Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā)

    ૨. પઠમસંખિત્તસુત્તવણ્ણના

    2. Paṭhamasaṃkhittasuttavaṇṇanā

    ૪૮૨. ઇન્દ્રિયાનં તિક્ખાદિભાવો વિપસ્સનાવસેન વા મગ્ગવસેન વા ફલવસેન વા ગહેતબ્બોતિ વુત્તં ‘‘તતોતિ…પે॰… વેદિતબ્બ’’ન્તિ. નનુ ચેત્થ મુદુભાવો એવ પાળિયં ગહિતોતિ? સચ્ચમેતં, તં પન તિક્ખભાવે અસતિ ન હોતિ તિક્ખાદિભાવોતિ વુત્તં. યતો હિ અયં મુદુ, ઇતો તં તિક્ખન્તિ વત્તબ્બતં લભતિ અપેક્ખાસિદ્ધત્તા તિક્ખમુદુભાવાનં પારાપારં વિય. ઇદાનિ ‘‘તતો’’તિઆદિના સઙ્ખેપતો વુત્તમત્થં વિત્થારતો દસ્સેતું ‘‘સમત્તાની’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ સમત્તાનીતિ સમ્પન્નાનિ. ઇતરં તસ્સેવ વેવચનં. સમત્તાનીતિ વા પરિયત્તાનિ, સમત્તાનીતિ અત્થો. ‘‘તતો મુદુતરાનિ ધમ્માનુસારીમગ્ગસ્સા’’તિ કસ્મા વુત્તં? તતોતિ હિ સોતાપત્તિમગ્ગવિપસ્સનિન્દ્રિયાનિ અધિપ્પેતાનિયેવ, ‘‘તતો મુદુતરાની’’તિ વુત્તપઠમમગ્ગો ધમ્માનુસારી વા સિયા સદ્ધાનુસારી વાતિ બ્યભિચરતિ? નાયં દોસો, સોતાપત્તિમગ્ગેકદેસવસેનેવ લદ્ધબ્બપઠમમગ્ગાપેક્ખાય વિપસ્સનાય વિભાગસ્સ અધિપ્પેતત્તા. યો હિ સોતાપન્નો હુત્વા ઇરિયાપથં અકોપેત્વા યથાનિસિન્નોવ સકદાગામિમગ્ગં પાપુણાતિ, તસ્સ વિપસ્સનિન્દ્રિયાનિ સન્ધાય અવિભાગેન વુત્તં – ‘‘તતો મુદુતરાનિ સોતાપત્તિમગ્ગસ્સ વિપસ્સનિન્દ્રિયાનિ નામા’’તિ. યો પન સોતાપન્નો હુત્વા કાલન્તરેન સકદાગામી હોતિ, તસ્સ સોતાપત્તિમગ્ગત્થાય પવત્તાનિ વિપસ્સનિન્દ્રિયાનિ નામ હોન્તિ. સો ચે ધમ્માનુસારીગોત્તો, તસ્સ યથાવુત્તવિપસ્સનિન્દ્રિયતો મુદુતરાનીતિ ‘‘તતો મુદુતરાનિ ધમ્માનુસારીમગ્ગસ્સા’’તિ વુત્તં. વિપસ્સનિન્દ્રિયાનિ નામાતિ આનેત્વા સમ્બન્ધો. ધમ્માનુસારીવિપસ્સનિન્દ્રિયતો સદ્ધાનુસારીવિપસ્સનિન્દ્રિયાનં મુદુભાવસ્સ કારણં સયમેવ વક્ખતિ. ધમ્મેન પઞ્ઞાય મગ્ગસોતં અનુસ્સરતીતિ ધમ્માનુસારી, પઞ્ઞુત્તરો અરિયો. સદ્ધાય મગ્ગસોતં અનુસ્સરતીતિ સદ્ધાનુસારી, સદ્ધુત્તરો અરિયો.

    482. Indriyānaṃ tikkhādibhāvo vipassanāvasena vā maggavasena vā phalavasena vā gahetabboti vuttaṃ ‘‘tatoti…pe… veditabba’’nti. Nanu cettha mudubhāvo eva pāḷiyaṃ gahitoti? Saccametaṃ, taṃ pana tikkhabhāve asati na hoti tikkhādibhāvoti vuttaṃ. Yato hi ayaṃ mudu, ito taṃ tikkhanti vattabbataṃ labhati apekkhāsiddhattā tikkhamudubhāvānaṃ pārāpāraṃ viya. Idāni ‘‘tato’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘samattānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha samattānīti sampannāni. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Samattānīti vā pariyattāni, samattānīti attho. ‘‘Tato mudutarāni dhammānusārīmaggassā’’ti kasmā vuttaṃ? Tatoti hi sotāpattimaggavipassanindriyāni adhippetāniyeva, ‘‘tato mudutarānī’’ti vuttapaṭhamamaggo dhammānusārī vā siyā saddhānusārī vāti byabhicarati? Nāyaṃ doso, sotāpattimaggekadesavaseneva laddhabbapaṭhamamaggāpekkhāya vipassanāya vibhāgassa adhippetattā. Yo hi sotāpanno hutvā iriyāpathaṃ akopetvā yathānisinnova sakadāgāmimaggaṃ pāpuṇāti, tassa vipassanindriyāni sandhāya avibhāgena vuttaṃ – ‘‘tato mudutarāni sotāpattimaggassa vipassanindriyāni nāmā’’ti. Yo pana sotāpanno hutvā kālantarena sakadāgāmī hoti, tassa sotāpattimaggatthāya pavattāni vipassanindriyāni nāma honti. So ce dhammānusārīgotto, tassa yathāvuttavipassanindriyato mudutarānīti ‘‘tato mudutarāni dhammānusārīmaggassā’’ti vuttaṃ. Vipassanindriyāni nāmāti ānetvā sambandho. Dhammānusārīvipassanindriyato saddhānusārīvipassanindriyānaṃ mudubhāvassa kāraṇaṃ sayameva vakkhati. Dhammena paññāya maggasotaṃ anussaratīti dhammānusārī, paññuttaro ariyo. Saddhāya maggasotaṃ anussaratīti saddhānusārī, saddhuttaro ariyo.

    એવં વિપસ્સનાવસેન દસ્સેત્વા મગ્ગવસેન દસ્સેતું ‘‘તથા’’તિઆદિ આરદ્ધં. સમ્પયોગતો સભાવતો ચ અરહત્તમગ્ગપરિયાપન્નાનિ અરહત્તમગ્ગિન્દ્રિયાનિ. અરહત્તફલિન્દ્રિયાનીતિ એત્થાપિ એસેવ નયો.

    Evaṃ vipassanāvasena dassetvā maggavasena dassetuṃ ‘‘tathā’’tiādi āraddhaṃ. Sampayogato sabhāvato ca arahattamaggapariyāpannāni arahattamaggindriyāni. Arahattaphalindriyānīti etthāpi eseva nayo.

    ઇદાનિ ફલવસેન દસ્સેતું ‘‘સમત્તાનિ પરિપુણ્ણાની’’તિઆદિ વુત્તં. સોતાપત્તિમગ્ગટ્ઠપુગ્ગલવસેન નાનત્તં જાતં, તસ્મા તે દ્વેપિ ઇધ તતિયવારે ન લબ્ભન્તીતિ અધિપ્પાયો. ધમ્માનુસારીસદ્ધાનુસારીનં નાનત્તં કથં જાતન્તિ આહ ‘‘આગમનેનપિ મગ્ગેનપી’’તિ. તદુભયં દસ્સેન્તો ‘‘સદ્ધાનુસારીપુગ્ગલો’’તિઆદિમાહ. ઉદ્દિસાપેન્તોતિ ઉદ્દેસં ગણ્હન્તો.

    Idāni phalavasena dassetuṃ ‘‘samattāni paripuṇṇānī’’tiādi vuttaṃ. Sotāpattimaggaṭṭhapuggalavasena nānattaṃ jātaṃ, tasmā te dvepi idha tatiyavāre na labbhantīti adhippāyo. Dhammānusārīsaddhānusārīnaṃ nānattaṃ kathaṃ jātanti āha ‘‘āgamanenapi maggenapī’’ti. Tadubhayaṃ dassento ‘‘saddhānusārīpuggalo’’tiādimāha. Uddisāpentoti uddesaṃ gaṇhanto.

    મગ્ગો તિક્ખો હોતિ ઉપનિસ્સયિન્દ્રિયાનં તિક્ખવિસદભાવતો. તેનાહ ‘‘સૂરં ઞાણં વહતી’’તિ. અસઙ્ખારેનાતિ સરસેનેવ. અપ્પયોગેનાતિ તસ્સેવ વેવચનં. ધમ્માનુસારીપુગ્ગલો હિ આગમનમ્હિ કિલેસે વિક્ખમ્ભેન્તો અપ્પદુક્ખેન અપ્પકસિરેન અકિલમન્તોવ વિક્ખમ્ભેતું સક્કોતિ. સદ્ધાનુસારીપુગ્ગલો પન દુક્ખેન કસિરેન કિલમન્તો હુત્વા વિક્ખમ્ભેતું સક્કોતિ, તસ્મા ધમ્માનુસારિસ્સ પુબ્બભાગમગ્ગક્ખણે કિલેસચ્છેદકઞાણં અદન્ધં તિખિણં હુત્વા વહતિ, યથા નામ તિખિણેન અસિના કદલિં છિન્દન્તસ્સ છિન્નટ્ઠાનં મટ્ઠં હોતિ, અસિ ખિપ્પં વહતિ, સદ્દો ન સુય્યતિ, બલવવાયામકિચ્ચં ન હોતિ, એવરૂપા ધમ્માનુસારિનો પુબ્બભાગભાવના હોતિ, સદ્ધાનુસારિનો પન પુબ્બભાગક્ખણે કિલેસચ્છેદકઞાણં દન્ધં ન તિખિણં અસૂરં હુત્વા વહતિ, યથા નામ નાતિતિખિણેન અસિના કદલિં છિન્દન્તસ્સ છિન્નટ્ઠાનં ન મટ્ઠં હોતિ, અસિ સીઘં ન વહતિ, સદ્દો સુય્યતિ, બલવવાયામકિચ્ચં ઇચ્છિતબ્બં હોતિ, એવરૂપા સદ્ધાનુસારિનો પુબ્બભાગભાવના હોતિ. એવં સન્તેપિ કિલેસક્ખયે નાનત્તં નત્થિ. તેનાહ ‘‘કિલેસક્ખયે પના’’તિઆદિ. અવસેસા ચ કિલેસા ખીયન્તિ સંયોજનક્ખયાય યોગત્તા.

    Maggo tikkho hoti upanissayindriyānaṃ tikkhavisadabhāvato. Tenāha ‘‘sūraṃ ñāṇaṃ vahatī’’ti. Asaṅkhārenāti saraseneva. Appayogenāti tasseva vevacanaṃ. Dhammānusārīpuggalo hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena appakasirena akilamantova vikkhambhetuṃ sakkoti. Saddhānusārīpuggalo pana dukkhena kasirena kilamanto hutvā vikkhambhetuṃ sakkoti, tasmā dhammānusārissa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ hutvā vahati, yathā nāma tikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi khippaṃ vahati, saddo na suyyati, balavavāyāmakiccaṃ na hoti, evarūpā dhammānusārino pubbabhāgabhāvanā hoti, saddhānusārino pana pubbabhāgakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ dandhaṃ na tikhiṇaṃ asūraṃ hutvā vahati, yathā nāma nātitikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ na maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ na vahati, saddo suyyati, balavavāyāmakiccaṃ icchitabbaṃ hoti, evarūpā saddhānusārino pubbabhāgabhāvanā hoti. Evaṃ santepi kilesakkhaye nānattaṃ natthi. Tenāha ‘‘kilesakkhaye panā’’tiādi. Avasesā ca kilesā khīyanti saṃyojanakkhayāya yogattā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૨. પઠમસંખિત્તસુત્તં • 2. Paṭhamasaṃkhittasuttaṃ

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૨. પઠમસંખિત્તસુત્તવણ્ણના • 2. Paṭhamasaṃkhittasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact