Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૧૪૭] ૭. પુપ્ફરત્તજાતકવણ્ણના

    [147] 7. Puppharattajātakavaṇṇanā

    નયિદં દુક્ખં અદું દુક્ખન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં ઉક્કણ્ઠિતભિક્ખું આરબ્ભ કથેસિ. સો હિ ભગવતા ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં ભિક્ખુ ઉક્કણ્ઠિતો’’તિ વુત્તે ‘‘સચ્ચ’’ન્તિ વત્વા ‘‘કેન ઉક્કણ્ઠાપિતોસી’’તિ ચ પુટ્ઠો ‘‘પુરાણદુતિયિકાયા’’તિ વત્વા ‘‘મધુરહત્થરસા, ભન્તે, સા ઇત્થી, ન સક્કોમિ તં વિના વસિતુ’’ન્તિ આહ. અથ નં સત્થા ‘‘એસા તે ભિક્ખુ અનત્થકારિકા, પુબ્બેપિ ત્વં એતં નિસ્સાય સૂલે ઉત્તાસિતો એતઞ્ઞેવ પત્થયમાનો કાલં કત્વા નિરયે નિબ્બત્તો, ઇદાનિ નં કસ્મા પુન પત્થેસી’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Nayidaṃdukkhaṃ aduṃ dukkhanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. So hi bhagavatā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhito’’ti vutte ‘‘sacca’’nti vatvā ‘‘kena ukkaṇṭhāpitosī’’ti ca puṭṭho ‘‘purāṇadutiyikāyā’’ti vatvā ‘‘madhurahattharasā, bhante, sā itthī, na sakkomi taṃ vinā vasitu’’nti āha. Atha naṃ satthā ‘‘esā te bhikkhu anatthakārikā, pubbepi tvaṃ etaṃ nissāya sūle uttāsito etaññeva patthayamāno kālaṃ katvā niraye nibbatto, idāni naṃ kasmā puna patthesī’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો આકાસટ્ઠદેવતા અહોસિ. અથ બારાણસિયં કત્તિકરત્તિવારછણો સમ્પત્તો હોતિ, નગરં દેવનગરં વિય અલઙ્કરિંસુ. સબ્બો જનો ખણકીળાનિસ્સિતો અહોસિ. એકસ્સ પન દુગ્ગતમનુસ્સસ્સ એકમેવ ઘનસાટકયુગં અહોસિ. સો તં સુધોતં ધોવાપેત્વા ઓભઞ્જાપેત્વા સતવલિકં સહસ્સવલિકં કારેત્વા ઠપેસિ. અથ નં ભરિયા એવમાહ ‘‘ઇચ્છામહં, સામિ, એકં કુસુમ્ભરત્તં નિવાસેત્વા એકં પારુપિત્વા તવ કણ્ઠે લગ્ગા કત્તિકરત્તિવારં ચરિતુ’’ન્તિ. ‘‘ભદ્દે, કુતો અમ્હાકં દલિદ્દાનં કુસુમ્ભં, સુદ્ધવત્થં નિવાસેત્વા કીળાહી’’તિ? ‘‘કુસુમ્ભરત્તં અલભમાના છણકીળં ન કીળિસ્સામિ, ત્વં અઞ્ઞં ઇત્થિં ગહેત્વા કીળસ્સૂ’’તિ. ‘‘ભદ્દે, કિં મં પીળેસિ, કુતો અમ્હાકં કુસુમ્ભ’’ન્તિ? ‘‘સામિ, પુરિસસ્સ ઇચ્છાય સતિ કિં નામ નત્થિ, નનુ રઞ્ઞો કુસુમ્ભવત્થુસ્મિં બહુ કુસુમ્ભ’’ન્તિ. ‘‘ભદ્દે , તં ઠાનં રક્ખસપરિગ્ગહિતપોક્ખરણિસદિસં, બલવારક્ખા, ન સક્કા ઉપસઙ્કમિતું, મા તે એતં રુચ્ચિ, યથાલદ્ધેનેવ તુસ્સસ્સૂ’’તિ. ‘‘સામિ, રત્તિભાગે અન્ધકારે સતિ પુરિસસ્સ અગમનીયટ્ઠાનં નામ નત્થી’’તિ. ઇતિ સો તાય પુનપ્પુનં કથેન્તિયા કિલેસવસેન તસ્સા વચનં ગહેત્વા ‘‘હોતુ ભદ્દે, મા ચિન્તયિત્થા’’તિ તં સમસ્સાસેત્વા રત્તિભાગે જીવિતં પરિચ્ચજિત્વા નગરા નિક્ખમિત્વા રઞ્ઞો કુસુમ્ભવત્થું ગન્ત્વા વતિં મદ્દિત્વા અન્તોવત્થું પાવિસિ. આરક્ખમનુસ્સા વતિસદ્દં સુત્વા ‘‘ચોરો ચોરો’’તિ પરિવારેત્વા ગહેત્વા પરિભાસિત્વા કોટ્ટેત્વા બન્ધિત્વા પભાતાય રત્તિયા રઞ્ઞો દસ્સેસું. રાજા ‘‘ગચ્છથ, નં સૂલે ઉત્તાસેથા’’તિ આહ. અથ નં પચ્છાબાહં બન્ધિત્વા વજ્ઝભેરિયા વજ્જમાનાય નગરા નિક્ખમાપેત્વા સૂલે ઉત્તાસેસું. બલવવેદના પવત્તન્તિ, કાકા સીસે નિલીયિત્વા કણયગ્ગસદિસેહિ તુણ્હેહિ અક્ખીનિ વિજ્ઝન્તિ.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ākāsaṭṭhadevatā ahosi. Atha bārāṇasiyaṃ kattikarattivārachaṇo sampatto hoti, nagaraṃ devanagaraṃ viya alaṅkariṃsu. Sabbo jano khaṇakīḷānissito ahosi. Ekassa pana duggatamanussassa ekameva ghanasāṭakayugaṃ ahosi. So taṃ sudhotaṃ dhovāpetvā obhañjāpetvā satavalikaṃ sahassavalikaṃ kāretvā ṭhapesi. Atha naṃ bhariyā evamāha ‘‘icchāmahaṃ, sāmi, ekaṃ kusumbharattaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā tava kaṇṭhe laggā kattikarattivāraṃ caritu’’nti. ‘‘Bhadde, kuto amhākaṃ daliddānaṃ kusumbhaṃ, suddhavatthaṃ nivāsetvā kīḷāhī’’ti? ‘‘Kusumbharattaṃ alabhamānā chaṇakīḷaṃ na kīḷissāmi, tvaṃ aññaṃ itthiṃ gahetvā kīḷassū’’ti. ‘‘Bhadde, kiṃ maṃ pīḷesi, kuto amhākaṃ kusumbha’’nti? ‘‘Sāmi, purisassa icchāya sati kiṃ nāma natthi, nanu rañño kusumbhavatthusmiṃ bahu kusumbha’’nti. ‘‘Bhadde , taṃ ṭhānaṃ rakkhasapariggahitapokkharaṇisadisaṃ, balavārakkhā, na sakkā upasaṅkamituṃ, mā te etaṃ rucci, yathāladdheneva tussassū’’ti. ‘‘Sāmi, rattibhāge andhakāre sati purisassa agamanīyaṭṭhānaṃ nāma natthī’’ti. Iti so tāya punappunaṃ kathentiyā kilesavasena tassā vacanaṃ gahetvā ‘‘hotu bhadde, mā cintayitthā’’ti taṃ samassāsetvā rattibhāge jīvitaṃ pariccajitvā nagarā nikkhamitvā rañño kusumbhavatthuṃ gantvā vatiṃ madditvā antovatthuṃ pāvisi. Ārakkhamanussā vatisaddaṃ sutvā ‘‘coro coro’’ti parivāretvā gahetvā paribhāsitvā koṭṭetvā bandhitvā pabhātāya rattiyā rañño dassesuṃ. Rājā ‘‘gacchatha, naṃ sūle uttāsethā’’ti āha. Atha naṃ pacchābāhaṃ bandhitvā vajjhabheriyā vajjamānāya nagarā nikkhamāpetvā sūle uttāsesuṃ. Balavavedanā pavattanti, kākā sīse nilīyitvā kaṇayaggasadisehi tuṇhehi akkhīni vijjhanti.

    સો તથારૂપમ્પિ દુક્ખં અમનસિકરિત્વા તમેવ ઇત્થિં અનુસ્સરિત્વા ‘‘તાય નામમ્હિ ઘનપુપ્ફરત્તવત્થનિવત્થાય કણ્ઠે આસત્તબાહુયુગળાય સદ્ધિં કત્તિકરત્તિવારતો પરિહીનો’’તિ ચિન્તેત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    So tathārūpampi dukkhaṃ amanasikaritvā tameva itthiṃ anussaritvā ‘‘tāya nāmamhi ghanapuppharattavatthanivatthāya kaṇṭhe āsattabāhuyugaḷāya saddhiṃ kattikarattivārato parihīno’’ti cintetvā imaṃ gāthamāha –

    ૧૪૭.

    147.

    ‘‘નયિદં દુક્ખં અદું દુક્ખં, યં મં તુદતિ વાયસો;

    ‘‘Nayidaṃ dukkhaṃ aduṃ dukkhaṃ, yaṃ maṃ tudati vāyaso;

    યં સામા પુપ્ફરત્તેન, કત્તિકં નાનુભોસ્સતી’’તિ.

    Yaṃ sāmā puppharattena, kattikaṃ nānubhossatī’’ti.

    તત્થ નયિદં દુક્ખં અદું દુક્ખં, યં મં તુદતિ વાયસોતિ યઞ્ચ ઇદં સૂલે લગ્ગનપચ્ચયં કાયિકચેતસિકદુક્ખં, યઞ્ચ લોહમયેહિ વિય તુણ્ડેહિ વાયસો તુદતિ, ઇદં સબ્બમ્પિ મય્હં ન દુક્ખં, અદું દુક્ખં એતંયેવ પન મે દુક્ખન્તિ અત્થો. કતરં? યં સામા પુપ્ફરત્તેન, કત્તિકં નાનુભોસ્સતીતિ, યં સા પિયઙ્ગુસામા મમ ભરિયા એકં કુસુમ્ભરત્તં નિવાસેત્વા એકં પારુપિત્વા એવં ઘનપુપ્ફરત્તેન વત્થયુગેન અચ્છન્ના મમ કણ્ઠે ગહેત્વા કત્તિકરત્તિવારં નાનુભવિસ્સતિ, ઇદં મય્હં દુક્ખં, એતદેવ હિ મં બાધતીતિ? સો એવં માતુગામં આરબ્ભ વિપ્પલપન્તોયેવ કાલં કત્વા નિરયે નિબ્બત્તિ.

    Tattha nayidaṃ dukkhaṃ aduṃ dukkhaṃ, yaṃ maṃ tudati vāyasoti yañca idaṃ sūle lagganapaccayaṃ kāyikacetasikadukkhaṃ, yañca lohamayehi viya tuṇḍehi vāyaso tudati, idaṃ sabbampi mayhaṃ na dukkhaṃ, aduṃ dukkhaṃ etaṃyeva pana me dukkhanti attho. Kataraṃ? Yaṃ sāmā puppharattena, kattikaṃ nānubhossatīti, yaṃ sā piyaṅgusāmā mama bhariyā ekaṃ kusumbharattaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā evaṃ ghanapuppharattena vatthayugena acchannā mama kaṇṭhe gahetvā kattikarattivāraṃ nānubhavissati, idaṃ mayhaṃ dukkhaṃ, etadeva hi maṃ bādhatīti? So evaṃ mātugāmaṃ ārabbha vippalapantoyeva kālaṃ katvā niraye nibbatti.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા જયમ્પતિકાવ ઇદાનિ જયમ્પતિકા, તં કારણં પચ્ચક્ખં કત્વા ઠિતા આકાસટ્ઠદેવતા પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā jayampatikāva idāni jayampatikā, taṃ kāraṇaṃ paccakkhaṃ katvā ṭhitā ākāsaṭṭhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.

    પુપ્ફરત્તજાતકવણ્ણના સત્તમા.

    Puppharattajātakavaṇṇanā sattamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૧૪૭. પુપ્ફરત્તજાતકં • 147. Puppharattajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact