Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પેતવત્થુ-અટ્ઠકથા • Petavatthu-aṭṭhakathā

    ૯. કૂટવિનિચ્છયિકપેતવત્થુવણ્ણના

    9. Kūṭavinicchayikapetavatthuvaṇṇanā

    માલી કિરિટી કાયૂરીતિ ઇદં સત્થરિ વેળુવને વિહરન્તે કૂટવિનિચ્છયિકપેતં આરબ્ભ વુત્તં. તદા બિમ્બિસારો રાજા માસસ્સ છસુ દિવસેસુ ઉપોસથં ઉપવસતિ, તં અનુવત્તન્તા બહૂ મનુસ્સા ઉપોસથં ઉપવસન્તિ. રાજા અત્તનો સન્તિકં આગતાગતે મનુસ્સે પુચ્છતિ – ‘‘કિં તુમ્હેહિ ઉપોસથો ઉપવુત્થો, ઉદાહુ ન ઉપવુત્થો’’તિ? તત્રેકો અધિકરણે નિયુત્તકપુરિસો પિસુણવાચો નેકતિકો લઞ્જગાહકો ‘‘ન ઉપવુત્થોમ્હી’’તિ વત્તું અસહન્તો ‘‘ઉપવુત્થોમ્હિ, દેવા’’તિ આહ. અથ નં રાજસમીપતો નિક્ખન્તં સહાયો આહ – ‘‘કિં, સમ્મ, અજ્જ તયા ઉપવુત્થો’’તિ? ‘‘ભયેનાહં, સમ્મ, રઞ્ઞો સમ્મુખા એવં અવોચં, નાહં ઉપોસથિકો’’તિ.

    Mālī kiriṭī kāyūrīti idaṃ satthari veḷuvane viharante kūṭavinicchayikapetaṃ ārabbha vuttaṃ. Tadā bimbisāro rājā māsassa chasu divasesu uposathaṃ upavasati, taṃ anuvattantā bahū manussā uposathaṃ upavasanti. Rājā attano santikaṃ āgatāgate manusse pucchati – ‘‘kiṃ tumhehi uposatho upavuttho, udāhu na upavuttho’’ti? Tatreko adhikaraṇe niyuttakapuriso pisuṇavāco nekatiko lañjagāhako ‘‘na upavutthomhī’’ti vattuṃ asahanto ‘‘upavutthomhi, devā’’ti āha. Atha naṃ rājasamīpato nikkhantaṃ sahāyo āha – ‘‘kiṃ, samma, ajja tayā upavuttho’’ti? ‘‘Bhayenāhaṃ, samma, rañño sammukhā evaṃ avocaṃ, nāhaṃ uposathiko’’ti.

    અથ નં સહાયો આહ – ‘‘યદિ એવં ઉપડ્ઢુપોસથોપિ તાવ તે અજ્જ હોતુ, ઉપોસથઙ્ગાનિ સમાદિયાહી’’તિ. સો તસ્સ વચનં ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છિત્વા ગેહં ગન્ત્વા અભુત્વાવ મુખં વિક્ખાલેત્વા ઉપોસથં અધિટ્ઠાય રત્તિયં વાસૂપગતો રિત્તાસયસમ્ભૂતેન બલવવાતહેતુકેન સૂલેન ઉપચ્છિન્નાયુસઙ્ખારો ચુતિઅનન્તરં પબ્બતકુચ્છિયં વેમાનિકપેતો હુત્વા નિબ્બત્તિ. સો હિ એકરત્તિં ઉપોસથરક્ખણમત્તેન વિમાનં પટિલભિ દસકઞ્ઞાસહસ્સપરિવારં મહતિઞ્ચ દિબ્બસમ્પત્તિં. કૂટવિનિચ્છયિકતાય પન પેસુણિકતાય ચ અત્તનો પિટ્ઠિમંસાનિ સયમેવ ઓક્કન્તિત્વા ખાદતિ. તં આયસ્મા નારદો ગિજ્જકૂટતો ઓતરન્તો દિસ્વા –

    Atha naṃ sahāyo āha – ‘‘yadi evaṃ upaḍḍhuposathopi tāva te ajja hotu, uposathaṅgāni samādiyāhī’’ti. So tassa vacanaṃ ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā gehaṃ gantvā abhutvāva mukhaṃ vikkhāletvā uposathaṃ adhiṭṭhāya rattiyaṃ vāsūpagato rittāsayasambhūtena balavavātahetukena sūlena upacchinnāyusaṅkhāro cutianantaraṃ pabbatakucchiyaṃ vemānikapeto hutvā nibbatti. So hi ekarattiṃ uposatharakkhaṇamattena vimānaṃ paṭilabhi dasakaññāsahassaparivāraṃ mahatiñca dibbasampattiṃ. Kūṭavinicchayikatāya pana pesuṇikatāya ca attano piṭṭhimaṃsāni sayameva okkantitvā khādati. Taṃ āyasmā nārado gijjakūṭato otaranto disvā –

    ૪૯૯.

    499.

    ‘‘માલી કિરિટી કાયૂરી, ગત્તા તે ચન્દનુસ્સદા;

    ‘‘Mālī kiriṭī kāyūrī, gattā te candanussadā;

    પસન્નમુખવણ્ણોસિ, સૂરિયવણ્ણોવ સોભસિ.

    Pasannamukhavaṇṇosi, sūriyavaṇṇova sobhasi.

    ૫૦૦.

    500.

    ‘‘અમાનુસા પારિસજ્જા, યે તેમે પરિચારકા;

    ‘‘Amānusā pārisajjā, ye teme paricārakā;

    દસ કઞ્ઞાસહસ્સાનિ, યા તેમા પરિચારિકા;

    Dasa kaññāsahassāni, yā temā paricārikā;

    તા કમ્બુકાયૂરધરા, કઞ્ચનાવેળભૂસિતા.

    Tā kambukāyūradharā, kañcanāveḷabhūsitā.

    ૫૦૧.

    501.

    ‘‘મહાનુભાવોસિ તુવં, લોમહંસનરૂપવા;

    ‘‘Mahānubhāvosi tuvaṃ, lomahaṃsanarūpavā;

    પિટ્ઠિમંસાનિ અત્તનો, સામં ઉક્કચ્ચ ખાદસિ.

    Piṭṭhimaṃsāni attano, sāmaṃ ukkacca khādasi.

    ૫૦૨.

    502.

    ‘‘કિં નુ કાયેન વાચાય, મનસા દુક્કટં કતં;

    ‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;

    કિસ્સકમ્મવિપાકેન, પિટ્ઠિમંસાનિ અત્તનો;

    Kissakammavipākena, piṭṭhimaṃsāni attano;

    સામં ઉક્કચ્ચ ખાદસીતિ.

    Sāmaṃ ukkacca khādasīti.

    ૫૦૩.

    503.

    ‘‘અત્તનોહં અનત્થાય, જીવલોકે અચારિસં;

    ‘‘Attanohaṃ anatthāya, jīvaloke acārisaṃ;

    પેસુઞ્ઞમુસાવાદેન, નિકતિવઞ્ચનાય ચ.

    Pesuññamusāvādena, nikativañcanāya ca.

    ૫૦૪.

    504.

    ‘‘તત્થાહં પરિસં ગન્ત્વા, સચ્ચકાલે ઉપટ્ઠિતે;

    ‘‘Tatthāhaṃ parisaṃ gantvā, saccakāle upaṭṭhite;

    અત્થં ધમ્મં નિરાકત્વા, અધમ્મમનુવત્તિસં.

    Atthaṃ dhammaṃ nirākatvā, adhammamanuvattisaṃ.

    ૫૦૫.

    505.

    ‘‘એવં સો ખાદતત્તાનં, યો હોતિ પિટ્ઠિમંસિકો;

    ‘‘Evaṃ so khādatattānaṃ, yo hoti piṭṭhimaṃsiko;

    યથાહં અજ્જ ખાદામિ, પિટ્ઠિમંસાનિ અત્તનો.

    Yathāhaṃ ajja khādāmi, piṭṭhimaṃsāni attano.

    ૫૦૬.

    506.

    ‘‘તયિદં તયા નારદ સામં દિટ્ઠં, અનુકમ્પકા યે કુસલા વદેય્યું;

    ‘‘Tayidaṃ tayā nārada sāmaṃ diṭṭhaṃ, anukampakā ye kusalā vadeyyuṃ;

    મા પેસુણં મા ચ મુસા અભાણિ, મા ખોસિ પિટ્ઠિમંસિકો તુવ’’ન્તિ. –

    Mā pesuṇaṃ mā ca musā abhāṇi, mā khosi piṭṭhimaṃsiko tuva’’nti. –

    થેરો ચતૂહિ ગાથાહિ પુચ્છિ, સોપિ તસ્સ ચતૂહિ ગાથાહિ એતમત્થં વિસ્સજ્જેસિ.

    Thero catūhi gāthāhi pucchi, sopi tassa catūhi gāthāhi etamatthaṃ vissajjesi.

    ૪૯૯. તત્થ માલીતિ માલધારી, દિબ્બપુપ્ફેહિ પટિમણ્ડિતોતિ અધિપ્પાયો. કિરિટીતિ વેઠિતસીસો. કાયૂરીતિ કેયૂરવા, બાહાલઙ્કારપટિમણ્ડિતોતિ અત્થો. ગત્તાતિ સરીરાવયવા. ચન્દનુસ્સદાતિ ચન્દનસારાનુલિત્તા. સૂરિયવણ્ણોવ સોભસીતિ બાલસૂરિયસદિસવણ્ણો એવ હુત્વા વિરોચસિ. ‘‘અરણવણ્ણી પભાસસી’’તિપિ પાળિ, અરણન્તિ અરણિયેહિ દેવેહિ સદિસવણ્ણો અરિયાવકાસોતિ અત્થો.

    499. Tattha mālīti māladhārī, dibbapupphehi paṭimaṇḍitoti adhippāyo. Kiriṭīti veṭhitasīso. Kāyūrīti keyūravā, bāhālaṅkārapaṭimaṇḍitoti attho. Gattāti sarīrāvayavā. Candanussadāti candanasārānulittā. Sūriyavaṇṇova sobhasīti bālasūriyasadisavaṇṇo eva hutvā virocasi. ‘‘Araṇavaṇṇī pabhāsasī’’tipi pāḷi, araṇanti araṇiyehi devehi sadisavaṇṇo ariyāvakāsoti attho.

    ૫૦૦. પારિસજ્જાતિ પરિસપરિયાપન્ના, ઉપટ્ઠાકાતિ અત્થો. તુવન્તિ ત્વં. લોમહંસનરૂપવાતિ પસ્સન્તાનં લોમહંસજનનરૂપયુત્તો. મહાનુભાવતાસમઙ્ગિતાય હેતં વુત્તં. ઉક્કચ્ચાતિ ઉક્કન્તિત્વા, છિન્દિત્વાતિ અત્થો.

    500.Pārisajjāti parisapariyāpannā, upaṭṭhākāti attho. Tuvanti tvaṃ. Lomahaṃsanarūpavāti passantānaṃ lomahaṃsajananarūpayutto. Mahānubhāvatāsamaṅgitāya hetaṃ vuttaṃ. Ukkaccāti ukkantitvā, chinditvāti attho.

    ૫૦૩. અચારિસન્તિ અચરિં પટિપજ્જિં. પેસુઞ્ઞમુસાવાદેનાતિ પેસુઞ્ઞેન ચેવ મુસાવાદેન ચ. નિકતિવઞ્ચનાય ચાતિ નિકતિયા વઞ્ચનાય ચ પતિરૂપદસ્સનેન પરેસં વિકારેન વઞ્ચનાય ચ.

    503.Acārisanti acariṃ paṭipajjiṃ. Pesuññamusāvādenāti pesuññena ceva musāvādena ca. Nikativañcanāya cāti nikatiyā vañcanāya ca patirūpadassanena paresaṃ vikārena vañcanāya ca.

    ૫૦૪. સચ્ચકાલેતિ સચ્ચં વત્તું યુત્તકાલે. અત્થન્તિ દિટ્ઠધમ્મિકાદિભેદં હિતં. ધમ્મન્તિ કારણં ઞાયં. નિરાકત્વાતિ છડ્ડેત્વા પહાય. સોતિ યો પેસુઞ્ઞાદિં આચરતિ, સો સત્તો. સેસં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયમેવ.

    504.Saccakāleti saccaṃ vattuṃ yuttakāle. Atthanti diṭṭhadhammikādibhedaṃ hitaṃ. Dhammanti kāraṇaṃ ñāyaṃ. Nirākatvāti chaḍḍetvā pahāya. Soti yo pesuññādiṃ ācarati, so satto. Sesaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayameva.

    કૂટવિનિચ્છયિકપેતવત્થુવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Kūṭavinicchayikapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પેતવત્થુપાળિ • Petavatthupāḷi / ૯. કૂટવિનિચ્છયિકપેતવત્થુ • 9. Kūṭavinicchayikapetavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact