Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / નેત્તિપ્પકરણ-ટીકા • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
૧૧. પઞ્ઞત્તિહારવિભઙ્ગવણ્ણના
11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
૩૯. ભગવતો સાભાવિકધમ્મકથાયાતિ અત્તનો ભાવો સભાવો, સભાવેન નિબ્બત્તા, તતો વા આગતાતિ સાભાવિકા, સા એવ ધમ્મકથાતિ સાભાવિકધમ્મકથા, બુદ્ધાનં સામુક્કંસિકધમ્મકથાતિ અત્થો , તાય કરણભૂતાય ધમ્મદેસનાય અનઞ્ઞત્તેપિ કથાદેસનાનં ઉપચારસિદ્ધેન ભેદેનેવં વુત્તં, અવયવસમુદાયવિભાગેન વા. તેનાહ ‘‘કા ચ પકતિકથાય દેસના? ચત્તારિ સચ્ચાની’’તિ. ઇદઞ્હિ અત્થસ્સ દેસનાય અભેદોપચારં કત્વા વુત્તં. તસ્સા દેસનાય પઞ્ઞાપના. અયં પઞ્ઞત્તિહારોતિ સઙ્ખેપેનેવ પઞ્ઞત્તિહારસ્સ સરૂપમાહ. સાતિ યથાવુત્તદેસના. તથા તથાતિ યથા યથા સચ્ચાનિ દેસેતબ્બાનિ, તથા તથા. કથઞ્ચેતાનિ દેસેતબ્બાનિ? પરિઞ્ઞેય્યાદિપ્પકારેન. યથાધિપ્પેતન્તિ અધિપ્પેતાનુરૂપં, બોધનેય્યબન્ધવાનં બોધનાધિપ્પાયાનુકૂલન્તિ અત્થો. અત્થન્તિ દેસેતબ્બત્થં, દુક્ખાદિઅત્થમેવ વા. નિક્ખિપતીતિ પતિટ્ઠાપેતિ. યતો ‘‘ચત્તારો સુત્તનિક્ખેપા’’તિઆદિ (મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.મૂલપરિયાયસુત્તવણ્ણના) અટ્ઠકથાસુ વુચ્ચતિ.
39.Bhagavato sābhāvikadhammakathāyāti attano bhāvo sabhāvo, sabhāvena nibbattā, tato vā āgatāti sābhāvikā, sā eva dhammakathāti sābhāvikadhammakathā, buddhānaṃ sāmukkaṃsikadhammakathāti attho , tāya karaṇabhūtāya dhammadesanāya anaññattepi kathādesanānaṃ upacārasiddhena bhedenevaṃ vuttaṃ, avayavasamudāyavibhāgena vā. Tenāha ‘‘kā ca pakatikathāya desanā? Cattāri saccānī’’ti. Idañhi atthassa desanāya abhedopacāraṃ katvā vuttaṃ. Tassā desanāya paññāpanā. Ayaṃ paññattihāroti saṅkhepeneva paññattihārassa sarūpamāha. Sāti yathāvuttadesanā. Tathā tathāti yathā yathā saccāni desetabbāni, tathā tathā. Kathañcetāni desetabbāni? Pariññeyyādippakārena. Yathādhippetanti adhippetānurūpaṃ, bodhaneyyabandhavānaṃ bodhanādhippāyānukūlanti attho. Atthanti desetabbatthaṃ, dukkhādiatthameva vā. Nikkhipatīti patiṭṭhāpeti. Yato ‘‘cattāro suttanikkhepā’’tiādi (ma. ni. aṭṭha. 1.mūlapariyāyasuttavaṇṇanā) aṭṭhakathāsu vuccati.
તત્થાતિ નિક્ખેપદેસનાયન્તિ અત્થો. મગ્ગપક્ખિયાતિ દુક્ખસચ્ચતો બહિકતાતિ અધિપ્પાયો.
Tatthāti nikkhepadesanāyanti attho. Maggapakkhiyāti dukkhasaccato bahikatāti adhippāyo.
યસ્મિં ઠાનેતિ યસ્મિં ભવાદિસઙ્ખાતે ઠાને. યથાવુત્તા દેસનાતિ ચતુરાહારપટિબદ્ધરાગાદિમુખેન વટ્ટદીપની વુત્તપ્પકારા દેસના.
Yasmiṃ ṭhāneti yasmiṃ bhavādisaṅkhāte ṭhāne. Yathāvuttā desanāti caturāhārapaṭibaddharāgādimukhena vaṭṭadīpanī vuttappakārā desanā.
૪૧. તેપરિવટ્ટવસેનાતિ એત્થાપિ ‘‘સચ્ચેસૂ’’તિ યોજેતબ્બં. પરિઞ્ઞાપઞ્ઞત્તીતિ આહાતિ સમ્બન્ધો. અજ્ઝત્તરતો, સમાહિતોતિ પદદ્વયેન સમાધાનવિસિટ્ઠં અજ્ઝત્તરતતાભાવનં દીપેતિ ગોચરજ્ઝત્તતાદીપનતો. કેવલો હિ અજ્ઝત્તસદ્દો અજ્ઝત્તજ્ઝત્તગોચરજ્ઝત્તેસુપિ વત્તતિ. અજ્ઝત્તરતતાવિસિટ્ઠઞ્ચ સમાધાનં સાતિસયં ચિત્તટ્ઠિતિં દીપેતીતિ ઇમમત્થં દસ્સેતિ ‘‘સમાધાનવિસિટ્ઠસ્સા’’તિઆદિના.
41.Teparivaṭṭavasenāti etthāpi ‘‘saccesū’’ti yojetabbaṃ. Pariññāpaññattīti āhāti sambandho. Ajjhattarato, samāhitoti padadvayena samādhānavisiṭṭhaṃ ajjhattaratatābhāvanaṃ dīpeti gocarajjhattatādīpanato. Kevalo hi ajjhattasaddo ajjhattajjhattagocarajjhattesupi vattati. Ajjhattaratatāvisiṭṭhañca samādhānaṃ sātisayaṃ cittaṭṭhitiṃ dīpetīti imamatthaṃ dasseti ‘‘samādhānavisiṭṭhassā’’tiādinā.
આસજ્જનટ્ઠેનાતિ આસઙ્ગનટ્ઠેન. તથા દસ્સનન્તિ અતથાભૂતસ્સાપિ ભબ્બરૂપસ્સ વિય અત્તનો વિદંસનં. અલક્ખિકોતિ વિલક્ખિકો.
Āsajjanaṭṭhenāti āsaṅganaṭṭhena. Tathā dassananti atathābhūtassāpi bhabbarūpassa viya attano vidaṃsanaṃ. Alakkhikoti vilakkhiko.
કામાનન્તિ કામાવચરધમ્માનં. રૂપાનન્તિ રૂપાવચરધમ્માનં. નિસ્સરણન્તિ કામાનં રૂપાવચરધમ્મા નિસ્સરણં, તેસં અરૂપાવચરધમ્મા નિસ્સરણં. એવં તંસભાવાનન્તિ સઉત્તરસભાવાનં. તથાતિ યથા સઙ્ખતધમ્માનં નિસ્સરણભાવતો, કિલેસસમુચ્છેદકસ્સ અરિયમગ્ગસ્સ આરમ્મણભાવતો ચ અત્થેવ અસઙ્ખતા ધાતુ, તથા વુચ્ચમાનેનાપિ કારણેન અત્થેવ અસઙ્ખતા ધાતૂતિ દસ્સેતિ. કત્થચિ વિસયેતિ અસઙ્ખતધાતું સન્ધાય વદતિ. અવિપરીતત્થોતિ ભૂતત્થો. ‘‘યતો ખો ભો અયં અત્તા પઞ્ચહિ કામગુણેહિ સમપ્પિતો સમઙ્ગીભૂતો પરિચારેતિ, એત્તાવતા ખો ભો અયં અત્તા પરમદિટ્ઠધમ્મનિબ્બાનપ્પત્તો હોતિ (દી॰ નિ॰ ૧.૯૪), સપકટ્ઠનિબ્બાનભાવિનો’’તિ ચ એવમાદીસુ ઉપચારવુત્તિસબ્ભાવતો. યથા તં સીહસદ્દોતિ યથા ‘‘સીહો માણવકો’’તિઆદિના માણવકાદીસુ ઉપચારવુત્તિના વત્તમાનો મિગરાજે ભૂતત્થવિસયે દિટ્ઠો, એવં નિબ્બાનસદ્દોપિ કામગુણરૂપજ્ઝાનસમઙ્ગિતાસુ ઉપચારવુત્તિયા વત્તમાનો કત્થચિ વિસયે અવિપરીતત્થો. યત્થ ચ વિસયે અવિપરીતત્થો, સા અસઙ્ખતા ધાતુ. હત્થતલે સઆમલકં વિય ઞેય્યં પચ્ચક્ખતો પસ્સન્તસ્સ એકપ્પમાણસ્સ સત્થુવચનમેવેત્થ પમાણન્તિ દસ્સેન્તો ‘‘કિં વા એતાય યુત્તિચિન્તાયા’’તિઆદિમાહ. ‘‘પટિઞ્ઞાતસ્સ અત્થસ્સ સિદ્ધિયા પકાસનાપઞ્ઞત્તી’’તિ નિગમં સન્ધાયાહાતિ.
Kāmānanti kāmāvacaradhammānaṃ. Rūpānanti rūpāvacaradhammānaṃ. Nissaraṇanti kāmānaṃ rūpāvacaradhammā nissaraṇaṃ, tesaṃ arūpāvacaradhammā nissaraṇaṃ. Evaṃ taṃsabhāvānanti sauttarasabhāvānaṃ. Tathāti yathā saṅkhatadhammānaṃ nissaraṇabhāvato, kilesasamucchedakassa ariyamaggassa ārammaṇabhāvato ca attheva asaṅkhatā dhātu, tathā vuccamānenāpi kāraṇena attheva asaṅkhatā dhātūti dasseti. Katthaci visayeti asaṅkhatadhātuṃ sandhāya vadati. Aviparītatthoti bhūtattho. ‘‘Yato kho bho ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, ettāvatā kho bho ayaṃ attā paramadiṭṭhadhammanibbānappatto hoti (dī. ni. 1.94), sapakaṭṭhanibbānabhāvino’’ti ca evamādīsu upacāravuttisabbhāvato. Yathā taṃ sīhasaddoti yathā ‘‘sīho māṇavako’’tiādinā māṇavakādīsu upacāravuttinā vattamāno migarāje bhūtatthavisaye diṭṭho, evaṃ nibbānasaddopi kāmaguṇarūpajjhānasamaṅgitāsu upacāravuttiyā vattamāno katthaci visaye aviparītattho. Yattha ca visaye aviparītattho, sā asaṅkhatā dhātu. Hatthatale saāmalakaṃ viya ñeyyaṃ paccakkhato passantassa ekappamāṇassa satthuvacanamevettha pamāṇanti dassento ‘‘kiṃ vā etāya yutticintāyā’’tiādimāha. ‘‘Paṭiññātassa atthassa siddhiyā pakāsanāpaññattī’’ti nigamaṃ sandhāyāhāti.
પઞ્ઞત્તિહારવિભઙ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / નેત્તિપ્પકરણપાળિ • Nettippakaraṇapāḷi / ૧૧. પઞ્ઞત્તિહારવિભઙ્ગો • 11. Paññattihāravibhaṅgo
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / નેત્તિપ્પકરણ-અટ્ઠકથા • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ૧૧. પઞ્ઞત્તિહારવિભઙ્ગવણ્ણના • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિવિભાવિની • Nettivibhāvinī / ૧૧. પઞ્ઞત્તિહારવિભઙ્ગવિભાવના • 11. Paññattihāravibhaṅgavibhāvanā