Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૧૦૨] ૨. પણ્ણિકજાતકવણ્ણના
[102] 2. Paṇṇikajātakavaṇṇanā
યો દુક્ખફુટ્ઠાય ભવેય્ય તાણન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં પણ્ણિકં ઉપાસકં આરબ્ભ કથેસિ. સો કિર સાવત્થિવાસી ઉપાસકો નાનપ્પકારાનિ મૂલપણ્ણાદીનિ ચેવ લાબુકુમ્ભણ્ડાદીનિ ચ વિક્કિણિત્વા જીવિકં કપ્પેતિ. તસ્સેકા ધીતા અભિરૂપા પાસાદિકા આચારસીલસમ્પન્ના હિરોત્તપ્પસમન્નાગતા કેવલં નિચ્ચપ્પહસિતમુખા. તસ્સા સમાનકુલેસુ વારેય્યત્થાય આગતેસુ સો ચિન્તેસિ ‘‘ઇમિસ્સા વારેય્યં વત્તતિ, અયઞ્ચ નિચ્ચપ્પહસિતમુખા. કુમારિકાધમ્મે પન અસતિ કુમારિકાય પરકુલં ગતાય માતાપિતૂનં ગરહા હોતિ, ‘અત્થિ નુ ખો ઇમિસ્સા કુમારિકાધમ્મો, નત્થી’તિ વીમંસિસ્સામિ ન’’ન્તિ. સો એકદિવસં ધીતરં પચ્છિં ગાહાપેત્વા પણ્ણત્થાય અરઞ્ઞં ગન્ત્વા વીમંસનવસેન કિલેસસન્નિસ્સિતો વિય હુત્વા રહસ્સકથં કથેત્વા તં હત્થે ગણ્હિ. સા ગહિતમત્તાવ રોદન્તી કન્દન્તી ‘‘અયુત્તમેતં, તાત, ઉદકતો અગ્ગિપાતુભાવસદિસં, મા એવરૂપં કરોથા’’તિ આહ. ‘‘અમ્મ, મયા વીમંસનત્થાય ત્વં હત્થે ગહિતા, ન ચ કિલેસવસેન. વદેહિ, અત્થિ દાનિ તે કુમારિકાધમ્મો’’તિ. ‘‘આમ, તાત, અત્થિ . મયા હિ લોભવસેન ન કોચિ પુરિસો ઓલોકિતપુબ્બો’’તિ. સો ધીતરં અસ્સાસેત્વા ઘરં નેત્વા મઙ્ગલં કત્વા પરકુલં પેસેત્વા ‘‘સત્થારં વન્દિસ્સામી’’તિ ગન્ધમાલાદિહત્થો જેતવનં ગન્ત્વા સત્થારં વન્દિત્વા પૂજેત્વા એકમન્તં નિસીદિ, ‘‘ચિરસ્સમાગતોસી’’તિ ચ વુત્તે તમત્થં ભગવતો આરોચેસિ. સત્થા ‘‘ઉપાસક, કુમારિકા ચિરં પટ્ઠાય આચારસીલસમ્પન્નાવ, ત્વં પન ન ઇદાનેવ એવં વીમંસસિ, પુબ્બેપિ વીમંસિયેવા’’તિ વત્વા તેન યાચિતો અતીતં આહરિ.
Yo dukkhaphuṭṭhāya bhaveyya tāṇanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ paṇṇikaṃ upāsakaṃ ārabbha kathesi. So kira sāvatthivāsī upāsako nānappakārāni mūlapaṇṇādīni ceva lābukumbhaṇḍādīni ca vikkiṇitvā jīvikaṃ kappeti. Tassekā dhītā abhirūpā pāsādikā ācārasīlasampannā hirottappasamannāgatā kevalaṃ niccappahasitamukhā. Tassā samānakulesu vāreyyatthāya āgatesu so cintesi ‘‘imissā vāreyyaṃ vattati, ayañca niccappahasitamukhā. Kumārikādhamme pana asati kumārikāya parakulaṃ gatāya mātāpitūnaṃ garahā hoti, ‘atthi nu kho imissā kumārikādhammo, natthī’ti vīmaṃsissāmi na’’nti. So ekadivasaṃ dhītaraṃ pacchiṃ gāhāpetvā paṇṇatthāya araññaṃ gantvā vīmaṃsanavasena kilesasannissito viya hutvā rahassakathaṃ kathetvā taṃ hatthe gaṇhi. Sā gahitamattāva rodantī kandantī ‘‘ayuttametaṃ, tāta, udakato aggipātubhāvasadisaṃ, mā evarūpaṃ karothā’’ti āha. ‘‘Amma, mayā vīmaṃsanatthāya tvaṃ hatthe gahitā, na ca kilesavasena. Vadehi, atthi dāni te kumārikādhammo’’ti. ‘‘Āma, tāta, atthi . Mayā hi lobhavasena na koci puriso olokitapubbo’’ti. So dhītaraṃ assāsetvā gharaṃ netvā maṅgalaṃ katvā parakulaṃ pesetvā ‘‘satthāraṃ vandissāmī’’ti gandhamālādihattho jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā pūjetvā ekamantaṃ nisīdi, ‘‘cirassamāgatosī’’ti ca vutte tamatthaṃ bhagavato ārocesi. Satthā ‘‘upāsaka, kumārikā ciraṃ paṭṭhāya ācārasīlasampannāva, tvaṃ pana na idāneva evaṃ vīmaṃsasi, pubbepi vīmaṃsiyevā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો અરઞ્ઞે રુક્ખદેવતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. અથેકો બારાણસિયં પણ્ણિકઉપાસકોતિ અતીતવત્થુ પચ્ચુપ્પન્નસદિસમેવ. તેન પન સા વીમંસનત્થાય હત્થે ગહિતમત્તા પરિદેવમાના ઇમં ગાથમાહ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto araññe rukkhadevatā hutvā nibbatti. Atheko bārāṇasiyaṃ paṇṇikaupāsakoti atītavatthu paccuppannasadisameva. Tena pana sā vīmaṃsanatthāya hatthe gahitamattā paridevamānā imaṃ gāthamāha –
૧૦૨.
102.
‘‘યો દુક્ખફુટ્ઠાય ભવેય્ય તાણં, સો મે પિતા દુબ્ભિ વને કરોતિ;
‘‘Yo dukkhaphuṭṭhāya bhaveyya tāṇaṃ, so me pitā dubbhi vane karoti;
સા કસ્સ કન્દામિ વનસ્સ મજ્ઝે, યો તાયિતા સો સહસં કરોતી’’તિ.
Sā kassa kandāmi vanassa majjhe, yo tāyitā so sahasaṃ karotī’’ti.
તત્થ યો દુક્ખફુટ્ઠાય ભવેય્ય તાણન્તિ કાયિકચેતસિકેહિ દુક્ખેહિ ફુટ્ઠાય તાયિતા પરિતાયિતા પતિટ્ઠા ભવેય્ય. સો મે પિતા દુબ્ભિ વને કરોતીતિ સો મય્હં દુક્ખપરિતાયકો પિતાવ ઇમસ્મિં વને એવરૂપં મિત્તદુબ્ભિ કમ્મં કરોતિ, અત્તનો જાતાય ધીતરિ વીતિક્કમં કાતું મઞ્ઞતીતિ અત્થો. સા કસ્સ કન્દામીતિ કસ્સ રોદામિ, કો મે પતિટ્ઠા ભવિસ્સતીતિ દીપેતિ. યો તાયિતા સો સહસં કરોતીતિ યો મય્હં તાયિતા રક્ખિતા અવસ્સયો ભવિતું અરહતિ, સો પિતાયેવ સાહસિકકમ્મં કરોતીતિ અત્થો.
Tattha yo dukkhaphuṭṭhāya bhaveyya tāṇanti kāyikacetasikehi dukkhehi phuṭṭhāya tāyitā paritāyitā patiṭṭhā bhaveyya. So me pitā dubbhi vane karotīti so mayhaṃ dukkhaparitāyako pitāva imasmiṃ vane evarūpaṃ mittadubbhi kammaṃ karoti, attano jātāya dhītari vītikkamaṃ kātuṃ maññatīti attho. Sā kassa kandāmīti kassa rodāmi, ko me patiṭṭhā bhavissatīti dīpeti. Yo tāyitā so sahasaṃ karotīti yo mayhaṃ tāyitā rakkhitā avassayo bhavituṃ arahati, so pitāyeva sāhasikakammaṃ karotīti attho.
અથ નં પિતા અસ્સાસેત્વા ‘‘અમ્મ, રક્ખિતત્તાસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘આમ, તાત રક્ખિતો મે અત્તા’’તિ. સો તં ઘરં નેત્વા મણ્ડેત્વા મઙ્ગલં કત્વા પરકુલં પેસેસિ.
Atha naṃ pitā assāsetvā ‘‘amma, rakkhitattāsī’’ti pucchi. ‘‘Āma, tāta rakkhito me attā’’ti. So taṃ gharaṃ netvā maṇḍetvā maṅgalaṃ katvā parakulaṃ pesesi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને ઉપાસકો સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne upāsako sotāpattiphale patiṭṭhahi.
તદા પિતા એતરહિ પિતાવ, ધીતા ચ એતરહિ ધીતાવ, તં કારણં પચ્ચક્ખતો દિટ્ઠરુક્ખદેવતા પન અહમેવ અહોસિન્તિ.
Tadā pitā etarahi pitāva, dhītā ca etarahi dhītāva, taṃ kāraṇaṃ paccakkhato diṭṭharukkhadevatā pana ahameva ahosinti.
પણ્ણિકજાતકવણ્ણના દુતિયા.
Paṇṇikajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૧૦૨. પણ્ણિકજાતકં • 102. Paṇṇikajātakaṃ