‘samaṇe gotame ca sāvakesu cassa imaṃ gehaṃ pavisantesu mayhaṃ sukhaṃ nāma natthi, niccakālaṃ otaritvā otaritvā bhūmiyaṃ ṭhātuṃ na sakkhissāmi. Yathā ime etaṃ gharaṃ na pavisanti, tathā mayā kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Athekadivasaṃ sayanūpagatasseva mahākammantikassa santikaṃ gantvā obhāsaṃ pharitvā aṭṭhāsi. ‘‘Ko etthā’’ti ca vutte ‘‘ahaṃ catutthadvārakoṭṭhake nibbattadevatā’’ti āha. ‘‘Kasmā āgatāsī’’ti? ‘‘Kiṃ tumhe seṭṭhissa kiriyaṃ na passatha, attano pacchimakālaṃ anoloketvā dhanaṃ nīharitvā samaṇaṃ gotamaṃyeva pūjeti, neva vaṇijjaṃ payojeti, na kammante paṭṭhapeti, tumhe seṭṭhiṃ tathā ovadatha, yathā attano kammantaṃ karoti. Yathā ca samaṇo gotamo sasāvako imaṃ gharaṃ na pavisati, tathā karothā’’ti. Atha naṃ so āha ‘‘bāladevate, seṭṭhi dhanaṃ vissajjento niyyānike buddhasāsane vissajjeti, so sace maṃ cūḷāyaṃ gahetvā vikkiṇissati, nevāhaṃ kiñci kathessāmi, gaccha tvaṃ’’nti. Sā punekadivasaṃ seṭṭhino jeṭṭhaputtaṃ upasaṅkamitvā tatheva ovadi, sopi taṃ purimanayeneva tajjesi. Seṭṭhinā pana saddhiṃ kathetuṃyeva na sakkoti.

    સેટ્ઠિનોપિ નિરન્તરં દાનં દેન્તસ્સ વોહારે અકરોન્તસ્સ આયે મન્દીભૂતે ધનં પરિક્ખયં અગમાસિ. અથસ્સ અનુક્કમેન દાલિદ્દિયપ્પત્તસ્સ પરિભોગસાટકસયનભોજનાનિપિ પુરાણસદિસાનિ ન ભવિંસુ. એવંભૂતોપિ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ દાનં દેતિ, પણીતં પન કત્વા દાતું ન સક્કોતિ . અથ નં એકદિવસં વન્દિત્વા નિસિન્નં સત્થા ‘‘દીયતિ પન તે, ગહપતિ, કુલે દાન’’ન્તિ પુચ્છિ. સો ‘‘દીયતિ, ભન્તે, તઞ્ચ ખો કણાજકં બિલઙ્ગદુતિય’’ન્તિ આહ. અથ નં સત્થા ‘‘ગહપતિ, ‘લૂખં દાનં દેમી’તિ મા ચિત્તં સઙ્કોચયિત્થ . ચિત્તસ્મિઞ્હિ પણીતે બુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધબુદ્ધસાવકાનં દિન્નદાનં લૂખં નામ ન હોતિ. કસ્મા? વિપાકમહન્તત્તા’’તિ આહ. ચિત્તઞ્હિ પણીતં કાતું સક્કોન્તસ્સ દાનં લૂખં નામ નત્થીતિ ચેતં એવં વેદિતબ્બં –

    Seṭṭhinopi nirantaraṃ dānaṃ dentassa vohāre akarontassa āye mandībhūte dhanaṃ parikkhayaṃ agamāsi. Athassa anukkamena dāliddiyappattassa paribhogasāṭakasayanabhojanānipi purāṇasadisāni na bhaviṃsu. Evaṃbhūtopi bhikkhusaṅghassa dānaṃ deti, paṇītaṃ pana katvā dātuṃ na sakkoti . Atha naṃ ekadivasaṃ vanditvā nisinnaṃ satthā ‘‘dīyati pana te, gahapati, kule dāna’’nti pucchi. So ‘‘dīyati, bhante, tañca kho kaṇājakaṃ bilaṅgadutiya’’nti āha. Atha naṃ satthā ‘‘gahapati, ‘lūkhaṃ dānaṃ demī’ti mā cittaṃ saṅkocayittha . Cittasmiñhi paṇīte buddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ dinnadānaṃ lūkhaṃ nāma na hoti. Kasmā? Vipākamahantattā’’ti āha. Cittañhi paṇītaṃ kātuṃ sakkontassa dānaṃ lūkhaṃ nāma natthīti cetaṃ evaṃ veditabbaṃ –

    ‘‘નત્થિ ચિત્તે પસન્નમ્હિ, અપ્પકા નામ દક્ખિણા;

    ‘‘Natthi citte pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;

    તથાગતે વા સમ્બુદ્ધે, અથ વા તસ્સ સાવકે. (વિ॰ વ॰ ૮૦૪);

    Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake. (vi. va. 804);

    ‘‘ન કિરત્થિ અનોમદસ્સિસુ, પારિચરિયા બુદ્ધેસુ અપ્પકા;

    ‘‘Na kiratthi anomadassisu, pāricariyā buddhesu appakā;

    સુક્ખાય અલોણિકાય ચ, પસ્સ ફલં કુમ્માસપિણ્ડિયા’’તિ.

    Sukkhāya aloṇikāya ca, passa phalaṃ kummāsapiṇḍiyā’’ti.

    અપરમ્પિ નં આહ ‘‘ગહપતિ, ત્વં તાવ લૂખં દાનં દદમાનો અટ્ઠન્નં અરિયપુગ્ગલાનં દેસિ, અહં વેલામકાલે સકલજમ્બુદીપં ઉન્નઙ્ગલં કત્વા સત્ત રતનાનિ દદમાનો પઞ્ચ મહાનદિયો એકોઘપુણ્ણં કત્વા વિય ચ મહાદાનં પવત્તયમાનો તિસરણગતં વા પઞ્ચસીલરક્ખનકં વા કઞ્ચિ નાલત્થં, દક્ખિણેય્યપુગ્ગલા નામ એવં દુલ્લભા. તસ્મા ‘લૂખં મે દાન’ન્તિ મા ચિત્તં સઙ્કોચયિત્થા’’તિ એવઞ્ચ પન વત્વા વેલામસુત્તં (અ॰ નિ॰ ૯.૨૦) કથેસિ.

    Aparampi naṃ āha ‘‘gahapati, tvaṃ tāva lūkhaṃ dānaṃ dadamāno aṭṭhannaṃ ariyapuggalānaṃ desi, ahaṃ velāmakāle sakalajambudīpaṃ unnaṅgalaṃ katvā satta ratanāni dadamāno pañca mahānadiyo ekoghapuṇṇaṃ katvā viya ca mahādānaṃ pavattayamāno tisaraṇagataṃ vā pañcasīlarakkhanakaṃ vā kañci nālatthaṃ, dakkhiṇeyyapuggalā nāma evaṃ dullabhā. Tasmā ‘lūkhaṃ me dāna’nti mā cittaṃ saṅkocayitthā’’ti evañca pana vatvā velāmasuttaṃ (a. ni. 9.20) kathesi.

    અથ ખો સા દેવતા ઇસ્સરકાલે સેટ્ઠિના સદ્ધિં કથેતુમ્પિ અસક્કોન્તી ‘‘ઇદાનાયં દુગ્ગતત્તા મમ વચનં ગણ્હિસ્સતી’’તિ મઞ્ઞમાના અડ્ઢરત્તસમયે સિરિગબ્ભં પવિસિત્વા ઓભાસં ફરિત્વા આકાસે અટ્ઠાસિ. સેટ્ઠિ તં દિસ્વા ‘‘કો એસો’’તિ આહ. ‘‘અહં મહાસેટ્ઠિ ચતુત્થદ્વારકોટ્ઠકે અધિવત્થા, દેવતા’’તિ. ‘‘કિમત્થમાગતાસી’’તિ? ‘‘તુય્હં ઓવાદં કથેતુકામા હુત્વા આગચ્છામી’’તિ. ‘‘તેન હિ કથેહી’’તિ. મહાસેટ્ઠિ ત્વં પચ્છિમકાલં ન ચિન્તેસિ, પુત્તધીતરો ન ઓલોકેસિ, સમણસ્સ તે ગોતમસ્સ સાસને બહું ધનં વિપ્પકિણ્ણં, સો ત્વં અતિવેલં ધનવિસ્સજ્જનેન વા વણિજ્જાદિકમ્માનં અકરણેન વા સમણં ગોતમં નિસ્સાય દુગ્ગતો જાતો, એવંભૂતોપિ સમણં ગોતમં ન મુઞ્ચસિ, અજ્જપિ તે સમણા ઘરં પવિસન્તિયેવ. યં તાવ તેહિ નીતં, તં ન સક્કા પચ્ચાહરાપેતું, ગહિતં ગહિતમેવ હોતુ, ઇતો પટ્ઠાય પન સયઞ્ચ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સન્તિકં મા ગમિત્થ, સાવકાનઞ્ચસ્સ ઇમં ઘરં પવિસિતું મા અદાસિ, સમણં ગોતમં નિવત્તિત્વાપિ અનોલોકેન્તો અત્તનો વોહારે ચ વણિજ્જઞ્ચ કત્વા કુટુમ્બં સણ્ઠપેહી’’તિ. અથ નં સો એવમાહ ‘‘અયં તયા મય્હં દાતબ્બઓવાદો’’તિ. ‘‘આમ, અય્યા’’તિ. તાદિસાનં દેવતાનં સતેનપિ સહસ્સેનપિ સતસહસ્સેનપિ અકમ્પનીયો અહં દસબલેન કતો. મમ હિ સદ્ધા સિનેરુ વિય અચલા સુપ્પતિટ્ઠિતા, મયા નિય્યાનિકે રતનસાસને ધનં વિસ્સજ્જિતં, અયુત્તં તે કથિતં, બુદ્ધસાસને પહારો દિન્નો, એવરૂપાય અનાચારાય દુસ્સીલાય કાળકણ્ણિયા સદ્ધિં તયા મમ એકગેહે વસનકિચ્ચં નત્થિ, સીઘં મમ ગેહા નિક્ખમિત્વા અઞ્ઞત્થ ગચ્છાતિ.

    Atha kho sā devatā issarakāle seṭṭhinā saddhiṃ kathetumpi asakkontī ‘‘idānāyaṃ duggatattā mama vacanaṃ gaṇhissatī’’ti maññamānā aḍḍharattasamaye sirigabbhaṃ pavisitvā obhāsaṃ pharitvā ākāse aṭṭhāsi. Seṭṭhi taṃ disvā ‘‘ko eso’’ti āha. ‘‘Ahaṃ mahāseṭṭhi catutthadvārakoṭṭhake adhivatthā, devatā’’ti. ‘‘Kimatthamāgatāsī’’ti? ‘‘Tuyhaṃ ovādaṃ kathetukāmā hutvā āgacchāmī’’ti. ‘‘Tena hi kathehī’’ti. Mahāseṭṭhi tvaṃ pacchimakālaṃ na cintesi, puttadhītaro na olokesi, samaṇassa te gotamassa sāsane bahuṃ dhanaṃ vippakiṇṇaṃ, so tvaṃ ativelaṃ dhanavissajjanena vā vaṇijjādikammānaṃ akaraṇena vā samaṇaṃ gotamaṃ nissāya duggato jāto, evaṃbhūtopi samaṇaṃ gotamaṃ na muñcasi, ajjapi te samaṇā gharaṃ pavisantiyeva. Yaṃ tāva tehi nītaṃ, taṃ na sakkā paccāharāpetuṃ, gahitaṃ gahitameva hotu, ito paṭṭhāya pana sayañca samaṇassa gotamassa santikaṃ mā gamittha, sāvakānañcassa imaṃ gharaṃ pavisituṃ mā adāsi, samaṇaṃ gotamaṃ nivattitvāpi anolokento attano vohāre ca vaṇijjañca katvā kuṭumbaṃ saṇṭhapehī’’ti. Atha naṃ so evamāha ‘‘ayaṃ tayā mayhaṃ dātabbaovādo’’ti. ‘‘Āma, ayyā’’ti. Tādisānaṃ devatānaṃ satenapi sahassenapi satasahassenapi akampanīyo ahaṃ dasabalena kato. Mama hi saddhā sineru viya acalā suppatiṭṭhitā, mayā niyyānike ratanasāsane dhanaṃ vissajjitaṃ, ayuttaṃ te kathitaṃ, buddhasāsane pahāro dinno, evarūpāya anācārāya dussīlāya kāḷakaṇṇiyā saddhiṃ tayā mama ekagehe vasanakiccaṃ natthi, sīghaṃ mama gehā nikkhamitvā aññattha gacchāti.

    સા સોતાપન્નસ્સ અરિયસાવકસ્સ વચનં સુત્વા ઠાતું અસક્કોન્તી અત્તનો વસનટ્ઠાનં ગન્ત્વા દારકે હત્થેન ગહેત્વા નિક્ખમિ. નિક્ખમિત્વા ચ પન અઞ્ઞત્થ વસનટ્ઠાનં અલભમાના ‘‘સેટ્ઠિં ખમાપેત્વા તત્થેવ વસિસ્સામી’’તિ ચિન્તેત્વા નગરપરિગ્ગાહકદેવપુત્તસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા તં વન્દિત્વા અટ્ઠાસિ. ‘‘કેનટ્ઠેન આગતાસી’’તિ ચ વુત્તે ‘‘અહં સામિ, અત્તનો બાલતાય અનુપધારેત્વા અનાથપિણ્ડિકેન સેટ્ઠિના સદ્ધિં કથેસિં, સો મં કુજ્ઝિત્વા વસનટ્ઠાના નિક્કડ્ઢિ, મં સેટ્ઠિસ્સ સન્તિકં નેત્વા ખમાપેત્વા વસનટ્ઠાનં મે દેથા’’તિ. ‘‘કિં પન તયા સેટ્ઠિ વુત્તો’’તિ ‘‘ઇતો પટ્ઠાય બુદ્ધુપટ્ઠાનં સઙ્ઘુપટ્ઠાનં મા કરિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઘરપ્પવેસનં મા અદાસી’’તિ ‘‘એવં મે વુત્તો, સામી’’તિ. અયુત્તં તયા વુત્તં, સાસને પહારો દિન્નો, ‘‘અહં તં આદાય સેટ્ઠિનો સન્તિકં ગન્તું ન ઉસ્સહામી’’તિ. સા તસ્સ સન્તિકા સઙ્ગહં અલભિત્વા ચતુન્નં મહારાજાનં સન્તિકં અગમાસિ.

    Sā sotāpannassa ariyasāvakassa vacanaṃ sutvā ṭhātuṃ asakkontī attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā dārake hatthena gahetvā nikkhami. Nikkhamitvā ca pana aññattha vasanaṭṭhānaṃ alabhamānā ‘‘seṭṭhiṃ khamāpetvā tattheva vasissāmī’’ti cintetvā nagarapariggāhakadevaputtassa santikaṃ gantvā taṃ vanditvā aṭṭhāsi. ‘‘Kenaṭṭhena āgatāsī’’ti ca vutte ‘‘ahaṃ sāmi, attano bālatāya anupadhāretvā anāthapiṇḍikena seṭṭhinā saddhiṃ kathesiṃ, so maṃ kujjhitvā vasanaṭṭhānā nikkaḍḍhi, maṃ seṭṭhissa santikaṃ netvā khamāpetvā vasanaṭṭhānaṃ me dethā’’ti. ‘‘Kiṃ pana tayā seṭṭhi vutto’’ti ‘‘ito paṭṭhāya buddhupaṭṭhānaṃ saṅghupaṭṭhānaṃ mā kari, samaṇassa gotamassa gharappavesanaṃ mā adāsī’’ti ‘‘evaṃ me vutto, sāmī’’ti. Ayuttaṃ tayā vuttaṃ, sāsane pahāro dinno, ‘‘ahaṃ taṃ ādāya seṭṭhino santikaṃ gantuṃ na ussahāmī’’ti. Sā tassa santikā saṅgahaṃ alabhitvā catunnaṃ mahārājānaṃ santikaṃ agamāsi.

    તેહિપિ તથેવ પટિક્ખિત્તા સક્કં દેવરાજં ઉપસઙ્કમિત્વા તં પવત્તિં આચિક્ખિત્વા ‘‘અહં, દેવ, વસનટ્ઠાનં અલભમાના દારકે હત્થેન ગહેત્વા અનાથા વિચરામિ, તુમ્હાકં સિરિયા મય્હં વસનટ્ઠાનં દાપેથા’’તિ સુટ્ઠુતરં યાચિ. સોપિ નં આહ ‘‘તયા અયુત્તં કતં, જિનસાસને પહારો દિન્નો, અહમ્પિ તં નિસ્સાય સેટ્ઠિના સદ્ધિં કથેતું ન સક્કોમિ, એકં પન તે સેટ્ઠિસ્સ ખમનૂપાયં કથેસ્સામી’’તિ. ‘‘સાધુ, દેવ, કથેહી’’તિ. મહાસેટ્ઠિસ્સ હત્થતો મનુસ્સેહિ પણ્ણે આરોપેત્વા અટ્ઠારસકોટિસઙ્ખ્યં ધનં ગહિતં અત્થિ, ત્વં તસ્સ આયુત્તકવેસં ગહેત્વા કઞ્ચિ અજાનાપેત્વા તાનિ પણ્ણાનિ આદાય કતિપયેહિ યક્ખતરુણેહિ પરિવારિતા એકેન હત્થેન પણ્ણં, એકેન લેખનિં ગહેત્વા તેસં ગેહં ગન્ત્વા ગેહમજ્ઝે ઠિતા અત્તનો યક્ખાનુભાવેન તે ઉત્તાસેત્વા ‘‘ઇદં તુમ્હાકં ઇણપણ્ણં, અમ્હાકં સેટ્ઠિ અત્તનો ઇસ્સરકાલે તુમ્હે ન કિઞ્ચિ આહ, ઇદાનિ દુગ્ગતો જાતો, તુમ્હેહિ ગહિતકહાપણાનિ દેથા’’તિ અત્તનો યક્ખાનુભાવં દસ્સેત્વા સબ્બાપિ તા અટ્ઠારસ હિરઞ્ઞકોટિયો સાધેત્વા સેટ્ઠિસ્સ તુચ્છકોટ્ઠકે પૂરેત્વા અઞ્ઞં અચિરવતિનદીતીરે નિદહિતં ધનં નદીકૂલે ભિન્ને સમુદ્દં પવિટ્ઠં અત્થિ, તમ્પિ અત્તનો આનુભાવેન આહરિત્વા તુચ્છકોટ્ઠકે પૂરેત્વા, અઞ્ઞમ્પિ અસુકટ્ઠાને નામ અસ્સામિકં અટ્ઠારસકોટિમત્તમેવ ધનં અત્થિ, તમ્પિ આહરિત્વા તુચ્છકોટ્ઠકે પૂરેહિ, ઇમાહિ ચતુપઞ્ઞાસકોટીહિ ઇમં તુચ્છકોટ્ઠકપૂરકં દણ્ડકમ્મં કત્વા મહાસેટ્ઠિં ખમાપેહીતિ.

    Tehipi tatheva paṭikkhittā sakkaṃ devarājaṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ ācikkhitvā ‘‘ahaṃ, deva, vasanaṭṭhānaṃ alabhamānā dārake hatthena gahetvā anāthā vicarāmi, tumhākaṃ siriyā mayhaṃ vasanaṭṭhānaṃ dāpethā’’ti suṭṭhutaraṃ yāci. Sopi naṃ āha ‘‘tayā ayuttaṃ kataṃ, jinasāsane pahāro dinno, ahampi taṃ nissāya seṭṭhinā saddhiṃ kathetuṃ na sakkomi, ekaṃ pana te seṭṭhissa khamanūpāyaṃ kathessāmī’’ti. ‘‘Sādhu, deva, kathehī’’ti. Mahāseṭṭhissa hatthato manussehi paṇṇe āropetvā aṭṭhārasakoṭisaṅkhyaṃ dhanaṃ gahitaṃ atthi, tvaṃ tassa āyuttakavesaṃ gahetvā kañci ajānāpetvā tāni paṇṇāni ādāya katipayehi yakkhataruṇehi parivāritā ekena hatthena paṇṇaṃ, ekena lekhaniṃ gahetvā tesaṃ gehaṃ gantvā gehamajjhe ṭhitā attano yakkhānubhāvena te uttāsetvā ‘‘idaṃ tumhākaṃ iṇapaṇṇaṃ, amhākaṃ seṭṭhi attano issarakāle tumhe na kiñci āha, idāni duggato jāto, tumhehi gahitakahāpaṇāni dethā’’ti attano yakkhānubhāvaṃ dassetvā sabbāpi tā aṭṭhārasa hiraññakoṭiyo sādhetvā seṭṭhissa tucchakoṭṭhake pūretvā aññaṃ aciravatinadītīre nidahitaṃ dhanaṃ nadīkūle bhinne samuddaṃ paviṭṭhaṃ atthi, tampi attano ānubhāvena āharitvā tucchakoṭṭhake pūretvā, aññampi asukaṭṭhāne nāma assāmikaṃ aṭṭhārasakoṭimattameva dhanaṃ atthi, tampi āharitvā tucchakoṭṭhake pūrehi, imāhi catupaññāsakoṭīhi imaṃ tucchakoṭṭhakapūrakaṃ daṇḍakammaṃ katvā mahāseṭṭhiṃ khamāpehīti.

    સા ‘‘સાધુ, દેવા’’તિ તસ્સ વચનં સમ્પટિચ્છિત્વા વુત્તનયેનેવ સબ્બં ધનં આહરિત્વા કોટ્ઠકે પૂરેત્વા અડ્ઢરત્તસમયે સેટ્ઠિસ્સ સિરિગબ્ભં પવિસિત્વા ઓભાસં ફરિત્વા આકાસે અટ્ઠાસિ. ‘‘કો એસો’’તિ વુત્તે ‘‘અહં તે મહાસેટ્ઠિ ચતુત્થદ્વારકોટ્ઠકે અધિવત્થા અન્ધબાલદેવતા, મયા મહામોહમૂળ્હાય બુદ્ધગુણે અજાનિત્વા પુરિમેસુ દિવસેસુ તુમ્હેહિ સદ્ધિં કિઞ્ચિ કથિતં અત્થિ, તં મે દોસં ખમથ. સક્કસ્સ હિ મે દેવરાજસ્સ વચનેન તુમ્હાકં ઇણં સોધેત્વા અટ્ઠારસ કોટિયો, સમુદ્દં ગતા અટ્ઠારસ કોટિયો, તસ્મિં તસ્મિં ઠાને અસ્સામિકધનસ્સ અટ્ઠારસ કોટિયોતિ ચતુપણ્ણાસ કોટિયો આહરિત્વા તુચ્છકોટ્ઠકપૂરણેન દણ્ડકમ્મં કતં, જેતવનવિહારં આરબ્ભ પરિક્ખયં ગતધનં સબ્બં સમ્પિણ્ડિતં, વસનટ્ઠાનં અલભમાના કિલમામિ, મયા અઞ્ઞાણતાય કથિતં મનસિ અકત્વા ખમથ મહાસેટ્ઠી’’તિ આહ.

    Sā ‘‘sādhu, devā’’ti tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā vuttanayeneva sabbaṃ dhanaṃ āharitvā koṭṭhake pūretvā aḍḍharattasamaye seṭṭhissa sirigabbhaṃ pavisitvā obhāsaṃ pharitvā ākāse aṭṭhāsi. ‘‘Ko eso’’ti vutte ‘‘ahaṃ te mahāseṭṭhi catutthadvārakoṭṭhake adhivatthā andhabāladevatā, mayā mahāmohamūḷhāya buddhaguṇe ajānitvā purimesu divasesu tumhehi saddhiṃ kiñci kathitaṃ atthi, taṃ me dosaṃ khamatha. Sakkassa hi me devarājassa vacanena tumhākaṃ iṇaṃ sodhetvā aṭṭhārasa koṭiyo, samuddaṃ gatā aṭṭhārasa koṭiyo, tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne assāmikadhanassa aṭṭhārasa koṭiyoti catupaṇṇāsa koṭiyo āharitvā tucchakoṭṭhakapūraṇena daṇḍakammaṃ kataṃ, jetavanavihāraṃ ārabbha parikkhayaṃ gatadhanaṃ sabbaṃ sampiṇḍitaṃ, vasanaṭṭhānaṃ alabhamānā kilamāmi, mayā aññāṇatāya kathitaṃ manasi akatvā khamatha mahāseṭṭhī’’ti āha.

    અનાથપિણ્ડિકો તસ્સા વચનં સુત્વા ચિન્તેસિ ‘‘અયં દેવતા ‘દણ્ડકમ્મઞ્ચ મે કત’ન્તિ વદતિ, અત્તનો ચ દોસં પટિજાનાતિ, સત્થા ઇમં વિનેત્વા અત્તનો ગુણે જાનાપેસ્સતિ, સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ નં દસ્સેસ્સામી’’તિ. અથ નં આહ ‘‘અમ્મ, દેવતે, સચેસિ મં ખમાપેતુકામા, સત્થુ સન્તિકે મં ખમાપેહી’’તિ. સાધુ એવં કરિસ્સામિ, ‘‘સત્થુ પન મં સન્તિકં ગહેત્વા ગચ્છાહી’’તિ. સો ‘‘સાધૂ’’તિ વત્વા વિભાતાય રત્તિયા પાતોવ તં ગહેત્વા સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા તાય કતકમ્મં સબ્બં તથાગતસ્સ આરોચેસિ. સત્થા તસ્સ વચનં સુત્વા ‘‘ઇધ, ગહપતિ, પાપપુગ્ગલોપિ યાવ પાપં ન પચ્ચતિ , તાવ ભદ્રાનિ પસ્સતિ. યદા પનસ્સ પાપં પચ્ચતિ, તદા પાપમેવ પસ્સતિ. ભદ્રપુગ્ગલોપિ યાવ ભદ્રં ન પચ્ચતિ, તાવ પાપાનિ પસ્સતિ. યદા પનસ્સ ભદ્રં પચ્ચતિ, તદા ભદ્રમેવ પસ્સતી’’તિ વત્વા ઇમા ધમ્મપદે દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Anāthapiṇḍiko tassā vacanaṃ sutvā cintesi ‘‘ayaṃ devatā ‘daṇḍakammañca me kata’nti vadati, attano ca dosaṃ paṭijānāti, satthā imaṃ vinetvā attano guṇe jānāpessati, sammāsambuddhassa naṃ dassessāmī’’ti. Atha naṃ āha ‘‘amma, devate, sacesi maṃ khamāpetukāmā, satthu santike maṃ khamāpehī’’ti. Sādhu evaṃ karissāmi, ‘‘satthu pana maṃ santikaṃ gahetvā gacchāhī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti vatvā vibhātāya rattiyā pātova taṃ gahetvā satthu santikaṃ gantvā tāya katakammaṃ sabbaṃ tathāgatassa ārocesi. Satthā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘idha, gahapati, pāpapuggalopi yāva pāpaṃ na paccati , tāva bhadrāni passati. Yadā panassa pāpaṃ paccati, tadā pāpameva passati. Bhadrapuggalopi yāva bhadraṃ na paccati, tāva pāpāni passati. Yadā panassa bhadraṃ paccati, tadā bhadrameva passatī’’ti vatvā imā dhammapade dve gāthā abhāsi –

    ‘‘પાપોપિ પસ્સતી ભદ્રં, યાવ પાપં ન પચ્ચતિ;

    ‘‘Pāpopi passatī bhadraṃ, yāva pāpaṃ na paccati;

    યદા ચ પચ્ચતી પાપં, અથ પાપો પાપાનિ પસ્સતિ.

    Yadā ca paccatī pāpaṃ, atha pāpo pāpāni passati.

    ‘‘ભદ્રોપિ પસ્સતી પાપં, યાવ ભદ્રં ન પચ્ચતિ;

    ‘‘Bhadropi passatī pāpaṃ, yāva bhadraṃ na paccati;

    યદા ચ પચ્ચતી ભદ્રં, અથ ભદ્રો ભદ્રાનિ પસ્સતી’’તિ. (ધ॰ પ॰ ૧૧૯-૧૨૦);

    Yadā ca paccatī bhadraṃ, atha bhadro bhadrāni passatī’’ti. (dha. pa. 119-120);

    ઇમાસઞ્ચ પન ગાથાનં પરિયોસાને સા દેવતા સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાસિ. સા ચક્કઙ્કિતેસુ સત્થુ પાદેસુ નિપતિત્વા ‘‘મયા, ભન્તે, રાગરત્તાય દોસપદુટ્ઠાય મોહમૂળ્હાય અવિજ્જન્ધાય તુમ્હાકં ગુણે અજાનન્તિયા પાપકં વચનં વુત્તં, તં મે ખમથા’’તિ સત્થારં ખમાપેત્વા મહાસેટ્ઠિમ્પિ ખમાપેસિ.

    Imāsañca pana gāthānaṃ pariyosāne sā devatā sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Sā cakkaṅkitesu satthu pādesu nipatitvā ‘‘mayā, bhante, rāgarattāya dosapaduṭṭhāya mohamūḷhāya avijjandhāya tumhākaṃ guṇe ajānantiyā pāpakaṃ vacanaṃ vuttaṃ, taṃ me khamathā’’ti satthāraṃ khamāpetvā mahāseṭṭhimpi khamāpesi.

    તસ્મિં સમયે અનાથપિણ્ડિકો સત્થુ પુરતો અત્તનો ગુણં કથેસિ ‘‘ભન્તે, અયં દેવતા ‘બુદ્ધુપટ્ઠાનાદીનિ મા કરોહી’તિ વારયમાનાપિ મં વારેતું નાસક્ખિ, ‘દાનં ન દાતબ્બ’ન્તિ ઇમાય વારિયમાનોપહં દાનં અદાસિમેવ, નૂન એસ, ભન્તે, મય્હં ગુણો’’તિ. સત્થા ‘‘ત્વં ખોસિ ગહપતિ સોતાપન્નો અરિયસાવકો અચલસદ્ધો વિસુદ્ધદસ્સનો, તુય્હં ઇમાય અપ્પેસક્ખદેવતાય વારેન્તિયા અવારિતભાવો ન અચ્છરિયો . યં પન પુબ્બે પણ્ડિતા અનુપ્પન્ને બુદ્ધે અપરિપક્કઞાણે ઠિતા કામાવચરિસ્સરેન મારેન આકાસે ઠત્વા ‘સચે દાનં દસ્સસિ, ઇમસ્મિં નિરયે પચ્ચિસ્સસી’તિ અસીતિહત્થગમ્ભીરં અઙ્ગારકાસું દસ્સેત્વા ‘મા દાનં અદાસી’તિ વારિતાપિ પદુમકણ્ણિકામજ્ઝે ઠત્વા દાનં અદંસુ, ઇદં અચ્છરિય’’ન્તિ વત્વા અનાથપિણ્ડિકેન યાચિતો અતીતં આહરિ.

    Tasmiṃ samaye anāthapiṇḍiko satthu purato attano guṇaṃ kathesi ‘‘bhante, ayaṃ devatā ‘buddhupaṭṭhānādīni mā karohī’ti vārayamānāpi maṃ vāretuṃ nāsakkhi, ‘dānaṃ na dātabba’nti imāya vāriyamānopahaṃ dānaṃ adāsimeva, nūna esa, bhante, mayhaṃ guṇo’’ti. Satthā ‘‘tvaṃ khosi gahapati sotāpanno ariyasāvako acalasaddho visuddhadassano, tuyhaṃ imāya appesakkhadevatāya vārentiyā avāritabhāvo na acchariyo . Yaṃ pana pubbe paṇḍitā anuppanne buddhe aparipakkañāṇe ṭhitā kāmāvacarissarena mārena ākāse ṭhatvā ‘sace dānaṃ dassasi, imasmiṃ niraye paccissasī’ti asītihatthagambhīraṃ aṅgārakāsuṃ dassetvā ‘mā dānaṃ adāsī’ti vāritāpi padumakaṇṇikāmajjhe ṭhatvā dānaṃ adaṃsu, idaṃ acchariya’’nti vatvā anāthapiṇḍikena yācito atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો બારાણસિસેટ્ઠિસ્સ કુલે નિબ્બત્તિત્વા નાનપ્પકારેહિ સુખૂપકરણેહિ દેવકુમારો વિય સંવડ્ઢિયમાનો અનુક્કમેન વિઞ્ઞુતં પત્વા સોળસવસ્સકાલેયેવ સબ્બસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્તો. સો પિતુ અચ્ચયેન સેટ્ઠિટ્ઠાને ઠત્વા ચતૂસુ નગરદ્વારેસુ ચતસ્સો દાનસાલાયો, મજ્ઝે નગરસ્સ એકં, અત્તનો નિવેસનદ્વારે એકન્તિ છ દાનસાલાયો કારેત્વા મહાદાનં દેતિ, સીલં રક્ખતિ, ઉપોસથકમ્મં કરોતિ.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto bārāṇasiseṭṭhissa kule nibbattitvā nānappakārehi sukhūpakaraṇehi devakumāro viya saṃvaḍḍhiyamāno anukkamena viññutaṃ patvā soḷasavassakāleyeva sabbasippesu nipphattiṃ patto. So pitu accayena seṭṭhiṭṭhāne ṭhatvā catūsu nagaradvāresu catasso dānasālāyo, majjhe nagarassa ekaṃ, attano nivesanadvāre ekanti cha dānasālāyo kāretvā mahādānaṃ deti, sīlaṃ rakkhati, uposathakammaṃ karoti.

    અથેકદિવસં પાતરાસવેલાય બોધિસત્તસ્સ નાનગ્ગરસે મનુઞ્ઞભોજને ઉપનીયમાને એકો પચ્ચેકબુદ્ધો સત્તાહચ્ચયેન નિરોધા વુટ્ઠાય ભિક્ખાચારવેલં સલ્લક્ખેત્વા ‘‘અજ્જ મયા બારાણસિસેટ્ઠિસ્સ ગેહદ્વારં ગન્તું વટ્ટતી’’તિ નાગલતાદન્તકટ્ઠં ખાદિત્વા અનોતત્તદહે મુખધોવનં કત્વા મનોસિલાતલે ઠિતો નિવાસેત્વા વિજ્જુલતાસદિસં કાયબન્ધનં બન્ધિત્વા ચીવરં પારુપિત્વા ઇદ્ધિમયમત્તિકાપત્તં આદાય આકાસેનાગન્ત્વા બોધિસત્તસ્સ ભત્તે ઉપનીતમત્તે ગેહદ્વારે અટ્ઠાસિ. બોધિસત્તો તં દિસ્વાવ આસના વુટ્ઠાય નિપચ્ચકારં દસ્સેત્વા પરિકમ્મકારકં ઓલોકેસિ. ‘‘કિં કરોમિ, સામી’’તિ ચ વુત્તે ‘‘અય્યસ્સ પત્તં આહરથા’’તિ આહ. તઙ્ખણઞ્ઞેવ મારો પાપિમા વિકમ્પમાનો ઉટ્ઠાય ‘‘અયં પચ્ચેકબુદ્ધો ઇતો સત્તમે દિવસે આહારં લભિ, અજ્જ અલભમાનો વિનસ્સિસ્સતિ, ઇમઞ્ચ વિનાસેસ્સામિ, સેટ્ઠિનો ચ દાનન્તરાયં કરિસ્સામી’’તિ તઙ્ખણઞ્ઞેવ આગન્ત્વા અન્તરવત્થુમ્હિ અસીતિહત્થમત્તં અઙ્ગારકાસું નિમ્મિનિ. સા ખદિરઙ્ગારપુણ્ણા સમ્પજ્જલિતા સજોતિભૂતા અવીચિમહાનિરયો વિય ખાયિત્થ. તં પન માપેત્વા સયં આકાસે અટ્ઠાસિ. પત્તાહરણત્થાય ગચ્છમાનો પુરિસો તં દિસ્વા મહાભયપ્પત્તો નિવત્તિ. બોધિસત્તો ‘‘કિં, તાત, નિવત્તોસી’’તિ પુચ્છિ. અયં સામિ અન્તરવત્થુમ્હિ મહતી અઙ્ગારકાસુ સમ્પજ્જલિતા સજોતિભૂતાતિ . અથઞ્ઞો અથઞ્ઞોતિ એવં આગતાગતા સબ્બેપિ ભયપ્પત્તા વેગેન પલાયિંસુ.

    Athekadivasaṃ pātarāsavelāya bodhisattassa nānaggarase manuññabhojane upanīyamāne eko paccekabuddho sattāhaccayena nirodhā vuṭṭhāya bhikkhācāravelaṃ sallakkhetvā ‘‘ajja mayā bārāṇasiseṭṭhissa gehadvāraṃ gantuṃ vaṭṭatī’’ti nāgalatādantakaṭṭhaṃ khāditvā anotattadahe mukhadhovanaṃ katvā manosilātale ṭhito nivāsetvā vijjulatāsadisaṃ kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ pārupitvā iddhimayamattikāpattaṃ ādāya ākāsenāgantvā bodhisattassa bhatte upanītamatte gehadvāre aṭṭhāsi. Bodhisatto taṃ disvāva āsanā vuṭṭhāya nipaccakāraṃ dassetvā parikammakārakaṃ olokesi. ‘‘Kiṃ karomi, sāmī’’ti ca vutte ‘‘ayyassa pattaṃ āharathā’’ti āha. Taṅkhaṇaññeva māro pāpimā vikampamāno uṭṭhāya ‘‘ayaṃ paccekabuddho ito sattame divase āhāraṃ labhi, ajja alabhamāno vinassissati, imañca vināsessāmi, seṭṭhino ca dānantarāyaṃ karissāmī’’ti taṅkhaṇaññeva āgantvā antaravatthumhi asītihatthamattaṃ aṅgārakāsuṃ nimmini. Sā khadiraṅgārapuṇṇā sampajjalitā sajotibhūtā avīcimahānirayo viya khāyittha. Taṃ pana māpetvā sayaṃ ākāse aṭṭhāsi. Pattāharaṇatthāya gacchamāno puriso taṃ disvā mahābhayappatto nivatti. Bodhisatto ‘‘kiṃ, tāta, nivattosī’’ti pucchi. Ayaṃ sāmi antaravatthumhi mahatī aṅgārakāsu sampajjalitā sajotibhūtāti . Athañño athaññoti evaṃ āgatāgatā sabbepi bhayappattā vegena palāyiṃsu.

    બોધિસત્તો ચિન્તેસિ ‘‘અજ્જ મય્હં દાનન્તરાયં કાતુકામો વસવત્તી મારો ઉય્યુત્તો ભવિસ્સતિ, ન ખો પન જાનાતિ મારસતેન મારસહસ્સેનપિ મય્હં અકમ્પિયભાવં, અજ્જ દાનિ મય્હં વા મારસ્સ વા બલમહન્તતં, આનુભાવમહન્તતં જાનિસ્સામી’’તિ તં યથાસજ્જિતમેવ ભત્તપાતિં સયં આદાય ગેહા નિક્ખમ્મ અઙ્ગારકાસુતટે ઠત્વા આકાસં ઉલ્લોકેત્વા મારં દિસ્વા ‘‘કોસિ ત્વ’’ન્તિ આહ. ‘‘અહં, મારો’’તિ. ‘‘અયં અઙ્ગારકાસુ તયા નિમ્મિતા’’તિ? ‘‘આમ, મયા’’તિ . ‘‘કિમત્થાયા’’તિ. ‘‘તવ દાનસ્સ અન્તરાયકરણત્થાય ચ પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ ચ જીવિતનાસનત્થાયા’’તિ. બોધિસત્તો ‘‘નેવ તે અહં અત્તનો દાનસ્સ અન્તરાયં, ન પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ જીવિતન્તરાયં કાતું દસ્સામિ, અજ્જ દાનિ મય્હં વા તુય્હં વા બલમહન્તતં, આનુભાવમહન્તતં જાનિસ્સામી’’તિ અઙ્ગારકાસુતટે ઠત્વા ‘‘ભન્તે, પચ્ચેકબુદ્ધ અહં ઇમિસ્સા અઙ્ગારકાસુયા અધોસીસો પતમાનોપિ ન નિવત્તિસ્સામિ, કેવલં તુમ્હે મયા દિન્નં ભોજનં પટિગ્ગણ્હથા’’તિ વત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    Bodhisatto cintesi ‘‘ajja mayhaṃ dānantarāyaṃ kātukāmo vasavattī māro uyyutto bhavissati, na kho pana jānāti mārasatena mārasahassenapi mayhaṃ akampiyabhāvaṃ, ajja dāni mayhaṃ vā mārassa vā balamahantataṃ, ānubhāvamahantataṃ jānissāmī’’ti taṃ yathāsajjitameva bhattapātiṃ sayaṃ ādāya gehā nikkhamma aṅgārakāsutaṭe ṭhatvā ākāsaṃ ulloketvā māraṃ disvā ‘‘kosi tva’’nti āha. ‘‘Ahaṃ, māro’’ti. ‘‘Ayaṃ aṅgārakāsu tayā nimmitā’’ti? ‘‘Āma, mayā’’ti . ‘‘Kimatthāyā’’ti. ‘‘Tava dānassa antarāyakaraṇatthāya ca paccekabuddhassa ca jīvitanāsanatthāyā’’ti. Bodhisatto ‘‘neva te ahaṃ attano dānassa antarāyaṃ, na paccekabuddhassa jīvitantarāyaṃ kātuṃ dassāmi, ajja dāni mayhaṃ vā tuyhaṃ vā balamahantataṃ, ānubhāvamahantataṃ jānissāmī’’ti aṅgārakāsutaṭe ṭhatvā ‘‘bhante, paccekabuddha ahaṃ imissā aṅgārakāsuyā adhosīso patamānopi na nivattissāmi, kevalaṃ tumhe mayā dinnaṃ bhojanaṃ paṭiggaṇhathā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ૪૦.

    40.

    ‘‘કામં પતામિ નિરયં, ઉદ્ધંપાદો અવંસિરો;

    ‘‘Kāmaṃ patāmi nirayaṃ, uddhaṃpādo avaṃsiro;

    નાનરિયં કરિસ્સામિ, હન્દ પિણ્ડં પટિગ્ગહા’’તિ.

    Nānariyaṃ karissāmi, handa piṇḍaṃ paṭiggahā’’ti.

    તત્થાયં પિણ્ડત્થો – ભન્તે, પચ્ચેકવરબુદ્ધ સચેપહં તુમ્હાકં પિણ્ડપાતં દેન્તો એકંસેનેવ ઇમં નિરયં ઉદ્ધંપાદો અવંસિરો હુત્વા પતામિ, તથાપિ યદિદં અદાનઞ્ચ અસીલઞ્ચ અરિયેહિ અકત્તબ્બત્તા અનરિયેહિ ચ કત્તબ્બત્તા ‘‘અનરિય’’ન્તિ વુચ્ચતિ, ‘‘ન તં અનરિયં કરિસ્સામિ , હન્દ ઇમં મયા દીયમાનં પિણ્ડં પટિગ્ગહ પટિગ્ગણ્હાહી’’તિ. એત્થ ચ હન્દાતિ વોસ્સગ્ગત્થે નિપાતો.

    Tatthāyaṃ piṇḍattho – bhante, paccekavarabuddha sacepahaṃ tumhākaṃ piṇḍapātaṃ dento ekaṃseneva imaṃ nirayaṃ uddhaṃpādo avaṃsiro hutvā patāmi, tathāpi yadidaṃ adānañca asīlañca ariyehi akattabbattā anariyehi ca kattabbattā ‘‘anariya’’nti vuccati, ‘‘na taṃ anariyaṃ karissāmi , handa imaṃ mayā dīyamānaṃ piṇḍaṃ paṭiggaha paṭiggaṇhāhī’’ti. Ettha ca handāti vossaggatthe nipāto.

    એવં વત્વા બોધિસત્તો દળ્હસમાદાનેન ભત્તપાતિં ગહેત્વા અઙ્ગારકાસુમત્થકેન પક્ખન્તો, તાવદેવ અસીતિહત્થગમ્ભીરાય અઙ્ગારકાસુયા તલતો ઉપરૂપરિજાતં સતપત્તપુપ્ફિતં એકં મહાપદુમં ઉગ્ગન્ત્વા બોધિસત્તસ્સ પાદે સમ્પટિચ્છિ. તતો મહાતુમ્બમત્તા રેણુ ઉગ્ગન્ત્વા મહાસત્તસ્સ મુદ્ધનિ ઠત્વા સકલસરીરં સુવણ્ણચુણ્ણસમોકિણ્ણમિવ અકાસિ. સો પદુમકણ્ણિકાય ઠત્વા નાનગ્ગરસભોજનં પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ પત્તે પતિટ્ઠાપેસિ. સો તં પટિગ્ગહેત્વા અનુમોદનં કત્વા પત્તં આકાસે ખિપિત્વા પસ્સન્તસ્સેવ મહાજનસ્સ સયમ્પિ વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા નાનપ્પકારં વલાહકપન્તિં મદ્દમાનો વિય હિમવન્તમેવ ગતો. મારોપિ પરાજિતો દોમનસ્સં પત્વા અત્તનો વસનટ્ઠાનમેવ ગતો. બોધિસત્તો પન પદુમકણ્ણિકાય ઠિતકોવ મહાજનસ્સ દાનસીલસંવણ્ણનેન ધમ્મં દેસેત્વા મહાજનેન પરિવુતો અત્તનો નિવેસનમેવ પવિસિત્વા યાવજીવં દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા યથાકમ્મં ગતો.

    Evaṃ vatvā bodhisatto daḷhasamādānena bhattapātiṃ gahetvā aṅgārakāsumatthakena pakkhanto, tāvadeva asītihatthagambhīrāya aṅgārakāsuyā talato uparūparijātaṃ satapattapupphitaṃ ekaṃ mahāpadumaṃ uggantvā bodhisattassa pāde sampaṭicchi. Tato mahātumbamattā reṇu uggantvā mahāsattassa muddhani ṭhatvā sakalasarīraṃ suvaṇṇacuṇṇasamokiṇṇamiva akāsi. So padumakaṇṇikāya ṭhatvā nānaggarasabhojanaṃ paccekabuddhassa patte patiṭṭhāpesi. So taṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ katvā pattaṃ ākāse khipitvā passantasseva mahājanassa sayampi vehāsaṃ abbhuggantvā nānappakāraṃ valāhakapantiṃ maddamāno viya himavantameva gato. Māropi parājito domanassaṃ patvā attano vasanaṭṭhānameva gato. Bodhisatto pana padumakaṇṇikāya ṭhitakova mahājanassa dānasīlasaṃvaṇṇanena dhammaṃ desetvā mahājanena parivuto attano nivesanameva pavisitvā yāvajīvaṃ dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.

    સત્થા ‘‘નયિદં, ગહપતિ, અચ્છરિયં, યં ત્વં એવં દસ્સનસમ્પન્નો એતરહિ દેવતાય ન કમ્પિતો, પુબ્બે પણ્ડિતેહિ કતમેવ અચ્છરિય’’ન્તિ ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા અનુસન્ધિં ઘટેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ ‘‘તદા પચ્ચેકબુદ્ધો તત્થેવ પરિનિબ્બાયિ, મારં પરાજેત્વા પદુમકણ્ણિકાય ઠત્વા પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ પિણ્ડપાતદાયકો બારાણસિસેટ્ઠિ પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā ‘‘nayidaṃ, gahapati, acchariyaṃ, yaṃ tvaṃ evaṃ dassanasampanno etarahi devatāya na kampito, pubbe paṇḍitehi katameva acchariya’’nti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā paccekabuddho tattheva parinibbāyi, māraṃ parājetvā padumakaṇṇikāya ṭhatvā paccekabuddhassa piṇḍapātadāyako bārāṇasiseṭṭhi pana ahameva ahosi’’nti.

    ખદિરઙ્ગારજાતકવણ્ણના દસમા.

    Khadiraṅgārajātakavaṇṇanā dasamā.

    કુલાવકવગ્ગો ચતુત્થો.

    Kulāvakavaggo catuttho.

    તસ્સુદ્દાનં –

    Tassuddānaṃ –

    કુલાવકઞ્ચ નચ્ચઞ્ચ, સમ્મોદમચ્છવટ્ટકં;

    Kulāvakañca naccañca, sammodamacchavaṭṭakaṃ;

    સકુણં તિત્તિરં બકં, નન્દઞ્ચ ખદિરઙ્ગારન્તિ.

    Sakuṇaṃ tittiraṃ bakaṃ, nandañca khadiraṅgāranti.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૪૦. ખદિરઙ્ગારજાતકં • 40. Khadiraṅgārajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact