Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૪૧૨] ૭. કોટસિમ્બલિજાતકવણ્ણના

    [412] 7. Koṭasimbalijātakavaṇṇanā

    અહં દસસતંબ્યામન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો કિલેસનિગ્ગહં આરબ્ભ કથેસિ. વત્થુ પન પાનીયજાતકે (જા॰ ૧.૧૧.૫૯ આદયો) આવિ ભવિસ્સતિ. ઇધાપિ સત્થા અન્તોકોટિસન્થારે કામવિતક્કાભિભૂતે પઞ્ચસતે ભિક્ખૂ દિસ્વા ભિક્ખુસઙ્ઘં સન્નિપાતાપેત્વા ‘‘ભિક્ખવે, આસઙ્કિતબ્બયુત્તકં નામ આસઙ્કિતું વટ્ટતિ, કિલેસા નામ વડ્ઢન્તા વને નિગ્રોધાદયો વિય રુક્ખં, પુરિસં ભઞ્જન્તિ, તેનેવ પુબ્બેપિ કોટસિમ્બલિયં નિબ્બત્તદેવતા એકં સકુણં નિગ્રોધબીજાનિ ખાદિત્વા અત્તનો રુક્ખસ્સ સાખન્તરે વચ્ચં પાતેન્તં દિસ્વા ‘ઇતો મે વિમાનસ્સ વિનાસો ભવિસ્સતી’તિ ભયપ્પત્તા અહોસી’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Ahaṃ dasasataṃbyāmanti idaṃ satthā jetavane viharanto kilesaniggahaṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana pānīyajātake (jā. 1.11.59 ādayo) āvi bhavissati. Idhāpi satthā antokoṭisanthāre kāmavitakkābhibhūte pañcasate bhikkhū disvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā ‘‘bhikkhave, āsaṅkitabbayuttakaṃ nāma āsaṅkituṃ vaṭṭati, kilesā nāma vaḍḍhantā vane nigrodhādayo viya rukkhaṃ, purisaṃ bhañjanti, teneva pubbepi koṭasimbaliyaṃ nibbattadevatā ekaṃ sakuṇaṃ nigrodhabījāni khāditvā attano rukkhassa sākhantare vaccaṃ pātentaṃ disvā ‘ito me vimānassa vināso bhavissatī’ti bhayappattā ahosī’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો કોટસિમ્બલિયં રુક્ખદેવતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. અથેકો સુપણ્ણરાજા દિયડ્ઢયોજનસતિકં અત્તભાવં માપેત્વા પક્ખવાતેહિ મહાસમુદ્દે ઉદકં દ્વિધા કત્વા એકં બ્યામસહસ્સાયામં નાગરાજાનં નઙ્ગુટ્ઠે ગહેત્વા મુખેનસ્સ ગહિતગોચરં છડ્ડાપેત્વા કોટસિમ્બલિં સન્ધાય વનમત્થકેન પાયાસિ. નાગરાજા ‘‘ઓલમ્બેન્તો અત્તાનં મોચેસ્સામી’’તિ નિગ્રોધરુક્ખે ભોગં પવેસેત્વા નિગ્રોધં વેઠેત્વા ગણ્હિ. સુપણ્ણરઞ્ઞો મહાબલતાય નાગરાજસ્સ ચ મહાસરીરતાય નિગ્રોધરુક્ખો સમુગ્ઘાટં અગમાસિ. નાગરાજા નેવ રુક્ખં વિસ્સજ્જેસિ, સુપણ્ણરાજા સદ્ધિં નિગ્રોધરુક્ખેન નાગરાજાનં ગહેત્વા કોટસિમ્બલિં પત્વા નાગરાજાનં ખન્ધપિટ્ઠે નિપજ્જાપેત્વા ઉદરમસ્સ ફાલેત્વા નાગમેદં ખાદિત્વા સેસકળેવરં સમુદ્દે વિસ્સજ્જેસિ. તસ્મિં પન નિગ્રોધે એકા સકુણિકા અત્થિ, સા નિગ્રોધરુક્ખે વિસ્સટ્ઠે ઉપ્પતિત્વા કોટસિમ્બલિયા સાખન્તરે નિસીદિ. રુક્ખદેવતા તં દિસ્વા ‘‘અયં સકુણિકા મમ રુક્ખક્ખન્ધે વચ્ચં પાતેસ્સતિ, તતો નિગ્રોધગચ્છો વા પિલક્ખગચ્છો વા ઉટ્ઠહિત્વા સકલરુક્ખં ઓત્થરિત્વા ગચ્છિસ્સતિ, અથ મે વિમાનં નસ્સિસ્સતી’’તિ ભીતતસિતા પવેધિ. તસ્સા પવેધન્તિયા કોટસિમ્બલીપિ યાવ મૂલા પવેધિ. સુપણ્ણરાજા તં પવેધમાનં દિસ્વા કારણં પુચ્છન્તો દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto koṭasimbaliyaṃ rukkhadevatā hutvā nibbatti. Atheko supaṇṇarājā diyaḍḍhayojanasatikaṃ attabhāvaṃ māpetvā pakkhavātehi mahāsamudde udakaṃ dvidhā katvā ekaṃ byāmasahassāyāmaṃ nāgarājānaṃ naṅguṭṭhe gahetvā mukhenassa gahitagocaraṃ chaḍḍāpetvā koṭasimbaliṃ sandhāya vanamatthakena pāyāsi. Nāgarājā ‘‘olambento attānaṃ mocessāmī’’ti nigrodharukkhe bhogaṃ pavesetvā nigrodhaṃ veṭhetvā gaṇhi. Supaṇṇarañño mahābalatāya nāgarājassa ca mahāsarīratāya nigrodharukkho samugghāṭaṃ agamāsi. Nāgarājā neva rukkhaṃ vissajjesi, supaṇṇarājā saddhiṃ nigrodharukkhena nāgarājānaṃ gahetvā koṭasimbaliṃ patvā nāgarājānaṃ khandhapiṭṭhe nipajjāpetvā udaramassa phāletvā nāgamedaṃ khāditvā sesakaḷevaraṃ samudde vissajjesi. Tasmiṃ pana nigrodhe ekā sakuṇikā atthi, sā nigrodharukkhe vissaṭṭhe uppatitvā koṭasimbaliyā sākhantare nisīdi. Rukkhadevatā taṃ disvā ‘‘ayaṃ sakuṇikā mama rukkhakkhandhe vaccaṃ pātessati, tato nigrodhagaccho vā pilakkhagaccho vā uṭṭhahitvā sakalarukkhaṃ ottharitvā gacchissati, atha me vimānaṃ nassissatī’’ti bhītatasitā pavedhi. Tassā pavedhantiyā koṭasimbalīpi yāva mūlā pavedhi. Supaṇṇarājā taṃ pavedhamānaṃ disvā kāraṇaṃ pucchanto dve gāthā abhāsi –

    ૧૨૧.

    121.

    ‘‘અહં દસસતંબ્યામં, ઉરગમાદાય આગતો;

    ‘‘Ahaṃ dasasataṃbyāmaṃ, uragamādāya āgato;

    તઞ્ચ મઞ્ચ મહાકાયં, ધારયં નપ્પવેધસિ.

    Tañca mañca mahākāyaṃ, dhārayaṃ nappavedhasi.

    ૧૨૨.

    122.

    ‘‘અથિમં ખુદ્દકં પક્ખિં, અપ્પમંસતરં મયા;

    ‘‘Athimaṃ khuddakaṃ pakkhiṃ, appamaṃsataraṃ mayā;

    ધારયં બ્યથસિ ભીતા, કમત્થં કોટસિમ્બલી’’તિ.

    Dhārayaṃ byathasi bhītā, kamatthaṃ koṭasimbalī’’ti.

    તત્થ દસસતંબ્યામન્તિ સહસ્સબ્યામમત્તાયામં. ઉરગમાદાય આગતોતિ એવં મહન્તં ઉરગં આદાય ઇધ આગતો. તઞ્ચ મઞ્ચાતિ તઞ્ચ ઉરગં મઞ્ચ. ધારયન્તિ ધારયમાના. બ્યથસીતિ કમ્પસિ. કમત્થન્તિ કિં અત્થં, કેન કારણેનાતિ પુચ્છતિ, કં વા અત્થં સમ્પસ્સમાનાતિપિ અત્થો. કોટસિમ્બલીતિ રુક્ખનામેન દેવપુત્તં આલપતિ. સો હિ સિમ્બલિરુક્ખો ખન્ધસાખમહન્તતાય કોટસિમ્બલિનામં લભતિ, તસ્મિં અધિવત્થદેવપુત્તસ્સપિ તદેવ નામં.

    Tattha dasasataṃbyāmanti sahassabyāmamattāyāmaṃ. Uragamādāya āgatoti evaṃ mahantaṃ uragaṃ ādāya idha āgato. Tañca mañcāti tañca uragaṃ mañca. Dhārayanti dhārayamānā. Byathasīti kampasi. Kamatthanti kiṃ atthaṃ, kena kāraṇenāti pucchati, kaṃ vā atthaṃ sampassamānātipi attho. Koṭasimbalīti rukkhanāmena devaputtaṃ ālapati. So hi simbalirukkho khandhasākhamahantatāya koṭasimbalināmaṃ labhati, tasmiṃ adhivatthadevaputtassapi tadeva nāmaṃ.

    અથસ્સ કારણં કથેન્તો દેવપુત્તો ચતસ્સો ગાથા અભાસિ –

    Athassa kāraṇaṃ kathento devaputto catasso gāthā abhāsi –

    ૧૨૩.

    123.

    ‘‘મંસભક્ખો તુવં રાજ, ફલભક્ખો અયં દિજો;

    ‘‘Maṃsabhakkho tuvaṃ rāja, phalabhakkho ayaṃ dijo;

    અયં નિગ્રોધબીજાનિ, પિલક્ખુદુમ્બરાનિ ચ;

    Ayaṃ nigrodhabījāni, pilakkhudumbarāni ca;

    અસ્સત્થાનિ ચ ભક્ખિત્વા, ખન્ધે મે ઓહદિસ્સતિ.

    Assatthāni ca bhakkhitvā, khandhe me ohadissati.

    ૧૨૪.

    124.

    ‘‘તે રુક્ખા સંવિરૂહન્તિ, મમ પસ્સે નિવાતજા;

    ‘‘Te rukkhā saṃvirūhanti, mama passe nivātajā;

    તે મં પરિયોનન્ધિસ્સન્તિ, અરુક્ખં મં કરિસ્સરે.

    Te maṃ pariyonandhissanti, arukkhaṃ maṃ karissare.

    ૧૨૫.

    125.

    ‘‘સન્તિ અઞ્ઞેપિ રુક્ખા સે, મૂલિનો ખન્ધિનો દુમા;

    ‘‘Santi aññepi rukkhā se, mūlino khandhino dumā;

    ઇમિના સકુણજાતેન, બીજમાહરિતા હતા.

    Iminā sakuṇajātena, bījamāharitā hatā.

    ૧૨૬.

    126.

    ‘‘અજ્ઝારૂહાભિવડ્ઢન્તિ, બ્રહન્તમ્પિ વનપ્પતિં;

    ‘‘Ajjhārūhābhivaḍḍhanti, brahantampi vanappatiṃ;

    તસ્મા રાજ પવેધામિ, સમ્પસ્સંનાગતં ભય’’ન્તિ.

    Tasmā rāja pavedhāmi, sampassaṃnāgataṃ bhaya’’nti.

    તત્થ ઓહદિસ્સતીતિ વચ્ચં પાતેસ્સતિ. તે રુક્ખાતિ તેહિ બીજેહિ જાતા નિગ્રોધાદયો રુક્ખા. સંવિરૂહન્તીતિ સંવિરુહિસ્સન્તિ વડ્ઢિસ્સન્તિ. મમ પસ્સેતિ મમ સાખન્તરાદીસુ. નિવાતજાતિ મમ સાખાહિ વાતસ્સ નિવારિતત્તા નિવાતે જાતા. તે મં પરિયોનન્ધિસ્સન્તીતિ એતે એવં વડ્ઢિતા મં પરિયોનન્ધિસ્સન્તીતિ અયમેત્થાધિપ્પાયો. કરિસ્સરેતિ અથેવં પરિયોનન્ધિત્વા મં અરુક્ખમેવ કરિસ્સન્તિ સબ્બસો ભઞ્જિસ્સન્તિ. રુક્ખા સેતિ રુક્ખા. મૂલિનો ખન્ધિનોતિ મૂલસમ્પન્ના ચેવ ખન્ધસમ્પન્ના ચ. દુમાતિ રુક્ખવેવચનમેવ. બીજમાહરિતાતિ બીજં આહરિત્વા. હતાતિ અઞ્ઞેપિ ઇમસ્મિં વને રુક્ખા વિનાસિતા સન્તિ. અજ્ઝારૂહાભિવડ્ઢન્તીતિ નિગ્રોધાદયો રુક્ખા અજ્ઝારૂહા હુત્વા મહન્તમ્પિ અઞ્ઞં વનપ્પતિં અતિક્કમ્મ વડ્ઢન્તીતિ દસ્સેતિ. એત્થ પન વને પતિ, વનસ્સ પતિ, વનપ્પતીતિ તયોપિ પાઠાયેવ. રાજાતિ સુપણ્ણં આલપતિ.

    Tattha ohadissatīti vaccaṃ pātessati. Te rukkhāti tehi bījehi jātā nigrodhādayo rukkhā. Saṃvirūhantīti saṃviruhissanti vaḍḍhissanti. Mama passeti mama sākhantarādīsu. Nivātajāti mama sākhāhi vātassa nivāritattā nivāte jātā. Te maṃ pariyonandhissantīti ete evaṃ vaḍḍhitā maṃ pariyonandhissantīti ayametthādhippāyo. Karissareti athevaṃ pariyonandhitvā maṃ arukkhameva karissanti sabbaso bhañjissanti. Rukkhā seti rukkhā. Mūlino khandhinoti mūlasampannā ceva khandhasampannā ca. Dumāti rukkhavevacanameva. Bījamāharitāti bījaṃ āharitvā. Hatāti aññepi imasmiṃ vane rukkhā vināsitā santi. Ajjhārūhābhivaḍḍhantīti nigrodhādayo rukkhā ajjhārūhā hutvā mahantampi aññaṃ vanappatiṃ atikkamma vaḍḍhantīti dasseti. Ettha pana vane pati, vanassa pati, vanappatīti tayopi pāṭhāyeva. Rājāti supaṇṇaṃ ālapati.

    રુક્ખદેવતાય વચનં સુત્વા સુપણ્ણો ઓસાનગાથમાહ –

    Rukkhadevatāya vacanaṃ sutvā supaṇṇo osānagāthamāha –

    ૧૨૭.

    127.

    ‘‘સઙ્કેય્ય સઙ્કિતબ્બાનિ, રક્ખેય્યાનાગતં ભયં;

    ‘‘Saṅkeyya saṅkitabbāni, rakkheyyānāgataṃ bhayaṃ;

    અનાગતભયા ધીરો, ઉભો લોકે અવેક્ખતી’’તિ.

    Anāgatabhayā dhīro, ubho loke avekkhatī’’ti.

    તત્થ અનાગતં ભયન્તિ પાણાતિપાતાદીહિ વિરમન્તો દિટ્ઠધમ્મિકમ્પિ સમ્પરાયિકમ્પિ અનાગતં ભયં રક્ખતિ નામ, પાપમિત્તે વેરિપુગ્ગલે ચ અનુપસઙ્કમન્તો અનાગતભયં રક્ખતિ નામ. એવં અનાગતં ભયં રક્ખેય્ય. અનાગતભયાતિ અનાગતભયકારણા તં ભયં પસ્સન્તો ધીરો ઇધલોકઞ્ચ પરલોકઞ્ચ અવેક્ખતિ ઓલોકેતિ નામ.

    Tattha anāgataṃ bhayanti pāṇātipātādīhi viramanto diṭṭhadhammikampi samparāyikampi anāgataṃ bhayaṃ rakkhati nāma, pāpamitte veripuggale ca anupasaṅkamanto anāgatabhayaṃ rakkhati nāma. Evaṃ anāgataṃ bhayaṃ rakkheyya. Anāgatabhayāti anāgatabhayakāraṇā taṃ bhayaṃ passanto dhīro idhalokañca paralokañca avekkhati oloketi nāma.

    એવઞ્ચ પન વત્વા સુપણ્ણો અત્તનો આનુભાવેન તં પક્ખિં તમ્હા રુક્ખા પલાપેસિ.

    Evañca pana vatvā supaṇṇo attano ānubhāvena taṃ pakkhiṃ tamhā rukkhā palāpesi.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા ‘‘આસઙ્કિતબ્બયુત્તકં આસઙ્કિતું વટ્ટતી’’તિ વત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને પઞ્ચસતા ભિક્ખૂ અરહત્તફલે પતિટ્ઠહિંસુ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘āsaṅkitabbayuttakaṃ āsaṅkituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne pañcasatā bhikkhū arahattaphale patiṭṭhahiṃsu.

    તદા સુપણ્ણરાજા સારિપુત્તો અહોસિ, રુક્ખદેવતા પન અહમેવ અહોસિન્તિ.

    Tadā supaṇṇarājā sāriputto ahosi, rukkhadevatā pana ahameva ahosinti.

    કોટસિમ્બલિજાતકવણ્ણના સત્તમા.

    Koṭasimbalijātakavaṇṇanā sattamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૪૧૨. કોટસિમ્બલિજાતકં • 412. Koṭasimbalijātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact