| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
૭. કુક્કુરવતિકસુત્તવણ્ણના
7. Kukkuravatikasuttavaṇṇanā
૭૮. એવં મે સુતન્તિ કુક્કુરવતિકસુત્તં. તત્થ કોલિયેસૂતિ એવંનામકે જનપદે. સો હિ એકોપિ કોલનગરે પતિટ્ઠિતાનં કોલિયાનં રાજકુમારાનં નિવાસટ્ઠાનત્તા એવં વુચ્ચતિ. તસ્મિં કોલિયેસુ જનપદે. હલિદ્દવસનન્તિ તસ્સ કિર નિગમસ્સ માપિતકાલે પીતકવત્થનિવત્થા મનુસ્સા નક્ખત્તં કીળિંસુ. તે નક્ખત્તકીળાવસાને નિગમસ્સ નામં આરોપેન્તા હલિદ્દવસનન્તિ નામં અકંસુ. તં ગોચરગામં કત્વા વિહરતીતિ અત્થો. વિહારો પનેત્થ કિઞ્ચાપિ ન નિયામિતો, તથાપિ બુદ્ધાનં અનુચ્છવિકે સેનાસનેયેવ વિહાસીતિ વેદિતબ્બો. ગોવતિકોતિ સમાદિન્નગોવતો, સીસે સિઙ્ગાનિ ઠપેત્વા નઙ્ગુટ્ઠં બન્ધિત્વા ગાવીહિ સદ્ધિં તિણાનિ ખાદન્તો વિય ચરતિ. અચેલોતિ નગ્ગો નિચ્ચેલો. સેનિયોતિ તસ્સ નામં.
78.Evaṃme sutanti kukkuravatikasuttaṃ. Tattha koliyesūti evaṃnāmake janapade. So hi ekopi kolanagare patiṭṭhitānaṃ koliyānaṃ rājakumārānaṃ nivāsaṭṭhānattā evaṃ vuccati. Tasmiṃ koliyesu janapade. Haliddavasananti tassa kira nigamassa māpitakāle pītakavatthanivatthā manussā nakkhattaṃ kīḷiṃsu. Te nakkhattakīḷāvasāne nigamassa nāmaṃ āropentā haliddavasananti nāmaṃ akaṃsu. Taṃ gocaragāmaṃ katvā viharatīti attho. Vihāro panettha kiñcāpi na niyāmito, tathāpi buddhānaṃ anucchavike senāsaneyeva vihāsīti veditabbo. Govatikoti samādinnagovato, sīse siṅgāni ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ bandhitvā gāvīhi saddhiṃ tiṇāni khādanto viya carati. Aceloti naggo niccelo. Seniyoti tassa nāmaṃ.
કુક્કુરવતિકોતિ સમાદિન્નકુક્કુરવતો, સબ્બં સુનખકિરિયં કરોતિ. ઉભોપેતે સહપંસુકીળિકા સહાયકા. કુક્કુરોવ પલિકુજ્જિત્વાતિ સુનખો નામ સામિકસ્સ સન્તિકે નિસીદન્તો દ્વીહિ પાદેહિ ભૂમિયં વિલેખિત્વા કુક્કુરકૂજિતં કૂજન્તો નિસીદતિ, અયમ્પિ ‘‘કુક્કુરકિરિયં કરિસ્સામી’’તિ ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિત્વા દ્વીહિ હત્થેહિ ભૂમિયં વિલેખિત્વા સીસં વિધુનન્તો ‘ભૂ ભૂ’તિ કત્વા હત્થપાદે સમિઞ્જિત્વા સુનખો વિય નિસીદિ. છમાનિક્ખિત્તન્તિ ભૂમિયં ઠપિતં. સમત્તં સમાદિન્નન્તિ પરિપુણ્ણં કત્વા ગહિતં. કા ગતીતિ કા નિપ્ફત્તિ. કો અભિસમ્પરાયોતિ અભિસમ્પરાયમ્હિ કત્થ નિબ્બત્તિ. અલન્તિ તસ્સ અપ્પિયં ભવિસ્સતીતિ યાવતતિયં પટિબાહતિ. કુક્કુરવતન્તિ કુક્કુરવતસમાદાનં.
Kukkuravatikoti samādinnakukkuravato, sabbaṃ sunakhakiriyaṃ karoti. Ubhopete sahapaṃsukīḷikā sahāyakā. Kukkurova palikujjitvāti sunakho nāma sāmikassa santike nisīdanto dvīhi pādehi bhūmiyaṃ vilekhitvā kukkurakūjitaṃ kūjanto nisīdati, ayampi ‘‘kukkurakiriyaṃ karissāmī’’ti bhagavatā saddhiṃ sammoditvā dvīhi hatthehi bhūmiyaṃ vilekhitvā sīsaṃ vidhunanto ‘bhū bhū’ti katvā hatthapāde samiñjitvā sunakho viya nisīdi. Chamānikkhittanti bhūmiyaṃ ṭhapitaṃ. Samattaṃ samādinnanti paripuṇṇaṃ katvā gahitaṃ. Kā gatīti kā nipphatti. Ko abhisamparāyoti abhisamparāyamhi kattha nibbatti. Alanti tassa appiyaṃ bhavissatīti yāvatatiyaṃ paṭibāhati. Kukkuravatanti kukkuravatasamādānaṃ.
૭૯. ભાવેતીતિ વડ્ઢેતિ. પરિપુણ્ણન્તિ અનૂનં. અબ્બોકિણ્ણન્તિ નિરન્તરં. કુક્કુરસીલન્તિ કુક્કુરાચારં. કુક્કુરચિત્તન્તિ ‘‘અજ્જ પટ્ઠાય કુક્કુરેહિ કાતબ્બં કરિસ્સામી’’તિ એવં ઉપ્પન્નચિત્તં. કુક્કુરાકપ્પન્તિ કુક્કુરાનં ગમનાકારો અત્થિ, તિટ્ઠનાકારો અત્થિ, નિસીદનાકારો અત્થિ, સયનાકારો અત્થિ, ઉચ્ચારપસ્સાવકરણાકારો અત્થિ, અઞ્ઞે કુક્કુરે દિસ્વા દન્તે વિવરિત્વા ગમનાકારો અત્થિ, અયં કુક્કુરાકપ્પો નામ, તં ભાવેતીતિ અત્થો . ઇમિનાહં સીલેનાતિઆદીસુ અહં ઇમિના આચારેન વા વતસમાદાનેન વા દુક્કરતપચરણેન વા મેથુનવિરતિબ્રહ્મચરિયેન વાતિ અત્થો. દેવોતિ સક્કસુયામાદીસુ અઞ્ઞતરો. દેવઞ્ઞતરોતિ તેસં દુતિયતતિયટ્ઠાનાદીસુ અઞ્ઞતરદેવો. મિચ્છાદિટ્ઠીતિ અદેવલોકગામિમગ્ગમેવ દેવલોકગામિમગ્ગોતિ ગહેત્વા ઉપ્પન્નતાય સા અસ્સ મિચ્છાદિટ્ઠિ નામ હોતિ. અઞ્ઞતરં ગતિં વદામીતિ તસ્સ હિ નિરયતો વા તિરચ્છાનયોનિતો વા અઞ્ઞા ગતિ નત્થિ, તસ્મા એવમાહ. સમ્પજ્જમાનન્તિ દિટ્ઠિયા અસમ્મિસ્સં હુત્વા નિપજ્જમાનં.
79.Bhāvetīti vaḍḍheti. Paripuṇṇanti anūnaṃ. Abbokiṇṇanti nirantaraṃ. Kukkurasīlanti kukkurācāraṃ. Kukkuracittanti ‘‘ajja paṭṭhāya kukkurehi kātabbaṃ karissāmī’’ti evaṃ uppannacittaṃ. Kukkurākappanti kukkurānaṃ gamanākāro atthi, tiṭṭhanākāro atthi, nisīdanākāro atthi, sayanākāro atthi, uccārapassāvakaraṇākāro atthi, aññe kukkure disvā dante vivaritvā gamanākāro atthi, ayaṃ kukkurākappo nāma, taṃ bhāvetīti attho . Imināhaṃ sīlenātiādīsu ahaṃ iminā ācārena vā vatasamādānena vā dukkaratapacaraṇena vā methunaviratibrahmacariyena vāti attho. Devoti sakkasuyāmādīsu aññataro. Devaññataroti tesaṃ dutiyatatiyaṭṭhānādīsu aññataradevo. Micchādiṭṭhīti adevalokagāmimaggameva devalokagāmimaggoti gahetvā uppannatāya sā assa micchādiṭṭhi nāma hoti. Aññataraṃ gatiṃ vadāmīti tassa hi nirayato vā tiracchānayonito vā aññā gati natthi, tasmā evamāha. Sampajjamānanti diṭṭhiyā asammissaṃ hutvā nipajjamānaṃ.
નાહં, ભન્તે, એતં રોદામિ, યં મં ભગવા એવમાહાતિ યં મં, ભન્તે, ભગવા એવમાહ, અહમેતં ભગવતો બ્યાકરણં ન રોદામિ ન પરિદેવામિ, ન અનુત્થુનામીતિ અત્થો. એવં સકમ્મકવસેનેત્થ અત્થો વેદિતબ્બો, ન અસ્સુમુઞ્ચનમત્તેન.
Nāhaṃ, bhante, etaṃ rodāmi, yaṃ maṃ bhagavā evamāhāti yaṃ maṃ, bhante, bhagavā evamāha, ahametaṃ bhagavato byākaraṇaṃ na rodāmi na paridevāmi, na anutthunāmīti attho. Evaṃ sakammakavasenettha attho veditabbo, na assumuñcanamattena.
‘‘મતં વા અમ્મ રોદન્તિ, યો વા જીવં ન દિસ્સતિ;
‘‘Mataṃ vā amma rodanti, yo vā jīvaṃ na dissati;
જીવન્તં અમ્મ પસ્સન્તી, કસ્મા મં અમ્મ રોદસી’’તિ. (સં॰ નિ॰ ૧.૨૩૯) –
Jīvantaṃ amma passantī, kasmā maṃ amma rodasī’’ti. (saṃ. ni. 1.239) –
અયઞ્ચેત્થ પયોગો. અપિચ મે ઇદં, ભન્તેતિ અપિચ ખો મે ઇદં, ભન્તે, કુક્કુરવતં દીઘરત્તં સમાદિન્નં, તસ્મિં સમ્પજ્જન્તેપિ વુદ્ધિ નત્થિ, વિપજ્જન્તેપિ. ઇતિ ‘‘એત્તકં કાલં મયા કતકમ્મં મોઘં જાત’’ન્તિ અત્તનો વિપત્તિં પચ્ચવેક્ખમાનો રોદામિ, ભન્તેતિ.
Ayañcettha payogo. Apica me idaṃ, bhanteti apica kho me idaṃ, bhante, kukkuravataṃ dīgharattaṃ samādinnaṃ, tasmiṃ sampajjantepi vuddhi natthi, vipajjantepi. Iti ‘‘ettakaṃ kālaṃ mayā katakammaṃ moghaṃ jāta’’nti attano vipattiṃ paccavekkhamāno rodāmi, bhanteti.
૮૦. ગોવતન્તિઆદીનિ કુક્કુરવતાદીસુ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બાનિ. ગવાકપ્પન્તિ ગોઆકપ્પં. સેસં કુક્કુરાકપ્પે વુત્તસદિસમેવ. યથા પન તત્થ અઞ્ઞે કુક્કુરે દિસ્વા દન્તે વિવરિત્વા ગમનાકારો, એવમિધ અઞ્ઞે ગાવો દિસ્વા કણ્ણે ઉક્ખિપિત્વા ગમનાકારો વેદિતબ્બો. સેસં તાદિસમેવ.
80.Govatantiādīni kukkuravatādīsu vuttanayeneva veditabbāni. Gavākappanti goākappaṃ. Sesaṃ kukkurākappe vuttasadisameva. Yathā pana tattha aññe kukkure disvā dante vivaritvā gamanākāro, evamidha aññe gāvo disvā kaṇṇe ukkhipitvā gamanākāro veditabbo. Sesaṃ tādisameva.
૮૧. ચત્તારિમાનિ પુણ્ણ કમ્માનીતિ કસ્મા ઇમં દેસનં આરભિ? અયઞ્હિ દેસના એકચ્ચકમ્મકિરિયવસેન આગતા, ઇમસ્મિઞ્ચ કમ્મચતુક્કે કથિતે ઇમેસં કિરિયા પાકટા ભવિસ્સતીતિ ઇમં દેસનં આરભિ. અપિચ ઇમં કમ્મચતુક્કમેવ દેસિયમાનં ઇમે સઞ્જાનિસ્સન્તિ , તતો એકો સરણં ગમિસ્સતિ, એકો પબ્બજિત્વા અરહત્તં પાપુણિસ્સતીતિ અયમેવ એતેસં સપ્પાયાતિ ઞત્વાપિ ઇમં દેસનં આરભિ.
81.Cattārimānipuṇṇa kammānīti kasmā imaṃ desanaṃ ārabhi? Ayañhi desanā ekaccakammakiriyavasena āgatā, imasmiñca kammacatukke kathite imesaṃ kiriyā pākaṭā bhavissatīti imaṃ desanaṃ ārabhi. Apica imaṃ kammacatukkameva desiyamānaṃ ime sañjānissanti , tato eko saraṇaṃ gamissati, eko pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇissatīti ayameva etesaṃ sappāyāti ñatvāpi imaṃ desanaṃ ārabhi.
તત્થ કણ્હન્તિ કાળકં દસઅકુસલકમ્મપથકમ્મં. કણ્હવિપાકન્તિ અપાયે નિબ્બત્તનતો કાળકવિપાકં. સુક્કન્તિ પણ્ડરં દસકુસલકમ્મપથકમ્મં. સુક્કવિપાકન્તિ સગ્ગે નિબ્બત્તનતો પણ્ડરવિપાકં. કણ્હસુક્કન્તિ વોમિસ્સકકમ્મં. કણ્હસુક્કવિપાકન્તિ સુખદુક્ખવિપાકં. મિસ્સકકમ્મઞ્હિ કત્વા અકુસલેન તિરચ્છાનયોનિયં મઙ્ગલહત્થિટ્ઠાનાદીસુ ઉપ્પન્નો કુસલેન પવત્તે સુખં વેદિયતિ. કુસલેન રાજકુલેપિ નિબ્બત્તો અકુસલેન પવત્તે દુક્ખં વેદિયતિ. અકણ્હં અસુક્કન્તિ કમ્મક્ખયકરં ચતુમગ્ગચેતનાકમ્મં અધિપ્પેતં. તઞ્હિ યદિ કણ્હં ભવેય્ય, કણ્હવિપાકં દદેય્ય. યદિ સુક્કં ભવેય્ય, સુક્કવિપાકં દદેય્ય. ઉભયવિપાકસ્સ પન અદાનતો અકણ્હાસુક્કવિપાકત્તા ‘‘અકણ્હં અસુક્ક’’ન્તિ વુત્તં. અયં તાવ ઉદ્દેસે અત્થો.
Tattha kaṇhanti kāḷakaṃ dasaakusalakammapathakammaṃ. Kaṇhavipākanti apāye nibbattanato kāḷakavipākaṃ. Sukkanti paṇḍaraṃ dasakusalakammapathakammaṃ. Sukkavipākanti sagge nibbattanato paṇḍaravipākaṃ. Kaṇhasukkanti vomissakakammaṃ. Kaṇhasukkavipākanti sukhadukkhavipākaṃ. Missakakammañhi katvā akusalena tiracchānayoniyaṃ maṅgalahatthiṭṭhānādīsu uppanno kusalena pavatte sukhaṃ vediyati. Kusalena rājakulepi nibbatto akusalena pavatte dukkhaṃ vediyati. Akaṇhaṃ asukkanti kammakkhayakaraṃ catumaggacetanākammaṃ adhippetaṃ. Tañhi yadi kaṇhaṃ bhaveyya, kaṇhavipākaṃ dadeyya. Yadi sukkaṃ bhaveyya, sukkavipākaṃ dadeyya. Ubhayavipākassa pana adānato akaṇhāsukkavipākattā ‘‘akaṇhaṃ asukka’’nti vuttaṃ. Ayaṃ tāva uddese attho.
નિદ્દેસે પન સબ્યાબજ્ઝન્તિ સદુક્ખં. કાયસઙ્ખારાદીસુ કાયદ્વારે ગહણાદિવસેન ચોપનપ્પત્તા દ્વાદસ અકુસલચેતના સબ્યાબજ્ઝકાયસઙ્ખારો નામ. વચીદ્વારે હનુસઞ્ચોપનવસેન વચીભેદપવત્તિકા તાયેવ દ્વાદસ વચીસઙ્ખારો નામ. ઉભયચોપનં અપ્પત્તા રહો ચિન્તયન્તસ્સ મનોદ્વારે પવત્તા મનોસઙ્ખારો નામ. ઇતિ તીસુપિ દ્વારેસુ કાયદુચ્ચરિતાદિભેદા અકુસલચેતનાવ સઙ્ખારાતિ વેદિતબ્બા. ઇમસ્મિઞ્હિ સુત્તે ચેતના ધુરં, ઉપાલિસુત્તે કમ્મં. અભિસઙ્ખરિત્વાતિ સઙ્કડ્ઢિત્વા, પિણ્ડં કત્વાતિ અત્થો. સબ્યાબજ્ઝં લોકન્તિ સદુક્ખં લોકં ઉપપજ્જન્તિ. સબ્યાબજ્ઝા ફસ્સા ફુસન્તીતિ સદુક્ખા વિપાકફસ્સા ફુસન્તિ. એકન્તદુક્ખન્તિ નિરન્તરદુક્ખં. ભૂતાતિ હેત્વત્થે નિસ્સક્કવચનં, ભૂતકમ્મતો ભૂતસ્સ સત્તસ્સ ઉપ્પત્તિ હોતિ. ઇદં વુત્તં હોતિ – યથાભૂતં કમ્મં સત્તા કરોન્તિ, તથાભૂતેન કમ્મેન કમ્મસભાગવસેન તેસં ઉપપત્તિ હોતિ. તેનેવાહ ‘‘યં કરોતિ તેન ઉપપજ્જતી’’તિ. એત્થ ચ તેનાતિ કમ્મેન વિય વુત્તા, ઉપપત્તિ ચ નામ વિપાકેન હોતિ. યસ્મા પન વિપાકસ્સ કમ્મં હેતુ, તસ્મા તેન મૂલહેતુભૂતેન કમ્મેન નિબ્બત્તતીતિ અયમેત્થ અત્થો. ફસ્સા ફુસન્તીતિ યેન કમ્મવિપાકેન નિબ્બત્તો, તંકમ્મવિપાકફસ્સા ફુસન્તિ. કમ્મદાયાદાતિ કમ્મદાયજ્જા કમ્મમેવ નેસં દાયજ્જં સન્તકન્તિ વદામિ.
Niddese pana sabyābajjhanti sadukkhaṃ. Kāyasaṅkhārādīsu kāyadvāre gahaṇādivasena copanappattā dvādasa akusalacetanā sabyābajjhakāyasaṅkhāro nāma. Vacīdvāre hanusañcopanavasena vacībhedapavattikā tāyeva dvādasa vacīsaṅkhāro nāma. Ubhayacopanaṃ appattā raho cintayantassa manodvāre pavattā manosaṅkhāro nāma. Iti tīsupi dvāresu kāyaduccaritādibhedā akusalacetanāva saṅkhārāti veditabbā. Imasmiñhi sutte cetanā dhuraṃ, upālisutte kammaṃ. Abhisaṅkharitvāti saṅkaḍḍhitvā, piṇḍaṃ katvāti attho. Sabyābajjhaṃ lokanti sadukkhaṃ lokaṃ upapajjanti. Sabyābajjhā phassā phusantīti sadukkhā vipākaphassā phusanti. Ekantadukkhanti nirantaradukkhaṃ. Bhūtāti hetvatthe nissakkavacanaṃ, bhūtakammato bhūtassa sattassa uppatti hoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathābhūtaṃ kammaṃ sattā karonti, tathābhūtena kammena kammasabhāgavasena tesaṃ upapatti hoti. Tenevāha ‘‘yaṃ karoti tena upapajjatī’’ti. Ettha ca tenāti kammena viya vuttā, upapatti ca nāma vipākena hoti. Yasmā pana vipākassa kammaṃ hetu, tasmā tena mūlahetubhūtena kammena nibbattatīti ayamettha attho. Phassā phusantīti yena kammavipākena nibbatto, taṃkammavipākaphassā phusanti. Kammadāyādāti kammadāyajjā kammameva nesaṃ dāyajjaṃ santakanti vadāmi.
અબ્યાબજ્ઝન્તિ નિદ્દુક્ખં . ઇમસ્મિં વારે કાયદ્વારે પવત્તા અટ્ઠ કામાવચરકુસલચેતના કાયસઙ્ખારો નામ. તાયેવ વચીદ્વારે પવત્તા વચીસઙ્ખારો નામ. મનોદ્વારે પવત્તા તાયેવ અટ્ઠ, તિસ્સો ચ હેટ્ઠિમઝાનચેતના અબ્યાબજ્ઝમનોસઙ્ખારો નામ. ઝાનચેતના તાવ હોતુ, કામાવચરા કિન્તિ અબ્યાબજ્ઝમનોસઙ્ખારો નામ જાતાતિ. કસિણસજ્જનકાલે ચ કસિણાસેવનકાલે ચ લબ્ભન્તિ. કામાવચરચેતના પઠમજ્ઝાનચેતનાય ઘટિતા, ચતુત્થજ્ઝાનચેતના તતિયજ્ઝાનચેતનાય ઘટિતા. ઇતિ તીસુપિ દ્વારેસુ કાયસુચરિતાદિભેદા કુસલચેતનાવ સઙ્ખારાતિ વેદિતબ્બો. તતિયવારો ઉભયમિસ્સકવસેન વેદિતબ્બા.
Abyābajjhanti niddukkhaṃ . Imasmiṃ vāre kāyadvāre pavattā aṭṭha kāmāvacarakusalacetanā kāyasaṅkhāro nāma. Tāyeva vacīdvāre pavattā vacīsaṅkhāro nāma. Manodvāre pavattā tāyeva aṭṭha, tisso ca heṭṭhimajhānacetanā abyābajjhamanosaṅkhāro nāma. Jhānacetanā tāva hotu, kāmāvacarā kinti abyābajjhamanosaṅkhāro nāma jātāti. Kasiṇasajjanakāle ca kasiṇāsevanakāle ca labbhanti. Kāmāvacaracetanā paṭhamajjhānacetanāya ghaṭitā, catutthajjhānacetanā tatiyajjhānacetanāya ghaṭitā. Iti tīsupi dvāresu kāyasucaritādibhedā kusalacetanāva saṅkhārāti veditabbo. Tatiyavāro ubhayamissakavasena veditabbā.
સેય્યથાપિ મનુસ્સાતિઆદીસુ મનુસ્સાનં તાવ કાલેન સુખં કાલેન દુક્ખં પાકટમેવ, દેવેસુ પન ભુમ્મદેવતાનં, વિનિપાતિકેસુ વેમાનિકપેતાનં કાલેન સુખં કાલેન દુક્ખં હોતીતિ વેદિતબ્બં. હત્થિઆદીસુ તિરચ્છાનેસુપિ લબ્ભતિયેવ.
Seyyathāpi manussātiādīsu manussānaṃ tāva kālena sukhaṃ kālena dukkhaṃ pākaṭameva, devesu pana bhummadevatānaṃ, vinipātikesu vemānikapetānaṃ kālena sukhaṃ kālena dukkhaṃ hotīti veditabbaṃ. Hatthiādīsu tiracchānesupi labbhatiyeva.
તત્રાતિ તેસુ તીસુ કમ્મેસુ. તસ્સ પહાનાય યા ચેતનાતિ તસ્સ પહાનત્થાય મગ્ગચેતના. કમ્મં પત્વાવ મગ્ગચેતનાય અઞ્ઞો પણ્ડરતરો ધમ્મો નામ નત્થિ. ઇદં પન કમ્મચતુક્કં પત્વા દ્વાદસ અકુસલચેતના કણ્હા નામ, તેભૂમકકુસલચેતના સુક્કા નામ, મગ્ગચેતના અકણ્હા અસુક્કાતિ આગતા.
Tatrāti tesu tīsu kammesu. Tassa pahānāya yā cetanāti tassa pahānatthāya maggacetanā. Kammaṃ patvāva maggacetanāya añño paṇḍarataro dhammo nāma natthi. Idaṃ pana kammacatukkaṃ patvā dvādasa akusalacetanā kaṇhā nāma, tebhūmakakusalacetanā sukkā nāma, maggacetanā akaṇhā asukkāti āgatā.
૮૨. ‘‘લભેય્યાહં, ભન્તે’’તિ ઇદં સો ‘‘ચિરં વત મે અનિય્યાનિકપક્ખે યોજેત્વા અત્તા કિલમિતો, ‘સુક્ખનદીતીરે ન્હાયિસ્સામી’તિ સમ્પરિવત્તેન્તેન વિય થુસે કોટ્ટેન્તેન વિય ચ ન કોચિ અત્થો નિપ્ફાદિતો, હન્દાહં અત્તાનં યોગે યોજેમી’’તિ ચિન્તેત્વા આહ. અથ ભગવા યોનેન ખન્ધકે તિત્થિયપરિવાસો પઞ્ઞત્તો, યં અઞ્ઞતિત્થિયપુબ્બો સામણેરભૂમિયં ઠિતો – ‘‘અહં, ભન્તે, ઇત્થન્નામો અઞ્ઞતિત્થિયપુબ્બો ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે આકઙ્ખામિ ઉપસમ્પદં, સ્વાહં, ભન્તે, સઙ્ઘં ચત્તારો માસે પરિવાસં યાચામી’’તિઆદિના (મહાવ॰ ૮૬) નયેન સમાદિયિત્વા પરિવસતિ, તં સન્ધાય ‘‘યો ખો, સેનિય, અઞ્ઞતિત્થિયપુબ્બો’’તિઆદિમાહ.
82.‘‘Labheyyāhaṃ, bhante’’ti idaṃ so ‘‘ciraṃ vata me aniyyānikapakkhe yojetvā attā kilamito, ‘sukkhanadītīre nhāyissāmī’ti samparivattentena viya thuse koṭṭentena viya ca na koci attho nipphādito, handāhaṃ attānaṃ yoge yojemī’’ti cintetvā āha. Atha bhagavā yonena khandhake titthiyaparivāso paññatto, yaṃ aññatitthiyapubbo sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito – ‘‘ahaṃ, bhante, itthannāmo aññatitthiyapubbo imasmiṃ dhammavinaye ākaṅkhāmi upasampadaṃ, svāhaṃ, bhante, saṅghaṃ cattāro māse parivāsaṃ yācāmī’’tiādinā (mahāva. 86) nayena samādiyitvā parivasati, taṃ sandhāya ‘‘yo kho, seniya, aññatitthiyapubbo’’tiādimāha.
તત્થ પબ્બજ્જન્તિ વચનસિલિટ્ઠતાવસેનેવ વુત્તં. અપરિવસિત્વાયેવ હિ પબ્બજ્જં લભતિ. ઉપસમ્પદત્થિકેન પન નાતિકાલેન ગામપ્પવેસનાદીનિ અટ્ઠ વત્તાનિ પૂરેન્તેન પરિવસિતબ્બં . આરદ્ધચિત્તાતિ અટ્ઠવત્તપૂરણેન તુટ્ઠચિત્તા. અયમેત્થ સઙ્ખેપો. વિત્થારતો પનેસ તિત્થિયપરિવાસો સમન્તપાસાદિકાય વિનયટ્ઠકથાય પબ્બજ્જખન્ધકવણ્ણનાયં (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૮૬) વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બો . અપિચ મેત્થાતિ અપિચ મે એત્થ. પુગ્ગલવેમત્તતા વિદિતાતિ પુગ્ગલનાનત્તં વિદિતં. અયં પુગ્ગલો પરિવાસારહો, અયં ન પરિવાસારહોતિ ઇદં મય્હં પાકટન્તિ દસ્સેતિ.
Tattha pabbajjanti vacanasiliṭṭhatāvaseneva vuttaṃ. Aparivasitvāyeva hi pabbajjaṃ labhati. Upasampadatthikena pana nātikālena gāmappavesanādīni aṭṭha vattāni pūrentena parivasitabbaṃ . Āraddhacittāti aṭṭhavattapūraṇena tuṭṭhacittā. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato panesa titthiyaparivāso samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya pabbajjakhandhakavaṇṇanāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 86) vuttanayeneva veditabbo . Apica metthāti apica me ettha. Puggalavemattatā viditāti puggalanānattaṃ viditaṃ. Ayaṃ puggalo parivāsāraho, ayaṃ na parivāsārahoti idaṃ mayhaṃ pākaṭanti dasseti.
તતો સેનિયો ચિન્તેસિ – ‘‘અહો અચ્છરિયં બુદ્ધસાસનં, યત્થ એવં ઘંસિત્વા કોટ્ટેત્વા યુત્તમેવ ગણ્હન્તિ, અયુત્તં છડ્ડેન્તી’’તિ. તતો સુટ્ઠુતરં પબ્બજ્જાય સઞ્જાતુસ્સાહો સચે, ભન્તેતિઆદિમાહ. અથ ભગવા તસ્સ તિબ્બચ્છન્દતં વિદિત્વા ન સેનિયો પરિવાસં અરહતીતિ અઞ્ઞતરં ભિક્ખું આમન્તેસિ – ‘‘ગચ્છ ત્વં, ભિક્ખુ, સેનિયં ન્હાપેત્વા પબ્બાજેત્વા આનેહી’’તિ. સો તથા કત્વા તં પબ્બાજેત્વા ભગવતો સન્તિકં આનયિ. ભગવા ગણે નિસીદિત્વા ઉપસમ્પાદેસિ. તેન વુત્તં – ‘‘અલત્થ ખો અચેલો સેનિયો ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં અલત્થ ઉપસમ્પદ’’ન્તિ.
Tato seniyo cintesi – ‘‘aho acchariyaṃ buddhasāsanaṃ, yattha evaṃ ghaṃsitvā koṭṭetvā yuttameva gaṇhanti, ayuttaṃ chaḍḍentī’’ti. Tato suṭṭhutaraṃ pabbajjāya sañjātussāho sace, bhantetiādimāha. Atha bhagavā tassa tibbacchandataṃ viditvā na seniyo parivāsaṃ arahatīti aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘gaccha tvaṃ, bhikkhu, seniyaṃ nhāpetvā pabbājetvā ānehī’’ti. So tathā katvā taṃ pabbājetvā bhagavato santikaṃ ānayi. Bhagavā gaṇe nisīditvā upasampādesi. Tena vuttaṃ – ‘‘alattha kho acelo seniyo bhagavato santike pabbajjaṃ alattha upasampada’’nti.
અચિરૂપસમ્પન્નોતિ ઉપસમ્પન્નો હુત્વા નચિરમેવ. વૂપકટ્ઠોતિ વત્થુકામકિલેસકામેહિ કાયેન ચ ચિત્તેન ચ વૂપકટ્ઠો. અપ્પમત્તોતિ કમ્મટ્ઠાને સતિં અવિજહન્તો. આતાપીતિ કાયિકચેતસિકસઙ્ખાતેન વીરિયાતાપેન આતાપી. પહિતત્તોતિ કાયે ચ જીવિતે ચ અનપેક્ખતાય પેસિતત્તો વિસ્સટ્ઠઅત્તભાવો. યસ્સત્થાયાતિ યસ્સ અત્થાય. કુલપુત્તાતિ આચારકુલપુત્તા. સમ્મદેવાતિ હેતુનાવ કારણેનેવ. તદનુત્તરન્તિ તં અનુત્તરં. બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનન્તિ મગ્ગબ્રહ્મચરિયપરિયોસાનભૂતં અરહત્તફલં. તસ્સ હિ અત્થાય કુલપુત્તા પબ્બજન્તિ. દિટ્ઠેવ ધમ્મેતિ ઇમસ્મિંયેવ અત્તભાવે. સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વાતિ અત્તનાયેવ પઞ્ઞાય પચ્ચક્ખં કત્વા, અપરપ્પચ્ચયં ઞત્વાતિ અત્થો. ઉપસમ્પજ્જ વિહાસીતિ પાપુણિત્વા સમ્પાદેત્વા વિહાસિ. એવં વિહરન્તોવ ખીણા જાતિ…પે॰… અબ્ભઞ્ઞાસિ.
Acirūpasampannoti upasampanno hutvā nacirameva. Vūpakaṭṭhoti vatthukāmakilesakāmehi kāyena ca cittena ca vūpakaṭṭho. Appamattoti kammaṭṭhāne satiṃ avijahanto. Ātāpīti kāyikacetasikasaṅkhātena vīriyātāpena ātāpī. Pahitattoti kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pesitatto vissaṭṭhaattabhāvo. Yassatthāyāti yassa atthāya. Kulaputtāti ācārakulaputtā. Sammadevāti hetunāva kāraṇeneva. Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ. Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyapariyosānabhūtaṃ arahattaphalaṃ. Tassa hi atthāya kulaputtā pabbajanti. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva paññāya paccakkhaṃ katvā, aparappaccayaṃ ñatvāti attho. Upasampajja vihāsīti pāpuṇitvā sampādetvā vihāsi. Evaṃ viharantova khīṇā jāti…pe… abbhaññāsi.
એવમસ્સ પચ્ચવેક્ખણભૂમિં દસ્સેત્વા અરહત્તનિકૂટેનેવ દેસનં નિટ્ઠાપેતું ‘‘અઞ્ઞતરો ખો પનાયસ્મા સેનિયો અરહતં અહોસી’’તિ વુત્તં. તત્થ અઞ્ઞતરોતિ એકો. અરહતન્તિ અરહન્તાનં, ભગવતો સાવકાનં અરહન્તાનં અબ્ભન્તરો અહોસીતિ અયમેવત્થ અધિપ્પાયો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.
Evamassa paccavekkhaṇabhūmiṃ dassetvā arahattanikūṭeneva desanaṃ niṭṭhāpetuṃ ‘‘aññataro kho panāyasmā seniyo arahataṃ ahosī’’ti vuttaṃ. Tattha aññataroti eko. Arahatanti arahantānaṃ, bhagavato sāvakānaṃ arahantānaṃ abbhantaro ahosīti ayamevattha adhippāyo. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
પપઞ્ચસૂદનિયા મજ્ઝિમનિકાયટ્ઠકથાય
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
કુક્કુરવતિકસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kukkuravatikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૭. કુક્કુરવતિકસુત્તં • 7. Kukkuravatikasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૭. કુક્કુરવતિકસુત્તવણ્ણના • 7. Kukkuravatikasuttavaṇṇanā
