Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૩. ઞાણવત્થુસુત્તં
3. Ñāṇavatthusuttaṃ
૩૩. સાવત્થિયં…પે॰… ‘‘ચતુચત્તારીસં વો, ભિક્ખવે, ઞાણવત્થૂનિ દેસેસ્સામિ, તં સુણાથ, સાધુકં મનસિ કરોથ; ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
33. Sāvatthiyaṃ…pe… ‘‘catucattārīsaṃ vo, bhikkhave, ñāṇavatthūni desessāmi, taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘કતમાનિ 1, ભિક્ખવે, ચતુચત્તારીસં ઞાણવત્થૂનિ? જરામરણે ઞાણં, જરામરણસમુદયે ઞાણં, જરામરણનિરોધે ઞાણં, જરામરણનિરોધગામિનિયા પટિપદાય ઞાણં; જાતિયા ઞાણં, જાતિસમુદયે ઞાણં, જાતિનિરોધે ઞાણં, જાતિનિરોધગામિનિયા પટિપદાય ઞાણં; ભવે ઞાણં, ભવસમુદયે ઞાણં, ભવનિરોધે ઞાણં, ભવનિરોધગામિનિયા પટિપદાય ઞાણં; ઉપાદાને ઞાણં, ઉપાદાનસમુદયે ઞાણં, ઉપાદાનનિરોધે ઞાણં, ઉપાદાનનિરોધગામિનિયા પટિપદાય ઞાણં; તણ્હાય ઞાણં, તણ્હાસમુદયે ઞાણં, તણ્હાનિરોધે ઞાણં, તણ્હાનિરોધગામિનિયા પટિપદાય ઞાણં; વેદનાય ઞાણં, વેદનાસમુદયે ઞાણં, વેદનાનિરોધે ઞાણં, વેદનાનિરોધગામિનિયા પટિપદાય ઞાણં; ફસ્સે ઞાણં…પે॰… સળાયતને ઞાણં… નામરૂપે ઞાણં… વિઞ્ઞાણે ઞાણં… સઙ્ખારેસુ ઞાણં, સઙ્ખારસમુદયે ઞાણં, સઙ્ખારનિરોધે ઞાણં, સઙ્ખારનિરોધગામિનિયા પટિપદાય ઞાણં. ઇમાનિ વુચ્ચન્તિ, ભિક્ખવે, ચતુચત્તારીસં ઞાણવત્થૂનિ.
‘‘Katamāni 2, bhikkhave, catucattārīsaṃ ñāṇavatthūni? Jarāmaraṇe ñāṇaṃ, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; jātiyā ñāṇaṃ, jātisamudaye ñāṇaṃ, jātinirodhe ñāṇaṃ, jātinirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; bhave ñāṇaṃ, bhavasamudaye ñāṇaṃ, bhavanirodhe ñāṇaṃ, bhavanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; upādāne ñāṇaṃ, upādānasamudaye ñāṇaṃ, upādānanirodhe ñāṇaṃ, upādānanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; taṇhāya ñāṇaṃ, taṇhāsamudaye ñāṇaṃ, taṇhānirodhe ñāṇaṃ, taṇhānirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; vedanāya ñāṇaṃ, vedanāsamudaye ñāṇaṃ, vedanānirodhe ñāṇaṃ, vedanānirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; phasse ñāṇaṃ…pe… saḷāyatane ñāṇaṃ… nāmarūpe ñāṇaṃ… viññāṇe ñāṇaṃ… saṅkhāresu ñāṇaṃ, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhe ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ. Imāni vuccanti, bhikkhave, catucattārīsaṃ ñāṇavatthūni.
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, જરામરણં? યા તેસં તેસં સત્તાનં તમ્હિ તમ્હિ સત્તનિકાયે જરા જીરણતા ખણ્ડિચ્ચં પાલિચ્ચં વલિત્તચતા આયુનો સંહાનિ ઇન્દ્રિયાનં પરિપાકો, અયં વુચ્ચતિ જરા. યા તેસં તેસં સત્તાનં તમ્હા તમ્હા સત્તનિકાયા ચુતિ ચવનતા ભેદો અન્તરધાનં મચ્ચુ મરણં કાલકિરિયા ખન્ધાનં ભેદો કળેવરસ્સ નિક્ખેપો. ઇદં વુચ્ચતિ મરણં. ઇતિ અયઞ્ચ જરા, ઇદઞ્ચ મરણં; ઇદં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, જરામરણં.
‘‘Katamañca, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko, ayaṃ vuccati jarā. Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo. Idaṃ vuccati maraṇaṃ. Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ; idaṃ vuccati, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ.
‘‘જાતિસમુદયા જરામરણસમુદયો; જાતિનિરોધા જરામરણનિરોધો; અયમેવ અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો જરામરણનિરોધગામિની પટિપદા, સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિ…પે॰… સમ્માસમાધિ.
‘‘Jātisamudayā jarāmaraṇasamudayo; jātinirodhā jarāmaraṇanirodho; ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
‘‘યતો ખો, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો એવં જરામરણં પજાનાતિ, એવં જરામરણસમુદયં પજાનાતિ, એવં જરામરણનિરોધં પજાનાતિ, એવં જરામરણનિરોધગામિનિં પટિપદં પજાનાતિ, ઇદમસ્સ ધમ્મે ઞાણં . સો ઇમિના ધમ્મેન દિટ્ઠેન વિદિતેન અકાલિકેન પત્તેન પરિયોગાળ્હેન અતીતાનાગતેન યં નેતિ.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ jarāmaraṇaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇasamudayaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, idamassa dhamme ñāṇaṃ . So iminā dhammena diṭṭhena viditena akālikena pattena pariyogāḷhena atītānāgatena yaṃ neti.
‘‘યે ખો કેચિ અતીતમદ્ધાનં સમણા વા બ્રાહ્મણા વા જરામરણં અબ્ભઞ્ઞંસુ, જરામરણસમુદયં અબ્ભઞ્ઞંસુ, જરામરણનિરોધં અબ્ભઞ્ઞંસુ, જરામરણનિરોધગામિનિં પટિપદં અબ્ભઞ્ઞંસુ, સબ્બે તે એવમેવ અબ્ભઞ્ઞંસુ, સેય્યથાપાહં એતરહિ.
‘‘Ye kho keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇasamudayaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇanirodhaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññaṃsu, sabbe te evameva abbhaññaṃsu, seyyathāpāhaṃ etarahi.
‘‘યેપિ હિ કેચિ અનાગતમદ્ધાનં સમણા વા બ્રાહ્મણા વા જરામરણં અભિજાનિસ્સન્તિ, જરામરણસમુદયં અભિજાનિસ્સન્તિ, જરામરણનિરોધં અભિજાનિસ્સન્તિ, જરામરણનિરોધગામિનિં પટિપદં અભિજાનિસ્સન્તિ, સબ્બે તે એવમેવ અભિજાનિસ્સન્તિ, સેય્યથાપાહં એતરહીતિ. ઇદમસ્સ અન્વયે ઞાણં.
‘‘Yepi hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇasamudayaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇanirodhaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhijānissanti, sabbe te evameva abhijānissanti, seyyathāpāhaṃ etarahīti. Idamassa anvaye ñāṇaṃ.
‘‘યતો ખો, ભિક્ખવે, અરિયસાવકસ્સ ઇમાનિ દ્વે ઞાણાનિ પરિસુદ્ધાનિ હોન્તિ પરિયોદાતાનિ – ધમ્મે ઞાણઞ્ચ અન્વયે ઞાણઞ્ચ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો દિટ્ઠિસમ્પન્નો ઇતિપિ, દસ્સનસમ્પન્નો ઇતિપિ, આગતો ઇમં સદ્ધમ્મં ઇતિપિ, પસ્સતિ ઇમં સદ્ધમ્મં ઇતિપિ, સેક્ખેન ઞાણેન સમન્નાગતો ઇતિપિ, સેક્ખાય વિજ્જાય સમન્નાગતો ઇતિપિ, ધમ્મસોતં સમાપન્નો ઇતિપિ, અરિયો નિબ્બેધિકપઞ્ઞો ઇતિપિ, અમતદ્વારં આહચ્ચ તિટ્ઠતિ ઇતિપીતિ.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa imāni dve ñāṇāni parisuddhāni honti pariyodātāni – dhamme ñāṇañca anvaye ñāṇañca. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipīti.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, જાતિ…પે॰… કતમો ચ, ભિક્ખવે, ભવો… કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉપાદાનં… કતમા ચ, ભિક્ખવે તણ્હા… કતમા ચ, ભિક્ખવે, વેદના… કતમો ચ, ભિક્ખવે, ફસ્સો… કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે , સળાયતનં… કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, નામરૂપં … કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, વિઞ્ઞાણં… કતમે ચ, ભિક્ખવે, સઙ્ખારા? તયોમે, ભિક્ખવે , સઙ્ખારા – કાયસઙ્ખારો, વચીસઙ્ખારો, ચિત્તસઙ્ખારોતિ. ઇમે વુચ્ચન્તિ, ભિક્ખવે, સઙ્ખારા.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, jāti…pe… katamo ca, bhikkhave, bhavo… katamañca, bhikkhave, upādānaṃ… katamā ca, bhikkhave taṇhā… katamā ca, bhikkhave, vedanā… katamo ca, bhikkhave, phasso… katamañca, bhikkhave , saḷāyatanaṃ… katamañca, bhikkhave, nāmarūpaṃ … katamañca, bhikkhave, viññāṇaṃ… katame ca, bhikkhave, saṅkhārā? Tayome, bhikkhave , saṅkhārā – kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāroti. Ime vuccanti, bhikkhave, saṅkhārā.
‘‘અવિજ્જાસમુદયા સઙ્ખારસમુદયો; અવિજ્જાનિરોધા સઙ્ખારનિરોધો; અયમેવ અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો સઙ્ખારનિરોધગામિની પટિપદા, સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિ…પે॰… સમ્માસમાધિ.
‘‘Avijjāsamudayā saṅkhārasamudayo; avijjānirodhā saṅkhāranirodho; ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhāranirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
‘‘યતો ખો, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો એવં સઙ્ખારે પજાનાતિ, એવં સઙ્ખારસમુદયં પજાનાતિ , એવં સઙ્ખારનિરોધં પજાનાતિ, એવં સઙ્ખારનિરોધગામિનિં પટિપદં પજાનાતિ, ઇદમસ્સ ધમ્મે ઞાણં. સો ઇમિના ધમ્મેન દિટ્ઠેન વિદિતેન અકાલિકેન પત્તેન પરિયોગાળ્હેન અતીતાનાગતેન યં નેતિ.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ saṅkhāre pajānāti, evaṃ saṅkhārasamudayaṃ pajānāti , evaṃ saṅkhāranirodhaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, idamassa dhamme ñāṇaṃ. So iminā dhammena diṭṭhena viditena akālikena pattena pariyogāḷhena atītānāgatena yaṃ neti.
‘‘યે ખો કેચિ અતીતમદ્ધાનં સમણા વા બ્રાહ્મણા વા સઙ્ખારે અબ્ભઞ્ઞંસુ, સઙ્ખારસમુદયં અબ્ભઞ્ઞંસુ, સઙ્ખારનિરોધં અબ્ભઞ્ઞંસુ, સઙ્ખારનિરોધગામિનિં પટિપદં અબ્ભઞ્ઞંસુ, સબ્બે તે એવમેવ અબ્ભઞ્ઞંસુ, સેય્યથાપાહં એતરહિ.
‘‘Ye kho keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā saṅkhāre abbhaññaṃsu, saṅkhārasamudayaṃ abbhaññaṃsu, saṅkhāranirodhaṃ abbhaññaṃsu, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññaṃsu, sabbe te evameva abbhaññaṃsu, seyyathāpāhaṃ etarahi.
‘‘યેપિ હિ કેચિ અનાગતમદ્ધાનં સમણા વા બ્રાહ્મણા વા સઙ્ખારે અભિજાનિસ્સન્તિ, સઙ્ખારસમુદયં અભિજાનિસ્સન્તિ, સઙ્ખારનિરોધં અભિજાનિસ્સન્તિ, સઙ્ખારનિરોધગામિનિં પટિપદં અભિજાનિસ્સન્તિ, સબ્બે તે એવમેવ અભિજાનિસ્સન્તિ, સેય્યથાપાહં એતરહિ. ઇદમસ્સ અન્વયે ઞાણં.
‘‘Yepi hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā saṅkhāre abhijānissanti, saṅkhārasamudayaṃ abhijānissanti, saṅkhāranirodhaṃ abhijānissanti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhijānissanti, sabbe te evameva abhijānissanti, seyyathāpāhaṃ etarahi. Idamassa anvaye ñāṇaṃ.
‘‘યતો ખો, ભિક્ખવે, અરિયસાવકસ્સ ઇમાનિ દ્વે ઞાણાનિ પરિસુદ્ધાનિ હોન્તિ પરિયોદાતાનિ – ધમ્મે ઞાણઞ્ચ અન્વયે ઞાણઞ્ચ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો દિટ્ઠિસમ્પન્નો ઇતિપિ, દસ્સનસમ્પન્નો ઇતિપિ, આગતો ઇમં સદ્ધમ્મં ઇતિપિ, પસ્સતિ ઇમં સદ્ધમ્મં ઇતિપિ, સેક્ખેન ઞાણેન સમન્નાગતો ઇતિપિ, સેક્ખાય વિજ્જાય સમન્નાગતો ઇતિપિ, ધમ્મસોતં સમાપન્નો ઇતિપિ, અરિયો નિબ્બેધિકપઞ્ઞો ઇતિપિ, અમતદ્વારં આહચ્ચ તિટ્ઠતિ ઇતિપી’’તિ. તતિયં.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa imāni dve ñāṇāni parisuddhāni honti pariyodātāni – dhamme ñāṇañca anvaye ñāṇañca. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī’’ti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૩. ઞાણવત્થુસુત્તવણ્ણના • 3. Ñāṇavatthusuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૩. ઞાણવત્થુસુત્તવણ્ણના • 3. Ñāṇavatthusuttavaṇṇanā