Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / உதா³ன-அட்ட²கதா² • Udāna-aṭṭhakathā

    1. போ³தி⁴வக்³கோ³

    1. Bodhivaggo

    1. பட²மபோ³தி⁴ஸுத்தவண்ணனா

    1. Paṭhamabodhisuttavaṇṇanā

    1. யங் பனெத்த² ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்திஆதி³கங் நிதா³னங், தத்த² ஏவந்தி நிபாதபத³ங். மேதிஆதீ³னி நாமபதா³னி. உருவேலாயங் விஹரதீதி எத்த² வீதி உபஸக்³க³பத³ங், ஹரதீதி ஆக்²யாதபத³ந்தி இமினாவ நயேன ஸப்³ப³த்த² பத³விபா⁴கோ³ வேதி³தப்³போ³.

    1. Yaṃ panettha ‘‘evaṃ me suta’’ntiādikaṃ nidānaṃ, tattha evanti nipātapadaṃ. Metiādīni nāmapadāni. Uruvelāyaṃ viharatīti ettha vīti upasaggapadaṃ, haratīti ākhyātapadanti imināva nayena sabbattha padavibhāgo veditabbo.

    அத்த²தோ பன ஏவங்ஸத்³தோ³ தாவ உபமூபதே³ஸஸம்பஹங்ஸனக³ரஹணவசனஸம்படிக்³க³ஹாகார- நித³ஸ்ஸனாவதா⁴ரணபுச்சா²இத³மத்த²பரிமாணாதி³ அனேகத்த²ப்பபே⁴தோ³. ததா² ஹேஸ ‘‘ஏவங் ஜாதேன மச்சேன, கத்தப்³ப³ங் குஸலங் ப³ஹு’’ந்தி ஏவமாதீ³ஸு (த⁴॰ ப॰ 53) உபமாயங் ஆக³தோ. ‘‘ஏவங் தே அபி⁴க்கமிதப்³ப³ங், ஏவங் தே படிக்கமிதப்³ப³’’ந்திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 4.122) உபதே³ஸே. ‘‘ஏவமேதங் ப⁴க³வா, ஏவமேதங் ஸுக³தா’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 3.66) ஸம்பஹங்ஸனே. ‘‘ஏவமேவங் பனாயங் வஸலீ யஸ்மிங் வா தஸ்மிங் வா தஸ்ஸ முண்ட³கஸ்ஸ ஸமணகஸ்ஸ வண்ணங் பா⁴ஸதீ’’திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 1.187) க³ரஹணே. ‘‘ஏவங், ப⁴ந்தேதி கோ² தே பி⁴க்கூ² ப⁴க³வதோ பச்சஸ்ஸோஸு’’ந்திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 2.3; ம॰ நி॰ 1.1) வசனஸம்படிக்³க³ஹே. ‘‘ஏவங் ப்³யா கோ² அஹங், ப⁴ந்தே, ப⁴க³வதா த⁴ம்மங் தே³ஸிதங் ஆஜானாமீ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.398) ஆகாரே. ‘‘ஏஹி த்வங், மாணவக, யேன ஸமணோ ஆனந்தோ³ தேனுபஸங்கம, உபஸங்கமித்வா மம வசனேன ஸமணங் ஆனந்த³ங் அப்பாபா³த⁴ங் அப்பாதங்கங் லஹுட்டா²னங் ப³லங் பா²ஸுவிஹாரங் புச்ச² ‘ஸுபோ⁴ மாணவோ தோதெ³ய்யபுத்தோ ப⁴வந்தங் ஆனந்த³ங் அப்பாபா³த⁴ங் அப்பாதங்கங் லஹுட்டா²னங் ப³லங் பா²ஸுவிஹாரங் புச்ச²தீ’தி, ஏவஞ்ச வதே³ஹி ‘ஸாது⁴ கிர ப⁴வங் ஆனந்தோ³ யேன ஸுப⁴ஸ்ஸ மாணவஸ்ஸ தோதெ³ய்யபுத்தஸ்ஸ நிவேஸனங், தேனுபஸங்கமது அனுகம்பங் உபாதா³யா’தி’’ஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.445) நித³ஸ்ஸனே. ‘‘‘தங் கிங் மஞ்ஞத², காலாமா, இமே த⁴ம்மா குஸலா வா அகுஸலா வா’தி? ‘அகுஸலா, ப⁴ந்தே’. ‘ஸாவஜ்ஜா வா அனவஜ்ஜா வா’தி? ‘ஸாவஜ்ஜா, ப⁴ந்தே’. ‘விஞ்ஞூக³ரஹிதா வா விஞ்ஞுப்பஸத்தா² வா’தி? ‘விஞ்ஞூக³ரஹிதா, ப⁴ந்தே’. ‘ஸமத்தா ஸமாதி³ன்னா அஹிதாய து³க்கா²ய ஸங்வத்தந்தி, நோ’வா? ‘கத²ங் வோ எத்த² ஹோதீ’தி? ‘ஸமத்தா, ப⁴ந்தே, ஸமாதி³ன்னா அஹிதாய து³க்கா²ய ஸங்வத்தந்தி, ஏவங் நோ எத்த² ஹோதீதி’’’ஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 3.66) அவதா⁴ரணே. ‘‘ஏவமேதே ஸுன்ஹாதா ஸுவிலித்தா கப்பிதகேஸமஸ்ஸூ ஆமுத்தமாலாப⁴ரணா’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.286) புச்சா²யங். ‘‘ஏவங்க³தானி புது²ஸிப்பாயதனானி (தீ³॰ நி॰ 1.182), ஏவங்விதோ⁴ ஏவமாகாரோ’’திஆதீ³ஸு இத³ங்ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தே². க³தஸத்³தோ³ ஹி பகாரபரியாயோ, ததா² விதா⁴காரஸத்³தா³. ததா² ஹி வித⁴யுத்தக³தஸத்³தே³ லோகியா பகாரத்தே² வத³ந்தி. ‘‘ஏவங் லஹுபரிவத்தங் ஏவமாயுபரியந்தோ’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 1.48) பரிமாணே.

    Atthato pana evaṃsaddo tāva upamūpadesasampahaṃsanagarahaṇavacanasampaṭiggahākāra- nidassanāvadhāraṇapucchāidamatthaparimāṇādi anekatthappabhedo. Tathā hesa ‘‘evaṃ jātena maccena, kattabbaṃ kusalaṃ bahu’’nti evamādīsu (dha. pa. 53) upamāyaṃ āgato. ‘‘Evaṃ te abhikkamitabbaṃ, evaṃ te paṭikkamitabba’’ntiādīsu (a. ni. 4.122) upadese. ‘‘Evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā’’tiādīsu (a. ni. 3.66) sampahaṃsane. ‘‘Evamevaṃ panāyaṃ vasalī yasmiṃ vā tasmiṃ vā tassa muṇḍakassa samaṇakassa vaṇṇaṃ bhāsatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.187) garahaṇe. ‘‘Evaṃ, bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.3; ma. ni. 1.1) vacanasampaṭiggahe. ‘‘Evaṃ byā kho ahaṃ, bhante, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.398) ākāre. ‘‘Ehi tvaṃ, māṇavaka, yena samaṇo ānando tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā mama vacanena samaṇaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha ‘subho māṇavo todeyyaputto bhavantaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti, evañca vadehi ‘sādhu kira bhavaṃ ānando yena subhassa māṇavassa todeyyaputtassa nivesanaṃ, tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’ti’’ādīsu (dī. ni. 1.445) nidassane. ‘‘‘Taṃ kiṃ maññatha, kālāmā, ime dhammā kusalā vā akusalā vā’ti? ‘Akusalā, bhante’. ‘Sāvajjā vā anavajjā vā’ti? ‘Sāvajjā, bhante’. ‘Viññūgarahitā vā viññuppasatthā vā’ti? ‘Viññūgarahitā, bhante’. ‘Samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, no’vā? ‘Kathaṃ vo ettha hotī’ti? ‘Samattā, bhante, samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, evaṃ no ettha hotīti’’’ādīsu (a. ni. 3.66) avadhāraṇe. ‘‘Evamete sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmuttamālābharaṇā’’tiādīsu (dī. ni. 1.286) pucchāyaṃ. ‘‘Evaṃgatāni puthusippāyatanāni (dī. ni. 1.182), evaṃvidho evamākāro’’tiādīsu idaṃsaddassa atthe. Gatasaddo hi pakārapariyāyo, tathā vidhākārasaddā. Tathā hi vidhayuttagatasadde lokiyā pakāratthe vadanti. ‘‘Evaṃ lahuparivattaṃ evamāyupariyanto’’tiādīsu (a. ni. 1.48) parimāṇe.

    நனு ச ‘‘ஏவங் விதக்கிதங் நோ தும்ஹேஹி, ஏவமாயுபரியந்தோ’’தி செத்த² ஏவங்ஸத்³தே³ன புச்ச²னாகாரபரிமாணாகாரானங் வுத்தத்தா ஆகாரத்தோ² ஏவ ஏவங்ஸத்³தோ³தி. ந, விஸேஸஸப்³பா⁴வதோ. ஆகாரமத்தவாசகோ ஹெத்த² ஏவங்ஸத்³தோ³ ஆகாரத்தோ²தி அதி⁴ப்பேதோ. ‘‘ஏவங் ப்³யா கோ²’’திஆதீ³ஸு பன ஆகாரவிஸேஸவசனோ. ஆகாரவிஸேஸவாசினோ சேதே ஏவங்ஸத்³தா³ புச்ச²னாகாரபரிமாணாகாரானங் வாசகத்தா. ஏவஞ்ச கத்வா ‘‘ஏவங் ஜாதேன மச்சேனா’’திஆதீ³னி உபமானஉதா³ஹரணானி யுஜ்ஜந்தி. தத்த² ஹி –

    Nanu ca ‘‘evaṃ vitakkitaṃ no tumhehi, evamāyupariyanto’’ti cettha evaṃsaddena pucchanākāraparimāṇākārānaṃ vuttattā ākārattho eva evaṃsaddoti. Na, visesasabbhāvato. Ākāramattavācako hettha evaṃsaddo ākāratthoti adhippeto. ‘‘Evaṃ byā kho’’tiādīsu pana ākāravisesavacano. Ākāravisesavācino cete evaṃsaddā pucchanākāraparimāṇākārānaṃ vācakattā. Evañca katvā ‘‘evaṃ jātena maccenā’’tiādīni upamānaudāharaṇāni yujjanti. Tattha hi –

    ‘‘யதா²பி புப்ப²ராஸிம்ஹா, கயிரா மாலாகு³ணே ப³ஹூ;

    ‘‘Yathāpi puppharāsimhā, kayirā mālāguṇe bahū;

    ஏவங் ஜாதேன மச்சேன, கத்தப்³ப³ங் குஸலங் ப³ஹு’’ந்தி. –

    Evaṃ jātena maccena, kattabbaṃ kusalaṃ bahu’’nti. –

    எத்த² புப்ப²ராஸிட்டா²னீயதோ மனுஸ்ஸுப்பத்தி ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனயோனிஸோமனஸிகாரபோ⁴க³ஸம்பத்திஆதி³தோ தா³னாதி³புஞ்ஞகிரியாஹேதுஸமுதா³யதோ ஸோபா⁴ஸுக³ந்த⁴தாதி³கு³ணவிஸேஸயோக³தோ மாலாகு³ணஸதி³ஸியோ ப³ஹுகா புஞ்ஞகிரியா மரிதப்³ப³ஸபா⁴வதாய மச்சேன கத்தப்³பா³தி அபே⁴த³தாய புப்ப²ராஸி மாலாகு³ணா ச உபமா, தேஸங் உபமானாகாரோ யதா²ஸத்³தே³ன அனியமதோ வுத்தோ. புன ஏவங்ஸத்³தே³ன நியமனவஸேன வுத்தோ. ஸோ பன உபமாகாரோ நியமியமானோ அத்த²தோ உபமா ஏவ ஹோதீதி வுத்தங் ‘‘உபமாயங் ஆக³தோ’’தி.

    Ettha puppharāsiṭṭhānīyato manussuppatti sappurisūpanissayasaddhammassavanayonisomanasikārabhogasampattiādito dānādipuññakiriyāhetusamudāyato sobhāsugandhatādiguṇavisesayogato mālāguṇasadisiyo bahukā puññakiriyā maritabbasabhāvatāya maccena kattabbāti abhedatāya puppharāsi mālāguṇā ca upamā, tesaṃ upamānākāro yathāsaddena aniyamato vutto. Puna evaṃsaddena niyamanavasena vutto. So pana upamākāro niyamiyamāno atthato upamā eva hotīti vuttaṃ ‘‘upamāyaṃ āgato’’ti.

    ததா² ‘‘ஏவங் இமினா ஆகாரேன அபி⁴க்கமிதப்³ப³’’ந்திஆதி³னா உபதி³ஸியமானாய ஸமணஸாருப்பாய ஆகப்பஸம்பத்தியா யோ தத்த² உபதே³ஸாகாரோ, ஸோ அத்த²தோ உபதே³ஸோயேவாதி வுத்தங் – ‘‘ஏவங் தே அபி⁴க்கமிதப்³ப³ங், ஏவங் தே படிக்கமிதப்³ப³ந்திஆதீ³ஸு உபதே³ஸே’’தி.

    Tathā ‘‘evaṃ iminā ākārena abhikkamitabba’’ntiādinā upadisiyamānāya samaṇasāruppāya ākappasampattiyā yo tattha upadesākāro, so atthato upadesoyevāti vuttaṃ – ‘‘evaṃ te abhikkamitabbaṃ, evaṃ te paṭikkamitabbantiādīsu upadese’’ti.

    ‘‘ஏவமேதங் ப⁴க³வா, ஏவமேதங் ஸுக³தா’’தி எத்த² ப⁴க³வதா யதா²வுத்தமத்த²ங் அவிபரீததோ ஜானந்தேஹி கதங் யங் தத்த² விஜ்ஜமானகு³ணானங் பகாரேஹி ஹங்ஸனங் உத³க்³க³தாகரணங் ஸம்பஹங்ஸனங், ஸோ தத்த² பஹங்ஸனாகாரோதி வுத்தனயேன யோஜேதப்³ப³ங்.

    ‘‘Evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā’’ti ettha bhagavatā yathāvuttamatthaṃ aviparītato jānantehi kataṃ yaṃ tattha vijjamānaguṇānaṃ pakārehi haṃsanaṃ udaggatākaraṇaṃ sampahaṃsanaṃ, so tattha pahaṃsanākāroti vuttanayena yojetabbaṃ.

    ‘‘ஏவமேவங் பனாய’’ந்தி எத்த² க³ரஹணாகாரோதி வுத்தனயேன யோஜேதப்³ப³ங். ஸோ ச க³ரஹணாகாரோ ‘‘வஸலீ’’திஆதி³கு²ங்ஸனஸத்³த³ஸன்னிதா⁴னதோ இத⁴ ஏவங்ஸத்³தே³ன பகாஸிதோதி விஞ்ஞாயதி. யதா² செத்த², ஏவங் உபமாகாராத³யோபி உபமாதி³வஸேன வுத்தானங் புப்ப²ராஸிஆதி³ஸத்³தா³னங் ஸன்னிதா⁴னதோ வுத்தாதி வேதி³தப்³ப³ங்.

    ‘‘Evamevaṃ panāya’’nti ettha garahaṇākāroti vuttanayena yojetabbaṃ. So ca garahaṇākāro ‘‘vasalī’’tiādikhuṃsanasaddasannidhānato idha evaṃsaddena pakāsitoti viññāyati. Yathā cettha, evaṃ upamākārādayopi upamādivasena vuttānaṃ puppharāsiādisaddānaṃ sannidhānato vuttāti veditabbaṃ.

    ‘‘ஏவங் நோ’’தி எத்தா²பி தேஸங் யதா²வுத்தத⁴ம்மானங் அஹிதது³க்கா²வஹபா⁴வேன ஸன்னிட்டா²னஜனநத்த²ங் அனுமதிக்³க³ஹணவஸேன ‘‘நோ வா கத²ங் வோ எத்த² ஹோதீ’’தி புச்சா²ய கதாய ‘‘ஏவங் நோ எத்த² ஹோதீ’’தி வுத்தத்தா ததா³காரஸன்னிட்டா²னங் ஏவங்ஸத்³தே³ன ஆவிகதங். ஸோ பன தேஸங் த⁴ம்மானங் அஹிதாய து³க்கா²ய ஸங்வத்தனாகாரோ நியமியமானோ அவதா⁴ரணத்தோ² ஹோதீதி வுத்தங் – ‘‘ஏவங் நோ எத்த² ஹோதீதிஆதீ³ஸு அவதா⁴ரணே’’தி.

    ‘‘Evaṃ no’’ti etthāpi tesaṃ yathāvuttadhammānaṃ ahitadukkhāvahabhāvena sanniṭṭhānajananatthaṃ anumatiggahaṇavasena ‘‘no vā kathaṃ vo ettha hotī’’ti pucchāya katāya ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ti vuttattā tadākārasanniṭṭhānaṃ evaṃsaddena āvikataṃ. So pana tesaṃ dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanākāro niyamiyamāno avadhāraṇattho hotīti vuttaṃ – ‘‘evaṃ no ettha hotītiādīsu avadhāraṇe’’ti.

    ‘‘ஏவஞ்ச வதே³ஹீ’’தி யதா²ஹங் வதா³மி ஏவங் ஸமணங் ஆனந்த³ங் வதே³ஹீதி வத³னாகாரோ இதா³னி வத்தப்³போ³ ஏவங்ஸத்³தே³ன நித³ஸ்ஸீயதீதி ‘‘நித³ஸ்ஸனத்தோ²’’தி வுத்தங்.

    ‘‘Evañca vadehī’’ti yathāhaṃ vadāmi evaṃ samaṇaṃ ānandaṃ vadehīti vadanākāro idāni vattabbo evaṃsaddena nidassīyatīti ‘‘nidassanattho’’ti vuttaṃ.

    ஏவமாகாரவிஸேஸவாசீனம்பி ஏதேஸங் ஏவங்ஸத்³தா³னங் உபமாதி³விஸேஸத்த²வுத்திதாய உபமாதி³அத்த²தா வுத்தா. ‘‘ஏவங், ப⁴ந்தே’’தி பன த⁴ம்மஸ்ஸ ஸாது⁴கங் ஸவனமனஸிகாரே நியோஜிதேஹி பி⁴க்கூ²ஹி தத்த² பதிட்டி²தபா⁴வஸ்ஸ படிஜானநவஸேன வுத்தத்தா தத்த² ஏவங்ஸத்³தோ³ வசனஸம்படிக்³க³ஹத்தோ². தேன ஏவங், ப⁴ந்தேதி ஸாது⁴, ப⁴ந்தே, ஸுட்டு², ப⁴ந்தேதி வுத்தங் ஹோதி. ஸ்வாயமித⁴ ஆகாரனித³ஸ்ஸனாவதா⁴ரணேஸு த³ட்ட²ப்³போ³.

    Evamākāravisesavācīnampi etesaṃ evaṃsaddānaṃ upamādivisesatthavuttitāya upamādiatthatā vuttā. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti pana dhammassa sādhukaṃ savanamanasikāre niyojitehi bhikkhūhi tattha patiṭṭhitabhāvassa paṭijānanavasena vuttattā tattha evaṃsaddo vacanasampaṭiggahattho. Tena evaṃ, bhanteti sādhu, bhante, suṭṭhu, bhanteti vuttaṃ hoti. Svāyamidha ākāranidassanāvadhāraṇesu daṭṭhabbo.

    தத்த² ஆகாரத்தே²ன ஏவங்ஸத்³தே³ன ஏதமத்த²ங் தீ³பேதி – நானானயனிபுணமனேகஜ்ஜா²ஸயஸமுட்டா²னங் அத்த²ப்³யஞ்ஜனஸம்பன்னங் விவித⁴பாடிஹாரியங் த⁴ம்மத்த²தே³ஸனாபடிவேத⁴க³ம்பீ⁴ரங் ஸப்³ப³ஸத்தானங் ஸகஸகபா⁴ஸானுரூபதோ ஸோதபத²மாக³ச்ச²ந்தங் தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ வசனங் ஸப்³ப³ப்பகாரேன கோ ஸமத்தோ² விஞ்ஞாதுங், ஸப்³ப³தா²மேன பன ஸோதுகாமதங் ஜனெத்வாபி ஏவங் மே ஸுதங், மயாபி ஏகேனாகாரேன ஸுதந்தி.

    Tattha ākāratthena evaṃsaddena etamatthaṃ dīpeti – nānānayanipuṇamanekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ atthabyañjanasampannaṃ vividhapāṭihāriyaṃ dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīraṃ sabbasattānaṃ sakasakabhāsānurūpato sotapathamāgacchantaṃ tassa bhagavato vacanaṃ sabbappakārena ko samattho viññātuṃ, sabbathāmena pana sotukāmataṃ janetvāpi evaṃ me sutaṃ, mayāpi ekenākārena sutanti.

    எத்த² ச ஏகத்தனானத்தஅப்³யாபாரஏவங்த⁴ம்மதாஸங்கா²தா நந்தி³யாவத்ததிபுக்க²லஸீஹவிக்கீளிததி³ஸாலோசனஅங்குஸஸங்கா²தா ச அஸ்ஸாதா³தி³விஸயாதி³பே⁴தே³ன நானாவிதா⁴ நயா நானானயா. நயா வா பாளிக³தியோ, தா ச பஞ்ஞத்திஅனுபஞ்ஞத்தாதி³வஸேன ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யாதி³லோகியாதி³தது³ப⁴யவோமிஸ்ஸகாதி³வஸேன குஸலாதி³வஸேன க²ந்தா⁴தி³வஸேன, ஸங்க³ஹாதி³வஸேன, ஸமயவிமுத்தாதி³வஸேன, ட²பனாதி³வஸேன , குஸலமூலாதி³வஸேன, திகபட்டா²னாதி³வஸேன ச நானப்பகாராதி நானானயா, தேஹி நிபுணங் ஸண்ஹங் ஸுகு²மந்தி நானானயனிபுணங்.

    Ettha ca ekattanānattaabyāpāraevaṃdhammatāsaṅkhātā nandiyāvattatipukkhalasīhavikkīḷitadisālocanaaṅkusasaṅkhātā ca assādādivisayādibhedena nānāvidhā nayā nānānayā. Nayā vā pāḷigatiyo, tā ca paññattianupaññattādivasena saṃkilesabhāgiyādilokiyāditadubhayavomissakādivasena kusalādivasena khandhādivasena, saṅgahādivasena, samayavimuttādivasena, ṭhapanādivasena , kusalamūlādivasena, tikapaṭṭhānādivasena ca nānappakārāti nānānayā, tehi nipuṇaṃ saṇhaṃ sukhumanti nānānayanipuṇaṃ.

    ஆஸயோவ அஜ்ஜா²ஸயோ, ஸோ ச ஸஸ்ஸதாதி³பே⁴தே³ன அப்பரஜக்க²தாதி³பே⁴தே³ன ச அனேகவிதோ⁴. அத்தஜ்ஜா²ஸயாதி³கோ ஏவ வா அனேகோ அஜ்ஜா²ஸயோ அனேகஜ்ஜா²ஸயோ. ஸோ ஸமுட்டா²னங் உப்பத்திஹேது ஏதஸ்ஸாதி அனேகஜ்ஜா²ஸயஸமுட்டா²னங்.

    Āsayova ajjhāsayo, so ca sassatādibhedena apparajakkhatādibhedena ca anekavidho. Attajjhāsayādiko eva vā aneko ajjhāsayo anekajjhāsayo. So samuṭṭhānaṃ uppattihetu etassāti anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ.

    ஸீலாதி³அத்த²ஸம்பத்தியா தப்³பி³பா⁴வனப்³யஞ்ஜனஸம்பத்தியா ஸங்காஸனபகாஸனவிவரணவிப⁴ஜனஉத்தானீகரணபஞ்ஞத்திவஸேன ச²ஹி அத்த²பதே³ஹி அக்க²ரபத³ப்³யஞ்ஜனாகாரனிருத்தினித்³தே³ஸவஸேன ச²ஹி ப்³யஞ்ஜனபதே³ஹி ச ஸமன்னாக³தத்தா அத்த²ப்³யஞ்ஜனஸம்பன்னங்.

    Sīlādiatthasampattiyā tabbibhāvanabyañjanasampattiyā saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatattā atthabyañjanasampannaṃ.

    இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனீபே⁴தே³ன தேஸு ச ஏகேகஸ்ஸ விஸயாதி³பே⁴தே³ன விவித⁴ங் ப³ஹுவித⁴ங் வா பாடிஹாரியங் ஏதஸ்ஸாதி விவித⁴பாடிஹாரியங். தத்த² படிபக்க²ஹரணதோ ராகா³தி³கிலேஸாபனயனதோ பாடிஹாரியந்தி அத்தே² ஸதி ப⁴க³வதோ ந படிபக்கா² ராகா³த³யோ ஸந்தி யே ஹரிதப்³பா³, புது²ஜ்ஜனானம்பி விக³தூபக்கிலேஸே அட்ட²கு³ணஸமன்னாக³தே சித்தே ஹதபடிபக்கே² இத்³தி⁴வித⁴ங் பவத்ததி, தஸ்மா தத்த² பவத்தவோஹாரேன ச ந ஸக்கா இத⁴ பாடிஹாரியந்தி வத்துங். ஸசே பன மஹாகாருணிகஸ்ஸ ப⁴க³வதோ வேனெய்யக³தா ச கிலேஸா படிபக்கா², தேஸங் ஹரணதோ பாடிஹாரியந்தி வுத்தங், ஏவங் ஸதி யுத்தமேதங். அத² வா ப⁴க³வதோ சேவ ஸாஸனஸ்ஸ ச படிபக்கா² தித்தி²யா, தேஸங் ஹரணதோ பாடிஹாரியங். தே ஹி தி³ட்டி²ஹரணவஸேன தி³ட்டி²ப்பகாஸனே அஸமத்த²பா⁴வேன ச இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனீஹி ஹரிதா அபனீதா ஹொந்தி. படீதி வா அயங் ஸத்³தோ³ பச்சா²தி ஏதஸ்ஸ அத்த²ங் போ³தே⁴தி ‘‘தஸ்மிங் படிபவிட்ட²ம்ஹி, அஞ்ஞோ ஆக³ஞ்சி² ப்³ராஹ்மணோ’’திஆதீ³ஸு (சூளனி॰ பாராயனவக்³க³, வத்து²கா³தா² 4) விய. தஸ்மா ஸமாஹிதே சித்தே விக³தூபக்கிலேஸே கதகிச்சேன பச்சா² ஹரிதப்³ப³ங் பவத்தேதப்³ப³ந்தி படிஹாரியங். அத்தனோ வா உபக்கிலேஸேஸு சதுத்த²ஜ்ஜா²னமக்³கே³ஹி ஹரிதேஸு பச்சா² ஹரணங் படிஹாரியங். இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனியோ விக³தூபக்கிலேஸேன கதகிச்சேன ஸத்தஹிதத்த²ங் புன பவத்தேதப்³பா³, ஹரிதேஸு ச அத்தனோ உபக்கிலேஸேஸு பரஸத்தானங் உபக்கிலேஸஹரணானி ஹொந்தீதி படிஹாரியானி ப⁴வந்தி. படிஹாரியமேவ பாடிஹாரியங், படிஹாரியே வா இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனீஸமுதா³யே ப⁴வங் ஏகேகங் பாடிஹாரியந்தி வுச்சதி. படிஹாரியங் வா சதுத்த²ஜ்ஜா²னங் மக்³கோ³ ச படிபக்க²ஹரணதோ. தத்த² ஜாதங் நிமித்தபூ⁴ததோ ததோ வா ஆக³தந்தி பாடிஹாரியந்தி அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

    Iddhiādesanānusāsanībhedena tesu ca ekekassa visayādibhedena vividhaṃ bahuvidhaṃ vā pāṭihāriyaṃ etassāti vividhapāṭihāriyaṃ. Tattha paṭipakkhaharaṇato rāgādikilesāpanayanato pāṭihāriyanti atthe sati bhagavato na paṭipakkhā rāgādayo santi ye haritabbā, puthujjanānampi vigatūpakkilese aṭṭhaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe iddhividhaṃ pavattati, tasmā tattha pavattavohārena ca na sakkā idha pāṭihāriyanti vattuṃ. Sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatā ca kilesā paṭipakkhā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyanti vuttaṃ, evaṃ sati yuttametaṃ. Atha vā bhagavato ceva sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyaṃ. Te hi diṭṭhiharaṇavasena diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā honti. Paṭīti vā ayaṃ saddo pacchāti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu (cūḷani. pārāyanavagga, vatthugāthā 4) viya. Tasmā samāhite citte vigatūpakkilese katakiccena pacchā haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ. Attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā haraṇaṃ paṭihāriyaṃ. Iddhiādesanānusāsaniyo vigatūpakkilesena katakiccena sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upakkilesesu parasattānaṃ upakkilesaharaṇāni hontīti paṭihāriyāni bhavanti. Paṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ, paṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanīsamudāye bhavaṃ ekekaṃ pāṭihāriyanti vuccati. Paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ maggo ca paṭipakkhaharaṇato. Tattha jātaṃ nimittabhūtato tato vā āgatanti pāṭihāriyanti attho veditabbo.

    யஸ்மா பன தந்திஅத்த²தே³ஸனா தப்³போ³ஹாராபி⁴ஸமயஸங்கா²தா ஹேதுஹேதுப²லதது³ப⁴யபஞ்ஞத்திபடிவேத⁴ஸங்கா²தா வா த⁴ம்மத்த²தே³ஸனாபடிவேதா⁴ க³ம்பீ⁴ரா, ஸஸாதீ³ஹி விய மஹாஸமுத்³தோ³ அனுபசிதகுஸலஸம்பா⁴ரேஹி அலப்³ப⁴னெய்யப்பதிட்டா² து³ப்பரியோகா³ஹா ச, தஸ்மா தேஹி சதூஹி க³ம்பீ⁴ரபா⁴வேஹி யுத்தந்தி ப⁴க³வதோ வசனங் த⁴ம்மத்த²தே³ஸனாபடிவேத⁴க³ம்பீ⁴ரங்.

    Yasmā pana tantiatthadesanā tabbohārābhisamayasaṅkhātā hetuhetuphalatadubhayapaññattipaṭivedhasaṅkhātā vā dhammatthadesanāpaṭivedhā gambhīrā, sasādīhi viya mahāsamuddo anupacitakusalasambhārehi alabbhaneyyappatiṭṭhā duppariyogāhā ca, tasmā tehi catūhi gambhīrabhāvehi yuttanti bhagavato vacanaṃ dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīraṃ.

    ஏகோ ஏவ ப⁴க³வதோ த⁴ம்மதே³ஸனாகோ⁴ஸோ, ஏகஸ்மிங் க²ணே பவத்தமானோ நானாபா⁴ஸானங் ஸத்தானங் அத்தனோ அத்தனோ பா⁴ஸாவஸேன அபுப்³ப³ங் அசரிமங் க³ஹணூபகோ³ ஹோதி. அசிந்தெய்யோ ஹி பு³த்³தா⁴னங் பு³த்³தா⁴னுபா⁴வோதி ஸப்³ப³ஸத்தானங் ஸகஸகபா⁴ஸானுரூபதோ ஸோதபத²ங் ஆக³ச்ச²தீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

    Eko eva bhagavato dhammadesanāghoso, ekasmiṃ khaṇe pavattamāno nānābhāsānaṃ sattānaṃ attano attano bhāsāvasena apubbaṃ acarimaṃ gahaṇūpago hoti. Acinteyyo hi buddhānaṃ buddhānubhāvoti sabbasattānaṃ sakasakabhāsānurūpato sotapathaṃ āgacchatīti veditabbaṃ.

    நித³ஸ்ஸனத்தே²ன ‘‘நாஹங் ஸயம்பூ⁴, ந மயா இத³ங் ஸச்சி²கத’’ந்தி அத்தானங் பரிமோசெந்தோ ‘‘ஏவங் மே ஸுதங், மயாபி ஏவங் ஸுத’’ந்தி இதா³னி வத்தப்³ப³ங் ஸகலங் ஸுத்தங் நித³ஸ்ஸேதி.

    Nidassanatthena ‘‘nāhaṃ sayambhū, na mayā idaṃ sacchikata’’nti attānaṃ parimocento ‘‘evaṃ me sutaṃ, mayāpi evaṃ suta’’nti idāni vattabbaṃ sakalaṃ suttaṃ nidasseti.

    அவதா⁴ரணத்தே²ன ‘‘ஏதத³க்³க³ங், பி⁴க்க²வே, மம ஸாவகானங் பி⁴க்கூ²னங் ப³ஹுஸ்ஸுதானங் யதி³த³ங் ஆனந்தோ³, க³திமந்தானங், ஸதிமந்தானங், தி⁴திமந்தானங், உபட்டா²கானங் யதி³த³ங் ஆனந்தோ³’’தி (அ॰ நி॰ 1.219-223) ஏவங் ப⁴க³வதா, ‘‘ஆயஸ்மா ஆனந்தோ³ அத்த²குஸலோ, த⁴ம்மகுஸலோ, ப்³யஞ்ஜனகுஸலோ, நிருத்திகுஸலோ, புப்³பா³பரகுஸலோ’’தி (அ॰ நி॰ 5.169) ஏவங் த⁴ம்மஸேனாபதினா ச பஸத்த²பா⁴வானுரூபங் அத்தனோ தா⁴ரணப³லங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஸத்தானங் ஸோதுகாமதங் ஜனேதி. ‘‘ஏவங் மே ஸுதங், தஞ்ச கோ² அத்த²தோ வா ப்³யஞ்ஜனதோ வா அனூனமனதி⁴கங், ஏவமேவ ந அஞ்ஞதா² த³ட்ட²ப்³ப³’’ந்தி. அஞ்ஞதா²தி ப⁴க³வதோ ஸம்முகா² ஸுதாகாரதோ அஞ்ஞதா² ந பன ப⁴க³வதா தே³ஸிதாகாரதோ. அசிந்தெய்யானுபா⁴வா ஹி ப⁴க³வதோ தே³ஸனா, ஸா நேவ ஸப்³பா³காரேன ஸக்கா விஞ்ஞாதுந்தி வுத்தோவாயமத்தோ². ஸுதாகாராவிருஜ்ஜ²னமேவ ஹி தா⁴ரணப³லங்.

    Avadhāraṇatthena ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutānaṃ yadidaṃ ānando, gatimantānaṃ, satimantānaṃ, dhitimantānaṃ, upaṭṭhākānaṃ yadidaṃ ānando’’ti (a. ni. 1.219-223) evaṃ bhagavatā, ‘‘āyasmā ānando atthakusalo, dhammakusalo, byañjanakusalo, niruttikusalo, pubbāparakusalo’’ti (a. ni. 5.169) evaṃ dhammasenāpatinā ca pasatthabhāvānurūpaṃ attano dhāraṇabalaṃ dassento sattānaṃ sotukāmataṃ janeti. ‘‘Evaṃ me sutaṃ, tañca kho atthato vā byañjanato vā anūnamanadhikaṃ, evameva na aññathā daṭṭhabba’’nti. Aññathāti bhagavato sammukhā sutākārato aññathā na pana bhagavatā desitākārato. Acinteyyānubhāvā hi bhagavato desanā, sā neva sabbākārena sakkā viññātunti vuttovāyamattho. Sutākārāvirujjhanameva hi dhāraṇabalaṃ.

    மேஸத்³தோ³ தீஸு அத்தே²ஸு தி³ஸ்ஸதி. ததா² ஹிஸ்ஸ ‘‘கா³தா²பி⁴கீ³தங் மே அபோ⁴ஜனெய்ய’’ந்திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 1.194; ஸு॰ நி॰ 81) மயாதி அத்தோ². ‘‘ஸாது⁴ மே, ப⁴ந்தே, ப⁴க³வா ஸங்கி²த்தேன த⁴ம்மங் தே³ஸேதூ’’திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 4.88; 5.382; அ॰ நி॰ 4.257) மய்ஹந்தி அத்தோ². ‘‘த⁴ம்மதா³யாதா³ மே, பி⁴க்க²வே, ப⁴வதா²’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.29) மமாதி அத்தோ². இத⁴ பன ‘‘மயா ஸுதங், மம ஸுத’’ந்தி ச அத்த²த்³வயே யுஜ்ஜதி.

    Mesaddo tīsu atthesu dissati. Tathā hissa ‘‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyya’’ntiādīsu (saṃ. ni. 1.194; su. ni. 81) mayāti attho. ‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.88; 5.382; a. ni. 4.257) mayhanti attho. ‘‘Dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavathā’’tiādīsu (ma. ni. 1.29) mamāti attho. Idha pana ‘‘mayā sutaṃ, mama suta’’nti ca atthadvaye yujjati.

    எத்த² ச யோ பரோ ந ஹோதி, ஸோ அத்தாதி ஏவங் வத்தப்³பே³ நியகஜ்ஜ²த்தஸங்கா²தே ஸஸந்தானே வத்தனதோ திவிதோ⁴பி மேஸத்³தோ³ கிஞ்சாபி ஏகஸ்மிங்யேவ அத்தே² தி³ஸ்ஸதி, கரணஸம்பதா³னாதி³விஸேஸஸங்கா²தோ பன விஞ்ஞாயதேவாயங் அத்த²பே⁴தோ³தி ‘‘மே-ஸத்³தோ³ தீஸு அத்தே²ஸு தி³ஸ்ஸதீ’’தி வுத்தோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Ettha ca yo paro na hoti, so attāti evaṃ vattabbe niyakajjhattasaṅkhāte sasantāne vattanato tividhopi mesaddo kiñcāpi ekasmiṃyeva atthe dissati, karaṇasampadānādivisesasaṅkhāto pana viññāyatevāyaṃ atthabhedoti ‘‘me-saddo tīsu atthesu dissatī’’ti vuttoti daṭṭhabbaṃ.

    ஸுதந்தி அயங் ஸுதஸத்³தோ³ ஸஉபஸக்³கோ³ அனுபஸக்³கோ³ ச க³மனவிஸ்ஸுதகிலின்னூபசிதானுயோக³ஸோதவிஞ்ஞெய்ய ஸோதத்³வாரானுஸார விஞ்ஞாதாதி³அனேகத்த²ப்பபே⁴தோ³. கிஞ்சாபி ஹி உபஸக்³கோ³ கிரியங் விஸேஸேதி, ஜோதகபா⁴வதோ பன ஸதிபி தஸ்மிங் ஸுதஸத்³தோ³ ஏவ தங் தமத்த²ங் வத³தீதி அனுபஸக்³க³ஸ்ஸ ஸுதஸத்³த³ஸ்ஸ அத்து²த்³தா⁴ரே ஸஉபஸக்³க³ஸ்ஸ க³ஹணங் ந விருஜ்ஜ²தி.

    Sutanti ayaṃ sutasaddo saupasaggo anupasaggo ca gamanavissutakilinnūpacitānuyogasotaviññeyya sotadvārānusāra viññātādianekatthappabhedo. Kiñcāpi hi upasaggo kiriyaṃ viseseti, jotakabhāvato pana satipi tasmiṃ sutasaddo eva taṃ tamatthaṃ vadatīti anupasaggassa sutasaddassa atthuddhāre saupasaggassa gahaṇaṃ na virujjhati.

    தத்த² ‘‘ஸேனாய பஸுதோ’’திஆதீ³ஸு க³ச்ச²ந்தோதி அத்தோ². ‘‘ஸுதத⁴ம்மஸ்ஸ பஸ்ஸதோ’’திஆதீ³ஸு (உதா³॰ 11) விஸ்ஸுதத⁴ம்மஸ்ஸாதி அத்தோ². ‘‘அவஸ்ஸுதா அவஸ்ஸுதஸ்ஸா’’திஆதீ³ஸு (பாசி॰ 657) கிலேஸேன கிலின்னா கிலின்னஸ்ஸாதி அத்தோ². ‘‘தும்ஹேஹி புஞ்ஞங் பஸுதங் அனப்பக’’ந்திஆதீ³ஸு (கு²॰ பா॰ 7.12) உபசிதந்தி அத்தோ². ‘‘யே ஜா²னப்பஸுதா தீ⁴ரா’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ப॰ 181) ஜா²னானுயுத்தாதி அத்தோ². ‘‘தி³ட்ட²ங் ஸுதங் முத’’ந்திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.241) ஸோதவிஞ்ஞெய்யந்தி அத்தோ². ‘‘ஸுதத⁴ரோ ஸுதஸன்னிசயோ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.339) ஸோதத்³வாரானுஸாரவிஞ்ஞாதத⁴ரோதி அத்தோ². இத⁴ பனஸ்ஸ ‘‘ஸோதத்³வாரானுஸாரேன உபதா⁴ரித’’ந்தி வா ‘‘உபதா⁴ரண’’ந்தி வா அத்தோ². மே-ஸத்³த³ஸ்ஸ ஹி மயாதி அத்தே² ஸதி ‘‘ஏவங் மயா ஸுதங் ஸோதத்³வாரானுஸாரேன உபதா⁴ரித’’ந்தி யுஜ்ஜதி. மமாதி அத்தே² ஸதி ‘‘ஏவங் மம ஸுதங் ஸோதத்³வாரானுஸாரேன உபதா⁴ரண’’ந்தி யுஜ்ஜதி.

    Tattha ‘‘senāya pasuto’’tiādīsu gacchantoti attho. ‘‘Sutadhammassa passato’’tiādīsu (udā. 11) vissutadhammassāti attho. ‘‘Avassutā avassutassā’’tiādīsu (pāci. 657) kilesena kilinnā kilinnassāti attho. ‘‘Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappaka’’ntiādīsu (khu. pā. 7.12) upacitanti attho. ‘‘Ye jhānappasutā dhīrā’’tiādīsu (dha. pa. 181) jhānānuyuttāti attho. ‘‘Diṭṭhaṃ sutaṃ muta’’ntiādīsu (ma. ni. 1.241) sotaviññeyyanti attho. ‘‘Sutadharo sutasannicayo’’tiādīsu (ma. ni. 1.339) sotadvārānusāraviññātadharoti attho. Idha panassa ‘‘sotadvārānusārena upadhārita’’nti vā ‘‘upadhāraṇa’’nti vā attho. Me-saddassa hi mayāti atthe sati ‘‘evaṃ mayā sutaṃ sotadvārānusārena upadhārita’’nti yujjati. Mamāti atthe sati ‘‘evaṃ mama sutaṃ sotadvārānusārena upadhāraṇa’’nti yujjati.

    ஏவமேதேஸு தீஸு பதே³ஸு யஸ்மா ஸுதஸத்³த³ஸன்னிதா⁴னே பயுத்தேன ஏவங்ஸத்³தே³ன ஸவனகிரியாஜோதகேன ப⁴விதப்³ப³ங், தஸ்மா ஏவந்தி ஸோதவிஞ்ஞாணஸம்படிச்ச²னாதி³ஸோதத்³வாரிகவிஞ்ஞாணானந்தரங் உப்பன்னமனொத்³வாரிகவிஞ்ஞாணகிச்சனித³ஸ்ஸனங். மேதி வுத்தவிஞ்ஞாணஸமங்கீ³புக்³க³லனித³ஸ்ஸனங். ஸப்³பா³னி ஹி வாக்யானி ஏவகாரத்த²ஸஹிதானியேவ அவதா⁴ரணப²லத்தா தேஸங். ஸுதந்தி அஸ்ஸவனபா⁴வப்படிக்கே²பதோ அனூனானதி⁴காவிபரீதக்³க³ஹணனித³ஸ்ஸனங். யதா² ஹி ஸுதங் ஸுதமேவாதி வத்தப்³ப³தங் அரஹதி ததா² தங் ஸம்மா ஸுதங் அனூனக்³க³ஹணங் அனதி⁴கக்³க³ஹணங் அவிபரீதக்³க³ஹணஞ்ச ஹோதீதி. அத² வா ஸத்³த³ந்தரத்தா²போஹனவஸேன ஸத்³தோ³ அத்த²ங் வத³தீதி ஏதஸ்மிங் பக்கே² யஸ்மா ஸுதந்தி ஏதஸ்ஸ அஸுதங் ந ஹோதீதி அயமத்தோ² வுத்தோ, தஸ்மா ஸுதந்தி அஸ்ஸவனபா⁴வப்படிக்கே²பதோ அனூனானதி⁴காவிபரீதக்³க³ஹணனித³ஸ்ஸனங். இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – ஏவங் மே ஸுதங், ந மயா இத³ங் தி³ட்ட²ங், ந ஸயம்பூ⁴ஞாணேன ஸச்சி²கதங், ந அஞ்ஞதா² வா உபலத்³த⁴ங். அபி ச ஸுதங்வ, தஞ்ச கோ² ஸம்மதே³வாதி. அவதா⁴ரணத்தே² வா ஏவங்ஸத்³தே³ அயமத்த²யோஜனா, தத³பெக்க²ஸ்ஸ ஸுதஸத்³த³ஸ்ஸ நியமத்தோ² ஸம்ப⁴வதீதி தத³பெக்க²ஸ்ஸ ஸுதஸத்³த³ஸ்ஸ அஸ்ஸவனபா⁴வப்படிக்கே²போ அனூனானதி⁴காவிபரீதக்³க³ஹணனித³ஸ்ஸனதா ச வேதி³தப்³பா³. இதி ஸவனஹேதுஸவனவிஸேஸவஸேனபி ஸுதஸத்³த³ஸ்ஸ அத்த²யோஜனா கதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Evametesu tīsu padesu yasmā sutasaddasannidhāne payuttena evaṃsaddena savanakiriyājotakena bhavitabbaṃ, tasmā evanti sotaviññāṇasampaṭicchanādisotadvārikaviññāṇānantaraṃ uppannamanodvārikaviññāṇakiccanidassanaṃ. Meti vuttaviññāṇasamaṅgīpuggalanidassanaṃ. Sabbāni hi vākyāni evakāratthasahitāniyeva avadhāraṇaphalattā tesaṃ. Sutanti assavanabhāvappaṭikkhepato anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ. Yathā hi sutaṃ sutamevāti vattabbataṃ arahati tathā taṃ sammā sutaṃ anūnaggahaṇaṃ anadhikaggahaṇaṃ aviparītaggahaṇañca hotīti. Atha vā saddantaratthāpohanavasena saddo atthaṃ vadatīti etasmiṃ pakkhe yasmā sutanti etassa asutaṃ na hotīti ayamattho vutto, tasmā sutanti assavanabhāvappaṭikkhepato anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – evaṃ me sutaṃ, na mayā idaṃ diṭṭhaṃ, na sayambhūñāṇena sacchikataṃ, na aññathā vā upaladdhaṃ. Api ca sutaṃva, tañca kho sammadevāti. Avadhāraṇatthe vā evaṃsadde ayamatthayojanā, tadapekkhassa sutasaddassa niyamattho sambhavatīti tadapekkhassa sutasaddassa assavanabhāvappaṭikkhepo anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassanatā ca veditabbā. Iti savanahetusavanavisesavasenapi sutasaddassa atthayojanā katāti daṭṭhabbaṃ.

    ததா² ஏவந்தி தஸ்ஸா ஸோதத்³வாரானுஸாரேன பவத்தாய விஞ்ஞாணவீதி²யா நானத்த²ப்³யஞ்ஜனக்³க³ஹணதோ நானப்பகாரேன ஆரம்மணே பவத்திபா⁴வப்பகாஸனங் ஆகாரத்தோ² ஏவங்ஸத்³தோ³தி கரித்வா. மேதி அத்தப்பகாஸனங். ஸுதந்தி த⁴ம்மப்பகாஸனங் யதா²வுத்தாய விஞ்ஞாணவீதி²யா பரியத்தித⁴ம்மாரம்மணத்தா. அயஞ்ஹெத்த² ஸங்கே²போ – நானப்பகாரேன ஆரம்மணே பவத்தாய விஞ்ஞாணவீதி²யா கரணபூ⁴தாய மயா ந அஞ்ஞங் கதங், இத³ங் பன கதங், அயங் த⁴ம்மோ ஸுதோதி.

    Tathā evanti tassā sotadvārānusārena pavattāya viññāṇavīthiyā nānatthabyañjanaggahaṇato nānappakārena ārammaṇe pavattibhāvappakāsanaṃ ākārattho evaṃsaddoti karitvā. Meti attappakāsanaṃ. Sutanti dhammappakāsanaṃ yathāvuttāya viññāṇavīthiyā pariyattidhammārammaṇattā. Ayañhettha saṅkhepo – nānappakārena ārammaṇe pavattāya viññāṇavīthiyā karaṇabhūtāya mayā na aññaṃ kataṃ, idaṃ pana kataṃ, ayaṃ dhammo sutoti.

    ததா² ஏவந்தி நித³ஸ்ஸிதப்³ப³ப்பகாஸனங் நித³ஸ்ஸனத்தோ² ஏவங்ஸத்³தோ³தி கத்வா நித³ஸ்ஸேதப்³ப³ஸ்ஸ நித்³தி³ஸிதப்³ப³பா⁴வதோ. தஸ்மா ஏவங்ஸத்³தே³ன ஸகலம்பி ஸுத்தங் பச்சாமட்ட²ந்தி வேதி³தப்³ப³ங். மேதி புக்³க³லப்பகாஸனங். ஸுதந்தி புக்³க³லகிச்சப்பகாஸனங். ஸுதஸத்³தே³ன ஹி லப்³ப⁴மானா ஸவனகிரியா ஸவனவிஞ்ஞாணப்பப³ந்த⁴ப்படிப³த்³தா⁴, தத்த² ச புக்³க³லவோஹாரோ, ந ச புக்³க³லவோஹாரரஹிதே த⁴ம்மப்பப³ந்தே⁴ ஸவனகிரியா லப்³ப⁴தி. தஸ்ஸாயங் ஸங்கே²பத்தோ² – யங் ஸுத்தங் நித்³தி³ஸிஸ்ஸாமி, தங் மயா ஏவங் ஸுதந்தி.

    Tathā evanti nidassitabbappakāsanaṃ nidassanattho evaṃsaddoti katvā nidassetabbassa niddisitabbabhāvato. Tasmā evaṃsaddena sakalampi suttaṃ paccāmaṭṭhanti veditabbaṃ. Meti puggalappakāsanaṃ. Sutanti puggalakiccappakāsanaṃ. Sutasaddena hi labbhamānā savanakiriyā savanaviññāṇappabandhappaṭibaddhā, tattha ca puggalavohāro, na ca puggalavohārarahite dhammappabandhe savanakiriyā labbhati. Tassāyaṃ saṅkhepattho – yaṃ suttaṃ niddisissāmi, taṃ mayā evaṃ sutanti.

    ததா² ஏவந்தி யஸ்ஸ சித்தஸந்தானஸ்ஸ நானாரம்மணப்பவத்தியா நானத்த²ப்³யஞ்ஜனக்³க³ஹணங் ஹோதி, தஸ்ஸ நானாகாரனித்³தே³ஸோ ஆகாரத்தோ² ஏவ ஏவங்ஸத்³தோ³தி கத்வா. ஏவந்தி ஹி அயமாகாரபஞ்ஞத்தி த⁴ம்மானங் தங் தங் பவத்திஆகாரங் உபாதா³ய பஞ்ஞபேதப்³ப³ஸபா⁴வத்தா. மேதி கத்துனித்³தே³ஸோ. ஸுதந்தி விஸயனித்³தே³ஸோ, ஸோதப்³போ³ ஹி த⁴ம்மோ ஸவனகிரியாகத்துபுக்³க³லஸ்ஸ ஸவனகிரியாவஸேன பவத்திட்டா²னங் ஹோதி. எத்தாவதா நானப்பகாரேன பவத்தேன சித்தஸந்தானேன தங்ஸமங்கி³னோ கத்து விஸயே க³ஹணஸன்னிட்டா²னங் த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி.

    Tathā evanti yassa cittasantānassa nānārammaṇappavattiyā nānatthabyañjanaggahaṇaṃ hoti, tassa nānākāraniddeso ākārattho eva evaṃsaddoti katvā. Evanti hi ayamākārapaññatti dhammānaṃ taṃ taṃ pavattiākāraṃ upādāya paññapetabbasabhāvattā. Meti kattuniddeso. Sutanti visayaniddeso, sotabbo hi dhammo savanakiriyākattupuggalassa savanakiriyāvasena pavattiṭṭhānaṃ hoti. Ettāvatā nānappakārena pavattena cittasantānena taṃsamaṅgino kattu visaye gahaṇasanniṭṭhānaṃ dassitaṃ hoti.

    அத² வா ஏவந்தி புக்³க³லகிச்சனித்³தே³ஸோ, ஸுதானஞ்ஹி த⁴ம்மானங் க³ஹிதாகாரஸ்ஸ நித³ஸ்ஸனஸ்ஸ அவதா⁴ரணஸ்ஸ வா பகாஸனஸபா⁴வேன ஏவங்ஸத்³தே³ன ததா³காராதி³தா⁴ரணஸ்ஸ புக்³க³லவோஹாருபாதா³னத⁴ம்மப்³யாபாரபா⁴வதோ புக்³க³லகிச்சங்னாம நித்³தி³ட்ட²ங் ஹோதீதி. ஸுதந்தி விஞ்ஞாணகிச்சனித்³தே³ஸோ, புக்³க³லவாதி³னோபி ஹி ஸவனகிரியா விஞ்ஞாணனிரபெக்கா² ந ஹோதீதி. மேதி உப⁴யகிச்சயுத்தபுக்³க³லனித்³தே³ஸோ. மேதி ஹி ஸத்³த³ப்பவத்தி ஏகந்தேனேவ ஸத்தவிஸேஸவிஸயா விஞ்ஞாணகிச்சஞ்ச தத்தே²வ ஸமோத³ஹிதப்³ப³ந்தி. அயங் பனெத்த² ஸங்கே²போ – மயா ஸவனகிச்சவிஞ்ஞாணஸமங்கி³னா புக்³க³லேன விஞ்ஞாணவஸேன லத்³த⁴ஸவனகிச்சவோஹாரேன ஸுதந்தி.

    Atha vā evanti puggalakiccaniddeso, sutānañhi dhammānaṃ gahitākārassa nidassanassa avadhāraṇassa vā pakāsanasabhāvena evaṃsaddena tadākārādidhāraṇassa puggalavohārupādānadhammabyāpārabhāvato puggalakiccaṃnāma niddiṭṭhaṃ hotīti. Sutanti viññāṇakiccaniddeso, puggalavādinopi hi savanakiriyā viññāṇanirapekkhā na hotīti. Meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso. Meti hi saddappavatti ekanteneva sattavisesavisayā viññāṇakiccañca tattheva samodahitabbanti. Ayaṃ panettha saṅkhepo – mayā savanakiccaviññāṇasamaṅginā puggalena viññāṇavasena laddhasavanakiccavohārena sutanti.

    ததா² ஏவந்தி ச மேதி ச ஸச்சிகட்ட²பரமத்த²வஸேன அவிஜ்ஜமானபஞ்ஞத்தி. ஸப்³ப³ஸ்ஸ ஹி ஸத்³தா³தி⁴க³மனீயஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ பஞ்ஞத்திமுகே²னேவ படிபஜ்ஜிதப்³ப³த்தா ஸப்³ப³பஞ்ஞத்தீனஞ்ச விஜ்ஜமானாதீ³ஸு ச²ஸு பஞ்ஞத்தீஸு அவரோதோ⁴, தஸ்மா யோ மாயாமரீசிஆத³யோ விய அபூ⁴தத்தோ² அனுஸ்ஸவாதீ³ஹி க³ஹேதப்³போ³ விய அனுத்தமத்தோ²பி ந ஹோதி. ஸோ ரூபஸத்³தா³தி³கோ ருப்பனானுப⁴வனாதி³கோ ச பரமத்த²ஸபா⁴வோ ஸச்சிகட்ட²பரமத்த²வஸேன விஜ்ஜதி. யோ பன ஏவந்தி ச மேதி ச வுச்சமானோ ஆகாரத்தோ², ஸோ அபரமத்த²ஸபா⁴வோ ஸச்சிகட்ட²பரமத்த²வஸேன அனுபலப்³ப⁴மானோ அவிஜ்ஜமானபஞ்ஞத்தி நாம. தஸ்மா கிஞ்ஹெத்த² தங் பரமத்த²தோ அத்தி², யங் ஏவந்தி வா மேதி வா நித்³தே³ஸங் லபே⁴த²? ஸுதந்தி விஜ்ஜமானபஞ்ஞத்தி, யஞ்ஹி தங் எத்த² ஸோதேன உபலத்³த⁴ங், தங் பரமத்த²தோ விஜ்ஜமானந்தி.

    Tathā evanti ca meti ca saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññatti. Sabbassa hi saddādhigamanīyassa atthassa paññattimukheneva paṭipajjitabbattā sabbapaññattīnañca vijjamānādīsu chasu paññattīsu avarodho, tasmā yo māyāmarīciādayo viya abhūtattho anussavādīhi gahetabbo viya anuttamatthopi na hoti. So rūpasaddādiko ruppanānubhavanādiko ca paramatthasabhāvo saccikaṭṭhaparamatthavasena vijjati. Yo pana evanti ca meti ca vuccamāno ākārattho, so aparamatthasabhāvo saccikaṭṭhaparamatthavasena anupalabbhamāno avijjamānapaññatti nāma. Tasmā kiñhettha taṃ paramatthato atthi, yaṃ evanti vā meti vā niddesaṃ labhetha? Sutanti vijjamānapaññatti, yañhi taṃ ettha sotena upaladdhaṃ, taṃ paramatthato vijjamānanti.

    ததா² ஏவந்தி ஸோதபத²மாக³தே த⁴ம்மே உபாதா³ய தேஸங் உபதா⁴ரிதாகாராதீ³னங் பச்சாமஸனவஸேன. மேதி ஸஸந்ததிபரியாபன்னே க²ந்தே⁴ கரணாதி³விஸேஸவிஸிட்டே² உபாதா³ய வத்தப்³ப³தோ உபாதா³பஞ்ஞத்தி. ஸுதந்தி தி³ட்டா²தீ³னி உபனிதா⁴ய வத்தப்³ப³தோ உபனிதா⁴பஞ்ஞத்தி. தி³ட்டா²தி³ஸபா⁴வரஹிதே ஸத்³தா³யதனே பவத்தமானோபி ஸுதவோஹாரோ து³தியங் ததியந்திஆதி³கோ விய பட²மாதீ³னி, தி³ட்ட²முதவிஞ்ஞாதே அபெக்கி²த்வா ஸுதந்தி விஞ்ஞெய்யத்தா தி³ட்டா²தீ³னி உபனிதா⁴ய வத்தப்³போ³ ஹோதி. அஸுதங் ந ஹோதீதி ஹி ஸுதந்தி பகாஸிதோயமத்தோ²தி.

    Tathā evanti sotapathamāgate dhamme upādāya tesaṃ upadhāritākārādīnaṃ paccāmasanavasena. Meti sasantatipariyāpanne khandhe karaṇādivisesavisiṭṭhe upādāya vattabbato upādāpaññatti. Sutanti diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato upanidhāpaññatti. Diṭṭhādisabhāvarahite saddāyatane pavattamānopi sutavohāro dutiyaṃ tatiyantiādiko viya paṭhamādīni, diṭṭhamutaviññāte apekkhitvā sutanti viññeyyattā diṭṭhādīni upanidhāya vattabbo hoti. Asutaṃ na hotīti hi sutanti pakāsitoyamatthoti.

    எத்த² ச ஏவந்திவசனேன அஸம்மோஹங் தீ³பேதி. படிவித்³தா⁴ ஹி அத்தனா ஸுதஸ்ஸ பகாரவிஸேஸா ஏவந்தி இத⁴ ஆயஸ்மதா ஆனந்தே³ன பச்சாமட்டா², தேனஸ்ஸ அஸம்மோஹோ தீ³பிதோ ஹோதி. ந ஹி ஸம்மூள்ஹோ நானப்பகாரபடிவேத⁴ஸமத்தோ² ஹோதி, பச்சயாகாரவஸேன நானப்பகாரா து³ப்படிவித்³தா⁴ ச ஸுத்தந்தாதி தீ³பிதந்தி. ஸுதந்திவசனேன ஸுதஸ்ஸ அஸம்மோஸங் தீ³பேதி, ஸுதாகாரஸ்ஸ யாதா²வதோ த³ஸ்ஸியமானத்தா. யஸ்ஸ ஹி ஸுதங் ஸம்முட்ட²ங் ஹோதி, ந ஸோ காலந்தரே மயா ஸுதந்தி படிஜானாதி. இச்சஸ்ஸ அஸம்மோஹேன பஞ்ஞாஸித்³தி⁴, ஸம்மோஹாபா⁴வேன பஞ்ஞாய ஏவ வா ஸவனகாலஸம்பூ⁴தாய தது³த்தரிகாலபஞ்ஞாஸித்³தி⁴, ததா² அஸம்மோஸேன ஸதிஸித்³தி⁴. தத்த² பஞ்ஞாபுப்³ப³ங்க³மாய ஸதியா ப்³யஞ்ஜனாவதா⁴ரணஸமத்த²தா. ப்³யஞ்ஜனானஞ்ஹி படிவிஜ்ஜி²தப்³போ³ ஆகாரோ நாதிக³ம்பீ⁴ரோ, யதா²ஸுதங் தா⁴ரணமேவ தத்த² கரணீயந்தி ஸதியா ப்³யாபாரோ அதி⁴கோ, பஞ்ஞா தத்த² கு³ணீபூ⁴தா ஹோதி பஞ்ஞாய புப்³ப³ங்க³மாதி கத்வா. ஸதிபுப்³ப³ங்க³மாய பஞ்ஞாய அத்த²ப்படிவேத⁴ஸமத்த²தா. அத்த²ஸ்ஸ ஹி படிவிஜ்ஜி²தப்³போ³ ஆகாரோ க³ம்பீ⁴ரோதி பஞ்ஞாய ப்³யாபாரோ அதி⁴கோ, ஸதி தத்த² கு³ணீபூ⁴தாயேவாதி ஸதியா புப்³ப³ங்க³மாயாதி கத்வா. தது³ப⁴யஸமத்த²தாயோகே³ன அத்த²ப்³யஞ்ஜனஸம்பன்னஸ்ஸ த⁴ம்மகோஸஸ்ஸ அனுபாலனஸமத்த²தாய த⁴ம்மப⁴ண்டா³கா³ரிகத்தஸித்³தி⁴.

    Ettha ca evantivacanena asammohaṃ dīpeti. Paṭividdhā hi attanā sutassa pakāravisesā evanti idha āyasmatā ānandena paccāmaṭṭhā, tenassa asammoho dīpito hoti. Na hi sammūḷho nānappakārapaṭivedhasamattho hoti, paccayākāravasena nānappakārā duppaṭividdhā ca suttantāti dīpitanti. Sutantivacanena sutassa asammosaṃ dīpeti, sutākārassa yāthāvato dassiyamānattā. Yassa hi sutaṃ sammuṭṭhaṃ hoti, na so kālantare mayā sutanti paṭijānāti. Iccassa asammohena paññāsiddhi, sammohābhāvena paññāya eva vā savanakālasambhūtāya taduttarikālapaññāsiddhi, tathā asammosena satisiddhi. Tattha paññāpubbaṅgamāya satiyā byañjanāvadhāraṇasamatthatā. Byañjanānañhi paṭivijjhitabbo ākāro nātigambhīro, yathāsutaṃ dhāraṇameva tattha karaṇīyanti satiyā byāpāro adhiko, paññā tattha guṇībhūtā hoti paññāya pubbaṅgamāti katvā. Satipubbaṅgamāya paññāya atthappaṭivedhasamatthatā. Atthassa hi paṭivijjhitabbo ākāro gambhīroti paññāya byāpāro adhiko, sati tattha guṇībhūtāyevāti satiyā pubbaṅgamāyāti katvā. Tadubhayasamatthatāyogena atthabyañjanasampannassa dhammakosassa anupālanasamatthatāya dhammabhaṇḍāgārikattasiddhi.

    அபரோ நயோ – ஏவந்திவசனேன யோனிஸோமனஸிகாரங் தீ³பேதி, தேன ச வுச்சமானானங் ஆகாரனித³ஸ்ஸனாவதா⁴ரணத்தா²னங் உபரி வக்க²மானானங் நானப்பகாரப்படிவேத⁴ஜோதகானங் அவிபரீதஸித்³தி⁴ த⁴ம்மவிஸயத்தா. ந ஹி அயோனிஸோ மனஸிகரோதோ நானப்பகாரப்படிவேதோ⁴ ஸம்ப⁴வதி. ஸுதந்திவசனேன அவிக்கே²பங் தீ³பேதி, ‘‘பட²மபோ³தி⁴ஸுத்தங் கத்த² பா⁴ஸித’’ந்திஆதி³புச்சா²வஸேன பகரணபத்தஸ்ஸ வக்க²மானஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ ஸவனங் ஸமாதா⁴னமந்தரேன ந ஸம்ப⁴வதி விக்கி²த்தசித்தஸ்ஸ ஸவனாபா⁴வதோ. ததா² ஹி விக்கி²த்தசித்தோ புக்³க³லோ ஸப்³ப³ஸம்பத்தியா வுச்சமானோபி ‘‘ந மயா ஸுதங், புன ப⁴ணதா²’’தி ப⁴ணதி. யோனிஸோமனஸிகாரேன செத்த² அத்தஸம்மாபணிதி⁴ங் புப்³பே³ ச கதபுஞ்ஞதங் ஸாதே⁴தி ஸம்மா அப்பணிஹிதத்தஸ்ஸ புப்³பே³ அகதபுஞ்ஞஸ்ஸ வா தத³பா⁴வதோ. அவிக்கே²பேன ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனங் ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயஞ்ச ஸாதே⁴தி அஸ்ஸுதவதோ ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயவிரஹிதஸ்ஸ ச தத³பா⁴வதோ. ந ஹி விக்கி²த்தோ ஸோதுங் ஸக்கோதி, ந ச ஸப்புரிஸே அனுபனிஸ்ஸயமானஸ்ஸ ஸவனங் அத்தீ²தி.

    Aparo nayo – evantivacanena yonisomanasikāraṃ dīpeti, tena ca vuccamānānaṃ ākāranidassanāvadhāraṇatthānaṃ upari vakkhamānānaṃ nānappakārappaṭivedhajotakānaṃ aviparītasiddhi dhammavisayattā. Na hi ayoniso manasikaroto nānappakārappaṭivedho sambhavati. Sutantivacanena avikkhepaṃ dīpeti, ‘‘paṭhamabodhisuttaṃ kattha bhāsita’’ntiādipucchāvasena pakaraṇapattassa vakkhamānassa suttassa savanaṃ samādhānamantarena na sambhavati vikkhittacittassa savanābhāvato. Tathā hi vikkhittacitto puggalo sabbasampattiyā vuccamānopi ‘‘na mayā sutaṃ, puna bhaṇathā’’ti bhaṇati. Yonisomanasikārena cettha attasammāpaṇidhiṃ pubbe ca katapuññataṃ sādheti sammā appaṇihitattassa pubbe akatapuññassa vā tadabhāvato. Avikkhepena saddhammassavanaṃ sappurisūpanissayañca sādheti assutavato sappurisūpanissayavirahitassa ca tadabhāvato. Na hi vikkhitto sotuṃ sakkoti, na ca sappurise anupanissayamānassa savanaṃ atthīti.

    அபரோ நயோ – ‘‘யஸ்ஸ சித்தஸந்தானஸ்ஸ நானப்பகாரப்பவத்தியா நானத்த²ப்³யஞ்ஜனக்³க³ஹணங் ஹோதி, தஸ்ஸ நானாகாரனித்³தே³ஸோ’’தி வுத்தங். யஸ்மா ச ஸோ ப⁴க³வதோ வசனஸ்ஸ அத்த²ப்³யஞ்ஜனப்பபே⁴த³பரிச்சே²த³வஸேன ஸகலஸாஸனஸம்பத்திஓகா³ஹனேன நிரவஸேஸங் பரஹிதபாரிபூரீகரணபூ⁴தோ ஏவங் ப⁴த்³த³கோ ஆகாரோ ந ஸம்மா அப்பணிஹிதத்தஸ்ஸ புப்³பே³ அகதபுஞ்ஞஸ்ஸ வா ஹோதி. தஸ்மா ஏவந்தி இமினா ப⁴த்³த³கேன ஆகாரேன பச்சி²மசக்கத்³வயஸம்பத்திமத்தனோ தீ³பேதி, ஸுதந்தி ஸவனயோகே³ன புரிமசக்கத்³வயஸம்பத்திங். ந ஹி அப்பதிரூபே தே³ஸே வஸதோ ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயவிரஹிதஸ்ஸ ச ஸவனங் அத்தி². இச்சஸ்ஸ பச்சி²மசக்கத்³வயஸித்³தி⁴யா ஆஸயஸுத்³தி⁴ ஸித்³தா⁴ ஹோதி. ஸம்மா பணிஹிதசித்தோ புப்³பே³ ச கதபுஞ்ஞோ விஸுத்³தா⁴ஸயோ ஹோதி தத³ஸுத்³தி⁴ஹேதூனங் கிலேஸானங் தூ³ரீபா⁴வதோ. ததா² ஹி வுத்தங் ‘‘ஸம்மா பணிஹிதங் சித்தங், ஸெய்யஸோ நங் ததோ கரே’’தி (த⁴॰ ப॰ 43) ‘‘கதபுஞ்ஞோஸி த்வங், ஆனந்த³, பதா⁴னமனுயுஞ்ஜ, கி²ப்பங் ஹோஹிஸி அனாஸவோ’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.207) ச. புரிமசக்கத்³வயஸித்³தி⁴யா பயோக³ஸுத்³தி⁴. பதிரூபதே³ஸவாஸேன ஹி ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயேன ச ஸாதூ⁴னங் தி³ட்டா²னுக³திஆபஜ்ஜனேன பரிஸுத்³த⁴ப்பயோகோ³ ஹோதி. தாய ச ஆஸயஸுத்³தி⁴யா அதி⁴க³மப்³யத்திஸித்³தி⁴, புப்³பே³யேவ தண்ஹாதி³ட்டி²ஸங்கிலேஸானங் விஸோதி⁴தத்தா பயோக³ஸுத்³தி⁴யா ஆக³மப்³யத்திஸித்³தி⁴. ஸுபரிஸுத்³த⁴காயவசீபயோகோ³ ஹி விப்படிஸாராபா⁴வதோ அவிக்கி²த்தசித்தோ பரியத்தியங் விஸாரதோ³ ஹோதி. இதி பயோகா³ஸயஸுத்³த⁴ஸ்ஸ ஆக³மாதி⁴க³மஸம்பன்னஸ்ஸ வசனங் அருணுக்³க³மனங் விய ஸூரியஸ்ஸ உத³யதோ யோனிஸோமனஸிகாரோ விய ச குஸலகம்மஸ்ஸ அரஹதி ப⁴க³வதோ வசனஸ்ஸ புப்³ப³ங்க³மங் ப⁴விதுந்தி டா²னே நிதா³னங் ட²பெந்தோ ஏவங் மே ஸுதந்திஆதி³மாஹ.

    Aparo nayo – ‘‘yassa cittasantānassa nānappakārappavattiyā nānatthabyañjanaggahaṇaṃ hoti, tassa nānākāraniddeso’’ti vuttaṃ. Yasmā ca so bhagavato vacanassa atthabyañjanappabhedaparicchedavasena sakalasāsanasampattiogāhanena niravasesaṃ parahitapāripūrīkaraṇabhūto evaṃ bhaddako ākāro na sammā appaṇihitattassa pubbe akatapuññassa vā hoti. Tasmā evanti iminā bhaddakena ākārena pacchimacakkadvayasampattimattano dīpeti, sutanti savanayogena purimacakkadvayasampattiṃ. Na hi appatirūpe dese vasato sappurisūpanissayavirahitassa ca savanaṃ atthi. Iccassa pacchimacakkadvayasiddhiyā āsayasuddhi siddhā hoti. Sammā paṇihitacitto pubbe ca katapuñño visuddhāsayo hoti tadasuddhihetūnaṃ kilesānaṃ dūrībhāvato. Tathā hi vuttaṃ ‘‘sammā paṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti (dha. pa. 43) ‘‘katapuññosi tvaṃ, ānanda, padhānamanuyuñja, khippaṃ hohisi anāsavo’’ti (dī. ni. 2.207) ca. Purimacakkadvayasiddhiyā payogasuddhi. Patirūpadesavāsena hi sappurisūpanissayena ca sādhūnaṃ diṭṭhānugatiāpajjanena parisuddhappayogo hoti. Tāya ca āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhi, pubbeyeva taṇhādiṭṭhisaṃkilesānaṃ visodhitattā payogasuddhiyā āgamabyattisiddhi. Suparisuddhakāyavacīpayogo hi vippaṭisārābhāvato avikkhittacitto pariyattiyaṃ visārado hoti. Iti payogāsayasuddhassa āgamādhigamasampannassa vacanaṃ aruṇuggamanaṃ viya sūriyassa udayato yonisomanasikāro viya ca kusalakammassa arahati bhagavato vacanassa pubbaṅgamaṃ bhavitunti ṭhāne nidānaṃ ṭhapento evaṃ me sutantiādimāha.

    அபரோ நயோ – ஏவந்தி இமினா புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ நானப்பகாரப்படிவேத⁴தீ³பகேன வசனேன அத்தனோ அத்த²படிபா⁴னபடிஸம்பி⁴தா³ஸம்பத்திஸப்³பா⁴வங் தீ³பேதி. ஸுதந்தி இமினா ஏவங்ஸத்³த³ஸன்னிதா⁴னதோ வக்க²மானாபெக்கா²ய வா ஸோதப்³ப³பே⁴த³ப்படிவேத⁴தீ³பகேன த⁴ம்மனிருத்திபடிஸம்பி⁴தா³ஸம்பத்திஸப்³பா⁴வங் தீ³பேதி. ஏவந்தி ச இத³ங் வுத்தனயேனேவ யோனிஸோமனஸிகாரதீ³பகவசனங் பா⁴ஸமானோ ‘‘ஏதே த⁴ம்மா மயா மனஸானுபெக்கி²தா தி³ட்டி²யா ஸுப்படிவித்³தா⁴’’தி தீ³பேதி. பரியத்தித⁴ம்மோ ஹி ‘‘இத⁴ ஸீலங் கதி²தங், இத⁴ ஸமாதி⁴, இத⁴ பஞ்ஞா, எத்தகா எத்த² அனுஸந்தி⁴யோ’’திஆதி³னா நயேன மனஸா அனுபெக்கி²தோ அனுஸ்ஸவாகாரபரிவிதக்கஸஹிதாய த⁴ம்மனிஜ்ஜா²னக்க²ந்திபூ⁴தாய ஞாதபரிஞ்ஞாஸங்கா²தாய வா தி³ட்டி²யா தத்த² தத்த² வுத்தரூபாரூபத⁴ம்மே ‘‘இதி ரூபங், எத்தகங் ரூப’’ந்திஆதி³னா நயேன ஸுட்டு² வவத்த²பெத்வா படிவித்³தோ⁴ அத்தனோ ச பரேஸஞ்ச ஹிதஸுகா²வஹோ ஹோதீதி. ஸுதந்தி இத³ங் ஸவனயோக³தீ³பகவசனங் பா⁴ஸமானோ ‘‘ப³ஹூ மயா த⁴ம்மா ஸுதா தா⁴தா வசஸா பரிசிதா’’தி தீ³பேதி. ஸோதாவதா⁴னப்படிப³த்³தா⁴ ஹி பரியத்தித⁴ம்மஸ்ஸ ஸவனதா⁴ரணபரிசயா. தது³ப⁴யேனபி த⁴ம்மஸ்ஸ ஸ்வாக்கா²தபா⁴வேன, அத்த²ப்³யஞ்ஜனபாரிபூரிங் தீ³பெந்தோ ஸவனே ஆத³ரங் ஜனேதி. அத்த²ப்³யஞ்ஜனபரிபுண்ணஞ்ஹி த⁴ம்மங் ஆத³ரேன அஸ்ஸுணந்தோ மஹதா ஹிதா பரிபா³ஹிரோ ஹோதீதி ஆத³ரங் ஜனெத்வா ஸக்கச்சங் த⁴ம்மோ ஸோதப்³போ³.

    Aparo nayo – evanti iminā pubbe vuttanayeneva nānappakārappaṭivedhadīpakena vacanena attano atthapaṭibhānapaṭisambhidāsampattisabbhāvaṃ dīpeti. Sutanti iminā evaṃsaddasannidhānato vakkhamānāpekkhāya vā sotabbabhedappaṭivedhadīpakena dhammaniruttipaṭisambhidāsampattisabbhāvaṃ dīpeti. Evanti ca idaṃ vuttanayeneva yonisomanasikāradīpakavacanaṃ bhāsamāno ‘‘ete dhammā mayā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā’’ti dīpeti. Pariyattidhammo hi ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā, ettakā ettha anusandhiyo’’tiādinā nayena manasā anupekkhito anussavākāraparivitakkasahitāya dhammanijjhānakkhantibhūtāya ñātapariññāsaṅkhātāya vā diṭṭhiyā tattha tattha vuttarūpārūpadhamme ‘‘iti rūpaṃ, ettakaṃ rūpa’’ntiādinā nayena suṭṭhu vavatthapetvā paṭividdho attano ca paresañca hitasukhāvaho hotīti. Sutanti idaṃ savanayogadīpakavacanaṃ bhāsamāno ‘‘bahū mayā dhammā sutā dhātā vacasā paricitā’’ti dīpeti. Sotāvadhānappaṭibaddhā hi pariyattidhammassa savanadhāraṇaparicayā. Tadubhayenapi dhammassa svākkhātabhāvena, atthabyañjanapāripūriṃ dīpento savane ādaraṃ janeti. Atthabyañjanaparipuṇṇañhi dhammaṃ ādarena assuṇanto mahatā hitā paribāhiro hotīti ādaraṃ janetvā sakkaccaṃ dhammo sotabbo.

    ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்தி இமினா பன ஸகலேன வசனேன ஆயஸ்மா ஆனந்தோ³ ததா²க³தப்பவேதி³தங் த⁴ம்மங் அத்தனோ அத³ஹந்தோ அஸப்புரிஸபூ⁴மிங் அதிக்கமதி, ஸாவகத்தங் படிஜானந்தோ ஸப்புரிஸபூ⁴மிங் ஓக்கமதி. ததா² அஸத்³த⁴ம்மா சித்தங் வுட்டா²பேதி, ஸத்³த⁴ம்மே சித்தங் பதிட்டா²பேதி. ‘‘கேவலங் ஸுதமேவேதங் மயா, தஸ்ஸேவ பன ப⁴க³வதோ வசன’’ந்தி தீ³பெந்தோ அத்தானங் பரிமோசேதி, ஸத்தா²ரங் அபதி³ஸதி, ஜினவசனங் அப்பேதி, த⁴ம்மனெத்திங் பதிட்டா²பேதி.

    ‘‘Evaṃme suta’’nti iminā pana sakalena vacanena āyasmā ānando tathāgatappaveditaṃ dhammaṃ attano adahanto asappurisabhūmiṃ atikkamati, sāvakattaṃ paṭijānanto sappurisabhūmiṃ okkamati. Tathā asaddhammā cittaṃ vuṭṭhāpeti, saddhamme cittaṃ patiṭṭhāpeti. ‘‘Kevalaṃ sutamevetaṃ mayā, tasseva pana bhagavato vacana’’nti dīpento attānaṃ parimoceti, satthāraṃ apadisati, jinavacanaṃ appeti, dhammanettiṃ patiṭṭhāpeti.

    அபிச ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்தி அத்தனா உப்பாதி³தபா⁴வங் அப்படிஜானந்தோ புரிமஸ்ஸவனங் விவரந்தோ ‘‘ஸம்முகா² படிக்³க³ஹிதமித³ங் மயா தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ சதுவேஸாரஜ்ஜவிஸாரத³ஸ்ஸ த³ஸப³லத⁴ரஸ்ஸ ஆஸப⁴ட்டா²னட்டா²யினோ ஸீஹனாத³னாதி³னோ ஸப்³ப³ஸத்துத்தமஸ்ஸ த⁴ம்மிஸ்ஸரஸ்ஸ த⁴ம்மராஜஸ்ஸ த⁴ம்மாதி⁴பதினோ த⁴ம்மதீ³பஸ்ஸ த⁴ம்மஸரணஸ்ஸ ஸத்³த⁴ம்மவரசக்கவத்தினோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ, ந எத்த² அத்தே² வா த⁴ம்மே வா பதே³ வா ப்³யஞ்ஜனே வா கங்கா² வா விமதி வா கத்தப்³பா³’’தி ஸப்³ப³தே³வமனுஸ்ஸானங் இமஸ்மிங் த⁴ம்மே அஸ்ஸத்³தி⁴யங் வினாஸேதி, ஸத்³தா⁴ஸம்பத³ங் உப்பாதே³தி. தேனேதங் வுச்சதி –

    Apica ‘‘evaṃ me suta’’nti attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimassavanaṃ vivaranto ‘‘sammukhā paṭiggahitamidaṃ mayā tassa bhagavato catuvesārajjavisāradassa dasabaladharassa āsabhaṭṭhānaṭṭhāyino sīhanādanādino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarājassa dhammādhipatino dhammadīpassa dhammasaraṇassa saddhammavaracakkavattino sammāsambuddhassa, na ettha atthe vā dhamme vā pade vā byañjane vā kaṅkhā vā vimati vā kattabbā’’ti sabbadevamanussānaṃ imasmiṃ dhamme assaddhiyaṃ vināseti, saddhāsampadaṃ uppādeti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘வினாஸயதி அஸ்ஸத்³த⁴ங், ஸத்³த⁴ங் வட்³டே⁴தி ஸாஸனே;

    ‘‘Vināsayati assaddhaṃ, saddhaṃ vaḍḍheti sāsane;

    ஏவங் மே ஸுதமிச்சேவங், வத³ங் கோ³தமஸாவகோ’’தி.

    Evaṃ me sutamiccevaṃ, vadaṃ gotamasāvako’’ti.

    ஏகந்தி க³ணனபரிச்சே²த³னித்³தே³ஸோ. அயஞ்ஹி ஏகஸத்³தோ³ அஞ்ஞஸெட்டா²ஸஹாயஸங்க்²யாதீ³ஸு தி³ஸ்ஸதி. ததா² ஹி அயங் ‘‘ஸஸ்ஸதோ அத்தா ச லோகோ ச, இத³மேவ ஸச்சங் மோக⁴மஞ்ஞந்தி இத்தே²கே அபி⁴வத³ந்தீ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 3.27; உதா³॰ 55) அஞ்ஞே தி³ஸ்ஸதி. ‘‘சேதஸோ ஏகோதி³பா⁴வ’’ந்திஆதீ³ஸு (பாரா॰ 11; தீ³॰ நி॰ 1.228) ஸெட்டே². ‘‘ஏகோ வூபகட்டோ²’’திஆதீ³ஸு (சூளவ॰ 445; தீ³॰ நி॰ 1.405) அஸஹாயே. ‘‘ஏகோவ கோ², பி⁴க்க²வே, க²ணோ ச ஸமயோ ச ப்³ரஹ்மசரியவாஸாயா’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 8.29) ஸங்க்²யாயங், இதா⁴பி ஸங்க்²யாயமேவ த³ட்ட²ப்³போ³. தேன வுத்தங் – ‘‘ஏகந்தி க³ணனபரிச்சே²த³னித்³தே³ஸோ’’தி.

    Ekanti gaṇanaparicchedaniddeso. Ayañhi ekasaddo aññaseṭṭhāsahāyasaṅkhyādīsu dissati. Tathā hi ayaṃ ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27; udā. 55) aññe dissati. ‘‘Cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (pārā. 11; dī. ni. 1.228) seṭṭhe. ‘‘Eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (cūḷava. 445; dī. ni. 1.405) asahāye. ‘‘Ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29) saṅkhyāyaṃ, idhāpi saṅkhyāyameva daṭṭhabbo. Tena vuttaṃ – ‘‘ekanti gaṇanaparicchedaniddeso’’ti.

    ஸமயந்தி பரிச்சி²ன்னநித்³தே³ஸோ. ஏகங் ஸமயந்தி அனியமிதபரிதீ³பனங். தத்த² ஸமயஸத்³தோ³ –

    Samayanti paricchinnaniddeso. Ekaṃ samayanti aniyamitaparidīpanaṃ. Tattha samayasaddo –

    ‘‘ஸமவாயே க²ணே காலே, ஸமூஹே ஹேதுதி³ட்டி²ஸு;

    ‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;

    படிலாபே⁴ பஹானே ச, படிவேதே⁴ ச தி³ஸ்ஸதி’’.

    Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissati’’.

    ததா² ஹிஸ்ஸ ‘‘அப்பேவ நாம ஸ்வேபி உபஸங்கமெய்யாம காலஞ்ச ஸமயஞ்ச உபாதா³யா’’தி ஏவமாதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.447) ஸமவாயோ அத்தோ², யுத்தகாலஞ்ச பச்சயஸாமக்³கி³ஞ்ச லபி⁴த்வாதி ஹி அதி⁴ப்பாயோ, தஸ்மா பச்சயஸமவாயோதி வேதி³தப்³போ³ . ‘‘ஏகோவ கோ², பி⁴க்க²வே, க²ணோ ச ஸமயோ ச ப்³ரஹ்மசரியவாஸாயா’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 8.29) க²ணோ, ஓகாஸோதி அத்தோ². ததா²க³துப்பாதா³தி³கோ ஹி மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியஸ்ஸ ஓகாஸோ தப்பச்சயப்படிலாப⁴ஹேதுத்தா, க²ணோ ஏவ ச ஸமயோ, யோ க²ணோதி ச ஸமயோதி ச வுச்சதி, ஸோ ஏகோ யேவாதி ஹி அத்தோ². ‘‘உண்ஹஸமயோ பரிளாஹஸமயோ’’திஆதீ³ஸு (பாசி॰ 358) காலோ. ‘‘மஹாஸமயோ பவனஸ்மி’’ந்திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 2.332) ஸமூஹோ. மஹாஸமயோதி ஹி பி⁴க்கூ²னங் தே³வதானஞ்ச மஹாஸன்னிபாதோதி அத்தோ². ‘‘ஸமயோபி கோ² தே, ப⁴த்³தா³லி, அப்படிவித்³தோ⁴ அஹோஸி, ப⁴க³வா கோ² ஸாவத்தி²யங் விஹரதி, ப⁴க³வாபி மங் ஜானிஸ்ஸதி ‘ப⁴த்³தா³லி நாம பி⁴க்கு² ஸத்து²ஸாஸனே ஸிக்கா²ய ந பரிபூரகாரீ’தி, அயம்பி கோ² தே, ப⁴த்³தா³லி, ஸமயோ அப்படிவித்³தோ⁴ அஹோஸீ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 2.135) ஹேது. ஸிக்கா²பத³ஸ்ஸ காரணஞ்ஹி இத⁴ ஸமயோதி அதி⁴ப்பேதங். ‘‘தேன கோ² பன ஸமயேன உக்³கா³ஹமானோ பரிப்³பா³ஜகோ ஸமணமுண்டி³காபுத்தோ ஸமயப்பவாத³கே திந்து³காசீரே ஏகஸாலகே மல்லிகாய ஆராமே படிவஸதீ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 2.260) தி³ட்டி². தத்த² ஹி நிஸின்னா தித்தி²யா அத்தனோ அத்தனோ தி³ட்டி²ஸங்கா²தங் ஸமயங் பவத³ந்தீதி ஸோ பரிப்³பா³ஜகாராமோ ‘‘ஸமயப்பவாத³கோ’’தி வுச்சதி.

    Tathā hissa ‘‘appeva nāma svepi upasaṅkameyyāma kālañca samayañca upādāyā’’ti evamādīsu (dī. ni. 1.447) samavāyo attho, yuttakālañca paccayasāmaggiñca labhitvāti hi adhippāyo, tasmā paccayasamavāyoti veditabbo . ‘‘Ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29) khaṇo, okāsoti attho. Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayappaṭilābhahetuttā, khaṇo eva ca samayo, yo khaṇoti ca samayoti ca vuccati, so eko yevāti hi attho. ‘‘Uṇhasamayo pariḷāhasamayo’’tiādīsu (pāci. 358) kālo. ‘‘Mahāsamayo pavanasmi’’ntiādīsu (dī. ni. 2.332) samūho. Mahāsamayoti hi bhikkhūnaṃ devatānañca mahāsannipātoti attho. ‘‘Samayopi kho te, bhaddāli, appaṭividdho ahosi, bhagavā kho sāvatthiyaṃ viharati, bhagavāpi maṃ jānissati ‘bhaddāli nāma bhikkhu satthusāsane sikkhāya na paripūrakārī’ti, ayampi kho te, bhaddāli, samayo appaṭividdho ahosī’’tiādīsu (ma. ni. 2.135) hetu. Sikkhāpadassa kāraṇañhi idha samayoti adhippetaṃ. ‘‘Tena kho pana samayena uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme paṭivasatī’’tiādīsu (ma. ni. 2.260) diṭṭhi. Tattha hi nisinnā titthiyā attano attano diṭṭhisaṅkhātaṃ samayaṃ pavadantīti so paribbājakārāmo ‘‘samayappavādako’’ti vuccati.

    ‘‘தி³ட்டே² த⁴ம்மே ச யோ அத்தோ², யோ சத்தோ² ஸம்பராயிகோ;

    ‘‘Diṭṭhe dhamme ca yo attho, yo cattho samparāyiko;

    அத்தா²பி⁴ஸமயா தீ⁴ரோ, பண்டி³தோதி பவுச்சதீ’’தி. (ஸங்॰ நி॰ 1.129) –

    Atthābhisamayā dhīro, paṇḍitoti pavuccatī’’ti. (saṃ. ni. 1.129) –

    ஆதீ³ஸு படிலாபோ⁴. அத்தா²பி⁴ஸமயாதி ஹி அத்த²ஸ்ஸ அதி⁴க³மாதி அத்தோ². ‘‘ஸம்மா மானாபி⁴ஸமயா அந்தமகாஸி து³க்க²ஸ்ஸா’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.28) பஹானங். அதி⁴கரணங் ஸமயங் வூபஸமனங் அபக³மோதி அபி⁴ஸமயோ பஹானங். ‘‘து³க்க²ஸ்ஸ பீளனட்டோ² ஸங்க²தட்டோ² ஸந்தாபட்டோ² விபரிணாமட்டோ² அபி⁴ஸமயட்டோ²’’திஆதீ³ஸு (படி॰ ம॰ 2.8) படிவேதோ⁴ . படிவேதோ⁴தி ஹி அபி⁴ஸமேதப்³ப³தோ அபி⁴ஸமயோ, அபி⁴ஸமயோவ அத்தோ² அபி⁴ஸமயட்டோ²தி பீளனாதீ³னி அபி⁴ஸமேதப்³ப³பா⁴வேன ஏகீபா⁴வங் உபனெத்வா வுத்தானி, அபி⁴ஸமயஸ்ஸ வா படிவேத⁴ஸ்ஸ விஸயபூ⁴தோ அத்தோ² அபி⁴ஸமயட்டோ²தி தானேவ ததா² ஏகந்தேன வுத்தானி. தத்த² பீளனங் து³க்க²ஸச்சஸ்ஸ தங்ஸமங்கி³னோ ஹிங்ஸனங் அவிப்பா²ரிகதாகரணங். ஸந்தாபோ து³க்க²து³க்க²தாதி³வஸேன ஸந்தப்பனங் பரித³ஹனங்.

    Ādīsu paṭilābho. Atthābhisamayāti hi atthassa adhigamāti attho. ‘‘Sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassā’’tiādīsu (ma. ni. 1.28) pahānaṃ. Adhikaraṇaṃ samayaṃ vūpasamanaṃ apagamoti abhisamayo pahānaṃ. ‘‘Dukkhassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho vipariṇāmaṭṭho abhisamayaṭṭho’’tiādīsu (paṭi. ma. 2.8) paṭivedho . Paṭivedhoti hi abhisametabbato abhisamayo, abhisamayova attho abhisamayaṭṭhoti pīḷanādīni abhisametabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā vuttāni, abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūto attho abhisamayaṭṭhoti tāneva tathā ekantena vuttāni. Tattha pīḷanaṃ dukkhasaccassa taṃsamaṅgino hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ. Santāpo dukkhadukkhatādivasena santappanaṃ paridahanaṃ.

    எத்த² ச ஸஹகாரீகாரணஸன்னிஜ்ஜ²ங் ஸமேதி ஸமவேதீதி ஸமவாயோ ஸமயோ. ஸமேதி ஸமாக³ச்ச²தி எத்த² மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியங் ததா³தா⁴ரபுக்³க³லேஹீதி க²ணோ ஸமயோ. ஸமேதி எத்த² ஏதேன வா ஸங்க³ச்ச²தி ஸத்தோ ஸபா⁴வத⁴ம்மோ வா உப்பாதா³தீ³ஹி ஸஹஜாதாதீ³ஹி வாதி காலோ ஸமயோ. த⁴ம்மப்பவத்திமத்ததாய அத்த²தோ அபூ⁴தோபி ஹி காலோ த⁴ம்மப்பவத்தியா அதி⁴கரணங் கரணங் விய ச கப்பனாமத்தஸித்³தே⁴னானுரூபேன வோஹரீயதீதி. ஸமங், ஸஹ வா அவயவானங் அயனங் பவத்தி அவட்டா²னந்தி ஸமூஹோ ஸமயோ யதா² ஸமுதா³யோதி. அவயவஸஹாவட்டா²னமேவ ஹி ஸமூஹோ. அவஸேஸபச்சயானங் ஸமாக³மே ஸதி ஏதி ப²லமேதஸ்மா உப்பஜ்ஜதி பவத்ததீதி ஸமயோ ஹேது யதா² ஸமுத³யோதி. ஸமேதி ஸங்யோஜனபா⁴வதோ ஸம்ப³ந்தோ⁴ ஏதி அத்தனோ விஸயே பவத்ததி, த³ள்ஹக்³க³ஹணபா⁴வதோ வா ஸங்யுத்தா அயந்தி பவத்தந்தி ஸத்தா யதா²பி⁴னிவேஸங் ஏதேனாதி ஸமயோ தி³ட்டி². தி³ட்டி²ஸங்யோஜனேன ஹி ஸத்தா அதிவிய ப³ஜ்ஜ²ந்தீதி. ஸமிதி ஸங்க³தி ஸமோதா⁴னந்தி ஸமயோ படிலாபோ⁴. ஸமயனங் உபஸமயனங் அபக³மோதி ஸமயோ பஹானங். ஸமுச்சே²த³ப்பஹானபா⁴வதோ பன அதி⁴கோ ஸமயோதி அபி⁴ஸமயோ யதா² அபி⁴த⁴ம்மோதி. அபி⁴முக²ங் ஞாணேன ஸம்மா ஏதப்³போ³ அபி⁴ஸமேதப்³போ³தி அபி⁴ஸமயோ, த⁴ம்மானங் அவிபரீதஸபா⁴வோ. அபி⁴முக²பா⁴வேன ஸம்மா ஏதி க³ச்ச²தி பு³ஜ்ஜ²தீதி அபி⁴ஸமயோ, த⁴ம்மானங் யதா²பூ⁴தஸபா⁴வாவபோ³தோ⁴. ஏவங் தஸ்மிங் தஸ்மிங் அத்தே² ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ பவத்தி வேதி³தப்³பா³.

    Ettha ca sahakārīkāraṇasannijjhaṃ sameti samavetīti samavāyo samayo. Sameti samāgacchati ettha maggabrahmacariyaṃ tadādhārapuggalehīti khaṇo samayo. Sameti ettha etena vā saṃgacchati satto sabhāvadhammo vā uppādādīhi sahajātādīhi vāti kālo samayo. Dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ karaṇaṃ viya ca kappanāmattasiddhenānurūpena voharīyatīti. Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samūho samayo yathā samudāyoti. Avayavasahāvaṭṭhānameva hi samūho. Avasesapaccayānaṃ samāgame sati eti phalametasmā uppajjati pavattatīti samayo hetu yathā samudayoti. Sameti saṃyojanabhāvato sambandho eti attano visaye pavattati, daḷhaggahaṇabhāvato vā saṃyuttā ayanti pavattanti sattā yathābhinivesaṃ etenāti samayo diṭṭhi. Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhantīti. Samiti saṅgati samodhānanti samayo paṭilābho. Samayanaṃ upasamayanaṃ apagamoti samayo pahānaṃ. Samucchedappahānabhāvato pana adhiko samayoti abhisamayo yathā abhidhammoti. Abhimukhaṃ ñāṇena sammā etabbo abhisametabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparītasabhāvo. Abhimukhabhāvena sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ yathābhūtasabhāvāvabodho. Evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe samayasaddassa pavatti veditabbā.

    ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ அத்து²த்³தா⁴ரே அபி⁴ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ க³ஹணே காரணங் வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³ப³ங். இத⁴ பனஸ்ஸ காலோ அத்தோ² ஸமவாயாதீ³னங் அஸம்ப⁴வதோ. தே³ஸதே³ஸகபரிஸா விய ஹி தே³ஸனாய நிதா³னபா⁴வே காலோ ஏவ இச்சி²தப்³போ³தி. யஸ்மா பனெத்த² ஸமயோதி காலோ அதி⁴ப்பேதோ, தஸ்மா ஸங்வச்ச²ரஉதுமாஸத்³த⁴மாஸரத்திதி³வஸபுப்³ப³ண்ஹமஜ்ஜ²ன்ஹிகஸாயன்ஹபட²மயாம- மஜ்ஜி²மயாமபச்சி²மயாமமுஹுத்தாதீ³ஸு காலபே⁴த³பூ⁴தேஸு ஸமயேஸு ஏகங் ஸமயந்தி தீ³பேதி.

    Samayasaddassa atthuddhāre abhisamayasaddassa gahaṇe kāraṇaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Idha panassa kālo attho samavāyādīnaṃ asambhavato. Desadesakaparisā viya hi desanāya nidānabhāve kālo eva icchitabboti. Yasmā panettha samayoti kālo adhippeto, tasmā saṃvaccharautumāsaddhamāsarattidivasapubbaṇhamajjhanhikasāyanhapaṭhamayāma- majjhimayāmapacchimayāmamuhuttādīsu kālabhedabhūtesu samayesu ekaṃ samayanti dīpeti.

    கஸ்மா பனெத்த² அனியமிதவஸேனேவ காலோ நித்³தி³ட்டோ², ந உதுஸங்வச்ச²ராதி³வஸேன நியமெத்வா நித்³தி³ட்டோ²தி சே? கிஞ்சாபி ஏதேஸு ஸங்வச்ச²ராதீ³ஸு ஸமயேஸு யங் யங் ஸுத்தங் யஸ்மிங் யஸ்மிங் ஸங்வச்ச²ரே உதும்ஹி மாஸே பக்கே² ரத்திபா⁴கே³ தி³வஸபா⁴கே³ வா வுத்தங், ஸப்³ப³ம்பி தங் தே²ரஸ்ஸ ஸுவிதி³தங் ஸுவவத்தா²பிதங் பஞ்ஞாய. யஸ்மா பன ‘‘ஏவங் மே ஸுதங் அஸுகஸங்வச்ச²ரே அஸுகஉதும்ஹி அஸுகமாஸே அஸுகபக்கே² அஸுகரத்திபா⁴கே³ அஸுகதி³வஸபா⁴கே³ வா’’தி ஏவங் வுத்தே ந ஸக்கா ஸுகே²ன தா⁴ரேதுங் வா உத்³தி³ஸிதுங் வா உத்³தி³ஸாபேதுங் வா, ப³ஹு ச வத்தப்³ப³ங் ஹோதி, தஸ்மா ஏகேனேவ பதே³ன தமத்த²ங் ஸமோதா⁴னெத்வா ‘‘ஏகங் ஸமய’’ந்தி ஆஹ.

    Kasmā panettha aniyamitavaseneva kālo niddiṭṭho, na utusaṃvaccharādivasena niyametvā niddiṭṭhoti ce? Kiñcāpi etesu saṃvaccharādīsu samayesu yaṃ yaṃ suttaṃ yasmiṃ yasmiṃ saṃvacchare utumhi māse pakkhe rattibhāge divasabhāge vā vuttaṃ, sabbampi taṃ therassa suviditaṃ suvavatthāpitaṃ paññāya. Yasmā pana ‘‘evaṃ me sutaṃ asukasaṃvacchare asukautumhi asukamāse asukapakkhe asukarattibhāge asukadivasabhāge vā’’ti evaṃ vutte na sakkā sukhena dhāretuṃ vā uddisituṃ vā uddisāpetuṃ vā, bahu ca vattabbaṃ hoti, tasmā ekeneva padena tamatthaṃ samodhānetvā ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.

    யே வா இமே க³ப்³போ⁴க்கந்திஸமயோ ஜாதிஸமயோ ஸங்வேக³ஸமயோ அபி⁴னிக்க²மனஸமயோ து³க்கரகாரிகஸமயோ மாரவிஜயஸமயோ அபி⁴ஸம்போ³தி⁴ஸமயோ தி³ட்ட²த⁴ம்மஸுக²விஹாரஸமயோ தே³ஸனாஸமயோ பரினிப்³பா³னஸமயோதி ஏவமாத³யோ ப⁴க³வதோ தே³வமனுஸ்ஸேஸு அதிவிய பகாஸா அனேககாலப்பபே⁴தா³ ஏவ ஸமயா, தேஸு ஸமயேஸு தே³ஸனாஸமயஸங்கா²தங் ஏகங் ஸமயந்தி தீ³பேதி. யோ வாயங் ஞாணகருணாகிச்சஸமயேஸு கருணாகிச்சஸமயோ, அத்தஹிதபரஹிதப்படிபத்திஸமயேஸு பரஹிதப்படிபத்திஸமயோ, ஸன்னிபதிதானங் கரணீயத்³வயஸமயேஸு த⁴ம்மகதா²ஸமயோ, தே³ஸனாபடிபத்திஸமயேஸு தே³ஸனாஸமயோ, தேஸு ஸமயேஸு அஞ்ஞதரஸமயங் ஸந்தா⁴ய ‘‘ஏகங் ஸமய’’ந்தி ஆஹ.

    Ye vā ime gabbhokkantisamayo jātisamayo saṃvegasamayo abhinikkhamanasamayo dukkarakārikasamayo māravijayasamayo abhisambodhisamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo desanāsamayo parinibbānasamayoti evamādayo bhagavato devamanussesu ativiya pakāsā anekakālappabhedā eva samayā, tesu samayesu desanāsamayasaṅkhātaṃ ekaṃ samayanti dīpeti. Yo vāyaṃ ñāṇakaruṇākiccasamayesu karuṇākiccasamayo, attahitaparahitappaṭipattisamayesu parahitappaṭipattisamayo, sannipatitānaṃ karaṇīyadvayasamayesu dhammakathāsamayo, desanāpaṭipattisamayesu desanāsamayo, tesu samayesu aññatarasamayaṃ sandhāya ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.

    கஸ்மா பனெத்த² யதா² அபி⁴த⁴ம்மே ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதீ’’தி (த⁴॰ ஸ॰ 1) ச இதோ அஞ்ஞேஸு ஸுத்தபதே³ஸு ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே, பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு² விவிச்சேவ காமேஹி விவிச்ச அகுஸலேஹி த⁴ம்மேஹீ’’தி (அ॰ நி॰ 4.200) ச பு⁴ம்மவசனேன நித்³தே³ஸோ கதோ, வினயே ச ‘‘தேன ஸமயேன பு³த்³தோ⁴ ப⁴க³வா’’தி (பாரா॰ 1) கரணவசனேன நித்³தே³ஸோ கதோ, ததா² அகத்வா ‘‘ஏகங் ஸமய’’ந்தி அச்சந்தஸங்யோக³த்தே² உபயோக³வசனேன நித்³தே³ஸோ கதோதி? தத்த² ததா², இத⁴ ச அஞ்ஞதா² அத்த²ஸம்ப⁴வதோ. தத்த² ஹி அபி⁴த⁴ம்மே இதோ அஞ்ஞேஸு ச ஸுத்தந்தேஸு ஆதா⁴ரவிஸயஸங்கா²தோ அதி⁴கரணத்தோ² கிரியாய கிரியந்தரலக்க²ணஸங்கா²தோ பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணத்தோ² ச ஸம்ப⁴வதீதி. அதி⁴கரணஞ்ஹி காலத்தோ² ஸமூஹத்தோ² ச ஸமயோ தத்த² வுத்தானங் ப²ஸ்ஸாதி³த⁴ம்மானங், ததா² காலோ ஸபா⁴வத⁴ம்மப்பவத்திமத்ததாய பரமத்த²தோ அவிஜ்ஜமானோபி ஆதா⁴ரபா⁴வேன பஞ்ஞாதோ தங்க²ணப்பவத்தானங் ததோ புப்³பே³ பரதோ ச அபா⁴வதோ யதா² ‘‘புப்³ப³ண்ஹே ஜாதோ ஸாயன்ஹே ஜாதோ’’திஆதீ³ஸு. ஸமூஹோதிபி அவயவவினிமுத்தோ பரமத்த²தோ அவிஜ்ஜமானோபி கப்பனாமத்தஸித்³தே⁴ன ரூபேன அவயவானங் ஆதா⁴ரபா⁴வேன பஞ்ஞாபீயதி, யதா² ‘‘ருக்கே² ஸாகா², யவோ யவராஸிம்ஹி ஸமுட்டி²தோ’’திஆதீ³ஸு. யஸ்மிங் காலே த⁴ம்மபுஞ்ஜே ச காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதி, தஸ்மிங்யேவ காலே த⁴ம்மபுஞ்ஜே ச ப²ஸ்ஸாத³யோபி ஹொந்தீதி அயஞ்ஹி தத்த² அத்தோ². ததா² க²ணஸமவாயஹேதுஸங்கா²தஸ்ஸ ஸமயஸ்ஸ பா⁴வேன தத்த² வுத்தானங் ப²ஸ்ஸாதி³த⁴ம்மானங் பா⁴வோ லக்கீ²யதி. யதா² ஹி ‘‘கா³வீஸு து³ய்ஹமானாஸு க³தோ, து³த்³தா⁴ஸு ஆக³தோ’’தி எத்த² கா³வீனங் தோ³ஹனகிரியாய க³மனகிரியா லக்கீ²யதி, ஏவங் இதா⁴பி யஸ்மிங் ஸமயேதி வுத்தே ச பத³த்த²ஸ்ஸ ஸத்தாவிரஹாபா⁴வதோ ஸதீதி அயமத்தோ² விஞ்ஞாயமானோ ஏவ ஹோதீதி ஸமயஸ்ஸ ஸத்தாகிரியாய சித்தஸ்ஸ உப்பாத³கிரியா ப²ஸ்ஸாதீ³னங் ப⁴வனகிரியா ச லக்கீ²யதி. ததா² யஸ்மிங் ஸமயே யஸ்மிங் நவமே க²ணே யஸ்மிங் யோனிஸோமனஸிகாராதி³ஹேதும்ஹி பச்சயஸமவாயே வா ஸதி காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதி, தஸ்மிங் ஸமயே க²ணே ஹேதும்ஹி பச்சயஸமவாயே ச ப²ஸ்ஸாத³யோபி ஹொந்தீதி. தஸ்மா தத³த்த²ஜோதனத்த²ங் பு⁴ம்மவசனேன நித்³தே³ஸோ கதோ.

    Kasmā panettha yathā abhidhamme ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’ti (dha. sa. 1) ca ito aññesu suttapadesu ‘‘yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī’’ti (a. ni. 4.200) ca bhummavacanena niddeso kato, vinaye ca ‘‘tena samayena buddho bhagavā’’ti (pārā. 1) karaṇavacanena niddeso kato, tathā akatvā ‘‘ekaṃ samaya’’nti accantasaṃyogatthe upayogavacanena niddeso katoti? Tattha tathā, idha ca aññathā atthasambhavato. Tattha hi abhidhamme ito aññesu ca suttantesu ādhāravisayasaṅkhāto adhikaraṇattho kiriyāya kiriyantaralakkhaṇasaṅkhāto bhāvenabhāvalakkhaṇattho ca sambhavatīti. Adhikaraṇañhi kālattho samūhattho ca samayo tattha vuttānaṃ phassādidhammānaṃ, tathā kālo sabhāvadhammappavattimattatāya paramatthato avijjamānopi ādhārabhāvena paññāto taṅkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvato yathā ‘‘pubbaṇhe jāto sāyanhe jāto’’tiādīsu. Samūhotipi avayavavinimutto paramatthato avijjamānopi kappanāmattasiddhena rūpena avayavānaṃ ādhārabhāvena paññāpīyati, yathā ‘‘rukkhe sākhā, yavo yavarāsimhi samuṭṭhito’’tiādīsu. Yasmiṃ kāle dhammapuñje ca kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva kāle dhammapuñje ca phassādayopi hontīti ayañhi tattha attho. Tathā khaṇasamavāyahetusaṅkhātassa samayassa bhāvena tattha vuttānaṃ phassādidhammānaṃ bhāvo lakkhīyati. Yathā hi ‘‘gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgato’’ti ettha gāvīnaṃ dohanakiriyāya gamanakiriyā lakkhīyati, evaṃ idhāpi yasmiṃ samayeti vutte ca padatthassa sattāvirahābhāvato satīti ayamattho viññāyamāno eva hotīti samayassa sattākiriyāya cittassa uppādakiriyā phassādīnaṃ bhavanakiriyā ca lakkhīyati. Tathā yasmiṃ samaye yasmiṃ navame khaṇe yasmiṃ yonisomanasikārādihetumhi paccayasamavāye vā sati kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃ samaye khaṇe hetumhi paccayasamavāye ca phassādayopi hontīti. Tasmā tadatthajotanatthaṃ bhummavacanena niddeso kato.

    வினயே ச ‘‘அன்னேன வஸதி, அஜ்ஜே²னேன வஸதீ’’திஆதீ³ஸு விய ஹேதுஅத்தோ², ‘‘ப²ரஸுனா சி²ந்த³தி, குதா³லேன க²ணதீ’’திஆதீ³ஸு விய கரணத்தோ² ச ஸம்ப⁴வதி. யோ ஹி ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்திஸமயோ த⁴ம்மஸேனாபதிஆதீ³ஹிபி து³ப்³பி³ஞ்ஞெய்யோ, தேன ஸமயேன கரணபூ⁴தேன ஹேதுபூ⁴தேன ச வீதிக்கமங் ஸுத்வா பி⁴க்கு²ஸங்க⁴ங் ஸன்னிபாதாபெத்வா ஓதிண்ணவத்து²கங் புக்³க³லங் படிபுச்சி²த்வா விக³ரஹித்வா ச தங் தங் வத்து²ங் ஓதிண்ணஸமயஸங்கா²தங் காலங் அனதிக்கமித்வா ஸிக்கா²பதா³னி பஞ்ஞாபெந்தோ ததியபாராஜிகாதீ³னங் விய ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்தியா ஹேதுங் அபெக்க²மானோ தத்த² தத்த² விஹாஸி, தஸ்மா தத³த்த²ஜோதனத்த²ங் வினயே கரணவசனேன நித்³தே³ஸோ கதோ.

    Vinaye ca ‘‘annena vasati, ajjhenena vasatī’’tiādīsu viya hetuattho, ‘‘pharasunā chindati, kudālena khaṇatī’’tiādīsu viya karaṇattho ca sambhavati. Yo hi sikkhāpadapaññattisamayo dhammasenāpatiādīhipi dubbiññeyyo, tena samayena karaṇabhūtena hetubhūtena ca vītikkamaṃ sutvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā otiṇṇavatthukaṃ puggalaṃ paṭipucchitvā vigarahitvā ca taṃ taṃ vatthuṃ otiṇṇasamayasaṅkhātaṃ kālaṃ anatikkamitvā sikkhāpadāni paññāpento tatiyapārājikādīnaṃ viya sikkhāpadapaññattiyā hetuṃ apekkhamāno tattha tattha vihāsi, tasmā tadatthajotanatthaṃ vinaye karaṇavacanena niddeso kato.

    இத⁴ பன அஞ்ஞஸ்மிஞ்ச ஏவங்ஜாதிகே அச்சந்தஸங்யோக³த்தோ² ஸம்ப⁴வதி. யஸ்மிஞ்ஹி ஸமயே ஸஹ ஸமுட்டா²னஹேதுனா இத³ங் உதா³னங் உப்பன்னங், அச்சந்தமேவ தங் ஸமயங் அரியவிஹாரபுப்³ப³ங்க³மாய த⁴ம்மபச்சவெக்க²ணாய ப⁴க³வா விஹாஸி, தஸ்மா ‘‘மாஸங் அஜ்ஜே²தீ’’திஆதீ³ஸு விய உபயோக³த்த²ஜோதனத்த²ங் இத⁴ உபயோக³வசனேன நித்³தே³ஸோ கதோ. தேனேதங் வுச்சதி –

    Idha pana aññasmiñca evaṃjātike accantasaṃyogattho sambhavati. Yasmiñhi samaye saha samuṭṭhānahetunā idaṃ udānaṃ uppannaṃ, accantameva taṃ samayaṃ ariyavihārapubbaṅgamāya dhammapaccavekkhaṇāya bhagavā vihāsi, tasmā ‘‘māsaṃ ajjhetī’’tiādīsu viya upayogatthajotanatthaṃ idha upayogavacanena niddeso kato. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘தங் தங் அத்த²மபெக்கி²த்வா, பு⁴ம்மேன கரணேன ச;

    ‘‘Taṃ taṃ atthamapekkhitvā, bhummena karaṇena ca;

    அஞ்ஞத்ர ஸமயோ வுத்தோ, உபயோகே³ன ஸோ இதா⁴’’தி.

    Aññatra samayo vutto, upayogena so idhā’’ti.

    போராணா பன வண்ணயந்தி – ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே’’தி வா ‘‘தேன ஸமயேனா’’தி வா ‘‘ஏகங் ஸமய’’ந்தி வா அபி⁴லாபமத்தபே⁴தோ³ ஏஸ நித்³தே³ஸோ, ஸப்³ப³த்த² பு⁴ம்மமேவ அத்தோ²தி. தஸ்மா ‘‘ஏகங் ஸமய’’ந்தி வுத்தேபி ஏகஸ்மிங் ஸமயேதி அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

    Porāṇā pana vaṇṇayanti – ‘‘yasmiṃ samaye’’ti vā ‘‘tena samayenā’’ti vā ‘‘ekaṃ samaya’’nti vā abhilāpamattabhedo esa niddeso, sabbattha bhummameva atthoti. Tasmā ‘‘ekaṃ samaya’’nti vuttepi ekasmiṃ samayeti attho veditabbo.

    ப⁴க³வாதி க³ரு. க³ருஞ்ஹி லோகே ‘‘ப⁴க³வா’’தி வத³ந்தி. அயஞ்ச ஸப்³ப³கு³ணவிஸிட்ட²தாய ஸப்³ப³ஸத்தானங் க³ரு, தஸ்மா ப⁴க³வாதி வேதி³தப்³போ³. போராணேஹிபி வுத்தங் –

    Bhagavāti garu. Garuñhi loke ‘‘bhagavā’’ti vadanti. Ayañca sabbaguṇavisiṭṭhatāya sabbasattānaṃ garu, tasmā bhagavāti veditabbo. Porāṇehipi vuttaṃ –

    ‘‘ப⁴க³வாதி வசனங் ஸெட்ட²ங், ப⁴க³வாதி வசனமுத்தமங்;

    ‘‘Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhaṃ, bhagavāti vacanamuttamaṃ;

    க³ரு கா³ரவயுத்தோ ஸோ, ப⁴க³வா தேன வுச்சதீ’’தி.

    Garu gāravayutto so, bhagavā tena vuccatī’’ti.

    தத்த² ஸெட்ட²வாசகவசனங் ஸெட்ட²ந்தி வுத்தங் ஸெட்ட²கு³ணஸஹசரணதோ. அத² வா வுச்சதீதி வசனங், அத்தோ². ப⁴க³வாதி வசனங் ஸெட்ட²ந்தி ப⁴க³வாதி இமினா வசனேன வசனீயோ யோ அத்தோ², ஸோ ஸெட்டோ²தி அத்தோ². ப⁴க³வாதி வசனமுத்தமந்தி எத்தா²பி வுத்தனயேனேவ அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. கா³ரவயுத்தோதி க³ருபா⁴வயுத்தோ க³ருகு³ணயோக³தோ விஸேஸக³ருகரணாரஹதாய வா கா³ரவயுத்தோ. ஏவங் கு³ணவிஸிட்ட²ஸத்துத்தமக³ருகா³ரவாதி⁴வசனங் ப⁴க³வாதி இத³ங் வசனந்தி வேதி³தப்³ப³ங். அபிச –

    Tattha seṭṭhavācakavacanaṃ seṭṭhanti vuttaṃ seṭṭhaguṇasahacaraṇato. Atha vā vuccatīti vacanaṃ, attho. Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhanti bhagavāti iminā vacanena vacanīyo yo attho, so seṭṭhoti attho. Bhagavāti vacanamuttamanti etthāpi vuttanayeneva attho veditabbo. Gāravayuttoti garubhāvayutto garuguṇayogato visesagarukaraṇārahatāya vā gāravayutto. Evaṃ guṇavisiṭṭhasattuttamagarugāravādhivacanaṃ bhagavāti idaṃ vacananti veditabbaṃ. Apica –

    ‘‘ப⁴கீ³ ப⁴ஜீ பா⁴கீ³ விப⁴த்தவா இதி,

    ‘‘Bhagī bhajī bhāgī vibhattavā iti,

    அகாஸி ப⁴க்³க³ந்தி க³ரூதி பா⁴க்³யவா;

    Akāsi bhagganti garūti bhāgyavā;

    ப³ஹூஹி ஞாயேஹி ஸுபா⁴விதத்தனோ,

    Bahūhi ñāyehi subhāvitattano,

    ப⁴வந்தகோ³ ஸோ ப⁴க³வாதி வுச்சதீ’’தி. –

    Bhavantago so bhagavāti vuccatī’’ti. –

    நித்³தே³ஸே (மஹானி॰ 84) ஆக³தனயேன –

    Niddese (mahāni. 84) āgatanayena –

    ‘‘பா⁴க்³யவா ப⁴க்³க³வா யுத்தோ, ப⁴கே³ஹி ச விப⁴த்தவா;

    ‘‘Bhāgyavā bhaggavā yutto, bhagehi ca vibhattavā;

    ப⁴த்தவா வந்தக³மனோ, ப⁴வேஸு ப⁴க³வா ததோ’’தி. –

    Bhattavā vantagamano, bhavesu bhagavā tato’’ti. –

    இமாய கா³தா²ய ச வஸேன ப⁴க³வாதி பத³ஸ்ஸ அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. ஸோ பனாயங் அத்தோ² ஸப்³பா³காரேன விஸுத்³தி⁴மக்³கே³ (விஸுத்³தி⁴॰ 1.142) வுத்தோ, தஸ்மா தத்த² வுத்தனயேனேவ விவரிதப்³போ³.

    Imāya gāthāya ca vasena bhagavāti padassa attho veditabbo. So panāyaṃ attho sabbākārena visuddhimagge (visuddhi. 1.142) vutto, tasmā tattha vuttanayeneva vivaritabbo.

    அபிச பா⁴கே³ வனி, ப⁴கே³ வா வமீதி ப⁴க³வா. ததா²க³தோ ஹி தா³னஸீலாதி³பாரமித⁴ம்மே ஜா²னவிமொக்கா²தி³உத்தரிமனுஸ்ஸத⁴ம்மே வனி ப⁴ஜி ஸேவி ப³ஹுலமகாஸி, தஸ்மா ப⁴க³வா. அத² வா தேயேவ ‘‘வேனெய்யஸத்தஸந்தானேஸு கத²ங் நு கோ² உப்பஜ்ஜெய்யு’’ந்தி வனி அபி⁴பத்த²யீதி ப⁴க³வா. அத² வா ப⁴க³ஸங்கா²தங் இஸ்ஸரியங் யஸஞ்ச வமி உக்³கி³ரி கே²ளபிண்ட³ங் விய அனபெக்கோ² ச²ட்³ட³யீதி ப⁴க³வா. ததா² ஹி ததா²க³தோ ஹத்த²க³தங் சக்கவத்திஸிரிங் தே³வலோகாதி⁴பச்சஸதி³ஸங் சாதுத்³தீ³பிஸ்ஸரியங், சக்கவத்திஸம்பத்திஸன்னிஸ்ஸயஞ்ச ஸத்தரதனஸமுஜ்ஜலங் யஸங் திணாயபி அமஞ்ஞமானோ நிரபெக்கோ² பஹாய அபி⁴னிக்க²மித்வா ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴, தஸ்மா இமே ஸிரிஆதி³கே ப⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா. அத² வா பா⁴னி நாம நக்க²த்தானி, தேஹி ஸமங் க³ச்ச²ந்தி பவத்தந்தீதி ப⁴கா³. ஸினேருயுக³ந்த⁴ரஉத்தரகுருஹிமவந்தாதி³பா⁴ஜனலோகவிஸேஸஸன்னிஸ்ஸயஸோபா⁴ கப்பட்டி²திபா⁴வதோ, தேபி ப⁴கே³ வமி, தன்னிவாஸிஸத்தாவாஸஸமதிக்கமனதோ தப்படிப³த்³த⁴ச²ந்த³ராக³ப்பஹானேன பஜஹீதி. ஏவம்பி ப⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வாதி ஏவமாதி³னா நயேன ப⁴க³வாதி பத³ஸ்ஸ அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

    Apica bhāge vani, bhage vā vamīti bhagavā. Tathāgato hi dānasīlādipāramidhamme jhānavimokkhādiuttarimanussadhamme vani bhaji sevi bahulamakāsi, tasmā bhagavā. Atha vā teyeva ‘‘veneyyasattasantānesu kathaṃ nu kho uppajjeyyu’’nti vani abhipatthayīti bhagavā. Atha vā bhagasaṅkhātaṃ issariyaṃ yasañca vami uggiri kheḷapiṇḍaṃ viya anapekkho chaḍḍayīti bhagavā. Tathā hi tathāgato hatthagataṃ cakkavattisiriṃ devalokādhipaccasadisaṃ cātuddīpissariyaṃ, cakkavattisampattisannissayañca sattaratanasamujjalaṃ yasaṃ tiṇāyapi amaññamāno nirapekkho pahāya abhinikkhamitvā sammāsambodhiṃ abhisambuddho, tasmā ime siriādike bhage vamīti bhagavā. Atha vā bhāni nāma nakkhattāni, tehi samaṃ gacchanti pavattantīti bhagā. Sineruyugandharauttarakuruhimavantādibhājanalokavisesasannissayasobhā kappaṭṭhitibhāvato, tepi bhage vami, tannivāsisattāvāsasamatikkamanato tappaṭibaddhachandarāgappahānena pajahīti. Evampi bhage vamīti bhagavāti evamādinā nayena bhagavāti padassa attho veditabbo.

    எத்தாவதா செத்த² ஏவங் மே ஸுதந்தி வசனேன யதா²ஸுதங் த⁴ம்மங் ஸவனவஸேன பா⁴ஸந்தோ ப⁴க³வதோ த⁴ம்மஸரீரங் பச்சக்க²ங் கரோதி, தேன ‘‘நயித³ங் அதிக்கந்தஸத்து²கங் பாவசனங், அயங் வோ ஸத்தா²’’தி ஸத்து² அத³ஸ்ஸனேன உக்கண்டி²தங் ஜனங் ஸமஸ்ஸாஸேதி. வுத்தஞ்ஹேதங் ப⁴க³வதா ‘‘யோ கோ², ஆனந்த³, மயா த⁴ம்மோ ச வினயோ ச தே³ஸிதோ பஞ்ஞத்தோ, ஸோ வோ மமச்சயேன ஸத்தா²’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.216; மி॰ ப॰ 4.1.1). ஏகங் ஸமயங் ப⁴க³வாதி வசனேன தஸ்மிங் ஸமயே ப⁴க³வதோ அவிஜ்ஜமானபா⁴வங் த³ஸ்ஸெந்தோ ரூபகாயபரினிப்³பா³னங் ஸாதே⁴தி, தேன ‘‘ஏவங்வித⁴ஸ்ஸ நாம த⁴ம்மஸ்ஸ தே³ஸேதா த³ஸப³லத⁴ரோ வஜிரஸங்கா⁴தஸமானகாயோ ஸோபி ப⁴க³வா பரினிப்³பு³தோ, கேனஞ்ஞேன ஜீவிதே ஆஸா ஜனேதப்³பா³’’தி ஜீவிதமத³மத்தங் ஜனங் ஸங்வேஜேதி, ஸத்³த⁴ம்மே சஸ்ஸ உஸ்ஸாஹங் ஜனேதி.

    Ettāvatā cettha evaṃ me sutanti vacanena yathāsutaṃ dhammaṃ savanavasena bhāsanto bhagavato dhammasarīraṃ paccakkhaṃ karoti, tena ‘‘nayidaṃ atikkantasatthukaṃ pāvacanaṃ, ayaṃ vo satthā’’ti satthu adassanena ukkaṇṭhitaṃ janaṃ samassāseti. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘yo kho, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’’ti (dī. ni. 2.216; mi. pa. 4.1.1). Ekaṃ samayaṃ bhagavāti vacanena tasmiṃ samaye bhagavato avijjamānabhāvaṃ dassento rūpakāyaparinibbānaṃ sādheti, tena ‘‘evaṃvidhassa nāma dhammassa desetā dasabaladharo vajirasaṅghātasamānakāyo sopi bhagavā parinibbuto, kenaññena jīvite āsā janetabbā’’ti jīvitamadamattaṃ janaṃ saṃvejeti, saddhamme cassa ussāhaṃ janeti.

    ஏவந்தி ச ப⁴ணந்தோ தே³ஸனாஸம்பத்திங் நித்³தி³ஸதி, வக்க²மானஸ்ஸ ஸகலஸுத்தஸ்ஸ ஏவந்தி நித³ஸ்ஸனதோ. மே ஸுதந்தி ஸாவகஸம்பத்திங் ஸவனஸம்பத்திஞ்ச நித்³தி³ஸதி, படிஸம்பி⁴தா³பத்தேன பஞ்சஸு டா²னேஸு ப⁴க³வதா ஏதத³க்³கே³ ட²பிதேன த⁴ம்மப⁴ண்டா³கா³ரிகேன ஸுதபா⁴வதீ³பனதோ ‘‘தஞ்ச கோ² மயாவ ஸுதங், ந அனுஸ்ஸுதிகங், ந பரம்பராப⁴த’’ந்தி இமஸ்ஸ சத்த²ஸ்ஸ தீ³பனதோ. ஏகங் ஸமயந்தி காலஸம்பத்திங் நித்³தி³ஸதி ப⁴க³வதோ உருவேலாயங் விஹரணஸமயபா⁴வேன பு³த்³து⁴ப்பாத³ப்படிமண்டி³தபா⁴வதீ³பனதோ. பு³த்³து⁴ப்பாத³பரமா ஹி காலஸம்பதா³. ப⁴க³வாதி தே³ஸகஸம்பத்திங் நித்³தி³ஸதி கு³ணவிஸிட்ட²ஸத்துத்தமக³ருபா⁴வதீ³பனதோ.

    Evanti ca bhaṇanto desanāsampattiṃ niddisati, vakkhamānassa sakalasuttassa evanti nidassanato. Me sutanti sāvakasampattiṃ savanasampattiñca niddisati, paṭisambhidāpattena pañcasu ṭhānesu bhagavatā etadagge ṭhapitena dhammabhaṇḍāgārikena sutabhāvadīpanato ‘‘tañca kho mayāva sutaṃ, na anussutikaṃ, na paramparābhata’’nti imassa catthassa dīpanato. Ekaṃ samayanti kālasampattiṃ niddisati bhagavato uruvelāyaṃ viharaṇasamayabhāvena buddhuppādappaṭimaṇḍitabhāvadīpanato. Buddhuppādaparamā hi kālasampadā. Bhagavāti desakasampattiṃ niddisati guṇavisiṭṭhasattuttamagarubhāvadīpanato.

    உருவேலாயந்தி மஹாவேலாயங், மஹந்தே வாலுகாராஸிம்ஹீதி அத்தோ². அத² வா உரூதி வாலுகா வுச்சதி, வேலாதி மரியாதா³. வேலாதிக்கமனஹேது ஆப⁴தா உரு உருவேலாதி ஏவம்பெத்த² அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³.

    Uruvelāyanti mahāvelāyaṃ, mahante vālukārāsimhīti attho. Atha vā urūti vālukā vuccati, velāti mariyādā. Velātikkamanahetu ābhatā uru uruvelāti evampettha attho daṭṭhabbo.

    அதீதே கிர அனுப்பன்னே பு³த்³தே⁴ த³ஸஸஹஸ்ஸதாபஸா தஸ்மிங் பதே³ஸே விஹரந்தா ‘‘காயகம்மவசீகம்மானி பரேஸம்பி பாகடானி ஹொந்தி, மனோகம்மங் பன அபாகடங். தஸ்மா யோ மிச்சா²விதக்கங் விதக்கேதி, ஸோ அத்தனாவ அத்தானங் சோதெ³த்வா பத்தபுடேன வாலுகங் ஆஹரித்வா இமஸ்மிங் டா²னே ஆகிரது, இத³மஸ்ஸ த³ண்ட³கம்ம’’ந்தி கதிகவத்தங் கத்வா ததோ பட்டா²ய யோ தாதி³ஸங் விதக்கங் விதக்கேதி, ஸோ தத்த² பத்தபுடேன வாலுகங் ஆஹரித்வா ஆகிரதி. ஏவங் தத்த² அனுக்கமேன மஹாவாலுகாராஸி ஜாதோ, ததோ நங் பச்சி²மா ஜனதா பரிக்கி²பித்வா சேதியட்டா²னமகாஸி. தங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் – ‘‘உருவேலாயந்தி மஹாவேலாயங், மஹந்தே வாலுகாராஸிம்ஹீதி அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³’’தி.

    Atīte kira anuppanne buddhe dasasahassatāpasā tasmiṃ padese viharantā ‘‘kāyakammavacīkammāni paresampi pākaṭāni honti, manokammaṃ pana apākaṭaṃ. Tasmā yo micchāvitakkaṃ vitakketi, so attanāva attānaṃ codetvā pattapuṭena vālukaṃ āharitvā imasmiṃ ṭhāne ākiratu, idamassa daṇḍakamma’’nti katikavattaṃ katvā tato paṭṭhāya yo tādisaṃ vitakkaṃ vitakketi, so tattha pattapuṭena vālukaṃ āharitvā ākirati. Evaṃ tattha anukkamena mahāvālukārāsi jāto, tato naṃ pacchimā janatā parikkhipitvā cetiyaṭṭhānamakāsi. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘uruvelāyanti mahāvelāyaṃ, mahante vālukārāsimhīti attho daṭṭhabbo’’ti.

    விஹரதீதி அவிஸேஸேன இரியாபத²தி³ப்³ப³ப்³ரஹ்மஅரியவிஹாரேஸு அஞ்ஞதரவிஹாரஸமங்கி³தாபரிதீ³பனங். இத⁴ பன டா²னநிஸஜ்ஜாக³மனஸயனப்பபே⁴தே³ஸு இரியாபதே²ஸு ஆஸனஸங்கா²தஇரியாபத²ஸமாயோக³பரிதீ³பனங் அரியவிஹாரஸமங்கி³தாபரிதீ³பனஞ்சாதி வேதி³தப்³ப³ங். தத்த² யஸ்மா ஏகங் இரியாபத²பா³த⁴னங் அஞ்ஞேன இரியாபதே²ன விச்சி²ந்தி³த்வா அபரிபதந்தங் அத்தபா⁴வங் ஹரதி பவத்தேதி, தஸ்மா விஹரதீதி பத³ஸ்ஸ இரியாபத²விஹாரவஸேனெத்த² அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. யஸ்மா பன ப⁴க³வா தி³ப்³ப³விஹாராதீ³ஹி ஸத்தானங் விவித⁴ங் ஹிதங் ஹரதி உபஹரதி உபனேதி உப்பாதே³தி, தஸ்மா தேஸம்பி வஸேன விவித⁴ங் ஹரதீதி ஏவமத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

    Viharatīti avisesena iriyāpathadibbabrahmaariyavihāresu aññataravihārasamaṅgitāparidīpanaṃ. Idha pana ṭhānanisajjāgamanasayanappabhedesu iriyāpathesu āsanasaṅkhātairiyāpathasamāyogaparidīpanaṃ ariyavihārasamaṅgitāparidīpanañcāti veditabbaṃ. Tattha yasmā ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ harati pavatteti, tasmā viharatīti padassa iriyāpathavihāravasenettha attho veditabbo. Yasmā pana bhagavā dibbavihārādīhi sattānaṃ vividhaṃ hitaṃ harati upaharati upaneti uppādeti, tasmā tesampi vasena vividhaṃ haratīti evamattho veditabbo.

    நஜ்ஜாதி நத³தி ஸந்த³தீதி நதீ³, தஸ்ஸா நஜ்ஜா, நதி³யா நின்னகா³யாதி அத்தோ². நேரஞ்ஜராயாதி நேலங் ஜலமஸ்ஸாதி ‘‘நேலஞ்ஜலாயா’’தி வத்தப்³பே³ லகாரஸ்ஸ ரகாரங் கத்வா ‘‘நேரஞ்ஜராயா’’தி வுத்தங், கத்³த³மஸேவாலபணகாதி³தோ³ஸரஹிதஸலிலாயாதி அத்தோ². கேசி ‘‘நீலஜலாயாதி வத்தப்³பே³ நேரஞ்ஜராயாதி வுத்த’’ந்தி வத³ந்தி. நாமமேவ வா ஏதங் ஏதிஸ்ஸா நதி³யாதி வேதி³தப்³ப³ங். தஸ்ஸா நதி³யா தீரே யத்த² ப⁴க³வா விஹாஸி, தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘போ³தி⁴ருக்க²மூலே’’தி வுத்தங். தத்த² ‘‘போ³தி⁴ வுச்சதி சதூஸு மக்³கே³ஸு ஞாண’’ந்தி எத்த² (சூளனி॰ க²க்³க³விஸாணஸுத்தனித்³தே³ஸ 121) மக்³க³ஞாணங் போ³தீ⁴தி வுத்தங். ‘‘பப்போதி போ³தி⁴ங் வரபூ⁴ரிமேத⁴ஸோ’’தி எத்த² (தீ³॰ நி॰ 3.217) ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணங். தது³ப⁴யம்பி போ³தி⁴ங் ப⁴க³வா எத்த² பத்தோதி ருக்கோ²பி போ³தி⁴ருக்கொ²த்வேவ நாமங் லபி⁴. அத² வா ஸத்த பொ³ஜ்ஜ²ங்கே³ பு³ஜ்ஜீ²தி ப⁴க³வா போ³தி⁴, தேன பு³ஜ்ஜ²ந்தேன ஸன்னிஸ்ஸிதத்தா ஸோ ருக்கோ²பி போ³தி⁴ருக்கோ²தி நாமங் லபி⁴, தஸ்ஸ போ³தி⁴ருக்க²ஸ்ஸ. மூலேதி ஸமீபே. அயஞ்ஹி மூலஸத்³தோ³ ‘‘மூலானி உத்³த⁴ரெய்ய அந்தமஸோ உஸீரனாளமத்தானிபீ’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 4.195) மூலமூலே தி³ஸ்ஸதி. ‘‘லோபோ⁴ அகுஸலமூல’’ந்திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 3.305) அஸாதா⁴ரணஹேதும்ஹி. ‘‘யாவதா மஜ்ஜ²ன்ஹிகே காலே சா²யா ப²ரதி, நிவாதே பண்ணானி பதந்தி, எத்தாவதா ருக்க²மூல’’ந்திஆதீ³ஸு ஸமீபே. இதா⁴பி ஸமீபே அதி⁴ப்பேதோ, தஸ்மா போ³தி⁴ருக்க²ஸ்ஸ மூலே ஸமீபேதி ஏவமெத்த² அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³.

    Najjāti nadati sandatīti nadī, tassā najjā, nadiyā ninnagāyāti attho. Nerañjarāyāti nelaṃ jalamassāti ‘‘nelañjalāyā’’ti vattabbe lakārassa rakāraṃ katvā ‘‘nerañjarāyā’’ti vuttaṃ, kaddamasevālapaṇakādidosarahitasalilāyāti attho. Keci ‘‘nīlajalāyāti vattabbe nerañjarāyāti vutta’’nti vadanti. Nāmameva vā etaṃ etissā nadiyāti veditabbaṃ. Tassā nadiyā tīre yattha bhagavā vihāsi, taṃ dassetuṃ ‘‘bodhirukkhamūle’’ti vuttaṃ. Tattha ‘‘bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti ettha (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121) maggañāṇaṃ bodhīti vuttaṃ. ‘‘Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti ettha (dī. ni. 3.217) sabbaññutaññāṇaṃ. Tadubhayampi bodhiṃ bhagavā ettha pattoti rukkhopi bodhirukkhotveva nāmaṃ labhi. Atha vā satta bojjhaṅge bujjhīti bhagavā bodhi, tena bujjhantena sannissitattā so rukkhopi bodhirukkhoti nāmaṃ labhi, tassa bodhirukkhassa. Mūleti samīpe. Ayañhi mūlasaddo ‘‘mūlāni uddhareyya antamaso usīranāḷamattānipī’’tiādīsu (a. ni. 4.195) mūlamūle dissati. ‘‘Lobho akusalamūla’’ntiādīsu (dī. ni. 3.305) asādhāraṇahetumhi. ‘‘Yāvatā majjhanhike kāle chāyā pharati, nivāte paṇṇāni patanti, ettāvatā rukkhamūla’’ntiādīsu samīpe. Idhāpi samīpe adhippeto, tasmā bodhirukkhassa mūle samīpeti evamettha attho daṭṭhabbo.

    பட²மாபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴தி பட²மங் அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴ ஹுத்வா, ஸப்³ப³பட²மங்யேவாதி அத்தோ². எத்தாவதா த⁴ம்மப⁴ண்டா³கா³ரிகேன உதா³னதே³ஸனாய நிதா³னங் ட²பெந்தேன காலதே³ஸதே³ஸகாபதே³ஸா ஸஹ விஸேஸேன பகாஸிதா ஹொந்தி.

    Paṭhamābhisambuddhoti paṭhamaṃ abhisambuddho hutvā, sabbapaṭhamaṃyevāti attho. Ettāvatā dhammabhaṇḍāgārikena udānadesanāya nidānaṃ ṭhapentena kāladesadesakāpadesā saha visesena pakāsitā honti.

    எத்தா²ஹ ‘‘கஸ்மா த⁴ம்மவினயஸங்க³ஹே கயிரமானே நிதா³னவசனங் வுத்தங், நனு ப⁴க³வதா பா⁴ஸிதவசனஸ்ஸேவ ஸங்க³ஹோ காதப்³போ³’’தி? வுச்சதே – தே³ஸனாய சிரட்டி²திஅஸம்மோஸஸத்³தெ⁴ய்யபா⁴வஸம்பாத³னத்த²ங். காலதே³ஸதே³ஸகவத்து²ஆதீ³ஹி உபனிப³ந்தி⁴த்வா ட²பிதா ஹி தே³ஸனா சிரட்டி²திகா ஹோதி அஸம்மோஸா ஸத்³தெ⁴ய்யா ச தே³ஸகாலகத்துஹேதுனிமித்தேஹி உபனிப³த்³தோ⁴ விய வோஹாரவினிச்ச²யோ. தேனேவ ச ஆயஸ்மதா மஹாகஸ்ஸபேன ‘‘பட²மங், ஆவுஸோ ஆனந்த³, உதா³னங் கத்த² பா⁴ஸித’’ந்திஆதி³னா தே³ஸாதீ³ஸு புச்சா²ய கதாய விஸ்ஸஜ்ஜனங் கரொந்தேன த⁴ம்மப⁴ண்டா³கா³ரிகேன ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்திஆதி³னா உதா³னஸ்ஸ நிதா³னங் பா⁴ஸிதந்தி.

    Etthāha ‘‘kasmā dhammavinayasaṅgahe kayiramāne nidānavacanaṃ vuttaṃ, nanu bhagavatā bhāsitavacanasseva saṅgaho kātabbo’’ti? Vuccate – desanāya ciraṭṭhitiasammosasaddheyyabhāvasampādanatthaṃ. Kāladesadesakavatthuādīhi upanibandhitvā ṭhapitā hi desanā ciraṭṭhitikā hoti asammosā saddheyyā ca desakālakattuhetunimittehi upanibaddho viya vohāravinicchayo. Teneva ca āyasmatā mahākassapena ‘‘paṭhamaṃ, āvuso ānanda, udānaṃ kattha bhāsita’’ntiādinā desādīsu pucchāya katāya vissajjanaṃ karontena dhammabhaṇḍāgārikena ‘‘evaṃ me suta’’ntiādinā udānassa nidānaṃ bhāsitanti.

    அபிச ஸத்து² ஸம்பத்திபகாஸனத்த²ங் நிதா³னவசனங். ததா²க³தஸ்ஸ ஹி ப⁴க³வதோ புப்³ப³ரசனானுமானாக³மதக்காபா⁴வதோ ஸம்பு³த்³த⁴த்தஸித்³தி⁴. ந ஹி ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ புப்³ப³ரசனாதீ³ஹி அத்தோ² அத்தி² ஸப்³ப³த்த² அப்படிஹதஞாணசாரதாய ஏகப்பமாணத்தா ஞெய்யத⁴ம்மேஸு. ததா² ஆசரியமுட்டி²த⁴ம்மமச்ச²ரியஸாஸனஸாவகானுராகா³பா⁴வதோ கீ²ணாஸவத்தஸித்³தி⁴. ந ஹி ஸப்³ப³ஸோ பரிக்கீ²ணாஸவஸ்ஸ கத்த²சிபி ஆசரியமுட்டி²ஆதீ³னங் ஸம்ப⁴வோதி ஸுவிஸுத்³த⁴ஸ்ஸ பரானுக்³க³ஹப்பவத்தி. இதி தே³ஸகதோ³ஸபூ⁴தானங் தி³ட்டி²ஸீலஸம்பத்திதூ³ஸகானங் அச்சந்தங் அவிஜ்ஜாதண்ஹானங் அபா⁴வஸங்ஸூசகேஹி ஞாணஸம்பதா³பஹானஸம்பதா³பி⁴ப்³யஞ்ஜகேஹி ச ஸம்பு³த்³த⁴விஸுத்³த⁴பா⁴வேஹி புரிமவேஸாரஜ்ஜத்³வயஸித்³தி⁴, ததோ ச அந்தராயிகனிய்யானிகத⁴ம்மேஸு ஸம்மோஹாபா⁴வஸித்³தி⁴தோ பச்சி²மவேஸாரஜ்ஜத்³வயஸித்³தீ⁴தி ப⁴க³வதோ சதுவேஸாரஜ்ஜஸமன்னாக³மோ அத்தஹிதபரஹிதப்படிபத்தி ச நிதா³னவசனேன பகாஸிதா ஹொந்தி, தத்த² தத்த² ஸம்பத்தபரிஸாய அஜ்ஜா²ஸயானுரூபங் டா²னுப்பத்திகப்படிபா⁴னேன த⁴ம்மதே³ஸனாதீ³பனதோ. இத⁴ பன விமுத்திஸுக²ப்படிஸங்வேத³னபடிச்சஸமுப்பாத³மனஸிகாரபகாஸனேனாதி யோஜேதப்³ப³ங். தேன வுத்தங் – ‘‘ஸத்து² ஸம்பத்திபகாஸனத்த²ங் நிதா³னவசன’’ந்தி.

    Apica satthu sampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ. Tathāgatassa hi bhagavato pubbaracanānumānāgamatakkābhāvato sambuddhattasiddhi. Na hi sammāsambuddhassa pubbaracanādīhi attho atthi sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya ekappamāṇattā ñeyyadhammesu. Tathā ācariyamuṭṭhidhammamacchariyasāsanasāvakānurāgābhāvato khīṇāsavattasiddhi. Na hi sabbaso parikkhīṇāsavassa katthacipi ācariyamuṭṭhiādīnaṃ sambhavoti suvisuddhassa parānuggahappavatti. Iti desakadosabhūtānaṃ diṭṭhisīlasampattidūsakānaṃ accantaṃ avijjātaṇhānaṃ abhāvasaṃsūcakehi ñāṇasampadāpahānasampadābhibyañjakehi ca sambuddhavisuddhabhāvehi purimavesārajjadvayasiddhi, tato ca antarāyikaniyyānikadhammesu sammohābhāvasiddhito pacchimavesārajjadvayasiddhīti bhagavato catuvesārajjasamannāgamo attahitaparahitappaṭipatti ca nidānavacanena pakāsitā honti, tattha tattha sampattaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ ṭhānuppattikappaṭibhānena dhammadesanādīpanato. Idha pana vimuttisukhappaṭisaṃvedanapaṭiccasamuppādamanasikārapakāsanenāti yojetabbaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘satthu sampattipakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti.

    ததா² ஸாஸனஸம்பத்திபகாஸனத்த²ங் நிதா³னவசனங். ஞாணகருணாபரிக்³க³ஹிதஸப்³ப³கிரியஸ்ஸ ஹி ப⁴க³வதோ நத்தி² நிரத்த²கா படிபத்தி அத்தஹிதா வா. தஸ்மா பரேஸங்யேவ அத்தா²ய பவத்தஸப்³ப³கிரியஸ்ஸ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ஸகலம்பி காயவசீமனோகம்மங் யதா²பவத்தங் வுச்சமானங் தி³ட்ட²த⁴ம்மிகஸம்பராயிகபரமத்தே²ஹி யதா²ரஹங் ஸத்தானங் அனுஸாஸனட்டே²ன ஸாஸனங், ந கப்³ப³ரசனா. தயித³ங் ஸத்து² சரிதங் காலதே³ஸதே³ஸகபரிஸாபதே³ஸாதீ³ஹி ஸத்³தி⁴ங் தத்த² தத்த² நிதா³னவசனேன யதா²ரஹங் பகாஸீயதி, இத⁴ பன அபி⁴ஸம்போ³தி⁴விமுத்திஸுக²ப்படிஸங்வேத³னபடிச்சஸமுப்பாத³மனஸிகாரேனாதி யோஜேதப்³ப³ங். தேன வுத்தங் – ‘‘ஸாஸனஸம்பத்திபகாஸனத்த²ங் நிதா³னவசன’’ந்தி.

    Tathā sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ. Ñāṇakaruṇāpariggahitasabbakiriyassa hi bhagavato natthi niratthakā paṭipatti attahitā vā. Tasmā paresaṃyeva atthāya pavattasabbakiriyassa sammāsambuddhassa sakalampi kāyavacīmanokammaṃ yathāpavattaṃ vuccamānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ sattānaṃ anusāsanaṭṭhena sāsanaṃ, na kabbaracanā. Tayidaṃ satthu caritaṃ kāladesadesakaparisāpadesādīhi saddhiṃ tattha tattha nidānavacanena yathārahaṃ pakāsīyati, idha pana abhisambodhivimuttisukhappaṭisaṃvedanapaṭiccasamuppādamanasikārenāti yojetabbaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti.

    அபிச ஸத்து²னோ பமாணபா⁴வப்பகாஸனேன ஸாஸனஸ்ஸ பமாணபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங் நிதா³னவசனங். ஸா சஸ்ஸ பமாணபா⁴வத³ஸ்ஸனதா ஹெட்டா² வுத்தனயானுஸாரேன வேதி³தப்³பா³. ப⁴க³வாதி ஹி இமினா ததா²க³தஸ்ஸ ராக³தோ³ஸமோஹாதி³ஸப்³ப³கிலேஸமலது³ச்சரிதாதி³தோ³ஸப்பஹானதீ³பனேன , ஸப்³ப³ஸத்துத்தமபா⁴வதீ³பனேன ச அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணஞாணகருணாதி³கு³ணவிஸேஸயோக³பரிதீ³பனேன, அயமத்தோ² ஸப்³ப³தா² பகாஸிதோ ஹோதீதி இத³மெத்த² நிதா³னவசனப்பயோஜனஸ்ஸ முக²மத்தத³ஸ்ஸனங்.

    Apica satthuno pamāṇabhāvappakāsanena sāsanassa pamāṇabhāvadassanatthaṃ nidānavacanaṃ. Sā cassa pamāṇabhāvadassanatā heṭṭhā vuttanayānusārena veditabbā. Bhagavāti hi iminā tathāgatassa rāgadosamohādisabbakilesamaladuccaritādidosappahānadīpanena , sabbasattuttamabhāvadīpanena ca anaññasādhāraṇañāṇakaruṇādiguṇavisesayogaparidīpanena, ayamattho sabbathā pakāsito hotīti idamettha nidānavacanappayojanassa mukhamattadassanaṃ.

    தங் பனேதங் ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்தி ஆரபி⁴த்வா யாவ ‘‘இமங் உதா³னங் உதா³னேஸீ’’தி பத³ங், தாவ இமஸ்ஸ உதா³னஸ்ஸ நிதா³னந்தி வேதி³தப்³ப³ங். ததா² ஹி தங் யதா² படிபன்னோ ப⁴க³வா இமங் உதா³னங் உதா³னேஸி, ஆதி³தோ பட்டா²ய தஸ்ஸ காயிகசேதஸிகப்படிபத்தியா பகாஸனத்த²ங் ஸங்கீ³திகாரேஹி ஸங்கீ³திகாலே பா⁴ஸிதவசனங்.

    Taṃ panetaṃ ‘‘evaṃ me suta’’nti ārabhitvā yāva ‘‘imaṃ udānaṃ udānesī’’ti padaṃ, tāva imassa udānassa nidānanti veditabbaṃ. Tathā hi taṃ yathā paṭipanno bhagavā imaṃ udānaṃ udānesi, ādito paṭṭhāya tassa kāyikacetasikappaṭipattiyā pakāsanatthaṃ saṅgītikārehi saṅgītikāle bhāsitavacanaṃ.

    நனு ச ‘‘இமஸ்மிங் ஸதி இத³ங் ஹோதீ’’திஆதி³ ப⁴க³வதோ ஏவ வசனங் ப⁴விதுங் அரஹதி, ந ஹி ஸத்தா²ரங் முஞ்சித்வா அஞ்ஞோ படிச்சஸமுப்பாத³ங் தே³ஸேதுங் ஸமத்தோ² ஹோதீதி? ஸச்சமேதங், யதா² பன ப⁴க³வா போ³தி⁴ருக்க²மூலே த⁴ம்மஸபா⁴வபச்சவெக்க²ணவஸேன படிச்சஸமுப்பாத³ங் மனஸாகாஸி, ததே²வ நங் போ³த⁴னெய்யப³ந்த⁴வானங் போ³த⁴னத்த²ங் படிச்சஸமுப்பாத³ஸீஹனாத³ஸுத்தாதீ³ஸு தே³ஸிதஸ்ஸ ச வசனானங் தே³ஸிதாகாரஸ்ஸ அனுகரணவஸேன படிச்சஸமுப்பாத³ஸ்ஸ மனஸிகாரங் அட்டு²ப்பத்திங் கத்வா ப⁴க³வதா பா⁴ஸிதஸ்ஸ இமஸ்ஸ உதா³னஸ்ஸ த⁴ம்மஸங்கா³ஹகா மஹாதே²ரா நிதா³னங் ஸங்கா³யிங்ஸூதி யதா²வுத்தவசனங் ஸங்கீ³திகாரானமேவ வசனந்தி நிட்ட²மெத்த² க³ந்தப்³ப³ங். இதோ பரேஸுபி ஸுத்தந்தேஸு ஏஸேவ நயோ.

    Nanu ca ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hotī’’tiādi bhagavato eva vacanaṃ bhavituṃ arahati, na hi satthāraṃ muñcitvā añño paṭiccasamuppādaṃ desetuṃ samattho hotīti? Saccametaṃ, yathā pana bhagavā bodhirukkhamūle dhammasabhāvapaccavekkhaṇavasena paṭiccasamuppādaṃ manasākāsi, tatheva naṃ bodhaneyyabandhavānaṃ bodhanatthaṃ paṭiccasamuppādasīhanādasuttādīsu desitassa ca vacanānaṃ desitākārassa anukaraṇavasena paṭiccasamuppādassa manasikāraṃ aṭṭhuppattiṃ katvā bhagavatā bhāsitassa imassa udānassa dhammasaṅgāhakā mahātherā nidānaṃ saṅgāyiṃsūti yathāvuttavacanaṃ saṅgītikārānameva vacananti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Ito paresupi suttantesu eseva nayo.

    எத்த² ச அத்தஜ்ஜா²ஸயோ பரஜ்ஜா²ஸயோ புச்சா²வஸிகோ அட்டு²ப்பத்திகோதி சத்தாரோ ஸுத்தனிக்கே²பா வேதி³தப்³பா³. யதா² ஹி அனேகஸதஅனேகஸஹஸ்ஸபே⁴தா³னிபி ஸுத்தானி ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யாதி³பட்டா²னநயேன ஸோளஸவித⁴தங் நாதிவத்தந்தி, ஏவங் தானி ஸப்³பா³னிபி அத்தஜ்ஜா²ஸயாதி³ஸுத்தனிக்கே²பவஸேன சதுப்³பி³த⁴பா⁴வங் நாதிவத்தந்தி. காமஞ்செத்த² அத்தஜ்ஜா²ஸயஸ்ஸ அட்டு²ப்பத்தியா ச பரஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²வஸிகேஹி ஸத்³தி⁴ங் ஸங்ஸக்³க³பே⁴தோ³ ஸம்ப⁴வதி அஜ்ஜா²ஸயானுஸந்தி⁴புச்சா²னுஸந்தி⁴ஸம்ப⁴வதோ, அத்தஜ்ஜா²ஸயஅட்டு²ப்பத்தீனங் அஞ்ஞமஞ்ஞங் ஸங்ஸக்³கோ³ நத்தீ²தி நிரவஸேஸோ பட்டா²னநயோ ந ஸம்ப⁴வதி. தத³ந்தோக³த⁴த்தா வா ஸம்ப⁴வந்தானங் ஸேஸனிக்கே²பானங் மூலனிக்கே²பவஸேன சத்தாரோ ஸுத்தனிக்கே²பாதி வுத்தங்.

    Ettha ca attajjhāsayo parajjhāsayo pucchāvasiko aṭṭhuppattikoti cattāro suttanikkhepā veditabbā. Yathā hi anekasataanekasahassabhedānipi suttāni saṃkilesabhāgiyādipaṭṭhānanayena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ tāni sabbānipi attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhabhāvaṃ nātivattanti. Kāmañcettha attajjhāsayassa aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāvasikehi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati ajjhāsayānusandhipucchānusandhisambhavato, attajjhāsayaaṭṭhuppattīnaṃ aññamaññaṃ saṃsaggo natthīti niravaseso paṭṭhānanayo na sambhavati. Tadantogadhattā vā sambhavantānaṃ sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattāro suttanikkhepāti vuttaṃ.

    தத்ராயங் வசனத்தோ² – நிக்கி²பனங் நிக்கே²போ, ஸுத்தஸ்ஸ நிக்கே²போ ஸுத்தனிக்கே²போ, ஸுத்ததே³ஸனாதி அத்தோ². நிக்கி²பீயதீதி வா நிக்கே²போ, ஸுத்தங் ஏவ நிக்கே²போ ஸுத்தனிக்கே²போ. அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயோ அத்தஜ்ஜா²ஸயோ, ஸோ அஸ்ஸ அத்தி² காரணபூ⁴தோதி அத்தஜ்ஜா²ஸயோ, அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயோ ஏதஸ்ஸாதி வா அத்தஜ்ஜா²ஸயோ. பரஜ்ஜா²ஸயேபி ஏஸேவ நயோ. புச்சா²ய வஸோ புச்சா²வஸோ, ஸோ ஏதஸ்ஸ அத்தீ²தி புச்சா²வஸிகோ. ஸுத்ததே³ஸனாய வத்து²பூ⁴தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ உப்பத்தி அத்து²ப்பத்தி, அத்து²ப்பத்தி ஏவ அட்டு²ப்பத்தி, ஸா ஏதஸ்ஸ அத்தீ²தி அட்டு²ப்பத்திகோ. அத² வா நிக்கி²பீயதி ஸுத்தங் ஏதேனாதி நிக்கே²போ, அத்தஜ்ஜா²ஸயாதி³ ஏவ. ஏதஸ்மிங் பன அத்த²விகப்பே அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயோ அத்தஜ்ஜா²ஸயோ. பரேஸங் அஜ்ஜா²ஸயோ பரஜ்ஜா²ஸயோ. புச்சீ²யதீதி புச்சா², புச்சி²தப்³போ³ அத்தோ². புச்ச²னவஸேன பவத்தங் த⁴ம்மப்படிக்³கா³ஹகானங் வசனங் புச்சா²வஸங், ததே³வ நிக்கே²பஸத்³தா³பெக்கா²ய புச்சா²வஸிகோதி புல்லிங்க³வஸேன வுத்தங். ததா² அத்து²ப்பத்தியேவ அட்டு²ப்பத்திகோதி ஏவமெத்த² அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

    Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho. Nikkhipīyatīti vā nikkhepo, suttaṃ eva nikkhepo suttanikkhepo. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇabhūtoti attajjhāsayo, attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo. Parajjhāsayepi eseva nayo. Pucchāya vaso pucchāvaso, so etassa atthīti pucchāvasiko. Suttadesanāya vatthubhūtassa atthassa uppatti atthuppatti, atthuppatti eva aṭṭhuppatti, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti nikkhepo, attajjhāsayādi eva. Etasmiṃ pana atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo. Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo. Pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho. Pucchanavasena pavattaṃ dhammappaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasaṃ, tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pucchāvasikoti pulliṅgavasena vuttaṃ. Tathā atthuppattiyeva aṭṭhuppattikoti evamettha attho veditabbo.

    எத்த² ச பரேஸங் இந்த்³ரியபரிபாகாதி³காரணனிரபெக்க²த்தா அத்தஜ்ஜா²ஸயஸ்ஸ விஸுங் ஸுத்தனிக்கே²பபா⁴வோ யுத்தோ கேவலங் அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயேனேவ த⁴ம்மதந்திட²பனத்த²ங் பவத்திததே³ஸனத்தா, பரஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²வஸிகானங் பன பரேஸங் அஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²னங் தே³ஸனாபவத்திஹேதுபூ⁴தானங் உப்பத்தியங் பவத்திதானங் கத²மட்டு²ப்பத்தியா அனவரோதோ⁴, புச்சா²வஸிகஅட்டு²ப்பத்திபுப்³ப³கானங் வா பரஜ்ஜா²ஸயானுரோதே⁴ன பவத்திதானங் கத²ங் பரஜ்ஜா²ஸயே அனவரோதோ⁴தி? ந சோதே³தப்³ப³மேதங். பரேஸஞ்ஹி அபி⁴னீஹாரபரிபுச்சா²தி³வினிச்ச²யாதி³வினிமுத்தஸ்ஸேவ ஸுத்தந்ததே³ஸனாகாரணுப்பாத³ஸ்ஸ அட்டு²ப்பத்திபா⁴வேன க³ஹிதத்தா பரஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²வஸிகானங் விஸுங் க³ஹணங். ததா² ஹி ப்³ரஹ்மஜாலத⁴ம்மதா³யாத³ஸுத்தாதீ³னங் வண்ணாவண்ணஆமிஸுப்பாதா³தி³தே³ஸனானிமித்தங் அட்டு²ப்பத்தி வுச்சதி, பரேஸங் புச்சா²ய வினா அஜ்ஜா²ஸயமேவ நிமித்தங் கத்வா தே³ஸிதோ பரஜ்ஜா²ஸயோ, புச்சா²வஸேன தே³ஸிதோ புச்சா²வஸிகோதி பாகடோயமத்தோ²தி.

    Ettha ca paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhattā attajjhāsayassa visuṃ suttanikkhepabhāvo yutto kevalaṃ attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā, parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanāpavattihetubhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathamaṭṭhuppattiyā anavarodho, pucchāvasikaaṭṭhuppattipubbakānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitānaṃ kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti? Na codetabbametaṃ. Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinicchayādivinimuttasseva suttantadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ. Tathā hi brahmajāladhammadāyādasuttādīnaṃ vaṇṇāvaṇṇaāmisuppādādidesanānimittaṃ aṭṭhuppatti vuccati, paresaṃ pucchāya vinā ajjhāsayameva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭoyamatthoti.

    தத்த² பட²மாதீ³னி தீணி போ³தி⁴ஸுத்தானி முசலிந்த³ஸுத்தங், ஆயுஸங்கா²ரொஸ்ஸஜ்ஜனஸுத்தங், பச்சவெக்க²ணஸுத்தங், பபஞ்சஸஞ்ஞாஸுத்தந்தி இமேஸங் உதா³னானங் அத்தஜ்ஜா²ஸயோ நிக்கே²போ. ஹுஹுங்கஸுத்தங், ப்³ராஹ்மணஜாதிகஸுத்தங், பா³ஹியஸுத்தந்தி இமேஸங் உதா³னானங் புச்சா²வஸிகோ நிக்கே²போ. ராஜஸுத்தங், ஸக்காரஸுத்தங், உச்சா²த³னஸுத்தங், பிண்ட³பாதிகஸுத்தங், ஸிப்பஸுத்தங், கோ³பாலஸுத்தங், ஸுந்த³ரிகஸுத்தங் , மாதுஸுத்தங், ஸங்க⁴பே⁴த³கஸுத்தங், உத³பானஸுத்தங், ததா²க³துப்பாத³ஸுத்தங், மோனெய்யஸுத்தங், பாடலிகா³மியஸுத்தங், த்³வேபி த³ப்³ப³ஸுத்தானீதி ஏதேஸங் உதா³னானங் அட்டு²ப்பத்திகோ நிக்கே²போ. பாலிலெய்யஸுத்தங், பியஸுத்தங், நாக³ஸமாலஸுத்தங், விஸாகா²ஸுத்தஞ்சாதி இமேஸங் உதா³னானங் அத்தஜ்ஜா²ஸயோ பரஜ்ஜா²ஸயோ ச நிக்கே²போ. ஸேஸானங் ஏகபஞ்ஞாஸாய ஸுத்தானங் பரஜ்ஜா²ஸயோ நிக்கே²போ. ஏவமேதேஸங் உதா³னானங் அத்தஜ்ஜா²ஸயாதி³வஸேன நிக்கே²பவிஸேஸோ வேதி³தப்³போ³.

    Tattha paṭhamādīni tīṇi bodhisuttāni mucalindasuttaṃ, āyusaṅkhārossajjanasuttaṃ, paccavekkhaṇasuttaṃ, papañcasaññāsuttanti imesaṃ udānānaṃ attajjhāsayo nikkhepo. Huhuṅkasuttaṃ, brāhmaṇajātikasuttaṃ, bāhiyasuttanti imesaṃ udānānaṃ pucchāvasiko nikkhepo. Rājasuttaṃ, sakkārasuttaṃ, ucchādanasuttaṃ, piṇḍapātikasuttaṃ, sippasuttaṃ, gopālasuttaṃ, sundarikasuttaṃ , mātusuttaṃ, saṅghabhedakasuttaṃ, udapānasuttaṃ, tathāgatuppādasuttaṃ, moneyyasuttaṃ, pāṭaligāmiyasuttaṃ, dvepi dabbasuttānīti etesaṃ udānānaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo. Pālileyyasuttaṃ, piyasuttaṃ, nāgasamālasuttaṃ, visākhāsuttañcāti imesaṃ udānānaṃ attajjhāsayo parajjhāsayo ca nikkhepo. Sesānaṃ ekapaññāsāya suttānaṃ parajjhāsayo nikkhepo. Evametesaṃ udānānaṃ attajjhāsayādivasena nikkhepaviseso veditabbo.

    எத்த² ச யானி உதா³னானி ப⁴க³வதா பி⁴க்கூ²னங் ஸம்முகா² பா⁴ஸிதானி, தானி தேஹி யதா²பா⁴ஸிதஸுத்தானி வசஸா பரிசிதானி மனஸானுபெக்கி²தானி த⁴ம்மப⁴ண்டா³கா³ரிகஸ்ஸ கதி²தானி. யானி பன ப⁴க³வதா பி⁴க்கூ²னங் அஸம்முகா² பா⁴ஸிதானி, தானிபி அபரபா⁴கே³ ப⁴க³வதா த⁴ம்மப⁴ண்டா³கா³ரிகஸ்ஸ புன பா⁴ஸிதானி. ஏவங் ஸப்³பா³னிபி தானி ஆயஸ்மா ஆனந்தோ³ ஏகஜ்ஜ²ங் கத்வா தா⁴ரெந்தோ பி⁴க்கூ²னஞ்ச வாசெந்தோ அபரபா⁴கே³ பட²மமஹாஸங்கீ³திகாலே உதா³னந்த்வேவ ஸங்க³ஹங் ஆரோபேஸீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

    Ettha ca yāni udānāni bhagavatā bhikkhūnaṃ sammukhā bhāsitāni, tāni tehi yathābhāsitasuttāni vacasā paricitāni manasānupekkhitāni dhammabhaṇḍāgārikassa kathitāni. Yāni pana bhagavatā bhikkhūnaṃ asammukhā bhāsitāni, tānipi aparabhāge bhagavatā dhammabhaṇḍāgārikassa puna bhāsitāni. Evaṃ sabbānipi tāni āyasmā ānando ekajjhaṃ katvā dhārento bhikkhūnañca vācento aparabhāge paṭhamamahāsaṅgītikāle udānantveva saṅgahaṃ āropesīti veditabbaṃ.

    தேன கோ² பன ஸமயேனாதிஆதீ³ஸு தேன ஸமயேனாதி ச பு⁴ம்மத்தே² கரணவசனங், கோ² பனாதி நிபாதோ, தஸ்மிங் ஸமயேதி அத்தோ². கஸ்மிங் பன ஸமயே? யங் ஸமயங் ப⁴க³வா உருவேலாயங் விஹரதி நஜ்ஜா நேரஞ்ஜராய தீரே போ³தி⁴ருக்க²மூலே பட²மாபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴. தஸ்மிங் ஸமயே. ஸத்தாஹந்தி ஸத்த அஹானி ஸத்தாஹங், அச்சந்தஸங்யோக³த்தே² ஏதங் உபயோக³வசனங். யஸ்மா ப⁴க³வா தங் ஸத்தாஹங் நிரந்தரதாய அச்சந்தமேவ ப²லஸமாபத்திஸுகே²ன விஹாஸி, தஸ்மா ஸத்தாஹந்தி அச்சந்தஸங்யோக³வஸேன உபயோக³வசனங் வுத்தங். ஏகபல்லங்கேனாதி விஸாகா²புண்ணமாய அனத்த²ங்க³தேயேவ ஸூரியே அபராஜிதபல்லங்கவரே வஜிராஸனே நிஸின்னகாலதோ பட்டா²ய ஸகிம்பி அனுட்ட²ஹித்வா யதா²ஆபு⁴ஜிதேன ஏகேனேவ பல்லங்கேன .

    Tena kho pana samayenātiādīsu tena samayenāti ca bhummatthe karaṇavacanaṃ, kho panāti nipāto, tasmiṃ samayeti attho. Kasmiṃ pana samaye? Yaṃ samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho. Tasmiṃ samaye. Sattāhanti satta ahāni sattāhaṃ, accantasaṃyogatthe etaṃ upayogavacanaṃ. Yasmā bhagavā taṃ sattāhaṃ nirantaratāya accantameva phalasamāpattisukhena vihāsi, tasmā sattāhanti accantasaṃyogavasena upayogavacanaṃ vuttaṃ. Ekapallaṅkenāti visākhāpuṇṇamāya anatthaṅgateyeva sūriye aparājitapallaṅkavare vajirāsane nisinnakālato paṭṭhāya sakimpi anuṭṭhahitvā yathāābhujitena ekeneva pallaṅkena .

    விமுத்திஸுக²படிஸங்வேதீ³தி விமுத்திஸுக²ங் ப²லஸமாபத்திஸுக²ங் படிஸங்வேதி³யமானோ நிஸின்னோ ஹோதீதி அத்தோ². தத்த² விமுத்தீதி தத³ங்க³விமுத்தி, விக்க²ம்ப⁴னவிமுத்தி, ஸமுச்சே²த³விமுத்தி, படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴விமுத்தி, நிஸ்ஸரணவிமுத்தீதி பஞ்ச விமுத்தியோ. தாஸு யங் தெ³ய்யத⁴ம்மபரிச்சாகா³தீ³ஹி தேஹி தேஹி கு³ணங்கே³ஹி நாமரூபபரிச்சே²தா³தீ³ஹி விபஸ்ஸனங்கே³ஹி ச யாவ தஸ்ஸ தஸ்ஸ அங்க³ஸ்ஸ அபரிஹானிவஸேன பவத்தி, தாவ தங்தங்படிபக்க²தோ விமுச்சனதோ விமுச்சனங் பஹானங். ஸெய்யதி²த³ங் ? தா³னேன மச்ச²ரியலோபா⁴தி³தோ, ஸீலேன பாணாதிபாதாதி³தோ, நாமரூபவவத்தா²னேன ஸக்காயதி³ட்டி²தோ, பச்சயபரிக்³க³ஹேன அஹேதுவிஸமஹேதுதி³ட்டீ²ஹி, தஸ்ஸேவ அபரபா⁴கே³ன கங்கா²விதரணேன கத²ங்கதீ²பா⁴வதோ, கலாபஸம்மஸனேன ‘‘அஹங் மமா’’தி கா³ஹதோ, மக்³கா³மக்³க³வவத்தா²னேன அமக்³கே³ மக்³க³ஸஞ்ஞாய, உத³யத³ஸ்ஸனேன உச்சே²த³தி³ட்டி²யா, வயத³ஸ்ஸனேன ஸஸ்ஸததி³ட்டி²யா, ப⁴யத³ஸ்ஸனேன ஸப⁴யே அப⁴யஸஞ்ஞாய, ஆதீ³னவத³ஸ்ஸனேன அஸ்ஸாத³ஸஞ்ஞாய, நிப்³பி³தா³னுபஸ்ஸனேன அபி⁴ரதிஸஞ்ஞாய, முச்சிதுகம்யதாஞாணேன அமுச்சிதுகம்யதாய, உபெக்கா²ஞாணேன அனுபெக்கா²ய, அனுலோமேன த⁴ம்மட்டி²தியங் நிப்³பா³னே ச படிலோமபா⁴வதோ, கொ³த்ரபு⁴னா ஸங்கா²ரனிமித்தபா⁴வதோ விமுச்சனங், அயங் தத³ங்க³விமுத்தி நாம. யங் பன உபசாரப்பனாபே⁴தே³ன ஸமாதி⁴னா யாவஸ்ஸ அபரிஹானிவஸேன பவத்தி, தாவ காமச்ச²ந்தா³தீ³னங் நீவரணானஞ்சேவ, விதக்காதீ³னஞ்ச பச்சனீகத⁴ம்மானங், அனுப்பத்திஸஞ்ஞிதங் விமுச்சனங், அயங் விக்க²ம்ப⁴னவிமுத்தி நாம. யங் சதுன்னங் அரியமக்³கா³னங் பா⁴விதத்தா தங்தங்மக்³க³வதோ அரியஸ்ஸ ஸந்தானே யதா²ரஹங் ‘‘தி³ட்டி²க³தானங் பஹானாயா’’திஆதி³னா (த⁴॰ ஸ॰ 277; விப⁴॰ 628) நயேன வுத்தஸ்ஸ ஸமுத³யபக்கி²யஸ்ஸ கிலேஸக³ணஸ்ஸ புன அச்சந்தங் அப்பவத்திபா⁴வேன ஸமுச்சே²த³ப்பஹானவஸேன விமுச்சனங், அயங் ஸமுச்சே²த³விமுத்தி நாம. யங் பன ப²லக்க²ணே படிப்பஸ்ஸத்³த⁴த்தங் கிலேஸானங், அயங் படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴விமுத்தி நாம. ஸப்³ப³ஸங்க²தனிஸ்ஸடத்தா பன ஸப்³ப³ஸங்கா²ரவிமுத்தங் நிப்³பா³னங், அயங் நிஸ்ஸரணவிமுத்தி நாம. இத⁴ பன ப⁴க³வதோ நிப்³பா³னாரம்மணா ப²லவிமுத்தி அதி⁴ப்பேதா. தேன வுத்தங் – ‘‘விமுத்திஸுக²படிஸங்வேதீ³தி விமுத்திஸுக²ங் ப²லஸமாபத்திஸுக²ங் படிஸங்வேதி³யமானோ நிஸின்னோ ஹோதீதி அத்தோ²’’தி.

    Vimuttisukhapaṭisaṃvedīti vimuttisukhaṃ phalasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvediyamāno nisinno hotīti attho. Tattha vimuttīti tadaṅgavimutti, vikkhambhanavimutti, samucchedavimutti, paṭippassaddhivimutti, nissaraṇavimuttīti pañca vimuttiyo. Tāsu yaṃ deyyadhammapariccāgādīhi tehi tehi guṇaṅgehi nāmarūpaparicchedādīhi vipassanaṅgehi ca yāva tassa tassa aṅgassa aparihānivasena pavatti, tāva taṃtaṃpaṭipakkhato vimuccanato vimuccanaṃ pahānaṃ. Seyyathidaṃ ? Dānena macchariyalobhādito, sīlena pāṇātipātādito, nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhito, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīhi, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvato, kalāpasammasanena ‘‘ahaṃ mamā’’ti gāhato, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhaye abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanena abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukamyatāya, upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyaṃ nibbāne ca paṭilomabhāvato, gotrabhunā saṅkhāranimittabhāvato vimuccanaṃ, ayaṃ tadaṅgavimutti nāma. Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā yāvassa aparihānivasena pavatti, tāva kāmacchandādīnaṃ nīvaraṇānañceva, vitakkādīnañca paccanīkadhammānaṃ, anuppattisaññitaṃ vimuccanaṃ, ayaṃ vikkhambhanavimutti nāma. Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato ariyassa santāne yathārahaṃ ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277; vibha. 628) nayena vuttassa samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa puna accantaṃ appavattibhāvena samucchedappahānavasena vimuccanaṃ, ayaṃ samucchedavimutti nāma. Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhattaṃ kilesānaṃ, ayaṃ paṭippassaddhivimutti nāma. Sabbasaṅkhatanissaṭattā pana sabbasaṅkhāravimuttaṃ nibbānaṃ, ayaṃ nissaraṇavimutti nāma. Idha pana bhagavato nibbānārammaṇā phalavimutti adhippetā. Tena vuttaṃ – ‘‘vimuttisukhapaṭisaṃvedīti vimuttisukhaṃ phalasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvediyamāno nisinno hotīti attho’’ti.

    விமுத்தீதி ச உபக்கிலேஸேஹி படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴வஸேன சித்தஸ்ஸ விமுத்தபா⁴வோ, சித்தமேவ வா ததா² விமுத்தங் வேதி³தப்³ப³ங், தாய விமுத்தியா ஜாதங் ஸம்பயுத்தங் வா ஸுக²ங் விமுத்திஸுக²ங். ‘‘யாயங், ப⁴ந்தே, உபெக்கா² ஸந்தே ஸுகே² வுத்தா ப⁴க³வதா’’தி (ம॰ நி॰ 2.88) வசனதோ உபெக்கா²பி செத்த² ஸுக²மிச்சேவ வேதி³தப்³பா³. ததா² ச வுத்தங் ஸம்மோஹவினோத³னியங் ‘‘உபெக்கா² பன ஸந்தத்தா, ஸுக²மிச்சேவ பா⁴ஸிதா’’தி (விப⁴॰ அட்ட²॰ 232). ப⁴க³வா ஹி சதுத்த²ஜ்ஜா²னிகங் அரஹத்தஸமாபத்திங் ஸமாபஜ்ஜதி, ந இதரங். அத² வா ‘‘தேஸங் வூபஸமோ ஸுகோ²’’திஆதீ³ஸு யதா² ஸங்கா²ரது³க்கூ²பஸமோ ஸுகோ²தி வுச்சதி, ஏவங் ஸகலகிலேஸது³க்கூ²பஸமபா⁴வதோ அக்³க³ப²லே லப்³ப⁴மானா படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴விமுத்தி ஏவ இத⁴ ஸுக²ந்தி வேதி³தப்³பா³. தயித³ங் விமுத்திஸுக²ங் மக்³க³வீதி²யங் காலந்தரேதி ப²லசித்தஸ்ஸ பவத்திவிபா⁴கே³ன து³வித⁴ங் ஹோதி. ஏகேகஸ்ஸ ஹி அரியமக்³க³ஸ்ஸ அனந்தரா தஸ்ஸ தஸ்ஸேவ விபாகபூ⁴தானி நிப்³பா³னாரம்மணானி தீணி த்³வே வா ப²லசித்தானி உப்பஜ்ஜந்தி அனந்தரவிபாகத்தா லோகுத்தரகுஸலானங். யஸ்மிஞ்ஹி ஜவனவாரே அரியமக்³கோ³ உப்பஜ்ஜதி, தத்த² யதா³ த்³வே அனுலோமானி, ததா³ ததியங் கொ³த்ரபு⁴, சதுத்த²ங் மக்³க³சித்தங், ததோ பரங் தீணி ப²லசித்தானி ஹொந்தி. யதா³ பன தீணி அனுலோமானி, ததா³ சதுத்த²ங் கொ³த்ரபு⁴, பஞ்சமங் மக்³க³சித்தங், ததோ பரங் த்³வே ப²லசித்தானி ஹொந்தி. ஏவங் சதுத்த²ங் பஞ்சமங் அப்பனாவஸேன பவத்ததி, ந ததோ பரங் ப⁴வங்க³ஸ்ஸ ஆஸன்னத்தா. கேசி பன ‘‘ச²ட்ட²ம்பி சித்தங் அப்பேதீ’’தி வத³ந்தி, தங் அட்ட²கதா²ஸு (விஸுத்³தி⁴॰ 2.811) படிக்கி²த்தங். ஏவங் மக்³க³வீதி²யங் ப²லங் வேதி³தப்³ப³ங். காலந்தரே ப²லங் பன ப²லஸமாபத்திவஸேன பவத்தங், நிரோதா⁴ வுட்ட²ஹந்தஸ்ஸ உப்பஜ்ஜமானஞ்ச ஏதேனேவ ஸங்க³ஹிதங். ஸா பனாயங் ப²லஸமாபத்தி அத்த²தோ லோகுத்தரகுஸலானங் விபாகபூ⁴தா நிப்³பா³னாரம்மணா அப்பனாதி த³ட்ட²ப்³பா³.

    Vimuttīti ca upakkilesehi paṭippassaddhivasena cittassa vimuttabhāvo, cittameva vā tathā vimuttaṃ veditabbaṃ, tāya vimuttiyā jātaṃ sampayuttaṃ vā sukhaṃ vimuttisukhaṃ. ‘‘Yāyaṃ, bhante, upekkhā sante sukhe vuttā bhagavatā’’ti (ma. ni. 2.88) vacanato upekkhāpi cettha sukhamicceva veditabbā. Tathā ca vuttaṃ sammohavinodaniyaṃ ‘‘upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā’’ti (vibha. aṭṭha. 232). Bhagavā hi catutthajjhānikaṃ arahattasamāpattiṃ samāpajjati, na itaraṃ. Atha vā ‘‘tesaṃ vūpasamo sukho’’tiādīsu yathā saṅkhāradukkhūpasamo sukhoti vuccati, evaṃ sakalakilesadukkhūpasamabhāvato aggaphale labbhamānā paṭippassaddhivimutti eva idha sukhanti veditabbā. Tayidaṃ vimuttisukhaṃ maggavīthiyaṃ kālantareti phalacittassa pavattivibhāgena duvidhaṃ hoti. Ekekassa hi ariyamaggassa anantarā tassa tasseva vipākabhūtāni nibbānārammaṇāni tīṇi dve vā phalacittāni uppajjanti anantaravipākattā lokuttarakusalānaṃ. Yasmiñhi javanavāre ariyamaggo uppajjati, tattha yadā dve anulomāni, tadā tatiyaṃ gotrabhu, catutthaṃ maggacittaṃ, tato paraṃ tīṇi phalacittāni honti. Yadā pana tīṇi anulomāni, tadā catutthaṃ gotrabhu, pañcamaṃ maggacittaṃ, tato paraṃ dve phalacittāni honti. Evaṃ catutthaṃ pañcamaṃ appanāvasena pavattati, na tato paraṃ bhavaṅgassa āsannattā. Keci pana ‘‘chaṭṭhampi cittaṃ appetī’’ti vadanti, taṃ aṭṭhakathāsu (visuddhi. 2.811) paṭikkhittaṃ. Evaṃ maggavīthiyaṃ phalaṃ veditabbaṃ. Kālantare phalaṃ pana phalasamāpattivasena pavattaṃ, nirodhā vuṭṭhahantassa uppajjamānañca eteneva saṅgahitaṃ. Sā panāyaṃ phalasamāpatti atthato lokuttarakusalānaṃ vipākabhūtā nibbānārammaṇā appanāti daṭṭhabbā.

    கே தங் ஸமாபஜ்ஜந்தி, கே ந ஸமாபஜ்ஜந்தீதி? ஸப்³பே³பி புது²ஜ்ஜனா ந ஸமாபஜ்ஜந்தி அனதி⁴க³தத்தா. ததா² ஹெட்டி²மா அரியா உபரிமங், உபரிமாபி அரியா ஹெட்டி²மங் ந ஸமாபஜ்ஜந்தியேவ புக்³க³லந்தரபா⁴வூபக³மனேன படிப்பஸ்ஸத்³த⁴பா⁴வதோ. அத்தனோ ஏவ ப²லங் தே தே அரியா ஸமாபஜ்ஜந்தி. கேசி பன ‘‘ஸோதாபன்னஸகதா³கா³மினோ ப²லஸமாபத்திங் ந ஸமாபஜ்ஜந்தி, உபரிமா த்³வேயேவ ஸமாபஜ்ஜந்தி ஸமாதி⁴ஸ்மிங் பரிபூரகாரிபா⁴வதோ’’தி வத³ந்தி. தங் அகாரணங் புது²ஜ்ஜனஸ்ஸாபி அத்தனா படிலத்³த⁴லோகியஸமாதி⁴ஸமாபஜ்ஜனதோ. கிங் வா எத்த² காரணசிந்தாய? வுத்தஞ்ஹேதங் படிஸம்பி⁴தா³யங் ‘‘கதமா த³ஸ ஸங்கா²ருபெக்கா² விபஸ்ஸனாவஸேன உப்பஜ்ஜந்தி (படி॰ ம॰ 1.57), கதமே த³ஸ கொ³த்ரபு⁴த⁴ம்மா விபஸ்ஸனாவஸேன உப்பஜ்ஜந்தீ’’தி (படி॰ ம॰ 1.60) இமேஸங் பஞ்ஹானங் விஸ்ஸஜ்ஜனே ஸோதாபத்திப²லஸமாபத்தத்தா²ய ஸகதா³கா³மிப²லஸமாபத்தத்தா²யாதி தேஸம்பி அரியானங் ப²லஸமாபத்திஸமாபஜ்ஜனங் வுத்தங். தஸ்மா ஸப்³பே³பி அரியா யதா²ஸகங் ப²லங் ஸமாபஜ்ஜந்தீதி நிட்ட²மெத்த² க³ந்தப்³ப³ங்.

    Ke taṃ samāpajjanti, ke na samāpajjantīti? Sabbepi puthujjanā na samāpajjanti anadhigatattā. Tathā heṭṭhimā ariyā uparimaṃ, uparimāpi ariyā heṭṭhimaṃ na samāpajjantiyeva puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhabhāvato. Attano eva phalaṃ te te ariyā samāpajjanti. Keci pana ‘‘sotāpannasakadāgāmino phalasamāpattiṃ na samāpajjanti, uparimā dveyeva samāpajjanti samādhismiṃ paripūrakāribhāvato’’ti vadanti. Taṃ akāraṇaṃ puthujjanassāpi attanā paṭiladdhalokiyasamādhisamāpajjanato. Kiṃ vā ettha kāraṇacintāya? Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ ‘‘katamā dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti (paṭi. ma. 1.57), katame dasa gotrabhudhammā vipassanāvasena uppajjantī’’ti (paṭi. ma. 1.60) imesaṃ pañhānaṃ vissajjane sotāpattiphalasamāpattatthāya sakadāgāmiphalasamāpattatthāyāti tesampi ariyānaṃ phalasamāpattisamāpajjanaṃ vuttaṃ. Tasmā sabbepi ariyā yathāsakaṃ phalaṃ samāpajjantīti niṭṭhamettha gantabbaṃ.

    கஸ்மா பன தே ஸமாபஜ்ஜந்தீதி? தி³ட்ட²த⁴ம்மஸுக²விஹாரத்த²ங். யதா² ஹி ராஜானோ ரஜ்ஜஸுக²ங், தே³வதா தி³ப்³ப³ஸுக²ங் அனுப⁴வந்தி, ஏவங் அரியா ‘‘லோகுத்தரஸுக²ங் அனுப⁴விஸ்ஸாமா’’தி அத்³தா⁴னபரிச்சே²த³ங் கத்வா இச்சி²தக்க²ணே ப²லஸமாபத்திங் ஸமாபஜ்ஜந்தி.

    Kasmā pana te samāpajjantīti? Diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ. Yathā hi rājāno rajjasukhaṃ, devatā dibbasukhaṃ anubhavanti, evaṃ ariyā ‘‘lokuttarasukhaṃ anubhavissāmā’’ti addhānaparicchedaṃ katvā icchitakkhaṇe phalasamāpattiṃ samāpajjanti.

    கத²ஞ்சஸ்ஸா ஸமாபஜ்ஜனங், கத²ங் டா²னங், கத²ங் வுட்டா²னந்தி? த்³வீஹி தாவ ஆகாரேஹி அஸ்ஸா ஸமாபஜ்ஜனங் ஹோதி நிப்³பா³னதோ அஞ்ஞஸ்ஸ ஆரம்மணஸ்ஸ அமனஸிகாரா, நிப்³பா³னஸ்ஸ ச மனஸிகாரா. யதா²ஹ –

    Kathañcassā samāpajjanaṃ, kathaṃ ṭhānaṃ, kathaṃ vuṭṭhānanti? Dvīhi tāva ākārehi assā samāpajjanaṃ hoti nibbānato aññassa ārammaṇassa amanasikārā, nibbānassa ca manasikārā. Yathāha –

    ‘‘த்³வே கோ², ஆவுஸோ, பச்சயா அனிமித்தாய சேதோவிமுத்தியா ஸமாபத்தியா, ஸப்³ப³னிமித்தானஞ்ச அமனஸிகாரோ, அனிமித்தாய ச தா⁴துயா மனஸிகாரோ’’தி (ம॰ நி॰ 1.458).

    ‘‘Dve kho, āvuso, paccayā animittāya cetovimuttiyā samāpattiyā, sabbanimittānañca amanasikāro, animittāya ca dhātuyā manasikāro’’ti (ma. ni. 1.458).

    அயங் பனெத்த² ஸமாபஜ்ஜனக்கமோ – ப²லஸமாபத்தித்தி²கேன அரியஸாவகேன ரஹோக³தேன படிஸல்லீனேன உத³யப்³ப³யாதி³வஸேன ஸங்கா²ரா விபஸ்ஸிதப்³பா³. தஸ்ஸேவங் பவத்தானுபுப்³ப³விபஸ்ஸனஸ்ஸேவ ஸங்கா²ராரம்மணகொ³த்ரபு⁴ஞாணானந்தரங் ப²லஸமாபத்திவஸேன நிரோதே⁴ சித்தமப்பேதி, ப²லஸமாபத்தினின்னபா⁴வேன ச ஸெக்க²ஸ்ஸாபி ப²லமேவ உப்பஜ்ஜதி, ந மக்³கோ³. யே பன வத³ந்தி ‘‘ஸோதாபன்னோ அத்தனோ ப²லஸமாபத்திங் ஸமாபஜ்ஜிஸ்ஸாமீதி விபஸ்ஸனங் வட்³டெ⁴த்வா ஸகதா³கா³மீ ஹோதி, ஸகதா³கா³மீ ச அனாகா³மீ’’தி. தே வத்தப்³பா³ – ஏவங் ஸந்தே அனாகா³மீ அரஹா ப⁴விஸ்ஸதி, அரஹா ச பச்சேகபு³த்³தோ⁴, பச்சேகபு³த்³தோ⁴ ச ஸம்பு³த்³தோ⁴தி ஆபஜ்ஜெய்ய, தஸ்மா யதா²பி⁴னிவேஸங் யதா²ஜ்ஜா²ஸயங் விபஸ்ஸனா அத்த²ங் ஸாதே⁴தீதி ஸெக்க²ஸ்ஸாபி ப²லமேவ உப்பஜ்ஜதி, ந மக்³கோ³. ப²லம்பி தஸ்ஸ ஸசே அனேன பட²மஜ்ஜா²னிகோ மக்³கோ³ அதி⁴க³தோ, பட²மஜ்ஜா²னிகமேவ உப்பஜ்ஜதி. ஸசே து³தியாதீ³ஸு அஞ்ஞதரஜ்ஜா²னிகோ, து³தியாதீ³ஸு அஞ்ஞதரஜ்ஜா²னிகமேவாதி.

    Ayaṃ panettha samāpajjanakkamo – phalasamāpattitthikena ariyasāvakena rahogatena paṭisallīnena udayabbayādivasena saṅkhārā vipassitabbā. Tassevaṃ pavattānupubbavipassanasseva saṅkhārārammaṇagotrabhuñāṇānantaraṃ phalasamāpattivasena nirodhe cittamappeti, phalasamāpattininnabhāvena ca sekkhassāpi phalameva uppajjati, na maggo. Ye pana vadanti ‘‘sotāpanno attano phalasamāpattiṃ samāpajjissāmīti vipassanaṃ vaḍḍhetvā sakadāgāmī hoti, sakadāgāmī ca anāgāmī’’ti. Te vattabbā – evaṃ sante anāgāmī arahā bhavissati, arahā ca paccekabuddho, paccekabuddho ca sambuddhoti āpajjeyya, tasmā yathābhinivesaṃ yathājjhāsayaṃ vipassanā atthaṃ sādhetīti sekkhassāpi phalameva uppajjati, na maggo. Phalampi tassa sace anena paṭhamajjhāniko maggo adhigato, paṭhamajjhānikameva uppajjati. Sace dutiyādīsu aññatarajjhāniko, dutiyādīsu aññatarajjhānikamevāti.

    கஸ்மா பனெத்த² கொ³த்ரபு⁴ஞாணங் மக்³க³ஞாணபுரேசாரிகங் விய நிப்³பா³னாரம்மணங் ந ஹோதீதி? ப²லஞாணானங் அனிய்யானிகபா⁴வதோ. அரியமக்³க³த⁴ம்மாயேவ ஹி நிய்யானிகா. வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘கதமே த⁴ம்மா நிய்யானிகா? சத்தாரோ அரியமக்³கா³ அபரியாபன்னா’’தி (த⁴॰ ஸ॰ 1295). தஸ்மா ஏகந்தேனேவ நிய்யானிகபா⁴வஸ்ஸ உப⁴தோ வுட்டா²னபா⁴வேன பவத்தமானஸ்ஸ அனந்தரபச்சயபூ⁴தேன ஞாணேன நிமித்ததோ வுட்டி²தேனேவ ப⁴விதப்³ப³ந்தி தஸ்ஸ நிப்³பா³னாரம்மணதா யுத்தா, ந பன அரியமக்³க³ஸ்ஸ பா⁴விதத்தா தஸ்ஸ விபாகபா⁴வேன பவத்தமானானங் கிலேஸானங் அஸமுச்சி²ந்த³னதோ அனிய்யானிகத்தா அவுட்டா²னஸபா⁴வானங் ப²லஞாணானங் புரேசாரிகஞாணஸ்ஸ கதா³சிபி நிப்³பா³னாரம்மணதா உப⁴யத்த² அனுலோமஞாணானங் அதுல்யாகாரதோ. அரியமக்³க³வீதி²யஞ்ஹி அனுலோமஞாணானி அனிப்³பி³த்³த⁴புப்³பா³னங் தூ²லதூ²லானங் லோப⁴க்க²ந்தா⁴தீ³னங் ஸாதிஸயங் பதா³லனேன லோகியஞாணேன உக்கங்ஸபாரமிப்பத்தானி மக்³க³ஞாணானுகூலானி உப்பஜ்ஜந்தி, ப²லஸமாபத்திவீதி²யங் பன தானி தானி தேன தேன மக்³கே³ன தேஸங் தேஸங் கிலேஸானங் ஸமுச்சி²ன்னத்தா தத்த² நிருஸ்ஸுக்கானி கேவலங் அரியானங் ப²லஸமாபத்திஸுக²ஸமங்கி³பா⁴வஸ்ஸ பரிகம்மமத்தானி ஹுத்வா உப்பஜ்ஜந்தீதி ந தேஸங் குதோசி வுட்டா²னஸம்ப⁴வோ, யதோ தேஸங் பரியோஸானே ஞாணங் ஸங்கா²ரனிமித்தங் வுட்டா²னதோ நிப்³பா³னாரம்மணங் ஸியா. ஏவஞ்ச கத்வா ஸெக்க²ஸ்ஸ அத்தனோ ப²லஸமாபத்திவளஞ்ஜனத்தா²ய உத³யப்³ப³யாதி³வஸேன ஸங்கா²ரே ஸம்மஸந்தஸ்ஸ விபஸ்ஸனாஞாணானுபுப்³பா³ய ப²லமேவ உப்பஜ்ஜதி, ந மக்³கோ³தி அயஞ்ச அத்தோ² ஸமத்தி²தோ ஹோதி. ஏவங் தாவ ப²லஸமாபத்தியா ஸமாபஜ்ஜனங் வேதி³தப்³ப³ங்.

    Kasmā panettha gotrabhuñāṇaṃ maggañāṇapurecārikaṃ viya nibbānārammaṇaṃ na hotīti? Phalañāṇānaṃ aniyyānikabhāvato. Ariyamaggadhammāyeva hi niyyānikā. Vuttañhetaṃ ‘‘katame dhammā niyyānikā? Cattāro ariyamaggā apariyāpannā’’ti (dha. sa. 1295). Tasmā ekanteneva niyyānikabhāvassa ubhato vuṭṭhānabhāvena pavattamānassa anantarapaccayabhūtena ñāṇena nimittato vuṭṭhiteneva bhavitabbanti tassa nibbānārammaṇatā yuttā, na pana ariyamaggassa bhāvitattā tassa vipākabhāvena pavattamānānaṃ kilesānaṃ asamucchindanato aniyyānikattā avuṭṭhānasabhāvānaṃ phalañāṇānaṃ purecārikañāṇassa kadācipi nibbānārammaṇatā ubhayattha anulomañāṇānaṃ atulyākārato. Ariyamaggavīthiyañhi anulomañāṇāni anibbiddhapubbānaṃ thūlathūlānaṃ lobhakkhandhādīnaṃ sātisayaṃ padālanena lokiyañāṇena ukkaṃsapāramippattāni maggañāṇānukūlāni uppajjanti, phalasamāpattivīthiyaṃ pana tāni tāni tena tena maggena tesaṃ tesaṃ kilesānaṃ samucchinnattā tattha nirussukkāni kevalaṃ ariyānaṃ phalasamāpattisukhasamaṅgibhāvassa parikammamattāni hutvā uppajjantīti na tesaṃ kutoci vuṭṭhānasambhavo, yato tesaṃ pariyosāne ñāṇaṃ saṅkhāranimittaṃ vuṭṭhānato nibbānārammaṇaṃ siyā. Evañca katvā sekkhassa attano phalasamāpattivaḷañjanatthāya udayabbayādivasena saṅkhāre sammasantassa vipassanāñāṇānupubbāya phalameva uppajjati, na maggoti ayañca attho samatthito hoti. Evaṃ tāva phalasamāpattiyā samāpajjanaṃ veditabbaṃ.

    ‘‘தயோ கோ², ஆவுஸோ, பச்சயா அனிமித்தாய சேதோவிமுத்தியா டி²தியா, ஸப்³ப³னிமித்தானங் அமனஸிகாரோ, அனிமித்தாய ச தா⁴துயா மனஸிகாரோ, புப்³பே³ ச அபி⁴ஸங்கா²ரோ’’தி (ம॰ நி॰ 1.458) –

    ‘‘Tayo kho, āvuso, paccayā animittāya cetovimuttiyā ṭhitiyā, sabbanimittānaṃ amanasikāro, animittāya ca dhātuyā manasikāro, pubbe ca abhisaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.458) –

    வசனதோ பனஸ்ஸா தீஹாகாரேஹி டா²னங் ஹோதி. தத்த² புப்³பே³ ச அபி⁴ஸங்கா²ரோதி ஸமாபத்திதோ புப்³பே³ காலபரிச்சே²தோ³. ‘‘அஸுகஸ்மிங் நாம காலே வுட்ட²ஹிஸ்ஸாமீ’’தி பரிச்சி²ன்னத்தா ஹிஸ்ஸா யாவ ஸோ காலோ நாக³ச்ச²தி, தாவ வுட்டா²னங் ந ஹோதி.

    Vacanato panassā tīhākārehi ṭhānaṃ hoti. Tattha pubbe ca abhisaṅkhāroti samāpattito pubbe kālaparicchedo. ‘‘Asukasmiṃ nāma kāle vuṭṭhahissāmī’’ti paricchinnattā hissā yāva so kālo nāgacchati, tāva vuṭṭhānaṃ na hoti.

    ‘‘த்³வே கோ², ஆவுஸோ, பச்சயா அனிமித்தாய சேதோவிமுத்தியா வுட்டா²னஸ்ஸ, ஸப்³ப³னிமித்தானஞ்ச மனஸிகாரோ, அனிமித்தாய ச தா⁴துயா அமனஸிகாரோ’’தி (ம॰ நி॰ 1.458) –

    ‘‘Dve kho, āvuso, paccayā animittāya cetovimuttiyā vuṭṭhānassa, sabbanimittānañca manasikāro, animittāya ca dhātuyā amanasikāro’’ti (ma. ni. 1.458) –

    வசனதோ பனஸ்ஸா த்³வீஹாகாரேஹி வுட்டா²னங் ஹோதி. தத்த² ஸப்³ப³னிமித்தானந்தி ரூபனிமித்தவேத³னாஸஞ்ஞாஸங்கா²ரவிஞ்ஞாணனிமித்தானங். காமஞ்ச ந ஸப்³பா³னேவேதானி ஏகதோ மனஸி கரோதி, ஸப்³ப³ஸங்கா³ஹிகவஸேன பனேவங் வுத்தங். தஸ்மா யங் ப⁴வங்க³ஸ்ஸ ஆரம்மணங், தஸ்ஸ மனஸிகரணேன ப²லஸமாபத்திதோ வுட்டா²னங் ஹோதீதி ஏவங் அஸ்ஸா வுட்டா²னங் வேதி³தப்³ப³ங். தயித³ங் ஏவமித⁴ ஸமாபஜ்ஜனவுட்டா²னங் அரஹத்தப²லபூ⁴தங் –

    Vacanato panassā dvīhākārehi vuṭṭhānaṃ hoti. Tattha sabbanimittānanti rūpanimittavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇanimittānaṃ. Kāmañca na sabbānevetāni ekato manasi karoti, sabbasaṅgāhikavasena panevaṃ vuttaṃ. Tasmā yaṃ bhavaṅgassa ārammaṇaṃ, tassa manasikaraṇena phalasamāpattito vuṭṭhānaṃ hotīti evaṃ assā vuṭṭhānaṃ veditabbaṃ. Tayidaṃ evamidha samāpajjanavuṭṭhānaṃ arahattaphalabhūtaṃ –

    ‘‘படிப்பஸ்ஸத்³த⁴த³ரத²ங், அமதாரம்மணங் ஸுப⁴ங்;

    ‘‘Paṭippassaddhadarathaṃ, amatārammaṇaṃ subhaṃ;

    வந்தலோகாமிஸங் ஸந்தங், ஸாமஞ்ஞப²லமுத்தமங்’’.

    Vantalokāmisaṃ santaṃ, sāmaññaphalamuttamaṃ’’.

    இதி வுத்தங் ஸாதாதிஸாதங் விமுத்திஸுக²ங் படிஸங்வேதே³ஸி. தேன வுத்தங் – ‘‘விமுத்திஸுக²படிஸங்வேதீ³தி விமுத்திஸுக²ங் ப²லஸமாபத்திஸுக²ங் படிஸங்வேதி³யமானோ நிஸின்னோ ஹோதீதி அத்தோ²’’தி.

    Iti vuttaṃ sātātisātaṃ vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedesi. Tena vuttaṃ – ‘‘vimuttisukhapaṭisaṃvedīti vimuttisukhaṃ phalasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvediyamāno nisinno hotīti attho’’ti.

    அதா²தி அதி⁴காரத்தே² நிபாதோ. கோ²தி பத³பூரணே. தேஸு அதி⁴காரத்தே²ன அதா²தி இமினா விமுத்திஸுக²படிஸங்வேத³னதோ அஞ்ஞங் அதி⁴காரங் த³ஸ்ஸேதி. கோ பனேஸோதி? படிச்சஸமுப்பாத³மனஸிகாரோ. அதா²தி வா பச்சா²தி ஏதஸ்மிங் அத்தே² நிபாதோ, தேன ‘‘தஸ்ஸ ஸத்தாஹஸ்ஸ அச்சயேனா’’தி வக்க²மானமேவ அத்த²ங் ஜோதேதி. தஸ்ஸ ஸத்தாஹஸ்ஸாதி பல்லங்கஸத்தாஹஸ்ஸ. அச்சயேனாதி அபக³மேன. தம்ஹா ஸமாதி⁴ம்ஹாதி அரஹத்தப²லஸமாதி⁴தோ. இத⁴ பன ட²த்வா படிபாடியா ஸத்த ஸத்தாஹானி த³ஸ்ஸேதப்³பா³னீதி கேசி தானி வித்தா²ரயிங்ஸு. மயங் பன தானி க²ந்த⁴கபாடே²ன இமிஸ்ஸா உதா³னபாளியா அவிரோத⁴த³ஸ்ஸனமுகே²ன பரதோ வண்ணயிஸ்ஸாம. ரத்தியாதி அவயவஸம்ப³ந்தே⁴ ஸாமிவசனங். பட²மந்தி அச்சந்தஸங்யோக³த்தே² உபயோக³வசனங். ப⁴க³வா ஹி தஸ்ஸா ரத்தியா ஸகலம்பி பட²மங் யாமங் தேனேவ மனஸிகாரேன யுத்தோ அஹோஸீதி.

    Athāti adhikāratthe nipāto. Khoti padapūraṇe. Tesu adhikāratthena athāti iminā vimuttisukhapaṭisaṃvedanato aññaṃ adhikāraṃ dasseti. Ko panesoti? Paṭiccasamuppādamanasikāro. Athāti vā pacchāti etasmiṃ atthe nipāto, tena ‘‘tassa sattāhassa accayenā’’ti vakkhamānameva atthaṃ joteti. Tassa sattāhassāti pallaṅkasattāhassa. Accayenāti apagamena. Tamhā samādhimhāti arahattaphalasamādhito. Idha pana ṭhatvā paṭipāṭiyā satta sattāhāni dassetabbānīti keci tāni vitthārayiṃsu. Mayaṃ pana tāni khandhakapāṭhena imissā udānapāḷiyā avirodhadassanamukhena parato vaṇṇayissāma. Rattiyāti avayavasambandhe sāmivacanaṃ. Paṭhamanti accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ. Bhagavā hi tassā rattiyā sakalampi paṭhamaṃ yāmaṃ teneva manasikārena yutto ahosīti.

    படிச்சஸமுப்பாத³ந்தி பச்சயத⁴ம்மங். அவிஜ்ஜாத³யோ ஹி பச்சயத⁴ம்மா படிச்சஸமுப்பாதோ³. கத²மித³ங் ஜானிதப்³ப³ந்தி சே? ப⁴க³வதோ வசனேன. ப⁴க³வதா ஹி ‘‘தஸ்மாதிஹானந்த³, ஏஸேவ ஹேது, ஏதங் நிதா³னங், ஏஸ ஸமுத³யோ, ஏஸ பச்சயோ ஜராமரணஸ்ஸ, யதி³த³ங் ஜாதி…பே॰… ஸங்கா²ரானங், யதி³த³ங் அவிஜ்ஜா’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.105 ஆத³யோ) ஏவங் அவிஜ்ஜாத³யோ ஹேதூதி வுத்தா. யதா² த்³வாத³ஸ பச்சயா த்³வாத³ஸ படிச்சஸமுப்பாதா³தி.

    Paṭiccasamuppādanti paccayadhammaṃ. Avijjādayo hi paccayadhammā paṭiccasamuppādo. Kathamidaṃ jānitabbanti ce? Bhagavato vacanena. Bhagavatā hi ‘‘tasmātihānanda, eseva hetu, etaṃ nidānaṃ, esa samudayo, esa paccayo jarāmaraṇassa, yadidaṃ jāti…pe… saṅkhārānaṃ, yadidaṃ avijjā’’ti (dī. ni. 2.105 ādayo) evaṃ avijjādayo hetūti vuttā. Yathā dvādasa paccayā dvādasa paṭiccasamuppādāti.

    தத்ராயங் வசனத்தோ² – அஞ்ஞமஞ்ஞங் படிச்ச படிமுக²ங் கத்வா காரணஸமவாயங் அப்படிக்கி²பித்வா ஸஹிதே உப்பாதே³தீதி படிச்சஸமுப்பாதோ³. அத² வா படிச்ச பச்சேதப்³ப³ங் பச்சயாரஹதங் பச்சயங் படிக³ந்த்வா ந வினா தேன ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ஸ உப்பாதோ³ படிச்சஸமுப்பாதோ³ . படிச்சஸமுப்பாதோ³தி செத்த² ஸமுப்பாத³பத³ட்டா²னவசனவிஞ்ஞெய்யோ ப²லஸ்ஸ உப்பாத³னஸமத்த²தாயுத்தோ ஹேது, ந படிச்சஸமுப்பத்திமத்தங் வேதி³தப்³ப³ங். அத² வா பச்சேதுங் அரஹந்தி நங் பண்டி³தாதி படிச்சோ, ஸம்மா ஸயமேவ வா உப்பாதே³தீதி ஸமுப்பாதோ³, படிச்சோ ச ஸோ ஸமுப்பாதோ³ சாதி படிச்சஸமுப்பாதோ³தி ஏவமெத்த² அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³.

    Tatrāyaṃ vacanattho – aññamaññaṃ paṭicca paṭimukhaṃ katvā kāraṇasamavāyaṃ appaṭikkhipitvā sahite uppādetīti paṭiccasamuppādo. Atha vā paṭicca paccetabbaṃ paccayārahataṃ paccayaṃ paṭigantvā na vinā tena sambandhassa uppādo paṭiccasamuppādo . Paṭiccasamuppādoti cettha samuppādapadaṭṭhānavacanaviññeyyo phalassa uppādanasamatthatāyutto hetu, na paṭiccasamuppattimattaṃ veditabbaṃ. Atha vā paccetuṃ arahanti naṃ paṇḍitāti paṭicco, sammā sayameva vā uppādetīti samuppādo, paṭicco ca so samuppādo cāti paṭiccasamuppādoti evamettha attho daṭṭhabbo.

    அனுலோமந்தி ‘‘அவிஜ்ஜாபச்சயா ஸங்கா²ரா’’திஆதி³னா நயேன வுத்தோ அவிஜ்ஜாதி³கோ பச்சயாகாரோ அத்தனா கத்தப்³ப³கிச்சகரணதோ அனுலோமோதி வுச்சதி. அத² வா ஆதி³தோ பட்டா²ய அந்தங் பாபெத்வா வுத்தத்தா பவத்தியா வா அனுலோமதோ அனுலோமோ, தங் அனுலோமங். ஸாது⁴கங் மனஸாகாஸீதி ஸக்கச்சங் மனஸி அகாஸி. யோ யோ பச்சயத⁴ம்மோ யஸ்ஸ யஸ்ஸ பச்சயுப்பன்னத⁴ம்மஸ்ஸ யதா² யதா² ஹேதுபச்சயாதி³னா பச்சயபா⁴வேன பச்சயோ ஹோதி, தங் ஸப்³ப³ங் அவிபரீதங் அபரிஹாபெத்வா அனவஸேஸதோ பச்சவெக்க²ணவஸேன சித்தே அகாஸீதி அத்தோ². யதா² பன ப⁴க³வா படிச்சஸமுப்பாதா³னுலோமங் மனஸாகாஸி, தங் ஸங்கே²பேன தாவ த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘இதி இமஸ்மிங் ஸதி இத³ங் ஹோதி, இமஸ்ஸுப்பாதா³ இத³ங் உப்பஜ்ஜதீ’’தி வுத்தங்.

    Anulomanti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā nayena vutto avijjādiko paccayākāro attanā kattabbakiccakaraṇato anulomoti vuccati. Atha vā ādito paṭṭhāya antaṃ pāpetvā vuttattā pavattiyā vā anulomato anulomo, taṃ anulomaṃ. Sādhukaṃ manasākāsīti sakkaccaṃ manasi akāsi. Yo yo paccayadhammo yassa yassa paccayuppannadhammassa yathā yathā hetupaccayādinā paccayabhāvena paccayo hoti, taṃ sabbaṃ aviparītaṃ aparihāpetvā anavasesato paccavekkhaṇavasena citte akāsīti attho. Yathā pana bhagavā paṭiccasamuppādānulomaṃ manasākāsi, taṃ saṅkhepena tāva dassetuṃ ‘‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ.

    தத்த² இதீதி ஏவங், அனேன பகாரேனாதி அத்தோ². இமஸ்மிங் ஸதி இத³ங் ஹோதீதி இமஸ்மிங் அவிஜ்ஜாதி³கே பச்சயே ஸதி இத³ங் ஸங்கா²ராதி³கங் ப²லங் ஹோதி. இமஸ்ஸுப்பாதா³ இத³ங் உப்பஜ்ஜதீதி இமஸ்ஸ அவிஜ்ஜாதி³கஸ்ஸ பச்சயஸ்ஸ உப்பாதா³ இத³ங் ஸங்கா²ராதி³கங் ப²லங் உப்பஜ்ஜதீதி அத்தோ². இமஸ்மிங் அஸதி இத³ங் ந ஹோதி, இமஸ்ஸ நிரோதா⁴ இத³ங் நிருஜ்ஜ²தீதி அவிஜ்ஜாதீ³னங் அபா⁴வே ஸங்கா²ராதீ³னங் அபா⁴வஸ்ஸ அவிஜ்ஜாதீ³னங் நிரோதே⁴ ஸங்கா²ராதீ³னங் நிரோத⁴ஸ்ஸ ச து³தியததியஸுத்தவசனேன ஏதஸ்மிங் பச்சயலக்க²ணே நியமோ த³ஸ்ஸிதோ ஹோதி – இமஸ்மிங் ஸதி ஏவ, நாஸதி. இமஸ்ஸுப்பாதா³ ஏவ, நானுப்பாதா³. அனிரோதா⁴ ஏவ, ந நிரோதா⁴தி. தேனேதங் லக்க²ணங் அந்தோக³த⁴னியமங் இத⁴ படிச்சஸமுப்பாத³ஸ்ஸ வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். நிரோதோ⁴தி ச அவிஜ்ஜாதீ³னங் விராகா³தி⁴க³மேன ஆயதிங் அனுப்பாதோ³ அப்பவத்தி. ததா² ஹி வுத்தங் – ‘‘அவிஜ்ஜாய த்வேவ அஸேஸவிராக³னிரோதா⁴ ஸங்கா²ரனிரோதோ⁴’’திஆதி³. நிரோத⁴னிரோதீ⁴ ச உப்பாத³னிரோதீ⁴பா⁴வேன வுத்தோ ‘‘இமஸ்ஸ நிரோதா⁴ இத³ங் நிருஜ்ஜ²தீ’’தி.

    Tattha itīti evaṃ, anena pakārenāti attho. Imasmiṃ sati idaṃ hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjatīti attho. Imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatīti avijjādīnaṃ abhāve saṅkhārādīnaṃ abhāvassa avijjādīnaṃ nirodhe saṅkhārādīnaṃ nirodhassa ca dutiyatatiyasuttavacanena etasmiṃ paccayalakkhaṇe niyamo dassito hoti – imasmiṃ sati eva, nāsati. Imassuppādā eva, nānuppādā. Anirodhā eva, na nirodhāti. Tenetaṃ lakkhaṇaṃ antogadhaniyamaṃ idha paṭiccasamuppādassa vuttanti daṭṭhabbaṃ. Nirodhoti ca avijjādīnaṃ virāgādhigamena āyatiṃ anuppādo appavatti. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho’’tiādi. Nirodhanirodhī ca uppādanirodhībhāvena vutto ‘‘imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti.

    தேனேதங் த³ஸ்ஸேதி – அனிரோதோ⁴ உப்பாதோ³ நாம, ஸோ செத்த² அத்தி²பா⁴வோதிபி வுச்சதீதி. ‘‘இமஸ்மிங் ஸதி இத³ங் ஹோதீ’’தி இத³மேவ ஹி லக்க²ணங் பரியாயந்தரேன ‘‘இமஸ்ஸ உப்பாதா³ இத³ங் உப்பஜ்ஜதீ’’தி வத³ந்தேன பரேன புரிமங் விஸேஸிதங் ஹோதி. தஸ்மா ந த⁴ரமானதங்யேவ ஸந்தா⁴ய ‘‘இமஸ்மிங் ஸதீ’’தி வுத்தங், அத² கோ² மக்³கே³ன அனிருத்³த⁴பா⁴வஞ்சாதி விஞ்ஞாயதி. யஸ்மா ச ‘‘இமஸ்மிங் அஸதி இத³ங் ந ஹோதி, இமஸ்ஸ நிரோதா⁴ இத³ங் நிருஜ்ஜ²தீ’’தி த்³விதா⁴பி உத்³தி³ட்ட²ஸ்ஸ லக்க²ணஸ்ஸ நித்³தே³ஸங் வத³ந்தேன ‘‘அவிஜ்ஜாய த்வேவ அஸேஸவிராக³னிரோதா⁴ ஸங்கா²ரனிரோதோ⁴’’திஆதி³னா நிரோதோ⁴ ஏவ வுத்தோ, தஸ்மா நத்தி²பா⁴வோபி நிரோதோ⁴ ஏவாதி நத்தி²பா⁴வவிருத்³தோ⁴ அத்தி²பா⁴வோ அனிரோதோ⁴தி த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி. தேன அனிரோத⁴ஸங்கா²தேன அத்தி²பா⁴வேன உப்பாத³ங் விஸேஸேதி. ததோ ந இத⁴ அத்தி²பா⁴வமத்தங் உப்பாதோ³தி அத்தோ² அதி⁴ப்பேதோ, அத² கோ² அனிரோத⁴ஸங்கா²தோ அத்தி²பா⁴வோ சாதி அயமத்தோ² விபா⁴விதோதி. ஏவமேதங் லக்க²ணத்³வயவசனங் அஞ்ஞமஞ்ஞவிஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³பா⁴வேன ஸாத்த²கந்தி வேதி³தப்³ப³ங்.

    Tenetaṃ dasseti – anirodho uppādo nāma, so cettha atthibhāvotipi vuccatīti. ‘‘Imasmiṃ sati idaṃ hotī’’ti idameva hi lakkhaṇaṃ pariyāyantarena ‘‘imassa uppādā idaṃ uppajjatī’’ti vadantena parena purimaṃ visesitaṃ hoti. Tasmā na dharamānataṃyeva sandhāya ‘‘imasmiṃ satī’’ti vuttaṃ, atha kho maggena aniruddhabhāvañcāti viññāyati. Yasmā ca ‘‘imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti dvidhāpi uddiṭṭhassa lakkhaṇassa niddesaṃ vadantena ‘‘avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho’’tiādinā nirodho eva vutto, tasmā natthibhāvopi nirodho evāti natthibhāvaviruddho atthibhāvo anirodhoti dassitaṃ hoti. Tena anirodhasaṅkhātena atthibhāvena uppādaṃ viseseti. Tato na idha atthibhāvamattaṃ uppādoti attho adhippeto, atha kho anirodhasaṅkhāto atthibhāvo cāti ayamattho vibhāvitoti. Evametaṃ lakkhaṇadvayavacanaṃ aññamaññavisesanavisesitabbabhāvena sātthakanti veditabbaṃ.

    கோ பனாயங் அனிரோதோ⁴ நாம, யோ ‘‘அத்தி²பா⁴வோ, உப்பாதோ³’’தி ச வுச்சதீதி? அப்பஹீனபா⁴வோ ச, அனிப்³ப³த்திதப²லாரஹதாபஹானேஹி ப²லானுப்பாத³னாரஹதா ச. யே ஹி பஹாதப்³பா³ அகுஸலா த⁴ம்மா, தேஸங் அரியமக்³கே³ன அஸமுக்³கா⁴டிதபா⁴வோ ச. யே பன ந பஹாதப்³பா³ குஸலாப்³யாகதா த⁴ம்மா, யானி தேஸு ஸங்யோஜனானி அகீ²ணாஸவானங் தேஸங் அபரிக்கீ²ணதா ச. அஸமுக்³கா⁴டிதானுஸயதாய ஹி ஸஸங்யோஜனா க²ந்த⁴ப்பவத்தி படிச்சஸமுப்பாதோ³. ததா² ச வுத்தங் –

    Ko panāyaṃ anirodho nāma, yo ‘‘atthibhāvo, uppādo’’ti ca vuccatīti? Appahīnabhāvo ca, anibbattitaphalārahatāpahānehi phalānuppādanārahatā ca. Ye hi pahātabbā akusalā dhammā, tesaṃ ariyamaggena asamugghāṭitabhāvo ca. Ye pana na pahātabbā kusalābyākatā dhammā, yāni tesu saṃyojanāni akhīṇāsavānaṃ tesaṃ aparikkhīṇatā ca. Asamugghāṭitānusayatāya hi sasaṃyojanā khandhappavatti paṭiccasamuppādo. Tathā ca vuttaṃ –

    ‘‘யாய ச, பி⁴க்க²வே, அவிஜ்ஜாய நிவுதஸ்ஸ பா³லஸ்ஸ யாய ச தண்ஹாய ஸம்பயுத்தஸ்ஸ அயங் காயோ ஸமுதா³க³தோ, ஸா சேவ அவிஜ்ஜா பா³லஸ்ஸ அப்பஹீனா, ஸா ச தண்ஹா அபரிக்கீ²ணா. தங் கிஸ்ஸ ஹேது? ந, பி⁴க்க²வே, பா³லோ அசரி ப்³ரஹ்மசரியங் ஸம்மா து³க்க²க்க²யாய, தஸ்மா பா³லோ காயஸ்ஸ பே⁴தா³ காயூபகோ³ ஹோதி, ஸோ காயூபகோ³ ஸமானோ ந பரிமுச்சதி ஜாதியா ஜராமரணேனா’’திஆதி³ (ஸங்॰ நி॰ 2.19).

    ‘‘Yāya ca, bhikkhave, avijjāya nivutassa bālassa yāya ca taṇhāya sampayuttassa ayaṃ kāyo samudāgato, sā ceva avijjā bālassa appahīnā, sā ca taṇhā aparikkhīṇā. Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, bālo acari brahmacariyaṃ sammā dukkhakkhayāya, tasmā bālo kāyassa bhedā kāyūpago hoti, so kāyūpago samāno na parimuccati jātiyā jarāmaraṇenā’’tiādi (saṃ. ni. 2.19).

    கீ²ணஸங்யோஜனானங் பன அவிஜ்ஜாய அபா⁴வதோ ஸங்கா²ரானங், தண்ஹுபாதா³னானங் அபா⁴வதோ உபாதா³னப⁴வானங் அஸம்ப⁴வோதி வட்டஸ்ஸ உபச்சே²தோ³ பஞ்ஞாயிஸ்ஸதீதி. தேனேவாஹ –

    Khīṇasaṃyojanānaṃ pana avijjāya abhāvato saṅkhārānaṃ, taṇhupādānānaṃ abhāvato upādānabhavānaṃ asambhavoti vaṭṭassa upacchedo paññāyissatīti. Tenevāha –

    ‘‘ச²ன்னங் த்வேவ, ப²க்³கு³ண, ப²ஸ்ஸாயதனானங் அஸேஸவிராக³னிரோதா⁴ ப²ஸ்ஸனிரோதோ⁴, ப²ஸ்ஸனிரோதா⁴ வேத³னானிரோதோ⁴’’திஆதி³ (ஸங்॰ நி॰ 2.12).

    ‘‘Channaṃ tveva, phagguṇa, phassāyatanānaṃ asesavirāganirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho’’tiādi (saṃ. ni. 2.12).

    ந ஹி அக்³க³மக்³கா³தி⁴க³மதோ உத்³த⁴ங் யாவ பரினிப்³பா³னா ஸளாயதனாதீ³னங் அப்பவத்தி. அத² கோ² நத்தி²தா நிரோத⁴ஸத்³த³வசனீயதா கீ²ணஸங்யோஜனதாதி நிரோதோ⁴ வுத்தோ. அபிச சிரகதம்பி கம்மங் அனிப்³ப³த்திதப²லதாய அப்பஹீனாஹாரதாய ச ப²லாரஹங் ஸந்தங் ஏவ நாம ஹோதி, ந நிப்³ப³த்திதப²லங் , நாபி பஹீனாஹாரந்தி. ப²லுப்பத்திபச்சயானங் அவிஜ்ஜாஸங்கா²ராதீ³னங் வுத்தனயேனேவ ப²லாரஹபா⁴வோ அனிரோதோ⁴தி வேதி³தப்³போ³. ஏவங் அனிருத்³த⁴பா⁴வேனேவ ஹி யேன வினா ப²லங் ந ஸம்ப⁴வதி, தங் காரணங் அதீதந்திபி இமஸ்மிங் ஸதீதி இமினா வசனேன வுத்தங். ததோயேவ ச அவுஸிதப்³ரஹ்மசரியஸ்ஸ அப்பவத்தித⁴ம்மதங் அனாபன்னோ பச்சயுப்பாதோ³ காலபே⁴த³ங் அனாமஸித்வா அனிவத்தனாய ஏவ இமஸ்ஸ உப்பாதா³தி வுத்தோ. அத² வா அவஸேஸபச்சயஸமவாயே அவிஜ்ஜமானஸ்ஸபி விஜ்ஜமானஸ்ஸ விய பகே³வ விஜ்ஜமானஸ்ஸ யா ப²லுப்பத்திஅபி⁴முக²தா, ஸா இமஸ்ஸ உப்பாதா³தி வுத்தா. ததா² ஹி ததோ ப²லங் உப்பஜ்ஜதீதி தத³வத்த²ங் காரணங் ப²லஸ்ஸ உப்பாத³னபா⁴வேன உட்டி²தங் உப்பதிதங் நாம ஹோதி, ந விஜ்ஜமானம்பி அதத³வத்த²ந்தி தத³வத்த²தா உப்பாதோ³தி வேதி³தப்³போ³.

    Na hi aggamaggādhigamato uddhaṃ yāva parinibbānā saḷāyatanādīnaṃ appavatti. Atha kho natthitā nirodhasaddavacanīyatā khīṇasaṃyojanatāti nirodho vutto. Apica cirakatampi kammaṃ anibbattitaphalatāya appahīnāhāratāya ca phalārahaṃ santaṃ eva nāma hoti, na nibbattitaphalaṃ , nāpi pahīnāhāranti. Phaluppattipaccayānaṃ avijjāsaṅkhārādīnaṃ vuttanayeneva phalārahabhāvo anirodhoti veditabbo. Evaṃ aniruddhabhāveneva hi yena vinā phalaṃ na sambhavati, taṃ kāraṇaṃ atītantipi imasmiṃ satīti iminā vacanena vuttaṃ. Tatoyeva ca avusitabrahmacariyassa appavattidhammataṃ anāpanno paccayuppādo kālabhedaṃ anāmasitvā anivattanāya eva imassa uppādāti vutto. Atha vā avasesapaccayasamavāye avijjamānassapi vijjamānassa viya pageva vijjamānassa yā phaluppattiabhimukhatā, sā imassa uppādāti vuttā. Tathā hi tato phalaṃ uppajjatīti tadavatthaṃ kāraṇaṃ phalassa uppādanabhāvena uṭṭhitaṃ uppatitaṃ nāma hoti, na vijjamānampi atadavatthanti tadavatthatā uppādoti veditabbo.

    தத்த² ஸதீதி இமினா விஜ்ஜமானதாமத்தேன பச்சயபா⁴வங் வத³ந்தோ அப்³யாபாரதங் படிச்சஸமுப்பாத³ஸ்ஸ த³ஸ்ஸேதி. உப்பாதா³தி உப்பத்தித⁴ம்மதங் அஸப்³ப³காலபா⁴விதங் ப²லுப்பத்திஅபி⁴முக²தஞ்ச தீ³பெந்தோ அனிச்சதங் படிச்சஸமுப்பாத³ஸ்ஸ த³ஸ்ஸேதி. ‘‘ஸதி, நாஸதி, உப்பாதா³, ந நிரோதா⁴’’தி பன ஹேதுஅத்தே²ஹி பு⁴ம்மனிஸ்ஸக்கவசனேஹி ஸமத்தி²தங் நிதா³னஸமுத³யஜாதிபப⁴வபா⁴வங் படிச்சஸமுப்பாத³ஸ்ஸ த³ஸ்ஸேதி. ஹேதுஅத்த²தா செத்த² பு⁴ம்மவசனே யஸ்ஸ பா⁴வே தத³வினாபா⁴விப²லஸ்ஸ பா⁴வோ லக்கீ²யதி, தத்த² பவத்தியா வேதி³தப்³பா³ யதா² ‘‘அத⁴னானங் த⁴னே அனநுப்பதீ³யமானே தா³லித்³தி³யங் வேபுல்லங் அக³மாஸீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 3.91) ச ‘‘நிப்ப²ன்னேஸு ஸஸ்ஸேஸு ஸுபி⁴க்க²ங் ஜாயதீ’’தி ச. நிஸ்ஸக்கவசனஸ்ஸாபி ஹேதுஅத்த²தா ப²லஸ்ஸ பப⁴வே பகதியஞ்ச பவத்திதோ யதா² ‘‘கலலா ஹோதி அப்³பு³த³ங், அப்³பு³தா³ ஜாயதீ பேஸீ’’தி (ஸங்॰ நி॰ 1.235) ச ‘‘ஹிமவதா க³ங்கா³ பப⁴வந்தி, ஸிங்க³தோ ஸரோ ஜாயதீ’’தி ச. அவிஜ்ஜாதி³பா⁴வே ச தத³வினாபா⁴வேன ஸங்கா²ராதி³பா⁴வோ லக்கீ²யதி, அவிஜ்ஜாதீ³ஹி ச ஸங்கா²ராத³யோ பப⁴வந்தி பகரியந்தி சாதி தே தேஸங் பப⁴வோ பகதி ச, தஸ்மா தத³த்த²தீ³பனத்த²ங் ‘‘இமஸ்மிங் ஸதி இமஸ்ஸ உப்பாதா³’’தி ஹேதுஅத்தே² பு⁴ம்மனிஸ்ஸக்கனித்³தே³ஸா கதாதி.

    Tattha satīti iminā vijjamānatāmattena paccayabhāvaṃ vadanto abyāpārataṃ paṭiccasamuppādassa dasseti. Uppādāti uppattidhammataṃ asabbakālabhāvitaṃ phaluppattiabhimukhatañca dīpento aniccataṃ paṭiccasamuppādassa dasseti. ‘‘Sati, nāsati, uppādā, na nirodhā’’ti pana hetuatthehi bhummanissakkavacanehi samatthitaṃ nidānasamudayajātipabhavabhāvaṃ paṭiccasamuppādassa dasseti. Hetuatthatā cettha bhummavacane yassa bhāve tadavinābhāviphalassa bhāvo lakkhīyati, tattha pavattiyā veditabbā yathā ‘‘adhanānaṃ dhane ananuppadīyamāne dāliddiyaṃ vepullaṃ agamāsī’’ti (dī. ni. 3.91) ca ‘‘nipphannesu sassesu subhikkhaṃ jāyatī’’ti ca. Nissakkavacanassāpi hetuatthatā phalassa pabhave pakatiyañca pavattito yathā ‘‘kalalā hoti abbudaṃ, abbudā jāyatī pesī’’ti (saṃ. ni. 1.235) ca ‘‘himavatā gaṅgā pabhavanti, siṅgato saro jāyatī’’ti ca. Avijjādibhāve ca tadavinābhāvena saṅkhārādibhāvo lakkhīyati, avijjādīhi ca saṅkhārādayo pabhavanti pakariyanti cāti te tesaṃ pabhavo pakati ca, tasmā tadatthadīpanatthaṃ ‘‘imasmiṃ sati imassa uppādā’’ti hetuatthe bhummanissakkaniddesā katāti.

    யஸ்மா செத்த² ‘‘இமஸ்மிங் ஸதி இத³ங் ஹோதி, இமஸ்ஸுப்பாதா³ இத³ங் உப்பஜ்ஜதீ’’தி ஸங்கே²பேன உத்³தி³ட்ட²ஸ்ஸ படிச்சஸமுப்பாத³ஸ்ஸ ‘‘அவிஜ்ஜாபச்சயா ஸங்கா²ரா’’திஆதி³கோ நித்³தே³ஸோ, தஸ்மா யதா²வுத்தோ அத்தி²பா⁴வோ உப்பாதோ³ ச தேஸங் தேஸங் பச்சயுப்பன்னத⁴ம்மானங் பச்சயபா⁴வோதி விஞ்ஞாயதி. ந ஹி அனிருத்³த⁴தாஸங்கா²தங் அத்தி²பா⁴வங் உப்பாத³ஞ்ச அனிவத்தஸபா⁴வதாஸங்கா²தங் உத³யாவத்த²தாஸங்கா²தங் வா ‘‘ஸதி ஏவ, நாஸதி, உப்பாதா³ ஏவ, ந நிரோதா⁴’’தி அந்தோக³த⁴னியமேஹி வசனேஹி அபி⁴ஹிதங் முஞ்சித்வா அஞ்ஞோ பச்சயபா⁴வோ நாம அத்தி², தஸ்மா யதா²வுத்தோ அத்தி²பா⁴வோ உப்பாதோ³ ச பச்சயபா⁴வோதி வேதி³தப்³ப³ங். யேபி பட்டா²னே ஆக³தா ஹேதுஆத³யோ சதுவீஸதி பச்சயா, தேபி ஏதஸ்ஸேவ பச்சயபா⁴வஸ்ஸ விஸேஸாதி வேதி³தப்³பா³. இதி யதா² வித்தா²ரேன அனுலோமங் படிச்சஸமுப்பாத³ங் மனஸி அகாஸி, தங் த³ஸ்ஸேதுங், ‘‘யதி³த³ங் அவிஜ்ஜாபச்சயா ஸங்கா²ரா’’திஆதி³ வுத்தங்.

    Yasmā cettha ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjatī’’ti saṅkhepena uddiṭṭhassa paṭiccasamuppādassa ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādiko niddeso, tasmā yathāvutto atthibhāvo uppādo ca tesaṃ tesaṃ paccayuppannadhammānaṃ paccayabhāvoti viññāyati. Na hi aniruddhatāsaṅkhātaṃ atthibhāvaṃ uppādañca anivattasabhāvatāsaṅkhātaṃ udayāvatthatāsaṅkhātaṃ vā ‘‘sati eva, nāsati, uppādā eva, na nirodhā’’ti antogadhaniyamehi vacanehi abhihitaṃ muñcitvā añño paccayabhāvo nāma atthi, tasmā yathāvutto atthibhāvo uppādo ca paccayabhāvoti veditabbaṃ. Yepi paṭṭhāne āgatā hetuādayo catuvīsati paccayā, tepi etasseva paccayabhāvassa visesāti veditabbā. Iti yathā vitthārena anulomaṃ paṭiccasamuppādaṃ manasi akāsi, taṃ dassetuṃ, ‘‘yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādi vuttaṃ.

    தத்த² யதி³த³ந்தி நிபாதோ, தஸ்ஸ யோ அயந்தி அத்தோ². அவிஜ்ஜாபச்சயாதிஆதீ³ஸு அவிந்தி³யங் காயது³ச்சரிதாதி³ங் விந்த³தீதி அவிஜ்ஜா, விந்தி³யங் காயஸுசரிதாதி³ங் ந விந்த³தீதி அவிஜ்ஜா, த⁴ம்மானங் அவிபரீதஸபா⁴வங் அவிதி³தங் கரோதீதி அவிஜ்ஜா, அந்தவிரஹிதே ஸங்ஸாரே ப⁴வாதீ³ஸு ஸத்தே ஜவாபேதீதி அவிஜ்ஜா, அவிஜ்ஜமானேஸு ஜவதி விஜ்ஜமானேஸு ந ஜவதீதி அவிஜ்ஜா, விஜ்ஜாய படிபக்கா²தி அவிஜ்ஜா, ஸா ‘‘து³க்கே² அஞ்ஞாண’’ந்திஆதி³னா சதுப்³பி³தா⁴ வேதி³தப்³பா³. படிச்ச ந வினா ப²லங் ஏதி உப்பஜ்ஜதி சேவ பவத்ததி சாதி பச்சயோ, உபகாரகத்தோ² வா பச்சயோ. அவிஜ்ஜா ச ஸா பச்சயோ சாதி அவிஜ்ஜாபச்சயோ, தஸ்மா அவிஜ்ஜாபச்சயா. ஸங்க²ரொந்தீதி ஸங்கா²ரா, லோகியகுஸலாகுஸலசேதனா, ஸா புஞ்ஞாபுஞ்ஞானேஞ்ஜாபி⁴ஸங்கா²ரவஸேன திவிதா⁴ வேதி³தப்³பா³. விஜானாதீதி விஞ்ஞாணங், தங் லோகியவிபாகவிஞ்ஞாணவஸேன த்³வத்திங்ஸவித⁴ங். நமதீதி நாமங், வேத³னாதி³க்க²ந்த⁴த்தயங். ருப்பதீதி ரூபங், பூ⁴தரூபங் சக்கா²தி³உபாதா³ரூபஞ்ச. ஆயததி ஆயதஞ்ச ஸங்ஸாரது³க்க²ங் நயதீதி ஆயதனங் . பு²ஸதீதி ப²ஸ்ஸோ. வேத³யதீதி வேத³னா. இத³ம்பி த்³வயங் த்³வாரவஸேன ச²ப்³பி³த⁴ங், விபாகவஸேன க³ஹணே ச²த்திங்ஸவித⁴ங். பரிதஸ்ஸதீதி தண்ஹா, ஸா காமதண்ஹாதி³வஸேன ஸங்கே²பதோ திவிதா⁴, வித்தா²ரதோ அட்டு²த்தரஸதவிதா⁴ ச. உபாதீ³யதீதி உபாதா³னங், தங் காமுபாதா³னாதி³வஸேன சதுப்³பி³த⁴ங். ப⁴வதி பா⁴வயதி சாதி ப⁴வோ, ஸோ கம்மூபபத்திபே⁴த³தோ து³விதோ⁴. ஜனநங் ஜாதி. ஜீரணங் ஜரா. மரந்தி தேனாதி மரணங். ஸோசனங் ஸோகோ. பரிதே³வனங் பரிதே³வோ. து³க்க²யதீதி து³க்க²ங், உப்பாத³ட்டி²திவஸேன த்³வேதா⁴ க²ணதீதி து³க்க²ங். து³மனஸ்ஸ பா⁴வோ தோ³மனஸ்ஸங். பு⁴ஸோ ஆயாஸோ உபாயாஸோ . ஸம்ப⁴வந்தீதி நிப்³ப³த்தந்தி. ந கேவலஞ்ச ஸோகாதீ³ஹியேவ, அத² கோ² ஸப்³ப³பதே³ஹி ‘‘ஸம்ப⁴வந்தீ’’தி பத³ஸ்ஸ யோஜனா காதப்³பா³. ஏவஞ்ஹி ‘‘அவிஜ்ஜாபச்சயா ஸங்கா²ரா ஸம்ப⁴வந்தீ’’தி பச்சயபச்சயுப்பன்னவவத்தா²னங் த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி. ஏஸ நயோ ஸப்³ப³த்த².

    Tattha yadidanti nipāto, tassa yo ayanti attho. Avijjāpaccayātiādīsu avindiyaṃ kāyaduccaritādiṃ vindatīti avijjā, vindiyaṃ kāyasucaritādiṃ na vindatīti avijjā, dhammānaṃ aviparītasabhāvaṃ aviditaṃ karotīti avijjā, antavirahite saṃsāre bhavādīsu satte javāpetīti avijjā, avijjamānesu javati vijjamānesu na javatīti avijjā, vijjāya paṭipakkhāti avijjā, sā ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādinā catubbidhā veditabbā. Paṭicca na vinā phalaṃ eti uppajjati ceva pavattati cāti paccayo, upakārakattho vā paccayo. Avijjā ca sā paccayo cāti avijjāpaccayo, tasmā avijjāpaccayā. Saṅkharontīti saṅkhārā, lokiyakusalākusalacetanā, sā puññāpuññāneñjābhisaṅkhāravasena tividhā veditabbā. Vijānātīti viññāṇaṃ, taṃ lokiyavipākaviññāṇavasena dvattiṃsavidhaṃ. Namatīti nāmaṃ, vedanādikkhandhattayaṃ. Ruppatīti rūpaṃ, bhūtarūpaṃ cakkhādiupādārūpañca. Āyatati āyatañca saṃsāradukkhaṃ nayatīti āyatanaṃ. Phusatīti phasso. Vedayatīti vedanā. Idampi dvayaṃ dvāravasena chabbidhaṃ, vipākavasena gahaṇe chattiṃsavidhaṃ. Paritassatīti taṇhā, sā kāmataṇhādivasena saṅkhepato tividhā, vitthārato aṭṭhuttarasatavidhā ca. Upādīyatīti upādānaṃ, taṃ kāmupādānādivasena catubbidhaṃ. Bhavati bhāvayati cāti bhavo, so kammūpapattibhedato duvidho. Jananaṃ jāti. Jīraṇaṃ jarā. Maranti tenāti maraṇaṃ. Socanaṃ soko. Paridevanaṃ paridevo. Dukkhayatīti dukkhaṃ, uppādaṭṭhitivasena dvedhā khaṇatīti dukkhaṃ. Dumanassa bhāvo domanassaṃ. Bhuso āyāso upāyāso. Sambhavantīti nibbattanti. Na kevalañca sokādīhiyeva, atha kho sabbapadehi ‘‘sambhavantī’’ti padassa yojanā kātabbā. Evañhi ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā sambhavantī’’ti paccayapaccayuppannavavatthānaṃ dassitaṃ hoti. Esa nayo sabbattha.

    தத்த² அஞ்ஞாணலக்க²ணா அவிஜ்ஜா, ஸம்மோஹனரஸா, சா²த³னபச்சுபட்டா²னா, ஆஸவபத³ட்டா²னா. அபி⁴ஸங்க²ரணலக்க²ணா ஸங்கா²ரா, ஆயூஹனரஸா, ஸங்வித³ஹனபச்சுபட்டா²னா, அவிஜ்ஜாபத³ட்டா²னா. விஜானநலக்க²ணங் விஞ்ஞாணங், புப்³ப³ங்க³மரஸங், படிஸந்தி⁴பச்சுபட்டா²னங், ஸங்கா²ரபத³ட்டா²னங், வத்தா²ரம்மணபத³ட்டா²னங் வா. நமனலக்க²ணங் நாமங், ஸம்பயோக³ரஸங், அவினிப்³போ⁴க³பச்சுபட்டா²னங், விஞ்ஞாணபத³ட்டா²னங். ருப்பனலக்க²ணங் ரூபங், விகிரணரஸங், அப்பஹெய்யபா⁴வபச்சுபட்டா²னங், விஞ்ஞாணபத³ட்டா²னங். ஆயதனலக்க²ணங் ஸளாயதனங், த³ஸ்ஸனாதி³ரஸங், வத்து²த்³வாரபா⁴வபச்சுபட்டா²னங், நாமரூபபத³ட்டா²னங். பு²ஸனலக்க²ணோ ப²ஸ்ஸோ, ஸங்க⁴ட்டனரஸோ, ஸங்க³திபச்சுபட்டா²னோ, ஸளாயதனபத³ட்டா²னோ. அனுப⁴வனலக்க²ணா வேத³னா, விஸயரஸஸம்போ⁴க³ரஸா, ஸுக²து³க்க²பச்சுபட்டா²னா, ப²ஸ்ஸபத³ட்டா²னா. ஹேதுபா⁴வலக்க²ணா தண்ஹா, அபி⁴னந்த³னரஸா, அதித்திபா⁴வபச்சுபட்டா²னா, வேத³னாபத³ட்டா²னா. க³ஹணலக்க²ணங் உபாதா³னங், அமுஞ்சனரஸங், தண்ஹாத³ள்ஹத்ததி³ட்டி²பச்சுபட்டா²னங், தண்ஹாபத³ட்டா²னங். கம்மகம்மப²லலக்க²ணோ ப⁴வோ, ப⁴வனபா⁴வனரஸோ, குஸலாகுஸலாப்³யாகதபச்சுபட்டா²னோ, உபாதா³னபத³ட்டா²னோ. தத்த² தத்த² ப⁴வே பட²மாபி⁴னிப்³ப³த்திலக்க²ணா ஜாதி, நிய்யாதனரஸா, அதீதப⁴வதோ இது⁴ப்பன்னபச்சுபட்டா²னா, து³க்க²விசித்ததாபச்சுபட்டா²னா வா. க²ந்த⁴பரிபாகலக்க²ணா ஜரா, மரணூபனயனரஸா, யொப்³ப³னவினாஸபச்சுபட்டா²னா. சுதிலக்க²ணங் மரணங் , விஸங்யோக³ரஸங், க³திவிப்பவாஸபச்சுபட்டா²னங். அந்தோனிஜ்ஜா²னலக்க²ணோ ஸோகோ, சேதஸோ நிஜ்ஜா²னரஸோ, அனுஸோசனபச்சுபட்டா²னோ. லாலப்பனலக்க²ணோ பரிதே³வோ, கு³ணதோ³ஸபரிகித்தனரஸோ, ஸம்ப⁴மபச்சுபட்டா²னோ. காயபீளனலக்க²ணங் து³க்க²ங், து³ப்பஞ்ஞானங் தோ³மனஸ்ஸகரணரஸங், காயிகாபா³த⁴பச்சுபட்டா²னங். சித்தபீளனலக்க²ணங் தோ³மனஸ்ஸங், மனோவிகா⁴தனரஸங், மானஸப்³யாதி⁴பச்சுபட்டா²னங். சித்தபரித³ஹனலக்க²ணோ உபாயாஸோ, நித்து²னநரஸோ, விஸாத³பச்சுபட்டா²னோ. ஏவமேதே அவிஜ்ஜாத³யோ லக்க²ணாதி³தோபி வேதி³தப்³பா³தி. அயமெத்த² ஸங்கே²போ, வித்தா²ரோ பன ஸப்³பா³காரஸம்பன்னங் வினிச்ச²யங் இச்ச²ந்தேன ஸம்மோஹவினோத³னியா (விப⁴॰ அட்ட²॰ 225) விப⁴ங்க³ட்ட²கதா²ய க³ஹேதப்³போ³.

    Tattha aññāṇalakkhaṇā avijjā, sammohanarasā, chādanapaccupaṭṭhānā, āsavapadaṭṭhānā. Abhisaṅkharaṇalakkhaṇā saṅkhārā, āyūhanarasā, saṃvidahanapaccupaṭṭhānā, avijjāpadaṭṭhānā. Vijānanalakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, pubbaṅgamarasaṃ, paṭisandhipaccupaṭṭhānaṃ, saṅkhārapadaṭṭhānaṃ, vatthārammaṇapadaṭṭhānaṃ vā. Namanalakkhaṇaṃ nāmaṃ, sampayogarasaṃ, avinibbhogapaccupaṭṭhānaṃ, viññāṇapadaṭṭhānaṃ. Ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ, vikiraṇarasaṃ, appaheyyabhāvapaccupaṭṭhānaṃ, viññāṇapadaṭṭhānaṃ. Āyatanalakkhaṇaṃ saḷāyatanaṃ, dassanādirasaṃ, vatthudvārabhāvapaccupaṭṭhānaṃ, nāmarūpapadaṭṭhānaṃ. Phusanalakkhaṇo phasso, saṅghaṭṭanaraso, saṅgatipaccupaṭṭhāno, saḷāyatanapadaṭṭhāno. Anubhavanalakkhaṇā vedanā, visayarasasambhogarasā, sukhadukkhapaccupaṭṭhānā, phassapadaṭṭhānā. Hetubhāvalakkhaṇā taṇhā, abhinandanarasā, atittibhāvapaccupaṭṭhānā, vedanāpadaṭṭhānā. Gahaṇalakkhaṇaṃ upādānaṃ, amuñcanarasaṃ, taṇhādaḷhattadiṭṭhipaccupaṭṭhānaṃ, taṇhāpadaṭṭhānaṃ. Kammakammaphalalakkhaṇo bhavo, bhavanabhāvanaraso, kusalākusalābyākatapaccupaṭṭhāno, upādānapadaṭṭhāno. Tattha tattha bhave paṭhamābhinibbattilakkhaṇā jāti, niyyātanarasā, atītabhavato idhuppannapaccupaṭṭhānā, dukkhavicittatāpaccupaṭṭhānā vā. Khandhaparipākalakkhaṇā jarā, maraṇūpanayanarasā, yobbanavināsapaccupaṭṭhānā. Cutilakkhaṇaṃ maraṇaṃ , visaṃyogarasaṃ, gativippavāsapaccupaṭṭhānaṃ. Antonijjhānalakkhaṇo soko, cetaso nijjhānaraso, anusocanapaccupaṭṭhāno. Lālappanalakkhaṇo paridevo, guṇadosaparikittanaraso, sambhamapaccupaṭṭhāno. Kāyapīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, duppaññānaṃ domanassakaraṇarasaṃ, kāyikābādhapaccupaṭṭhānaṃ. Cittapīḷanalakkhaṇaṃ domanassaṃ, manovighātanarasaṃ, mānasabyādhipaccupaṭṭhānaṃ. Cittaparidahanalakkhaṇo upāyāso, nitthunanaraso, visādapaccupaṭṭhāno. Evamete avijjādayo lakkhaṇāditopi veditabbāti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana sabbākārasampannaṃ vinicchayaṃ icchantena sammohavinodaniyā (vibha. aṭṭha. 225) vibhaṅgaṭṭhakathāya gahetabbo.

    ஏவந்தி நித்³தி³ட்ட²ஸ்ஸ நித³ஸ்ஸனங், தேன அவிஜ்ஜாதீ³ஹேவ காரணேஹி, ந இஸ்ஸரனிம்மானாதீ³ஹீதி த³ஸ்ஸேதி. ஏதஸ்ஸாதி யதா²வுத்தஸ்ஸ. கேவலஸ்ஸாதி அஸம்மிஸ்ஸஸ்ஸ ஸகலஸ்ஸ வா. து³க்க²க்க²ந்த⁴ஸ்ஸாதி து³க்க²ஸமூஹஸ்ஸ, ந ஸத்தஸ்ஸ, நாபி ஜீவஸ்ஸ, நாபி ஸுப⁴ஸுகா²தீ³னங். ஸமுத³யோ ஹோதீதி நிப்³ப³த்தி ஸம்ப⁴வதி.

    Evanti niddiṭṭhassa nidassanaṃ, tena avijjādīheva kāraṇehi, na issaranimmānādīhīti dasseti. Etassāti yathāvuttassa. Kevalassāti asammissassa sakalassa vā. Dukkhakkhandhassāti dukkhasamūhassa, na sattassa, nāpi jīvassa, nāpi subhasukhādīnaṃ. Samudayo hotīti nibbatti sambhavati.

    ஏதமத்த²ங் விதி³த்வாதி ய்வாயங் அவிஜ்ஜாதி³வஸேன ஸங்கா²ராதி³கஸ்ஸ து³க்க²க்க²ந்த⁴ஸ்ஸ ஸமுத³யோ ஹோதீதி வுத்தோ, ஸப்³பா³காரேன ஏதமத்த²ங் விதி³த்வா. தாயங் வேலாயந்தி தாயங் தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ விதி³தவேலாயங். இமங் உதா³னங் உதா³னேஸீதி இமங் தஸ்மிங் அத்தே² விதி³தே ஹேதுனோ ச ஹேதுஸமுப்பன்னத⁴ம்மஸ்ஸ ச பஜானநாய ஆனுபா⁴வதீ³பகங் ‘‘யதா³ ஹவே பாதுப⁴வந்தீ’’திஆதி³கங் ஸோமனஸ்ஸஸம்பயுத்தஞாணஸமுட்டா²னங் உதா³னங் உதா³னேஸி, அத்தமனவாசங் நிச்சா²ரேஸீதி வுத்தங் ஹோதி.

    Etamatthaṃviditvāti yvāyaṃ avijjādivasena saṅkhārādikassa dukkhakkhandhassa samudayo hotīti vutto, sabbākārena etamatthaṃ viditvā. Tāyaṃ velāyanti tāyaṃ tassa atthassa viditavelāyaṃ. Imaṃ udānaṃ udānesīti imaṃ tasmiṃ atthe vidite hetuno ca hetusamuppannadhammassa ca pajānanāya ānubhāvadīpakaṃ ‘‘yadā have pātubhavantī’’tiādikaṃ somanassasampayuttañāṇasamuṭṭhānaṃ udānaṃ udānesi, attamanavācaṃ nicchāresīti vuttaṃ hoti.

    தஸ்ஸத்தோ² – யதா³தி யஸ்மிங் காலே. ஹவேதி ப்³யத்தந்தி இமஸ்மிங் அத்தே² நிபாதோ. கேசி பன ‘‘ஹவேதி ஆஹவே யுத்³தே⁴’’தி அத்த²ங் வத³ந்தி, ‘‘யோதே⁴த² மாரங் பஞ்ஞாவுதே⁴னா’’தி (த⁴॰ ப॰ 40) வசனதோ கிலேஸமாரேன யுஜ்ஜ²னஸமயேதி தேஸங் அதி⁴ப்பாயோ. பாதுப⁴வந்தீதி உப்பஜ்ஜந்தி. த⁴ம்மாதி அனுலோமபச்சயாகாரபடிவேத⁴ஸாத⁴கா போ³தி⁴பக்கி²யத⁴ம்மா. அத² வா பாதுப⁴வந்தீதி பகாஸெந்தி, அபி⁴ஸமயவஸேன ப்³யத்தா பாகடா ஹொந்தி. த⁴ம்மாதி சதுஅரியஸச்சத⁴ம்மா, ஆதாபோ வுச்சதி கிலேஸஸந்தாபனட்டே²ன வீரியங். ஆதாபினோதி ஸம்மப்பதா⁴னவீரியவதோ. ஜா²யதோதி ஆரம்மணூபனிஜ்ஜா²னேன லக்க²ணூபனிஜ்ஜா²னேன ஜா²யந்தஸ்ஸ. ப்³ராஹ்மணஸ்ஸாதி பா³ஹிதபாபஸ்ஸ கீ²ணாஸவஸ்ஸ. அத²ஸ்ஸ கங்கா² வபயந்தி ஸப்³பா³தி அத²ஸ்ஸ ஏவங் பாதுபூ⁴தத⁴ம்மஸ்ஸ யா ஏதா ‘‘கோ நு கோ², ப⁴ந்தே, பு²ஸதீதி. நோ கல்லோ பஞ்ஹோதி ப⁴க³வா அவோசா’’திஆதி³னா (ஸங்॰ நி॰ 2.12) நயேன, ‘‘கதமங் நு கோ², ப⁴ந்தே, ஜராமரணங், கஸ்ஸ ச பனித³ங் ஜராமரணந்தி. நோ கல்லோ பஞ்ஹோதி ப⁴க³வா அவோசா’’திஆதி³னா (ஸங்॰ நி॰ 2.35) நயேன பச்சயாகாரே கங்கா² வுத்தா, யா ச பச்சயாகாரஸ்ஸேவ அப்படிவித்³த⁴த்தா ‘‘அஹோஸிங் நு கோ² அஹங் அதீதமத்³தா⁴ன’’ந்திஆதி³னா (ம॰ நி॰ 1.18; ஸங்॰ நி॰ 2.20) ஸோளஸ கங்கா² ஆக³தா. தா ஸப்³பா³ வபயந்தி அபக³ச்ச²ந்தி நிருஜ்ஜ²ந்தி. கஸ்மா? யதோ பஜானாதி ஸஹேதுத⁴ம்மங், யஸ்மா அவிஜ்ஜாதி³கேன ஹேதுனா ஸஹேதுகங் இமங் ஸங்கா²ராதி³கங் கேவலங் து³க்க²க்க²ந்த⁴த⁴ம்மங் பஜானாதி அஞ்ஞாஸி படிவிஜ்ஜீ²தி.

    Tassattho – yadāti yasmiṃ kāle. Haveti byattanti imasmiṃ atthe nipāto. Keci pana ‘‘haveti āhave yuddhe’’ti atthaṃ vadanti, ‘‘yodhetha māraṃ paññāvudhenā’’ti (dha. pa. 40) vacanato kilesamārena yujjhanasamayeti tesaṃ adhippāyo. Pātubhavantīti uppajjanti. Dhammāti anulomapaccayākārapaṭivedhasādhakā bodhipakkhiyadhammā. Atha vā pātubhavantīti pakāsenti, abhisamayavasena byattā pākaṭā honti. Dhammāti catuariyasaccadhammā, ātāpo vuccati kilesasantāpanaṭṭhena vīriyaṃ. Ātāpinoti sammappadhānavīriyavato. Jhāyatoti ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena jhāyantassa. Brāhmaṇassāti bāhitapāpassa khīṇāsavassa. Athassa kaṅkhā vapayanti sabbāti athassa evaṃ pātubhūtadhammassa yā etā ‘‘ko nu kho, bhante, phusatīti. No kallo pañhoti bhagavā avocā’’tiādinā (saṃ. ni. 2.12) nayena, ‘‘katamaṃ nu kho, bhante, jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇanti. No kallo pañhoti bhagavā avocā’’tiādinā (saṃ. ni. 2.35) nayena paccayākāre kaṅkhā vuttā, yā ca paccayākārasseva appaṭividdhattā ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinā (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) soḷasa kaṅkhā āgatā. Tā sabbā vapayanti apagacchanti nirujjhanti. Kasmā? Yato pajānāti sahetudhammaṃ, yasmā avijjādikena hetunā sahetukaṃ imaṃ saṅkhārādikaṃ kevalaṃ dukkhakkhandhadhammaṃ pajānāti aññāsi paṭivijjhīti.

    கதா³ பனஸ்ஸ போ³தி⁴பக்கி²யத⁴ம்மா சதுஸச்சத⁴ம்மா வா பாதுப⁴வந்தி உப்பஜ்ஜந்தி பகாஸெந்தி வா? விபஸ்ஸனாமக்³க³ஞாணேஸு . தத்த² விபஸ்ஸனாஞாணஸம்பயுத்தா ஸதிஆத³யோ விபஸ்ஸனாஞாணஞ்ச யதா²ரஹங் அத்தனோ விஸயேஸு தத³ங்க³ப்பஹானவஸேன ஸுப⁴ஸஞ்ஞாதி³கே பஜஹந்தா காயானுபஸ்ஸனாதி³வஸேன விஸுங் விஸுங் உப்பஜ்ஜந்தி, மக்³க³க்க²ணே பன தே நிப்³பா³னமாலம்பி³த்வா ஸமுச்சே²த³வஸேன படிபக்கே² பஜஹந்தா சதூஸுபி அரியஸச்சேஸு அஸம்மோஹப்படிவேத⁴ஸாத⁴னவஸேன ஸகிதே³வ உப்பஜ்ஜந்தி. ஏவங் தாவெத்த² போ³தி⁴பக்கி²யத⁴ம்மானங் உப்பஜ்ஜனட்டே²ன பாதுபா⁴வோ வேதி³தப்³போ³.

    Kadā panassa bodhipakkhiyadhammā catusaccadhammā vā pātubhavanti uppajjanti pakāsenti vā? Vipassanāmaggañāṇesu . Tattha vipassanāñāṇasampayuttā satiādayo vipassanāñāṇañca yathārahaṃ attano visayesu tadaṅgappahānavasena subhasaññādike pajahantā kāyānupassanādivasena visuṃ visuṃ uppajjanti, maggakkhaṇe pana te nibbānamālambitvā samucchedavasena paṭipakkhe pajahantā catūsupi ariyasaccesu asammohappaṭivedhasādhanavasena sakideva uppajjanti. Evaṃ tāvettha bodhipakkhiyadhammānaṃ uppajjanaṭṭhena pātubhāvo veditabbo.

    அரியஸச்சத⁴ம்மானங் பன லோகியானங் விபஸ்ஸனாக்க²ணே விபஸ்ஸனாய ஆரம்மணகரணவஸேன, லோகுத்தரானங் தத³தி⁴முத்ததாவஸேன, மக்³க³க்க²ணே நிரோத⁴ஸச்சஸ்ஸ ஆரம்மணாபி⁴ஸமயவஸேன, ஸப்³பே³ஸம்பி கிச்சாபி⁴ஸமயவஸேன பாகடபா⁴வதோ பகாஸனட்டே²ன பாதுபா⁴வோ வேதி³தப்³போ³.

    Ariyasaccadhammānaṃ pana lokiyānaṃ vipassanākkhaṇe vipassanāya ārammaṇakaraṇavasena, lokuttarānaṃ tadadhimuttatāvasena, maggakkhaṇe nirodhasaccassa ārammaṇābhisamayavasena, sabbesampi kiccābhisamayavasena pākaṭabhāvato pakāsanaṭṭhena pātubhāvo veditabbo.

    இதி ப⁴க³வா ஸதிபி ஸப்³பா³காரேன ஸப்³ப³த⁴ம்மானங் அத்தனோ ஞாணஸ்ஸ பாகடபா⁴வே படிச்சஸமுப்பாத³முகே²ன விபஸ்ஸனாபி⁴னிவேஸஸ்ஸ கதத்தா நிபுணக³ம்பீ⁴ரஸுது³த்³த³ஸதாய பச்சயாகாரஸ்ஸ தங் பச்சவெக்கி²த்வா உப்பன்னப³லவஸோமனஸ்ஸோ படிபக்க²ஸமுச்சே²த³விபா⁴வனேன ஸத்³தி⁴ங் அத்தனோ தத³பி⁴ஸமயானுபா⁴வதீ³பகமேவெத்த² உதா³னங் உதா³னேஸீதி.

    Iti bhagavā satipi sabbākārena sabbadhammānaṃ attano ñāṇassa pākaṭabhāve paṭiccasamuppādamukhena vipassanābhinivesassa katattā nipuṇagambhīrasududdasatāya paccayākārassa taṃ paccavekkhitvā uppannabalavasomanasso paṭipakkhasamucchedavibhāvanena saddhiṃ attano tadabhisamayānubhāvadīpakamevettha udānaṃ udānesīti.

    அயம்பி உதா³னோ வுத்தோ ப⁴க³வதா இதி மே ஸுதந்தி அயங் பாளி கேஸுசியேவ பொத்த²கேஸு தி³ஸ்ஸதி. தத்த² அயம்பீதி பிஸத்³தோ³ ‘‘இத³ம்பி பு³த்³தே⁴ ரதனங் பணீதங், அயம்பி பாராஜிகோ ஹோதீ’’திஆதீ³ஸு விய ஸம்பிண்ட³னத்தோ², தேன உபரிமங் ஸம்பிண்டே³தி. வுத்தோதி அயங் வுத்தஸத்³தோ³ கேஸோஹாரணவப்பனவாபஸமீகரணஜீவிதவுத்திபமுத்தபா⁴வபாவசனபா⁴வேன பவத்தன அஜ்ஜே²னகத²னாதீ³ஸு தி³ஸ்ஸதி. ததா² ஹேஸ ‘‘காபடிகோ மாணவோ த³ஹரோ வுத்தஸிரோ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 2.426) கேஸோஹாரணே ஆக³தோ.

    Ayampiudāno vutto bhagavatā iti me sutanti ayaṃ pāḷi kesuciyeva potthakesu dissati. Tattha ayampīti pisaddo ‘‘idampi buddhe ratanaṃ paṇītaṃ, ayampi pārājiko hotī’’tiādīsu viya sampiṇḍanattho, tena uparimaṃ sampiṇḍeti. Vuttoti ayaṃ vuttasaddo kesohāraṇavappanavāpasamīkaraṇajīvitavuttipamuttabhāvapāvacanabhāvena pavattana ajjhenakathanādīsu dissati. Tathā hesa ‘‘kāpaṭiko māṇavo daharo vuttasiro’’tiādīsu (ma. ni. 2.426) kesohāraṇe āgato.

    ‘‘கா³வோ தஸ்ஸ பஜாயந்தி, கெ²த்தே வுத்தங் விரூஹதி;

    ‘‘Gāvo tassa pajāyanti, khette vuttaṃ virūhati;

    வுத்தானங் ப²லமஸ்னாதி, யோ மித்தானங் ந து³ப்³ப⁴தீ’’தி. –

    Vuttānaṃ phalamasnāti, yo mittānaṃ na dubbhatī’’ti. –

    ஆதீ³ஸு (ஜா॰ 2.22.19) வப்பனே. ‘‘நோ ச கோ² படிவுத்த’’ந்திஆதீ³ஸு (பாரா॰ 289) அட்ட²த³ண்ட³காதீ³ஹி வாபஸமீகரணே. ‘‘பன்னலோமோ பரத³த்தவுத்தோ மிக³பூ⁴தேன சேதஸா விஹராமீ’’திஆதீ³ஸு (சூளவ॰ 332) ஜீவிதவுத்தியங். ‘‘பண்டு³பலாஸோ ப³ந்த⁴னா பவுத்தோ அப⁴ப்³போ³ ஹரிதத்தாயா’’திஆதீ³ஸு (பாரா॰ 92) ப³ந்த⁴னதோ பமுத்தபா⁴வே. ‘‘கீ³தங் வுத்தங் ஸமீஹித’’ந்திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.285) பாவசனபா⁴வேன பவத்திதே. ‘‘வுத்தோ பாராயணோ’’திஆதீ³ஸு அஜ்ஜே²னே. ‘‘வுத்தங் கோ² பனேதங் ப⁴க³வதா ‘த⁴ம்மதா³யாதா³ மே, பி⁴க்க²வே, ப⁴வத², மா ஆமிஸதா³யாதா³’’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.30) கத²னே. இதா⁴பி கத²னே ஏவ த³ட்ட²ப்³போ³, தேன அயம்பி உதா³னோ பா⁴ஸிதோதி அத்தோ². இதீதி ஏவங். மே ஸுதந்தி பத³த்³வயஸ்ஸ அத்தோ² நிதா³னவண்ணனாயங் ஸப்³பா³காரதோ வுத்தோயேவ. புப்³பே³ ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்தி நிதா³னவஸேன வுத்தோயேவ ஹி அத்தோ² இத⁴ நிக³மனவஸேன ‘‘இதி மே ஸுத’’ந்தி புன வுத்தோ. வுத்தஸ்ஸேவ ஹி அத்த²ஸ்ஸ புன வசனங் நிக³மனந்தி. இதிஸத்³த³ஸ்ஸ அத்து²த்³தா⁴ரோ ஏவங்-ஸத்³தே³ன ஸமானத்த²தாய ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்தி எத்த² விய, அத்த²யோஜனா ச இதிவுத்தகவண்ணனாய அம்ஹேஹி பகாஸிதாயேவாதி தத்த² வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³போ³தி.

    Ādīsu (jā. 2.22.19) vappane. ‘‘No ca kho paṭivutta’’ntiādīsu (pārā. 289) aṭṭhadaṇḍakādīhi vāpasamīkaraṇe. ‘‘Pannalomo paradattavutto migabhūtena cetasā viharāmī’’tiādīsu (cūḷava. 332) jīvitavuttiyaṃ. ‘‘Paṇḍupalāso bandhanā pavutto abhabbo haritattāyā’’tiādīsu (pārā. 92) bandhanato pamuttabhāve. ‘‘Gītaṃ vuttaṃ samīhita’’ntiādīsu (dī. ni. 1.285) pāvacanabhāvena pavattite. ‘‘Vutto pārāyaṇo’’tiādīsu ajjhene. ‘‘Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā ‘dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā’’’tiādīsu (ma. ni. 1.30) kathane. Idhāpi kathane eva daṭṭhabbo, tena ayampi udāno bhāsitoti attho. Itīti evaṃ. Me sutanti padadvayassa attho nidānavaṇṇanāyaṃ sabbākārato vuttoyeva. Pubbe ‘‘evaṃ me suta’’nti nidānavasena vuttoyeva hi attho idha nigamanavasena ‘‘iti me suta’’nti puna vutto. Vuttasseva hi atthassa puna vacanaṃ nigamananti. Itisaddassa atthuddhāro evaṃ-saddena samānatthatāya ‘‘evaṃ me suta’’nti ettha viya, atthayojanā ca itivuttakavaṇṇanāya amhehi pakāsitāyevāti tattha vuttanayeneva veditabboti.

    பரமத்த²தீ³பனியா கு²த்³த³கனிகாயட்ட²கதா²ய

    Paramatthadīpaniyā khuddakanikāyaṭṭhakathāya

    உதா³னஸங்வண்ணனாபட²மபோ³தி⁴ஸுத்தவண்ணனா நிட்டி²தா.

    Udānasaṃvaṇṇanāpaṭhamabodhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: 2. து³தியபோ³தி⁴ஸுத்தவண்ணனா • 2. Dutiyabodhisuttavaṇṇanā




    Related texts:



    திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / ஸுத்தபிடக • Suttapiṭaka / கு²த்³த³கனிகாய • Khuddakanikāya / உதா³னபாளி • Udānapāḷi / 1. பட²மபோ³தி⁴ஸுத்தங் • 1. Paṭhamabodhisuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact