Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
૩. પત્તવગ્ગો
3. Pattavaggo
૧. પત્તસિક્ખાપદવણ્ણના
1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
૬૦૨. તતિયવગ્ગસ્સ પઠમે અડ્ઢતેરસપલાતિ માગધિકાય માનતુલાય અડ્ઢતેરસપલપરિમિતં ઉદકં ગણ્હન્તં સન્ધાય વુત્તં, તથા પરિમિતં યવમાસાદિં ગણ્હન્તિં સન્ધાયાતિ કેચિ. આચરિયધમ્મપાલત્થેરેન પન ‘‘પકતિચતુમુટ્ઠિકં કુડુવં, ચતુકુડુવં નાળિ, તાય નાળિયા સોળસ નાળિયો દોણં, તં પન મગધનાળિયા દ્વાદસ નાળિયો હોન્તીતિ વદન્તી’’તિ વુત્તં. દમિળનાળીતિ પુરાણનાળિં સન્ધાય વુત્તં. સા ચ ચતુમુટ્ઠિકેહિ કુડુવેહિ અટ્ઠ કુડુવા, તાય નાળિયા દ્વે નાળિયો મગધનાળિં ગણ્હાતિ. પુરાણા પન ‘‘સીહળનાળિ તિસ્સો નાળિયો ગણ્હાતી’’તિ વદન્તિ, તેસં મતેન મગધનાળિ ઇદાનિ પવત્તમાનાય ચતુકુડુવાય દમિળનાળિયા ચતુનાળિકા હોતિ, તતો મગધનાળિતો ઉપડ્ઢઞ્ચ પુરાણદમિળનાળિસઙ્ખાતં પત્થં નામ હોતિ, એતેન ચ ‘‘ઓમકો નામ પત્તો પત્થોદનં ગણ્હાતી’’તિ પાળિવચનઞ્ચ સમેતિ, લોકિયેહિપિ –
602. Tatiyavaggassa paṭhame aḍḍhaterasapalāti māgadhikāya mānatulāya aḍḍhaterasapalaparimitaṃ udakaṃ gaṇhantaṃ sandhāya vuttaṃ, tathā parimitaṃ yavamāsādiṃ gaṇhantiṃ sandhāyāti keci. Ācariyadhammapālattherena pana ‘‘pakaticatumuṭṭhikaṃ kuḍuvaṃ, catukuḍuvaṃ nāḷi, tāya nāḷiyā soḷasa nāḷiyo doṇaṃ, taṃ pana magadhanāḷiyā dvādasa nāḷiyo hontīti vadantī’’ti vuttaṃ. Damiḷanāḷīti purāṇanāḷiṃ sandhāya vuttaṃ. Sā ca catumuṭṭhikehi kuḍuvehi aṭṭha kuḍuvā, tāya nāḷiyā dve nāḷiyo magadhanāḷiṃ gaṇhāti. Purāṇā pana ‘‘sīhaḷanāḷi tisso nāḷiyo gaṇhātī’’ti vadanti, tesaṃ matena magadhanāḷi idāni pavattamānāya catukuḍuvāya damiḷanāḷiyā catunāḷikā hoti, tato magadhanāḷito upaḍḍhañca purāṇadamiḷanāḷisaṅkhātaṃ patthaṃ nāma hoti, etena ca ‘‘omako nāma patto patthodanaṃ gaṇhātī’’ti pāḷivacanañca sameti, lokiyehipi –
‘‘લોકિયં મગધઞ્ચેતિ, પત્થદ્વયમુદાહટં;
‘‘Lokiyaṃ magadhañceti, patthadvayamudāhaṭaṃ;
લોકિયં સોળસપલં, માગધં દિગુણં મત’’ન્તિ. –
Lokiyaṃ soḷasapalaṃ, māgadhaṃ diguṇaṃ mata’’nti. –
એવં લોકે નાળિયા મગધનાળિ દિગુણાતિ દસ્સિતા, એવઞ્ચ ગય્હમાને ઓમકપત્તસ્સ ચ યાપનમત્તોદનગાહિકા ચ સિદ્ધા હોતિ. ન હિ સક્કા અટ્ઠકુડુવતો ઊનોદનગાહિના પત્તેન અથૂપીકતં પિણ્ડપાતં પરિયેસિત્વા યાપેતું. તેનેવ વેરઞ્જકણ્ડટ્ઠકથાયં ‘‘પત્થો નામ નાળિમત્તં હોતિ એકસ્સ પુરિસસ્સ અલં યાપનાય. વુત્તમ્પિ હેતં ‘પત્થોદનો નાલમયં દુવિન્ન’’’ન્તિ (જા॰ ૨.૨૧.૧૯૨) વુત્તં, ‘‘એકેકસ્સ દ્વિન્નં તિણ્ણં પહોતી’’તિ ચ આગહં, તસ્મા ઇધ વુત્તનયાનુસારેનેવ ગહેતબ્બં.
Evaṃ loke nāḷiyā magadhanāḷi diguṇāti dassitā, evañca gayhamāne omakapattassa ca yāpanamattodanagāhikā ca siddhā hoti. Na hi sakkā aṭṭhakuḍuvato ūnodanagāhinā pattena athūpīkataṃ piṇḍapātaṃ pariyesitvā yāpetuṃ. Teneva verañjakaṇḍaṭṭhakathāyaṃ ‘‘pattho nāma nāḷimattaṃ hoti ekassa purisassa alaṃ yāpanāya. Vuttampi hetaṃ ‘patthodano nālamayaṃ duvinna’’’nti (jā. 2.21.192) vuttaṃ, ‘‘ekekassa dvinnaṃ tiṇṇaṃ pahotī’’ti ca āgahaṃ, tasmā idha vuttanayānusāreneva gahetabbaṃ.
આલોપસ્સ અનુરૂપન્તિ એત્થ ‘‘બ્યઞ્જનસ્સ મત્તા નામ ઓદનતો ચતુત્થભાગો’’તિ (મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩૮૭) બ્રહ્માયુસુત્તટ્ઠકથાયં વુત્તત્તા આલોપસ્સ ચતુત્થભાગમેવ બ્યઞ્જનં અનુરૂપન્તિ દટ્ઠબ્બં. ઓદનગતિકાનેવાતિ ઓદનસ્સ અન્તો એવ પવિસનસીલાનિ સિયું, અત્તનો ઓકાસં ન ગવેસન્તીતિ અત્થો. નામમત્તેતિ ‘‘મજ્ઝિમો પત્તો મજ્ઝિમોમકો’’તિઆદિનામમત્તે.
Ālopassaanurūpanti ettha ‘‘byañjanassa mattā nāma odanato catutthabhāgo’’ti (ma. ni. aṭṭha. 2.387) brahmāyusuttaṭṭhakathāyaṃ vuttattā ālopassa catutthabhāgameva byañjanaṃ anurūpanti daṭṭhabbaṃ. Odanagatikānevāti odanassa anto eva pavisanasīlāni siyuṃ, attano okāsaṃ na gavesantīti attho. Nāmamatteti ‘‘majjhimo patto majjhimomako’’tiādināmamatte.
૬૦૭-૮. એવં પયોગે પયોગેતિ પરિયોસાનાલોપજ્ઝોહરણપયોગે પયોગે, આલોપે આલોપેતિ અત્થો. કત્વાતિ પાકપરિયોસાનં કત્વા. પચિત્વા ઠપેસ્સામીતિ કાળવણ્ણપાકં સન્ધાય વુત્તં. છિદ્દન્તિ મુખવટ્ટિતો દ્વઙ્ગુલસ્સ હેટ્ઠાછિદ્દં વુત્તં. સેસં પઠમકથિને વુત્તનયમેવ.
607-8.Evaṃ payoge payogeti pariyosānālopajjhoharaṇapayoge payoge, ālope ālopeti attho. Katvāti pākapariyosānaṃ katvā. Pacitvā ṭhapessāmīti kāḷavaṇṇapākaṃ sandhāya vuttaṃ. Chiddanti mukhavaṭṭito dvaṅgulassa heṭṭhāchiddaṃ vuttaṃ. Sesaṃ paṭhamakathine vuttanayameva.
પત્તસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Pattasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૧. પત્તસિક્ખાપદં • 1. Pattasikkhāpadaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૧. પત્તસિક્ખાપદવણ્ણના • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૧. પત્તસિક્ખાપદવણ્ણના • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૧. પત્તસિક્ખાપદવણ્ણના • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā