Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૭. પઠમગેલઞ્ઞસુત્તં
7. Paṭhamagelaññasuttaṃ
૨૫૫. એકં સમયં ભગવા વેસાલિયં વિહરતિ મહાવને કૂટાગારસાલાયં. અથ ખો ભગવા સાયન્હસમયં પટિસલ્લાના વુટ્ઠિતો યેન ગિલાનસાલા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. નિસજ્જ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ –
255. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena gilānasālā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi –
‘‘સતો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સમ્પજાનો કાલં આગમેય્ય. અયં વો અમ્હાકં અનુસાસની.
‘‘Sato, bhikkhave, bhikkhu sampajāno kālaṃ āgameyya. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સતો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ કાયે કાયાનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા, વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં; વેદનાસુ વેદનાનુપસ્સી વિહરતિ…પે॰… ચિત્તે ચિત્તાનુપસ્સી વિહરતિ…પે॰… ધમ્મેસુ ધમ્માનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા, વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં . એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સતો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu sato hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; vedanāsu vedanānupassī viharati…pe… citte cittānupassī viharati…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ . Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sato hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સમ્પજાનો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અભિક્કન્તે પટિક્કન્તે સમ્પજાનકારી હોતિ, આલોકિતે વિલોકિતે સમ્પજાનકારી હોતિ, સમિઞ્જિતે પસારિતે સમ્પજાનકારી હોતિ, સઙ્ઘાટિપત્તચીવરધારણે સમ્પજાનકારી હોતિ, અસિતે પીતે ખાયિતે સાયિતે સમ્પજાનકારી હોતિ, ઉચ્ચારપસ્સાવકમ્મે સમ્પજાનકારી હોતિ, ગતે ઠિતે નિસિન્ને સુત્તે જાગરિતે ભાસિતે તુણ્હીભાવે સમ્પજાનકારી હોતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સમ્પજાનકારી હોતિ. સતો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સમ્પજાનો કાલં આગમેય્ય. અયં વો અમ્હાકં અનુસાસની.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu sampajāno hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sampajānakārī hoti. Sato, bhikkhave, bhikkhu sampajāno kālaṃ āgameyya. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī.
‘‘તસ્સ ચે, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો એવં સતસ્સ સમ્પજાનસ્સ અપ્પમત્તસ્સ આતાપિનો પહિતત્તસ્સ વિહરતો ઉપ્પજ્જતિ સુખા વેદના, સો એવં પજાનાતિ – ‘ઉપ્પન્ના ખો મ્યાયં સુખા વેદના. સા ચ ખો પટિચ્ચ, નો અપ્પટિચ્ચ. કિં પટિચ્ચ? ઇમમેવ કાયં પટિચ્ચ. અયં ખો પન કાયો અનિચ્ચો સઙ્ખતો પટિચ્ચસમુપ્પન્નો. અનિચ્ચં ખો પન સઙ્ખતં પટિચ્ચસમુપ્પન્નં કાયં પટિચ્ચ ઉપ્પન્ના સુખા વેદના કુતો નિચ્ચા ભવિસ્સતી’તિ! સો કાયે ચ સુખાય ચ વેદનાય અનિચ્ચાનુપસ્સી વિહરતિ, વયાનુપસ્સી વિહરતિ, વિરાગાનુપસ્સી વિહરતિ, નિરોધાનુપસ્સી વિહરતિ, પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સી વિહરતિ. તસ્સ કાયે ચ સુખાય ચ વેદનાય અનિચ્ચાનુપસ્સિનો વિહરતો, વયાનુપસ્સિનો વિહરતો, વિરાગાનુપસ્સિનો વિહરતો, નિરોધાનુપસ્સિનો વિહરતો, પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સિનો વિહરતો, યો કાયે ચ સુખાય ચ વેદનાય રાગાનુસયો, સો પહીયતિ.
‘‘Tassa ce, bhikkhave, bhikkhuno evaṃ satassa sampajānassa appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati sukhā vedanā, so evaṃ pajānāti – ‘uppannā kho myāyaṃ sukhā vedanā. Sā ca kho paṭicca, no appaṭicca. Kiṃ paṭicca? Imameva kāyaṃ paṭicca. Ayaṃ kho pana kāyo anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno. Aniccaṃ kho pana saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ kāyaṃ paṭicca uppannā sukhā vedanā kuto niccā bhavissatī’ti! So kāye ca sukhāya ca vedanāya aniccānupassī viharati, vayānupassī viharati, virāgānupassī viharati, nirodhānupassī viharati, paṭinissaggānupassī viharati. Tassa kāye ca sukhāya ca vedanāya aniccānupassino viharato, vayānupassino viharato, virāgānupassino viharato, nirodhānupassino viharato, paṭinissaggānupassino viharato, yo kāye ca sukhāya ca vedanāya rāgānusayo, so pahīyati.
‘‘તસ્સ ચે, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો એવં સતસ્સ સમ્પજાનસ્સ અપ્પમત્તસ્સ આતાપિનો પહિતત્તસ્સ વિહરતો ઉપ્પજ્જતિ દુક્ખા વેદના. સો એવં પજાનાતિ – ‘ઉપ્પન્ના ખો મ્યાયં દુક્ખા વેદના. સા ચ ખો પટિચ્ચ, નો અપ્પટિચ્ચ. કિં પટિચ્ચ? ઇમમેવ કાયં પટિચ્ચ. અયં ખો પન કાયો અનિચ્ચો સઙ્ખતો પટિચ્ચસમુપ્પન્નો. અનિચ્ચં ખો પન સઙ્ખતં પટિચ્ચસમુપ્પન્નં કાયં પટિચ્ચ ઉપ્પન્ના દુક્ખા વેદના કુતો નિચ્ચા ભવિસ્સતી’તિ! સો કાયે ચ દુક્ખાય વેદનાય અનિચ્ચાનુપસ્સી વિહરતિ, વયાનુપસ્સી વિહરતિ, વિરાગાનુપસ્સી વિહરતિ, નિરોધાનુપસ્સી વિહરતિ, પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સી વિહરતિ. તસ્સ કાયે ચ દુક્ખાય ચ વેદનાય અનિચ્ચાનુપસ્સિનો વિહરતો…પે॰… પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સિનો વિહરતો, યો કાયે ચ દુક્ખાય ચ વેદનાય પટિઘાનુસયો, સો પહીયતિ.
‘‘Tassa ce, bhikkhave, bhikkhuno evaṃ satassa sampajānassa appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati dukkhā vedanā. So evaṃ pajānāti – ‘uppannā kho myāyaṃ dukkhā vedanā. Sā ca kho paṭicca, no appaṭicca. Kiṃ paṭicca? Imameva kāyaṃ paṭicca. Ayaṃ kho pana kāyo anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno. Aniccaṃ kho pana saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ kāyaṃ paṭicca uppannā dukkhā vedanā kuto niccā bhavissatī’ti! So kāye ca dukkhāya vedanāya aniccānupassī viharati, vayānupassī viharati, virāgānupassī viharati, nirodhānupassī viharati, paṭinissaggānupassī viharati. Tassa kāye ca dukkhāya ca vedanāya aniccānupassino viharato…pe… paṭinissaggānupassino viharato, yo kāye ca dukkhāya ca vedanāya paṭighānusayo, so pahīyati.
‘‘તસ્સ ચે, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો એવં સતસ્સ સમ્પજાનસ્સ અપ્પમત્તસ્સ આતાપિનો પહિતત્તસ્સ વિહરતો ઉપ્પજ્જતિ અદુક્ખમસુખા વેદના, સો એવં પજાનાતિ – ‘ઉપ્પન્ના ખો મ્યાયં અદુક્ખમસુખા વેદના. સા ચ ખો પટિચ્ચ, નો અપ્પટિચ્ચ. કિં પટિચ્ચ? ઇમમેવ કાયં પટિચ્ચ. અયં ખો પન કાયો અનિચ્ચો સઙ્ખતો પટિચ્ચસમુપ્પન્નો. અનિચ્ચં ખો પન સઙ્ખતં પટિચ્ચસમુપ્પન્નં કાયં પટિચ્ચ ઉપ્પન્ના અદુક્ખમસુખા વેદના કુતો નિચ્ચા ભવિસ્સતી’તિ! સો કાયે ચ અદુક્ખમસુખાય ચ વેદનાય અનિચ્ચાનુપસ્સી વિહરતિ, વયાનુપસ્સી વિહરતિ, વિરાગાનુપસ્સી વિહરતિ, નિરોધાનુપસ્સી વિહરતિ, પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સી વિહરતિ. તસ્સ કાયે ચ અદુક્ખમસુખાય ચ વેદનાય અનિચ્ચાનુપસ્સિનો વિહરતો…પે॰… પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સિનો વિહરતો, યો કાયે ચ અદુક્ખમસુખાય ચ વેદનાય અવિજ્જાનુસયો, સો પહીયતિ.
‘‘Tassa ce, bhikkhave, bhikkhuno evaṃ satassa sampajānassa appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati adukkhamasukhā vedanā, so evaṃ pajānāti – ‘uppannā kho myāyaṃ adukkhamasukhā vedanā. Sā ca kho paṭicca, no appaṭicca. Kiṃ paṭicca? Imameva kāyaṃ paṭicca. Ayaṃ kho pana kāyo anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno. Aniccaṃ kho pana saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ kāyaṃ paṭicca uppannā adukkhamasukhā vedanā kuto niccā bhavissatī’ti! So kāye ca adukkhamasukhāya ca vedanāya aniccānupassī viharati, vayānupassī viharati, virāgānupassī viharati, nirodhānupassī viharati, paṭinissaggānupassī viharati. Tassa kāye ca adukkhamasukhāya ca vedanāya aniccānupassino viharato…pe… paṭinissaggānupassino viharato, yo kāye ca adukkhamasukhāya ca vedanāya avijjānusayo, so pahīyati.
‘‘સો સુખઞ્ચે વેદનં વેદયતિ, સા અનિચ્ચાતિ પજાનાતિ, અનજ્ઝોસિતાતિ પજાનાતિ, અનભિનન્દિતાતિ પજાનાતિ; દુક્ખઞ્ચે વેદનં વેદયતિ, સા અનિચ્ચાતિ પજાનાતિ, અનજ્ઝોસિતાતિ પજાનાતિ, અનભિનન્દિતાતિ પજાનાતિ; અદુક્ખમસુખઞ્ચે વેદનં વેદયતિ, સા અનિચ્ચાતિ પજાનાતિ, અનજ્ઝોસિતાતિ પજાનાતિ, અનભિનન્દિતાતિ પજાનાતિ. સો સુખઞ્ચે વેદનં વેદયતિ, વિસઞ્ઞુત્તો નં વેદયતિ; દુક્ખઞ્ચે વેદનં વેદયતિ, વિસઞ્ઞુત્તો નં વેદયતિ; અદુક્ખમસુખઞ્ચે વેદનં વેદયતિ, વિસઞ્ઞુત્તો નં વેદયતિ. સો કાયપરિયન્તિકં વેદનં વેદયમાનો ‘કાયપરિયન્તિકં વેદનં વેદયામી’તિ પજાનાતિ, જીવિતપરિયન્તિકં વેદનં વેદયમાનો ‘જીવિતપરિયન્તિકં વેદનં વેદયામી’તિ પજાનાતિ. ‘કાયસ્સ ભેદા ઉદ્ધં જીવિતપરિયાદાના ઇધેવ સબ્બવેદયિતાનિ અનભિનન્દિતાનિ સીતીભવિસ્સન્તી’તિ 1 પજાનાતિ.
‘‘So sukhañce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti; dukkhañce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti; adukkhamasukhañce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti. So sukhañce vedanaṃ vedayati, visaññutto naṃ vedayati; dukkhañce vedanaṃ vedayati, visaññutto naṃ vedayati; adukkhamasukhañce vedanaṃ vedayati, visaññutto naṃ vedayati. So kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. ‘Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissantī’ti 2 pajānāti.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, તેલઞ્ચ પટિચ્ચ વટ્ટિઞ્ચ પટિચ્ચ તેલપ્પદીપો ઝાયેય્ય, તસ્સેવ તેલસ્સ ચ વટ્ટિયા ચ પરિયાદાના અનાહારો નિબ્બાયેય્ય; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ કાયપરિયન્તિકં વેદનં વેદયમાનો ‘કાયપરિયન્તિકં વેદનં વેદયામી’તિ પજાનાતિ. જીવિતપરિયન્તિકં વેદનં વેદયમાનો ‘જીવિતપરિયન્તિકં વેદનં વેદયામી’તિ પજાનાતિ. ‘કાયસ્સ ભેદા ઉદ્ધં જીવિતપરિયાદાના ઇધેવ સબ્બવેદયિતાનિ અનભિનન્દિતાનિ સીતીભવિસ્સન્તી’તિ પજાનાતી’’તિ. સત્તમં.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya, tasseva telassa ca vaṭṭiyā ca pariyādānā anāhāro nibbāyeyya; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. Jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. ‘Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissantī’ti pajānātī’’ti. Sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૭. પઠમગેલઞ્ઞસુત્તવણ્ણના • 7. Paṭhamagelaññasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૭. પઠમગેલઞ્ઞસુત્તવણ્ણના • 7. Paṭhamagelaññasuttavaṇṇanā