Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પેટકોપદેસપાળિ • Peṭakopadesapāḷi

    ૨. સાસનપટ્ઠાનદુતિયભૂમિ

    2. Sāsanapaṭṭhānadutiyabhūmi

    ૧૩. તત્થ કતમં સાસનપ્પટ્ઠાનં? સંકિલેસભાગિયં સુત્તં, વાસના ભાગિયં સુત્તં, નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં, અસેક્ખભાગિયં સુત્તં, સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ, સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ, સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ, વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ. આણત્તિ, ફલં, ઉપાયો, આણત્તિ ચ ફલઞ્ચ, ફલઞ્ચ ઉપાયો ચ, આણત્તિ ચ ફલઞ્ચ ઉપાયો ચ. અસ્સાદો, આદીનવો, નિસ્સરણં, અસ્સાદો ચ આદીનવો ચ, અસ્સાદો ચ નિસ્સરણઞ્ચ, આદીનવો ચ નિસ્સરણઞ્ચ, અસ્સાદો ચ આદીનવો ચ નિસ્સરણઞ્ચ. લોકિકં, લોકુત્તરં, લોકિકઞ્ચ લોકુત્તરઞ્ચ. કમ્મં, વિપાકો, કમ્મઞ્ચ વિપાકો ચ. નિદ્દિટ્ઠં, અનિદ્દિટ્ઠં, નિદ્દિટ્ઠઞ્ચ અનિદ્દિટ્ઠઞ્ચ. ઞાણં, ઞેય્યં, ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ. દસ્સનં, ભાવના, દસ્સનઞ્ચ ભાવના ચ. વિપાકકમ્મં, ન વિપાકકમ્મં, નેવવિપાકનવિપાકકમ્મં . સકવચનં, પરવચનં, સકવચનઞ્ચ પરવચનઞ્ચ. સત્તાધિટ્ઠાનં, ધમ્માધિટ્ઠાનં, સત્તાધિટ્ઠાનઞ્ચ ધમ્માધિટ્ઠાનઞ્ચ. થવો, સકવચનાધિટ્ઠાનં, પરવચનાધિટ્ઠાનં, સકવચનાધિટ્ઠાનઞ્ચ પરવચનાધિટ્ઠાનઞ્ચ. કિરિયં, ફલં, કિરિયઞ્ચ ફલઞ્ચ. અનુઞ્ઞાતં, પટિક્ખિત્તં, અનુઞ્ઞાતઞ્ચ પટિક્ખિત્તઞ્ચ. ઇમાનિ છ પટિક્ખિત્તાનિ.

    13. Tattha katamaṃ sāsanappaṭṭhānaṃ? Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanā bhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca. Āṇatti, phalaṃ, upāyo, āṇatti ca phalañca, phalañca upāyo ca, āṇatti ca phalañca upāyo ca. Assādo, ādīnavo, nissaraṇaṃ, assādo ca ādīnavo ca, assādo ca nissaraṇañca, ādīnavo ca nissaraṇañca, assādo ca ādīnavo ca nissaraṇañca. Lokikaṃ, lokuttaraṃ, lokikañca lokuttarañca. Kammaṃ, vipāko, kammañca vipāko ca. Niddiṭṭhaṃ, aniddiṭṭhaṃ, niddiṭṭhañca aniddiṭṭhañca. Ñāṇaṃ, ñeyyaṃ, ñāṇañca ñeyyañca. Dassanaṃ, bhāvanā, dassanañca bhāvanā ca. Vipākakammaṃ, na vipākakammaṃ, nevavipākanavipākakammaṃ . Sakavacanaṃ, paravacanaṃ, sakavacanañca paravacanañca. Sattādhiṭṭhānaṃ, dhammādhiṭṭhānaṃ, sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca. Thavo, sakavacanādhiṭṭhānaṃ, paravacanādhiṭṭhānaṃ, sakavacanādhiṭṭhānañca paravacanādhiṭṭhānañca. Kiriyaṃ, phalaṃ, kiriyañca phalañca. Anuññātaṃ, paṭikkhittaṃ, anuññātañca paṭikkhittañca. Imāni cha paṭikkhittāni.

    ૧૪. તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં?

    14. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ?

    કામન્ધા જાલસઞ્છન્ના, તણ્હાછદનછાદિતા;

    Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;

    પમત્તબન્ધુના બદ્ધા, મચ્છાવ કુમિનામુખે;

    Pamattabandhunā baddhā, macchāva kumināmukhe;

    જરામરણમન્વેન્તિ, વચ્છો ખીરપકોવ 1 માતરં.

    Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova 2 mātaraṃ.

    પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, નીવરણા.

    Pañcime, bhikkhave, nīvaraṇā.

    તત્થ કતમં વાસનાભાગિયં સુત્તં?

    Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ?

    મનોપુબ્બઙ્ગમા ધમ્મા, મનોસેટ્ઠા મનોમયા;

    Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;

    મનસા ચે પસન્નેન, ભાસતિ વા કરોતિ વા;

    Manasā ce pasannena, bhāsati vā karoti vā;

    તતો નં સુખમન્વેતિ, છાયાવ અનપાયિની.

    Tato naṃ sukhamanveti, chāyāva anapāyinī.

    સંયુત્તકે સુત્તં.

    Saṃyuttake suttaṃ.

    મહાનામસ્સ સક્કસ્સ ઇદં ભગવા સક્યાનં કપિલવત્થુમ્હિ નગરે નયવિત્થારેન સદ્ધાસીલપરિભાવિતં સુત્તં ભાવઞ્ઞેન પરિભાવિતં તં નામ પચ્છિમે કાલે.

    Mahānāmassa sakkassa idaṃ bhagavā sakyānaṃ kapilavatthumhi nagare nayavitthārena saddhāsīlaparibhāvitaṃ suttaṃ bhāvaññena paribhāvitaṃ taṃ nāma pacchime kāle.

    તત્થ કતમં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં?

    Tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ઉદ્ધં અધો 3 સબ્બધિ વિપ્પમુત્તો, અયં અહસ્મીતિ અનાનુપસ્સી;

    Uddhaṃ adho 4 sabbadhi vippamutto, ayaṃ ahasmīti anānupassī;

    એવં વિમુત્તો ઉદતારિ ઓઘં, અતિણ્ણપુબ્બં અપુનબ્ભવાય.

    Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāya.

    સીલાનિ નુ ખો ભવન્તિ કિમત્થિયાનિ આનન્દો પુચ્છતિ સત્થારં.

    Sīlāni nu kho bhavanti kimatthiyāni ānando pucchati satthāraṃ.

    તત્થ કતમં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં?

    Tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘યસ્સ સેલૂપમં ચિત્તં, ઠિતં નાનુપકમ્પતિ;

    ‘‘Yassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampati;

    વિરત્તં રજનીયેસુ, કોપનેય્યે 5 ન કુપ્પતિ;

    Virattaṃ rajanīyesu, kopaneyye 6 na kuppati;

    યસ્સેવં ભાવિતં ચિત્તં, કુતો તં દુક્ખમેસ્સતી’’તિ.

    Yassevaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, kuto taṃ dukkhamessatī’’ti.

    સારિપુત્તો નામ ભગવા થેરઞ્ઞતરો સો મં આસજ્જ અપ્પટિનિસ્સજ્જ ચારિકં પક્કમતિ, સારિપુત્તસ્સ બ્યાકરણં કાતબ્બં. યસ્સ નૂન ભગવા કાયગતા સતિ અભાવિતા અસ્સ અબહુલીકતા વિત્થારેન કાતબ્બં.

    Sāriputto nāma bhagavā theraññataro so maṃ āsajja appaṭinissajja cārikaṃ pakkamati, sāriputtassa byākaraṇaṃ kātabbaṃ. Yassa nūna bhagavā kāyagatā sati abhāvitā assa abahulīkatā vitthārena kātabbaṃ.

    ૧૫. તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ?

    15. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca?

    છન્નમતિવસ્સતિ 7, વિવટં નાતિવસ્સતિ;

    Channamativassati 8, vivaṭaṃ nātivassati;

    તસ્મા છન્નં વિવરેથ, એવં તં નાતિવસ્સતિ.

    Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassati.

    છન્નમતિવસ્સતીતિ સંકિલેસો. વિવટં નાતિવસ્સતીતિ વાસના. તમો તમપરાયનોતિ વિત્થારેન. તત્થ યો ચ તમો યો ચ તમપરાયનો, અયં સંકિલેસો. યો ચ જોતિ યો ચ જોતિપરાયનો, અયં વાસના.

    Channamativassatīti saṃkileso. Vivaṭaṃ nātivassatīti vāsanā. Tamo tamaparāyanoti vitthārena. Tattha yo ca tamo yo ca tamaparāyano, ayaṃ saṃkileso. Yo ca joti yo ca jotiparāyano, ayaṃ vāsanā.

    તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ન તં દળ્હં બન્ધનમાહુ ધીરા, યદાયસં દારુજપબ્બજઞ્ચ 9;

    Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca 10;

    સારત્તરત્તા મણિકુણ્ડલેસુ, પુત્તેસુ દારેસુ ચ યા અપેક્ખા.

    Sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca yā apekkhā.

    ન તં દળ્હં બન્ધનમાહુ ધીરા, યદા પુત્તેસુ દારેસુ ચ યા અપેક્ખા, અયં સંકિલેસો. એતમ્પિ છેત્વા પરિબ્બજન્તિ ધીરા અનપેક્ખિનો સબ્બકામે પહાયાતિ, અયં નિબ્બેધો. યં ચેતયિતં પકપ્પિતં યા ચ નામરૂપસ્સ અવક્કન્તિ હોતિ. ઇમેહિ ચતૂહિ પદેહિ સંકિલેસો. પચ્છિમકેહિ ચતૂહિ નિબ્બેધો.

    Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadā puttesu dāresu ca yā apekkhā, ayaṃ saṃkileso. Etampi chetvā paribbajanti dhīrā anapekkhino sabbakāme pahāyāti, ayaṃ nibbedho. Yaṃ cetayitaṃ pakappitaṃ yā ca nāmarūpassa avakkanti hoti. Imehi catūhi padehi saṃkileso. Pacchimakehi catūhi nibbedho.

    તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ?

    અયં લોકો સન્તાપજાતો, ફસ્સપરેતો રોગં 11 વદતિ અત્તતો;

    Ayaṃ loko santāpajāto, phassapareto rogaṃ 12 vadati attato;

    યેન યેન હિ મઞ્ઞન્તિ, તતો તં હોતિ અઞ્ઞથા.

    Yena yena hi maññanti, tato taṃ hoti aññathā.

    અઞ્ઞથાભાવી ભવસત્તો લોકો, ભવપરેતો ભવમેવાભિનન્દતિ;

    Aññathābhāvī bhavasatto loko, bhavapareto bhavamevābhinandati;

    યદભિનન્દતિ તં ભયં, યસ્સ ભાયતિ તં દુક્ખં;

    Yadabhinandati taṃ bhayaṃ, yassa bhāyati taṃ dukkhaṃ;

    ભવવિપ્પહાનાય ખો પનિદં બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતિ.

    Bhavavippahānāya kho panidaṃ brahmacariyaṃ vussati.

    યે હિ કેચિ સમણા વા બ્રાહ્મણા વા ભવેન ભવસ્સ વિપ્પમોક્ખમાહંસુ, સબ્બેતે ‘‘અવિપ્પમુત્તા ભવસ્મા’’તિ વદામિ. યે વા પન કેચિ સમણા વા બ્રાહ્મણા વા વિભવેન ભવસ્સ નિસ્સરણમાહંસુ, સબ્બેતે ‘‘અનિસ્સટા ભવસ્મા’’તિ વદામિ. ઉપધિં હિ પટિચ્ચ દુક્ખમિદં સમ્ભોતિ, સબ્બુપાદાનક્ખયા નત્થિ દુક્ખસ્સ સમ્ભવો, લોકમિમં પસ્સ, પુથૂ અવિજ્જાય પરેતા ભૂતા ભૂતરતા ભવા અપરિમુત્તા. યે હિ કેચિ ભવા સબ્બધિ સબ્બત્થતાય સબ્બેતે ભવા અનિચ્ચા દુક્ખા વિપરિણામધમ્માતિ.

    Ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsu, sabbete ‘‘avippamuttā bhavasmā’’ti vadāmi. Ye vā pana keci samaṇā vā brāhmaṇā vā vibhavena bhavassa nissaraṇamāhaṃsu, sabbete ‘‘anissaṭā bhavasmā’’ti vadāmi. Upadhiṃ hi paṭicca dukkhamidaṃ sambhoti, sabbupādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo, lokamimaṃ passa, puthū avijjāya paretā bhūtā bhūtaratā bhavā aparimuttā. Ye hi keci bhavā sabbadhi sabbatthatāya sabbete bhavā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti.

    ‘‘એવમેતં યથાભૂતં, સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો;

    ‘‘Evametaṃ yathābhūtaṃ, sammappaññāya passato;

    ભવતણ્હા પહીયતિ, વિભવં નાભિનન્દતિ;

    Bhavataṇhā pahīyati, vibhavaṃ nābhinandati;

    સબ્બસો તણ્હાનં ખયા, અસેસવિરાગનિરોધો નિબ્બાનં.

    Sabbaso taṇhānaṃ khayā, asesavirāganirodho nibbānaṃ.

    ‘‘તસ્સ નિબ્બુતસ્સ ભિક્ખુનો, અનુપાદા પુનબ્ભવો ન હોતિ;

    ‘‘Tassa nibbutassa bhikkhuno, anupādā punabbhavo na hoti;

    અભિભૂતો મારો વિજિતસઙ્ગામો, ઉપેચ્ચગા સબ્બભવાનિ તાદી’’તિ.

    Abhibhūto māro vijitasaṅgāmo, upeccagā sabbabhavāni tādī’’ti.

    અયં લોકો સન્તાપજાતો યાવ દુક્ખન્તિ યં તણ્હા સંકિલેસો.

    Ayaṃ loko santāpajāto yāva dukkhanti yaṃ taṇhā saṃkileso.

    યં પુનગ્ગહણં યે હિ કેચિ સમણા વા બ્રાહ્મણા વા ભવેન ભવસ્સ વિમોક્ખમાહંસુ, સબ્બેતે ‘‘અવિમુત્તા ભવસ્મા’’તિ વદામિ. યે વા પન કેચિ સમણા વા બ્રાહ્મણા વા વિભવેન ભવસ્સ નિસ્સરણમાહંસુ ‘‘અનિસ્સટા ભવસ્મા’’તિ વદામિ. અયં દિટ્ઠિસંકિલેસો, તં દિટ્ઠિસંકિલેસો ચ તણ્હાસંકિલેસો ચ, ઉભયમેતં સંકિલેસો. યં પુનગ્ગહણં ભવવિપ્પહાનાય બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતિ, યાવ સબ્બસો ઉપાદાનક્ખયા સમ્ભવા, ઇદં નિબ્બેધભાગિયં. તસ્સ નિબ્બુતસ્સ ભિક્ખુનો યાવ ઉપચ્ચગા સબ્બભવાનિ તાદીતિ ઇદં અસેક્ખભાગિયં. ચત્તારો પુગ્ગલા અનુસોતગામી સંકિલેસો ઠિતત્તો ચ પટિસોતગામી ચ નિબ્બેધો. થલે તિટ્ઠતીતિ અસેક્ખભૂમિ.

    Yaṃ punaggahaṇaṃ ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā bhavena bhavassa vimokkhamāhaṃsu, sabbete ‘‘avimuttā bhavasmā’’ti vadāmi. Ye vā pana keci samaṇā vā brāhmaṇā vā vibhavena bhavassa nissaraṇamāhaṃsu ‘‘anissaṭā bhavasmā’’ti vadāmi. Ayaṃ diṭṭhisaṃkileso, taṃ diṭṭhisaṃkileso ca taṇhāsaṃkileso ca, ubhayametaṃ saṃkileso. Yaṃ punaggahaṇaṃ bhavavippahānāya brahmacariyaṃ vussati, yāva sabbaso upādānakkhayā sambhavā, idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ. Tassa nibbutassa bhikkhuno yāva upaccagā sabbabhavāni tādīti idaṃ asekkhabhāgiyaṃ. Cattāro puggalā anusotagāmī saṃkileso ṭhitatto ca paṭisotagāmī ca nibbedho. Thale tiṭṭhatīti asekkhabhūmi.

    ૧૬. તત્થ કતમં વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    16. Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘દદતો 13 પુઞ્ઞં પવડ્ઢતિ, સંયમતો વેરં ન ચીયતિ;

    ‘‘Dadato 14 puññaṃ pavaḍḍhati, saṃyamato veraṃ na cīyati;

    કુસલો ચ જહાતિ પાપકં, રાગદોસમોહક્ખયા સનિબ્બુતો’’તિ.

    Kusalo ca jahāti pāpakaṃ, rāgadosamohakkhayā sanibbuto’’ti.

    ‘‘દદતો પુઞ્ઞં પવડ્ઢતિ, સંયમતો વેરં ન ચીયતી’’તિ વાસના. ‘‘કુસલો ચ જહાતિ પાપકં, રાગદોસમોહક્ખયા સનિબ્બુતો’’તિ નિબ્બેધો.

    ‘‘Dadato puññaṃ pavaḍḍhati, saṃyamato veraṃ na cīyatī’’ti vāsanā. ‘‘Kusalo ca jahāti pāpakaṃ, rāgadosamohakkhayā sanibbuto’’ti nibbedho.

    સોતાનુગતેસુ ધમ્મેસુ વચસા પરિચિતેસુ મનસાનુપેક્ખિતેસુ દિટ્ઠિયા સુપ્પટિવિદ્ધેસુ પઞ્ચાનિસંસા પાટિકઙ્ખા. ઇધેકચ્ચસ્સ બહુસ્સુતા ધમ્મા હોન્તિ ધાતા અપમુટ્ઠા વચસા પરિચિતા મનસાનુપેક્ખિતા દિટ્ઠિયા સુપ્પટિવિદ્ધા, સો યુઞ્જન્તો ઘટેન્તો વાયમન્તો દિટ્ઠેવ ધમ્મે વિસેસં પપ્પોતિ. નો ચે દિટ્ઠેવ ધમ્મે વિસેસં પપ્પોતિ, ગિલાનો પપ્પોતિ. નો ચે ગિલાનો પપ્પોતિ, મરણકાલસમયે પપ્પોતિ. નો ચે મરણકાલસમયે પપ્પોતિ, દેવભૂતો પાપુણાતિ. નો ચે દેવભૂતો પાપુણાતિ, તેન ધમ્મરાગેન તાય ધમ્મનન્દિયા પચ્ચેકબોધિં પાપુણાતિ.

    Sotānugatesu dhammesu vacasā paricitesu manasānupekkhitesu diṭṭhiyā suppaṭividdhesu pañcānisaṃsā pāṭikaṅkhā. Idhekaccassa bahussutā dhammā honti dhātā apamuṭṭhā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā, so yuñjanto ghaṭento vāyamanto diṭṭheva dhamme visesaṃ pappoti. No ce diṭṭheva dhamme visesaṃ pappoti, gilāno pappoti. No ce gilāno pappoti, maraṇakālasamaye pappoti. No ce maraṇakālasamaye pappoti, devabhūto pāpuṇāti. No ce devabhūto pāpuṇāti, tena dhammarāgena tāya dhammanandiyā paccekabodhiṃ pāpuṇāti.

    તત્થાયં દિટ્ઠેવ ધમ્મે પાપુણાતિ, અયં નિબ્બેધો. યં સમ્પરાયે પચ્ચેકબોધિં પાપુણાતિ, અયં વાસના. ઇમાનિ સોળસ સુત્તાનિ સબ્બસાસનં અતિગ્ગણ્હન્તો તિટ્ઠન્તિ. ઇમેહિ સોળસહિ સુત્તેહિ નવવિધો સુત્તન્તો વિભત્તો ભવતિ. સો ચ પઞ્ઞવતો નો દુપ્પઞ્ઞસ્સ, યુત્તસ્સ નો અયુત્તસ્સ, અકમ્મસ્સ વિહારિસ્સ પકતિયા લોકે સંકિલેસો ચરતિ. સો સંકિલેસો તિવિધો – તણ્હાસંકિલેસો દિટ્ઠિસંકિલેસો દુચ્ચરિતસંકિલેસો. તતો સંકિલેસતો ઉટ્ઠહન્તો સંકિલેસો ધમ્મેસુ પતિટ્ઠહતિ, લોકિયેસુ પતિટ્ઠહતીતિ. તત્થાકુસલો દિટ્ઠતો સચે તં સીલઞ્ચ દિટ્ઠિઞ્ચ પરામસતિ, તસ્સ સો તણ્હાસંકિલેસો હોતિ. સચે પનસ્સ એવં હોતિ ‘‘ઇમિનાહં સીલેન વા વતેન વા બ્રહ્મચરિયેન વા દેવો વા ભવિસ્સં 15 દેવઞ્ઞતરો વા’’તિ યસ્સ હોતિ મિચ્છાદિટ્ઠિ, એતસ્સ મિચ્છાદિટ્ઠિસંકિલેસો ભવતિ. સચે પન સીલે પતિટ્ઠિતો અપરામટ્ઠસ્સ હિ સીલવતં હોતિ, તસ્સ તં સીલવતો યોનિસો ગહિતં અવિપ્પટિસારં જનેતિ યાવ વિમુત્તિઞાણદસ્સનં, તઞ્ચ તસ્સ દિટ્ઠેવ ધમ્મે કાલઙ્કતસ્સ વા તમ્હિયેવ વા પન અપરાપરિયાયેન વા, અઞ્ઞેસુ ખન્ધેસુ એવં સુતં ‘‘સુચરિતં વાસનાય સંવત્તતી’’તિ વાસનાભાગિયં સુત્તં વુચ્ચતિ. તત્થ સીલેસુ ઠિતસ્સ વિનીવરણં ચિત્તં, તં તતો સક્કાયદિટ્ઠિપ્પહાનાય ભગવા ધમ્મં દેસેતિ. સો અચ્ચન્તનિટ્ઠં નિબ્બાનં પાપુણાતિ; યદિ વા સાસનન્તરે, અચ્ચન્તં નિબ્બાનં પાપુણાતિ, યદિ વા એકાસને છ અભિઞ્ઞે. તત્થ દ્વે પુગ્ગલા અરિયધમ્મે પાપુણન્તિ સદ્ધાનુસારી ચ ધમ્માનુસારી ચ. તત્થ ધમ્માનુસારી ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ, સદ્ધાનુસારી નેય્યો. તત્થ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ દુવિધો – કોચિ તિક્ખિન્દ્રિયો કોચિ મુદિન્દ્રિયો. તત્થ નેય્યોપિ દુવિધો – કોચિ તિક્ખિન્દ્રિયો કોચિ મુદિન્દ્રિયો. તત્થ યો ચ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ મુદિન્દ્રિયો, યો ચ નેય્યો તિક્ખિન્દ્રિયો, ઇમે પુગ્ગલા અસમિન્દ્રિયા હોન્તિ. તત્થ ઇમે પુગ્ગલા સમિન્દ્રિયા પરિહાયન્તિ ચ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુતો, વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ નેય્યતો, ઇમે મજ્ઝિમા ભૂમિગતા વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ હોતિ. ઇમે તયો પુગ્ગલા.

    Tatthāyaṃ diṭṭheva dhamme pāpuṇāti, ayaṃ nibbedho. Yaṃ samparāye paccekabodhiṃ pāpuṇāti, ayaṃ vāsanā. Imāni soḷasa suttāni sabbasāsanaṃ atiggaṇhanto tiṭṭhanti. Imehi soḷasahi suttehi navavidho suttanto vibhatto bhavati. So ca paññavato no duppaññassa, yuttassa no ayuttassa, akammassa vihārissa pakatiyā loke saṃkileso carati. So saṃkileso tividho – taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso. Tato saṃkilesato uṭṭhahanto saṃkileso dhammesu patiṭṭhahati, lokiyesu patiṭṭhahatīti. Tatthākusalo diṭṭhato sace taṃ sīlañca diṭṭhiñca parāmasati, tassa so taṇhāsaṃkileso hoti. Sace panassa evaṃ hoti ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissaṃ 16 devaññataro vā’’ti yassa hoti micchādiṭṭhi, etassa micchādiṭṭhisaṃkileso bhavati. Sace pana sīle patiṭṭhito aparāmaṭṭhassa hi sīlavataṃ hoti, tassa taṃ sīlavato yoniso gahitaṃ avippaṭisāraṃ janeti yāva vimuttiñāṇadassanaṃ, tañca tassa diṭṭheva dhamme kālaṅkatassa vā tamhiyeva vā pana aparāpariyāyena vā, aññesu khandhesu evaṃ sutaṃ ‘‘sucaritaṃ vāsanāya saṃvattatī’’ti vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ vuccati. Tattha sīlesu ṭhitassa vinīvaraṇaṃ cittaṃ, taṃ tato sakkāyadiṭṭhippahānāya bhagavā dhammaṃ deseti. So accantaniṭṭhaṃ nibbānaṃ pāpuṇāti; yadi vā sāsanantare, accantaṃ nibbānaṃ pāpuṇāti, yadi vā ekāsane cha abhiññe. Tattha dve puggalā ariyadhamme pāpuṇanti saddhānusārī ca dhammānusārī ca. Tattha dhammānusārī ugghaṭitaññū, saddhānusārī neyyo. Tattha ugghaṭitaññū duvidho – koci tikkhindriyo koci mudindriyo. Tattha neyyopi duvidho – koci tikkhindriyo koci mudindriyo. Tattha yo ca ugghaṭitaññū mudindriyo, yo ca neyyo tikkhindriyo, ime puggalā asamindriyā honti. Tattha ime puggalā samindriyā parihāyanti ca ugghaṭitaññuto, vipañcitaññū neyyato, ime majjhimā bhūmigatā vipañcitaññū hoti. Ime tayo puggalā.

    ૧૭. તત્થ ચતુત્થા પન પઞ્ચમા ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ નેય્યો ચ, તત્થ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ પુગ્ગલો ઇન્દ્રિયાનિ પટિલભિત્વા દસ્સનભૂમિયં ઠિતો સોતાપત્તિફલઞ્ચ પાપુણાતિ, એકબીજી હોતિ પઠમો સોતાપન્નો. તત્થ વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ પુગ્ગલો ઇન્દ્રિયાનિ પટિલભિત્વા દસ્સનભૂમિયં ઠિતો સોતાપત્તિફલઞ્ચ પાપુણાતિ, કોલંકોલો ચ હોતિ દુતિયો સોતાપન્નો . તત્થ નેય્યો પુગ્ગલો ઇન્દ્રિયાનિ પટિલભિત્વા દસ્સનભૂમિયં ઠિતો સોતાપત્તિફલઞ્ચ પાપુણાતિ, સત્તક્ખત્તુપરમો ચ હોતિ , અયં તતિયો સોતાપન્નો. ઇમે તયો પુગ્ગલા ઇન્દ્રિયવેમત્તતાય સોતાપત્તિફલે ઠિતા.

    17. Tattha catutthā pana pañcamā ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyo ca, tattha ugghaṭitaññū puggalo indriyāni paṭilabhitvā dassanabhūmiyaṃ ṭhito sotāpattiphalañca pāpuṇāti, ekabījī hoti paṭhamo sotāpanno. Tattha vipañcitaññū puggalo indriyāni paṭilabhitvā dassanabhūmiyaṃ ṭhito sotāpattiphalañca pāpuṇāti, kolaṃkolo ca hoti dutiyo sotāpanno . Tattha neyyo puggalo indriyāni paṭilabhitvā dassanabhūmiyaṃ ṭhito sotāpattiphalañca pāpuṇāti, sattakkhattuparamo ca hoti , ayaṃ tatiyo sotāpanno. Ime tayo puggalā indriyavemattatāya sotāpattiphale ṭhitā.

    ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ એકબીજી હોતિ, વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ કોલંકોલો હોતિ, નેય્યો સત્તક્ખત્તુપરમો હોતિ. ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં. સચે પન તદુત્તરિ વાયમતિ, અચ્ચન્તનિટ્ઠં નિબ્બાનં પાપુણાતિ. તત્થ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ પુગ્ગલો યો તિક્ખિન્દ્રિયો, તે દ્વે પુગ્ગલા હોન્તિ – અનાગામિફલં પાપુણિત્વા અન્તરાપરિનિબ્બાયી ચ ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયી ચ. તત્થ વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ પુગ્ગલો યો તિક્ખિન્દ્રિયો, તે દ્વે પુગ્ગલા હોન્તિ – અનાગામિફલં પાપુણન્તિ અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી ચ સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી ચ. તત્થ નેય્યો અનાગામિફલં પાપુણન્તો ઉદ્ધંસોતો અકનિટ્ઠગામી હોતિ, ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ ચ વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ ચ, ઇન્દ્રિયનાનત્તેન ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ પુગ્ગલો તિક્ખિન્દ્રિયો અન્તરાપરિનિબ્બાયી હોતિ, ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ મુદિન્દ્રિયો ઉદ્ધંસોતો અકનિટ્ઠગામી હોતિ. ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ ચ વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ ચ ઇન્દ્રિયનાનત્તેન ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ પુગ્ગલો તિક્ખિન્દ્રિયો સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ, તિક્ખિન્દ્રિયો અન્તરાપરિનિબ્બાયી હોતિ, ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ મુદિન્દ્રિયો ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયી હોતિ. વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ તિક્ખિન્દ્રિયો અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ, વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ મુદિન્દ્રિયો સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ, નેય્યો ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયી હોતિ, વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ તિક્ખિન્દ્રિયો અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ. વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ મુદિન્દ્રિયો સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ, નેય્યો ઉદ્ધંસોતો અકનિટ્ઠગામી હોતિ. ઇતિ પઞ્ચ અનાગામિનો, છટ્ઠો સકદાગામી, તયો ચ સોતાપન્નાતિ ઇમે નવ સેક્ખા.

    Ugghaṭitaññū ekabījī hoti, vipañcitaññū kolaṃkolo hoti, neyyo sattakkhattuparamo hoti. Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ. Sace pana taduttari vāyamati, accantaniṭṭhaṃ nibbānaṃ pāpuṇāti. Tattha ugghaṭitaññū puggalo yo tikkhindriyo, te dve puggalā honti – anāgāmiphalaṃ pāpuṇitvā antarāparinibbāyī ca upahaccaparinibbāyī ca. Tattha vipañcitaññū puggalo yo tikkhindriyo, te dve puggalā honti – anāgāmiphalaṃ pāpuṇanti asaṅkhāraparinibbāyī ca sasaṅkhāraparinibbāyī ca. Tattha neyyo anāgāmiphalaṃ pāpuṇanto uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī hoti, ugghaṭitaññū ca vipañcitaññū ca, indriyanānattena ugghaṭitaññū puggalo tikkhindriyo antarāparinibbāyī hoti, ugghaṭitaññū mudindriyo uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī hoti. Ugghaṭitaññū ca vipañcitaññū ca indriyanānattena ugghaṭitaññū puggalo tikkhindriyo sasaṅkhāraparinibbāyī hoti, tikkhindriyo antarāparinibbāyī hoti, ugghaṭitaññū mudindriyo upahaccaparinibbāyī hoti. Vipañcitaññū tikkhindriyo asaṅkhāraparinibbāyī hoti, vipañcitaññū mudindriyo sasaṅkhāraparinibbāyī hoti, neyyo upahaccaparinibbāyī hoti, vipañcitaññū tikkhindriyo asaṅkhāraparinibbāyī hoti. Vipañcitaññū mudindriyo sasaṅkhāraparinibbāyī hoti, neyyo uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī hoti. Iti pañca anāgāmino, chaṭṭho sakadāgāmī, tayo ca sotāpannāti ime nava sekkhā.

    તત્થ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ પુગ્ગલો તિક્ખિન્દ્રિયો અરહત્તં પાપુણન્તો દ્વે પુગ્ગલા હોન્તિ ઉભતોભાગવિમુત્તો પઞ્ઞાવિમુત્તો ચ. તત્થ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ પુગ્ગલો મુદિન્દ્રિયો અરહત્તં પાપુણન્તો દ્વે પુગ્ગલા હોન્તિ, ઠિતકપ્પી 17 ચ પટિવેધનભાવો પુગ્ગલો ચ તિક્ખિન્દ્રિયો સો અરહત્તં પાપુણન્તો દ્વે પુગ્ગલા હોન્તિ ચેતનાભબ્બો ચ રક્ખણાભબ્બો ચ. તત્થ વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ મુદિન્દ્રિયો અરહત્તં પાપુણન્તો દ્વે પુગ્ગલા હોન્તિ, સચે ચેતેતિ ન પરિનિબ્બાયી, નો ચે ચેતેતિ પરિનિબ્બાયીતિ. સચે અનુરક્ખતિ ન પરિનિબ્બાયી, નો ચે અનુરક્ખતિ પરિનિબ્બાયીતિ. તત્થ નેય્યો પુગ્ગલો ભાવનાનુયોગમનુયુત્તો પરિહાનધમ્મો હોતિ કમ્મનિયતો વા સમસીસિ વા, ઇમે નવ અરહન્તો ઇદં ચતુબ્બિધં સુત્તં સંકિલેસભાગિયં અસેક્ખભાગિયં. ઇમેસુ પુગ્ગલેસુ તથાગતસ્સ દસવિધં બલં પવત્તતિ.

    Tattha ugghaṭitaññū puggalo tikkhindriyo arahattaṃ pāpuṇanto dve puggalā honti ubhatobhāgavimutto paññāvimutto ca. Tattha ugghaṭitaññū puggalo mudindriyo arahattaṃ pāpuṇanto dve puggalā honti, ṭhitakappī 18 ca paṭivedhanabhāvo puggalo ca tikkhindriyo so arahattaṃ pāpuṇanto dve puggalā honti cetanābhabbo ca rakkhaṇābhabbo ca. Tattha vipañcitaññū mudindriyo arahattaṃ pāpuṇanto dve puggalā honti, sace ceteti na parinibbāyī, no ce ceteti parinibbāyīti. Sace anurakkhati na parinibbāyī, no ce anurakkhati parinibbāyīti. Tattha neyyo puggalo bhāvanānuyogamanuyutto parihānadhammo hoti kammaniyato vā samasīsi vā, ime nava arahanto idaṃ catubbidhaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ. Imesu puggalesu tathāgatassa dasavidhaṃ balaṃ pavattati.

    ૧૮. કતમં દસવિધં? ઇધ બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં અપ્પવત્તિતે ધમ્મચક્કે મહેસક્ખા દેવપુત્તા યાચનાય અભિયાતા 19 હોન્તિ ‘‘દેસેતુ સુગતો ધમ્મ’’ન્તિ. સો અનુત્તરેન બુદ્ધચક્ખુના વોલોકેન્તો અદ્દસાસિ સત્તાનં તયો રાસીનં સમ્મત્તનિયતો મિચ્છત્તનિયતો અનિયતો. તત્થ સમ્મત્તનિયતો રાસિ મિચ્છાસતિં આપજ્જેય્યાતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ, અસત્થુકો પરિનિબ્બાયેય્યાતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ, સમાપત્તિં આપજ્જેય્યાતિ ઠાનમેતં વિજ્જતિ. તત્થ મિચ્છત્તનિયતો રાસિ અરિયસમાપત્તિં પટિપજ્જિસ્સતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ, અનરિયમિચ્છાપટિપત્તિં પટિપજ્જિસ્સતીતિ ઠાનમેતં વિજ્જતિ. તત્થ અનિયતો રાસિ સમ્માપટિપજ્જમાનં સમ્મત્તનિયતરાસિં ગમિસ્સતીતિ ઠાનમેતં વિજ્જતિ, મિચ્છાપટિપજ્જમાનો સમ્મત્તનિયતરાસિં ગમિસ્સતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. સમ્માપટિપજ્જમાનં સમ્મત્તનિયતરાસિં ગમિસ્સતીતિ ઠાનમેતં વિજ્જતિ, મિચ્છાપટિપજ્જમાનં મિચ્છત્તનિયતરાસિં ગમિસ્સતીતિ ઠાનમેતં વિજ્જતિ. ઇમે તયો અનુત્તરેન બુદ્ધચક્ખુના વોલોકેન્તસ્સ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ મે સતો ઇમે ધમ્મા અનભિસમ્બુદ્ધાતિ એત્તવતા મં કોચિ સહધમ્મેન પટિચોદિસ્સતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ, વીતરાગસ્સ તે પટિજાનતો અખીણાસવતાય સહધમ્મેન કોચિ પટિચોદિસ્સતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. યતો પન ઇમસ્સ અનિયતસ્સ રાસિસ્સ ધમ્મદેસના, સા ન દિસ્સતિ તક્કરસ્સ સમ્માદુક્ખક્ખયાયાતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ, તથા ઓવદિતો યં પન મે અનિયતરાસિ સાવકો પુબ્બેનાપરં વિસેસં ન સચ્છિકરિસ્સતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ.

    18. Katamaṃ dasavidhaṃ? Idha buddhānaṃ bhagavantānaṃ appavattite dhammacakke mahesakkhā devaputtā yācanāya abhiyātā 20 honti ‘‘desetu sugato dhamma’’nti. So anuttarena buddhacakkhunā volokento addasāsi sattānaṃ tayo rāsīnaṃ sammattaniyato micchattaniyato aniyato. Tattha sammattaniyato rāsi micchāsatiṃ āpajjeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, asatthuko parinibbāyeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, samāpattiṃ āpajjeyyāti ṭhānametaṃ vijjati. Tattha micchattaniyato rāsi ariyasamāpattiṃ paṭipajjissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, anariyamicchāpaṭipattiṃ paṭipajjissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Tattha aniyato rāsi sammāpaṭipajjamānaṃ sammattaniyatarāsiṃ gamissatīti ṭhānametaṃ vijjati, micchāpaṭipajjamāno sammattaniyatarāsiṃ gamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammāpaṭipajjamānaṃ sammattaniyatarāsiṃ gamissatīti ṭhānametaṃ vijjati, micchāpaṭipajjamānaṃ micchattaniyatarāsiṃ gamissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Ime tayo anuttarena buddhacakkhunā volokentassa sammāsambuddhassa me sato ime dhammā anabhisambuddhāti ettavatā maṃ koci sahadhammena paṭicodissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, vītarāgassa te paṭijānato akhīṇāsavatāya sahadhammena koci paṭicodissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yato pana imassa aniyatassa rāsissa dhammadesanā, sā na dissati takkarassa sammādukkhakkhayāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, tathā ovadito yaṃ pana me aniyatarāsi sāvako pubbenāparaṃ visesaṃ na sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

    ૧૯. યં ખો મુનિ નાનપ્પકારસ્સ નાનાનિરુત્તિયો દેવનાગયક્ખાનં દમેતિ ધમ્મે વવત્થાનેન વત્વા કારણતો અઞ્ઞં પારં ગમિસ્સતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. ધમ્મપટિસમ્ભિદા. યતો પનિમા નિરુત્તિતો સત્ત સત્ત નિરુત્તિયો નાભિસમ્ભુનેય્યાતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. નિરુત્તિપટિસમ્ભિદા. નિરુત્તિ ખો પન અભિસમગ્ગરતાનં સાવકાનં તમત્થમવિઞ્ઞાપયેતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. અત્થપટિસમ્ભિદા . મહેસક્ખા દેવપુત્તા ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્હે પુચ્છિંસુ . કાયિકેન વા માનસિકેન વા પરિપીળિતસ્સ હત્થકુણીતિ વા પાદે વા ખઞ્જે દન્ધસ્સ 21 સો અત્થો ન પરિભાજિયતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. પટિભાનપટિસમ્ભિદા. યમ્હિ તં તેસં હોતિ તમ્હિ અસન્તં ભવતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. યં હિ નાસં તેસં ન ભવતિ, તમ્હિ નાસં તેસં ભવિસ્સતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. એવં સમુદયસ્સ નિરોધાય દસ અકુસલકમ્મપથા. મારો વા ઇન્દો વા બ્રહ્મા વા તથાગતો વા ચક્કવત્તી વા સો વત નામ માતુગામો ભવિસ્સતીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ, પુરિસો અસ્સ રાજા ચક્કવત્તી સક્કો દેવાનમિન્દો ભવિસ્સતીતિ ઠાનમેતં વિજ્જતિ. ઇતિસ્સ એવરૂપં બલં એવરૂપં ઞાણં, ઇદં વુચ્ચતિ ઠાનાટ્ઠાનઞાણં પઠમં તથાગતબલં તં નિદ્દિસિતબ્બં. તીહિ રાસીહિ ચતૂહિ વેસારજ્જેહિ ચતૂહિ પટિસમ્ભિદાહિ પટિચ્ચસમુપ્પાદસ્સ પવત્તિયં નિવત્તિયં ભાગિયઞ્ચ. કુસલં કુસલવિપાકેસુ ચ ઉપપજ્જતિ યઞ્ચ ઇત્થિપુરિસાનં. ઇદં પઠમં બલં તથાગતો એવં જાનાતિ.

    19. Yaṃ kho muni nānappakārassa nānāniruttiyo devanāgayakkhānaṃ dameti dhamme vavatthānena vatvā kāraṇato aññaṃ pāraṃ gamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Dhammapaṭisambhidā. Yato panimā niruttito satta satta niruttiyo nābhisambhuneyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Niruttipaṭisambhidā. Nirutti kho pana abhisamaggaratānaṃ sāvakānaṃ tamatthamaviññāpayeti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Atthapaṭisambhidā . Mahesakkhā devaputtā upasaṅkamitvā pañhe pucchiṃsu . Kāyikena vā mānasikena vā paripīḷitassa hatthakuṇīti vā pāde vā khañje dandhassa 22 so attho na paribhājiyatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Paṭibhānapaṭisambhidā. Yamhi taṃ tesaṃ hoti tamhi asantaṃ bhavatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yaṃ hi nāsaṃ tesaṃ na bhavati, tamhi nāsaṃ tesaṃ bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Evaṃ samudayassa nirodhāya dasa akusalakammapathā. Māro vā indo vā brahmā vā tathāgato vā cakkavattī vā so vata nāma mātugāmo bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puriso assa rājā cakkavattī sakko devānamindo bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Itissa evarūpaṃ balaṃ evarūpaṃ ñāṇaṃ, idaṃ vuccati ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ paṭhamaṃ tathāgatabalaṃ taṃ niddisitabbaṃ. Tīhi rāsīhi catūhi vesārajjehi catūhi paṭisambhidāhi paṭiccasamuppādassa pavattiyaṃ nivattiyaṃ bhāgiyañca. Kusalaṃ kusalavipākesu ca upapajjati yañca itthipurisānaṃ. Idaṃ paṭhamaṃ balaṃ tathāgato evaṃ jānāti.

    યેસં પન સમ્મત્તનિયતો રાસિ, નાયં સબ્બત્થગામિની પટિપદા, નિબ્બાનગામિનીયેવાયં પટિપદા. તત્થ સિયા મિચ્છત્તનિયતો રાસિ, એસાપિ ન સબ્બત્થગામિની પટિપદા. સક્કાયસમુદયગામિનીયેવાયં પટિપદા હોતુ, અયં તત્થ તત્થ પટિપત્તિયા ઠિતો ગચ્છતિ નિબ્બાનં, ગચ્છતિ અપાયં, ગચ્છતિ દેવમનુસ્સસ્સ. યં યં વા પટિપદં પટિપજ્જેય્ય સબ્બત્થ ગચ્છેય્ય, અયં સબ્બત્થગામિની પટિપદા. યં એત્થ ઞાણં યથાભૂતં, ઇદં વુચ્ચતિ સબ્બત્થગામિની પટિપદાઞાણં દુતિયં તથાગતબલં.

    Yesaṃ pana sammattaniyato rāsi, nāyaṃ sabbatthagāminī paṭipadā, nibbānagāminīyevāyaṃ paṭipadā. Tattha siyā micchattaniyato rāsi, esāpi na sabbatthagāminī paṭipadā. Sakkāyasamudayagāminīyevāyaṃ paṭipadā hotu, ayaṃ tattha tattha paṭipattiyā ṭhito gacchati nibbānaṃ, gacchati apāyaṃ, gacchati devamanussassa. Yaṃ yaṃ vā paṭipadaṃ paṭipajjeyya sabbattha gaccheyya, ayaṃ sabbatthagāminī paṭipadā. Yaṃ ettha ñāṇaṃ yathābhūtaṃ, idaṃ vuccati sabbatthagāminī paṭipadāñāṇaṃ dutiyaṃ tathāgatabalaṃ.

    સા ખો પનાયં સબ્બત્થગામિની પટિપદા નાનાધિમુત્તા કેચિ કામેસુ કેચિ દુક્કરકારિયં કેચિ અત્તકિલમથાનુયોગમનુયુત્તા કેચિ સંસારેન સુદ્ધિં પચ્ચેન્તિ કેચિ અનજ્જાભાવનાતિ. તેન તેન ચરિતેન વિનિબન્ધાનં સત્તાનં યં ઞાણં યથાભૂતં નાનાગતં લોકસ્સ અનેકાધિમુત્તગતં યથાભૂતં પજાનાતિ. ઇદં તતિયં તથાગતબલં.

    Sā kho panāyaṃ sabbatthagāminī paṭipadā nānādhimuttā keci kāmesu keci dukkarakāriyaṃ keci attakilamathānuyogamanuyuttā keci saṃsārena suddhiṃ paccenti keci anajjābhāvanāti. Tena tena caritena vinibandhānaṃ sattānaṃ yaṃ ñāṇaṃ yathābhūtaṃ nānāgataṃ lokassa anekādhimuttagataṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Idaṃ tatiyaṃ tathāgatabalaṃ.

    તત્થ સત્તાનં અધિમુત્તા ભવન્તિ આસેવન્તિ ભાવેન્તિ બહુલીકરોન્તિ. તેસં કમ્મુપસયાનં તદાધિમુત્તાનં. સા ચેવ ધાતુ સંવહતિ. કતરા પનેસા ધાતુ નેક્ખમ્મધાતુ બલધાતુ કાચિ સમ્પત્તિ કાચિ મિચ્છત્તઞ્ચ ધાતુ અધિમુત્તા ભવન્તિ. અઞ્ઞતરા ઉત્તરિ ન સમનુપસ્સન્તિ. તે તદેવટ્ઠાનં મયા જરામરણસ્સ અભિનિવિસ્સ વોહરન્તિ ‘‘ઇદમેવ સચ્ચં મોઘમઞ્ઞ’’ન્તિ. યથા ભગવા સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ ભાસિતં. યં તત્થ યથાભૂતં ઞાણં. ઇદં વુચ્ચતિ ચતુત્થં તથાગતબલં.

    Tattha sattānaṃ adhimuttā bhavanti āsevanti bhāventi bahulīkaronti. Tesaṃ kammupasayānaṃ tadādhimuttānaṃ. Sā ceva dhātu saṃvahati. Katarā panesā dhātu nekkhammadhātu baladhātu kāci sampatti kāci micchattañca dhātu adhimuttā bhavanti. Aññatarā uttari na samanupassanti. Te tadevaṭṭhānaṃ mayā jarāmaraṇassa abhinivissa voharanti ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Yathā bhagavā sakkassa devānamindassa bhāsitaṃ. Yaṃ tattha yathābhūtaṃ ñāṇaṃ. Idaṃ vuccati catutthaṃ tathāgatabalaṃ.

    તત્થ યંયેવ ધાતુ 23 સેટ્ઠન્તિ તં તં કાયેન ચ વાચાય ચ આરમ્ભન્તિ ચેતસિકો. આરમ્ભો ચેતના કમ્મં કાયિકા વાચસિકા આરમ્ભો ચેતસિકત્તા કમ્મન્તરં તથાગતો એવં પજાનાતિ ‘‘ઇમિના સત્તેન એવં ધાતુકેન એવરૂપં કમ્મં કતં, તં અતીતમદ્ધાનં ઇમિના હેતુના તસ્સ એવરૂપો વિપાકો વિપચ્ચતિ એતરહિ વિપચ્ચિસ્સતિ વા અનાગતમદ્ધાન’’ન્તિ. એવં પચ્ચુપ્પન્નમદ્ધાનં પજાનાતિ ‘‘અયં પુગ્ગલો એવંધાતુકો ઇદં કમ્મં કરોતિ’’. તણ્હાય ચ દિટ્ઠિયા ચ ઇમિના હેતુના ન તસ્સ વિપાકો દિટ્ઠેયેવ ધમ્મે નિબ્બત્તિસ્સતિ, ઉપપજ્જે વા’’તિ અપરમ્હિ વા પરિયાયે એવં પજાનાતિ ‘‘અયં પુગ્ગલો એવરૂપં કમ્મં કરિસ્સતિ અનાગતમદ્ધાનં, ઇમિના હેતુના તસ્સ એવરૂપો વિપાકો નિબ્બત્તિસ્સતિ, ઇમિના હેતુના યાનિ ચત્તારિ કમ્મટ્ઠાનાનિ ઇદં કમ્મટ્ઠાનં પચ્ચુપ્પન્નસુખં આયતિં ચ સુખવિપાકં’’ …પે॰… ઇતિ અયં અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્નાનં કમ્મસમાદાનાનં હેતુસો ઠાનસો વિપાકવેમત્તતં પજાનાતિ ઉચ્ચાવચા હીનપણીતતા, ઇદં વુચ્ચતિ કમ્મવિપાકઞાણં પઞ્ચમં તથાગતબલં.

    Tattha yaṃyeva dhātu 24 seṭṭhanti taṃ taṃ kāyena ca vācāya ca ārambhanti cetasiko. Ārambho cetanā kammaṃ kāyikā vācasikā ārambho cetasikattā kammantaraṃ tathāgato evaṃ pajānāti ‘‘iminā sattena evaṃ dhātukena evarūpaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ atītamaddhānaṃ iminā hetunā tassa evarūpo vipāko vipaccati etarahi vipaccissati vā anāgatamaddhāna’’nti. Evaṃ paccuppannamaddhānaṃ pajānāti ‘‘ayaṃ puggalo evaṃdhātuko idaṃ kammaṃ karoti’’. Taṇhāya ca diṭṭhiyā ca iminā hetunā na tassa vipāko diṭṭheyeva dhamme nibbattissati, upapajje vā’’ti aparamhi vā pariyāye evaṃ pajānāti ‘‘ayaṃ puggalo evarūpaṃ kammaṃ karissati anāgatamaddhānaṃ, iminā hetunā tassa evarūpo vipāko nibbattissati, iminā hetunā yāni cattāri kammaṭṭhānāni idaṃ kammaṭṭhānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ ca sukhavipākaṃ’’ …pe… iti ayaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ hetuso ṭhānaso vipākavemattataṃ pajānāti uccāvacā hīnapaṇītatā, idaṃ vuccati kammavipākañāṇaṃ pañcamaṃ tathāgatabalaṃ.

    તથા સત્તા યં વા કમ્મસમાદાનં સમાદિયન્તા તત્થ એવં પજાનાતિ ઇમસ્સ પુગ્ગલસ્સ કમ્માધિમુત્તસ્સ રાગચરિતસ્સ નેક્ખમ્મધાતૂનં પારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, તસ્સ રાગાનુગતે સુઞ્ઞમાનસ્સ પઠમં ઝાનં સંકિલિસ્સતિ, સચે પુન ઉત્તરિ વાયામતો ઝાનવોદાનગતે માનસે વિસેસભાગિયં પટિપદં અનુયુઞ્જિયતિ. તસ્સ હિ ઝાનભાગિયંયેવ પઠમજ્ઝાને ઠિતસ્સ દુતિયં ઝાનં વોદાનં ગચ્છતિ, તતિયઞ્ચ ઝાનં સમાપજ્જિતુકામસ્સ સોમનસ્સિન્દ્રિયં ચિત્તં પરિયાદાય તિટ્ઠતિ, તસ્સ સા પીતિ અવિસેસભાગિયં તતિયં ઝાનં આદિસ્સ તિટ્ઠતિ. સચે તસ્સ નિસ્સરણં યથાભૂતં પજાનાતિ. તથાગતસ્સ ચતુત્થજ્ઝાનં વોદાનં ગચ્છતિયેવ, ચતુત્થસ્સ ઝાનસ્સ હાનભાગિયા ધમ્મા, તે ચ ધમ્મા યત્થ પજાયન્તિ યેહિ ચતુત્થજ્ઝાનં વોદાનં દિસ્સતિ. એવં અજ્ઝાસયસમાપત્તિયા યા ચતસ્સો સમાપત્તિયો તીણિ વિમોક્ખમુખાનિ અટ્ઠ વિમોક્ખઝાનાનીતિ ચત્તારિ ઝાનાનિ વિમોક્ખાતિ. અટ્ઠ ચ વિમોક્ખા તીણિ ચ વિમોક્ખમુખાનિ. સમાધીતિ ચત્તારો સમાધી – છન્દસમાધિ વીરિયસમાધિ ચિત્તસમાધિ વીમંસાસમાધીતિ. સમાપત્તિયો ચતસ્સો અજ્ઝાસયસમાપત્તિયો ઇતિ ઇમેસં ઝાનાનં વિમોક્ખસમાપત્તીતિ એવરૂપો સંકિલેસો રાગચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ. એવં દોસચરિતસ્સ. મોહચરિતસ્સ. રાગચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ એવરૂપં વોદાનં ઇતિ યં એત્થ ઞાણં યથાભૂતં અસાધારણં સબ્બસત્તેહિ. ઇદં વુચ્ચતિ છટ્ઠં તથાગતબલં.

    Tathā sattā yaṃ vā kammasamādānaṃ samādiyantā tattha evaṃ pajānāti imassa puggalassa kammādhimuttassa rāgacaritassa nekkhammadhātūnaṃ pāripūriṃ gacchanti, tassa rāgānugate suññamānassa paṭhamaṃ jhānaṃ saṃkilissati, sace puna uttari vāyāmato jhānavodānagate mānase visesabhāgiyaṃ paṭipadaṃ anuyuñjiyati. Tassa hi jhānabhāgiyaṃyeva paṭhamajjhāne ṭhitassa dutiyaṃ jhānaṃ vodānaṃ gacchati, tatiyañca jhānaṃ samāpajjitukāmassa somanassindriyaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, tassa sā pīti avisesabhāgiyaṃ tatiyaṃ jhānaṃ ādissa tiṭṭhati. Sace tassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Tathāgatassa catutthajjhānaṃ vodānaṃ gacchatiyeva, catutthassa jhānassa hānabhāgiyā dhammā, te ca dhammā yattha pajāyanti yehi catutthajjhānaṃ vodānaṃ dissati. Evaṃ ajjhāsayasamāpattiyā yā catasso samāpattiyo tīṇi vimokkhamukhāni aṭṭha vimokkhajhānānīti cattāri jhānāni vimokkhāti. Aṭṭha ca vimokkhā tīṇi ca vimokkhamukhāni. Samādhīti cattāro samādhī – chandasamādhi vīriyasamādhi cittasamādhi vīmaṃsāsamādhīti. Samāpattiyo catasso ajjhāsayasamāpattiyo iti imesaṃ jhānānaṃ vimokkhasamāpattīti evarūpo saṃkileso rāgacaritassa puggalassa. Evaṃ dosacaritassa. Mohacaritassa. Rāgacaritassa puggalassa evarūpaṃ vodānaṃ iti yaṃ ettha ñāṇaṃ yathābhūtaṃ asādhāraṇaṃ sabbasattehi. Idaṃ vuccati chaṭṭhaṃ tathāgatabalaṃ.

    તત્થ તથાગતો એવં પજાનાતિ લોકિકા ધમ્મા લોકુત્તરા ધમ્મા ભાવનાભાગિયં ઇન્દ્રિયં નામં લભન્તિ. આધિપતેય્યભૂમિં ઉપાદાય બલં નામં લભન્તિ થામગતં મનો મનિન્દ્રિયં તં ઉપાદાય. વીરિયં નામં લભન્તિ આરમ્ભધાતું ઉપાદાય. ઇતિસ્સ દેવ એવરૂપં ઞાણં ઇમેહિ ચ ધમ્મેહિ ઇમે પુગ્ગલા સમન્નાગતાતિપિ ધમ્મદેસનં અકાસિ. આકારતો ચ વોકારતો ચ આસયજ્ઝાસયસ્સ અધિમુત્તિસમન્નાગતાનં. ઇદં વુચ્ચતિ પરસત્તાનં પરપુગ્ગલાનં ઇન્દ્રિયબલવીરિયવેમત્તતં ઞાણં સત્તમં તથાગતબલં.

    Tattha tathāgato evaṃ pajānāti lokikā dhammā lokuttarā dhammā bhāvanābhāgiyaṃ indriyaṃ nāmaṃ labhanti. Ādhipateyyabhūmiṃ upādāya balaṃ nāmaṃ labhanti thāmagataṃ mano manindriyaṃ taṃ upādāya. Vīriyaṃ nāmaṃ labhanti ārambhadhātuṃ upādāya. Itissa deva evarūpaṃ ñāṇaṃ imehi ca dhammehi ime puggalā samannāgatātipi dhammadesanaṃ akāsi. Ākārato ca vokārato ca āsayajjhāsayassa adhimuttisamannāgatānaṃ. Idaṃ vuccati parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyabalavīriyavemattataṃ ñāṇaṃ sattamaṃ tathāgatabalaṃ.

    તત્થ ચ તથાગતો લોકાદીસુ ચ ભૂમીસુ સંયોજનાનઞ્ચ સેક્ખાનં દ્વીહિ બલેહિ ગતિં પજાનાતિ, પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિયા અતીતે સંસારે એતરહિ ચ પચ્ચુપ્પન્ને દિબ્બચક્ખુના ચુતૂપપાતં ઇતિ ઇમાનિ દ્વે બલાનિ દિબ્બચક્ખુતો અભિનીહિતાનિ. સો અતીતમદ્ધાનં દિબ્બસ્સ ચક્ખુનો ગોચરો સો એતરહિ સતિ ગોચરો ઇતિ અત્તનો ચ પરેસં ચ પુબ્બેનિવાસઞાણં અનેકવિધં નાનપ્પકારકં પચ્ચુપ્પન્નમદ્ધાનં દિબ્બેન ચક્ખુના ઇમાનિ દ્વે તથાગતબલાનિ, અટ્ઠમં પુબ્બેનિવાસો, નવમં દિબ્બચક્ખુ.

    Tattha ca tathāgato lokādīsu ca bhūmīsu saṃyojanānañca sekkhānaṃ dvīhi balehi gatiṃ pajānāti, pubbenivāsānussatiyā atīte saṃsāre etarahi ca paccuppanne dibbacakkhunā cutūpapātaṃ iti imāni dve balāni dibbacakkhuto abhinīhitāni. So atītamaddhānaṃ dibbassa cakkhuno gocaro so etarahi sati gocaro iti attano ca paresaṃ ca pubbenivāsañāṇaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ paccuppannamaddhānaṃ dibbena cakkhunā imāni dve tathāgatabalāni, aṭṭhamaṃ pubbenivāso, navamaṃ dibbacakkhu.

    પુન ચપરં તથાગતો અરિયપુગ્ગલાનં ઝાનં વોદાનં નિબ્બેધભાગિયં પજાનાતિ અયં પુગ્ગલો ઇમિના મગ્ગેન ઇમાય પટિપદાય આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતીતિ ઇતિ અત્તનો ચ આસવાનં ખયં ઞાણં દિટ્ઠેકટ્ઠાનં ચતુભૂમિમુપાદાય યાવ નવન્નં અરહન્તાનં આસવક્ખયો ઓધિસો સેક્ખાનં અનોધિસો અરહન્તાનં. તત્થ ચેતોવિમુત્તિ દ્વીહિ આસવેહિ અનાસવા કામાસવેન ચ ભવાસવેન ચ, પઞ્ઞાવિમુત્તિ દ્વીહિ આસવેહિ અનાસવા દિટ્ઠાસવેન ચ અવિજ્જાસવેન ચ, ઇમાસં દ્વિન્નં વિમુત્તીનં યથાભૂતં ઞાણં, ઇદં વુચ્ચતિ આસવક્ખયે ઞાણં. દસમં તથાગતબલં.

    Puna caparaṃ tathāgato ariyapuggalānaṃ jhānaṃ vodānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ pajānāti ayaṃ puggalo iminā maggena imāya paṭipadāya āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sacchikatvā upasampajja viharatīti iti attano ca āsavānaṃ khayaṃ ñāṇaṃ diṭṭhekaṭṭhānaṃ catubhūmimupādāya yāva navannaṃ arahantānaṃ āsavakkhayo odhiso sekkhānaṃ anodhiso arahantānaṃ. Tattha cetovimutti dvīhi āsavehi anāsavā kāmāsavena ca bhavāsavena ca, paññāvimutti dvīhi āsavehi anāsavā diṭṭhāsavena ca avijjāsavena ca, imāsaṃ dvinnaṃ vimuttīnaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, idaṃ vuccati āsavakkhaye ñāṇaṃ. Dasamaṃ tathāgatabalaṃ.

    ૨૦. ઇમેસુ દસસુ બલેસુ ઠિતો તથાગતો પઞ્ચવિધં સાસનં દેસેતિ સંકિલેસભાગિયં વાસનાભાગિયં દસ્સનભાગિયં ભાવનાભાગિયં અસેક્ખભાગિયં. તત્થ યો તણ્હાસંકિલેસો, ઇમસ્સ અલોભો નિસ્સરણં. યો દિટ્ઠિસંકિલેસો, ઇમસ્સ અમોહો નિસ્સરણં. યો દુચ્ચરિતસંકિલેસો, ઇમસ્સ તીણિ કુસલાનિ નિસ્સરણં. કિં નિદાનં? તીણિ ઇમાનિ 25 મનોદુચ્ચરિતાનિ – અભિજ્ઝા બ્યાપાદો મિચ્છાદિટ્ઠિ. તત્થ અભિજ્ઝા મનોદુચ્ચરિતં કાયકમ્મં ઉપટ્ઠપેતિ, અદિન્નાદાનં સબ્બઞ્ચ તદુપનિબ્બદ્ધં વાચાકમ્મં ઉપટ્ઠપેતિ, મુસાવાદઞ્ચ સબ્બવિતથં સબ્બં વાચમભાવં સબ્બમક્ખં પલાસં અભિજ્ઝા અકુસલમૂલન્તિ, સુચરિતે સુચરિતં મુસાવાદા અદિન્નાદાના અભિજ્ઝાય ચેતના, તત્થ બ્યાપાદો મનોદુચ્ચરિતં કાયકમ્મં ઉપટ્ઠપેતિ, પાણાતિપાતં સબ્બઞ્ચ મેતં આકડ્ઢનં પરિકડ્ઢનં નિબ્બદ્ધં રોચનં વાચાકમ્મં ઉપટ્ઠપેતિ, પિસુણવાચં ફરુસવાચં મિચ્છાદિટ્ઠિ મનોદુચ્ચરિતઞ્ચ અભિજ્ઝં બ્યાપાદં મિચ્છાદિટ્ઠિં પયોજેતિ, તસ્સ યો કોચિ મિચ્છાદિટ્ઠિ ચાગો રાગજો વા દોસજો વા સબ્બસો મિચ્છાદિટ્ઠિ સમ્ભૂતો ઇમિના કારણેન મિચ્છાદિટ્ઠિં ઉપટ્ઠપેતિ, કામેસુમિચ્છાચારં વચીકમ્મં ઉપટ્ઠપેતિ સમ્ફપ્પલાપં. ઇમાનિ તીણિ દુચ્ચરિતાનિ અકુસલમૂલાનિ.

    20. Imesu dasasu balesu ṭhito tathāgato pañcavidhaṃ sāsanaṃ deseti saṃkilesabhāgiyaṃ vāsanābhāgiyaṃ dassanabhāgiyaṃ bhāvanābhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ. Tattha yo taṇhāsaṃkileso, imassa alobho nissaraṇaṃ. Yo diṭṭhisaṃkileso, imassa amoho nissaraṇaṃ. Yo duccaritasaṃkileso, imassa tīṇi kusalāni nissaraṇaṃ. Kiṃ nidānaṃ? Tīṇi imāni 26 manoduccaritāni – abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhi. Tattha abhijjhā manoduccaritaṃ kāyakammaṃ upaṭṭhapeti, adinnādānaṃ sabbañca tadupanibbaddhaṃ vācākammaṃ upaṭṭhapeti, musāvādañca sabbavitathaṃ sabbaṃ vācamabhāvaṃ sabbamakkhaṃ palāsaṃ abhijjhā akusalamūlanti, sucarite sucaritaṃ musāvādā adinnādānā abhijjhāya cetanā, tattha byāpādo manoduccaritaṃ kāyakammaṃ upaṭṭhapeti, pāṇātipātaṃ sabbañca metaṃ ākaḍḍhanaṃ parikaḍḍhanaṃ nibbaddhaṃ rocanaṃ vācākammaṃ upaṭṭhapeti, pisuṇavācaṃ pharusavācaṃ micchādiṭṭhi manoduccaritañca abhijjhaṃ byāpādaṃ micchādiṭṭhiṃ payojeti, tassa yo koci micchādiṭṭhi cāgo rāgajo vā dosajo vā sabbaso micchādiṭṭhi sambhūto iminā kāraṇena micchādiṭṭhiṃ upaṭṭhapeti, kāmesumicchācāraṃ vacīkammaṃ upaṭṭhapeti samphappalāpaṃ. Imāni tīṇi duccaritāni akusalamūlāni.

    યા અભિજ્ઝા, સો લોભો. યો બ્યાપાદો, સો દોસો. યા મિચ્છાદિટ્ઠિ, સો મોહો. તાનિ અટ્ઠ મિચ્છત્તાનિ ઉપટ્ઠપેન્તિ. તેસુ ગહિતેસુ તીસુ અકુસલમૂલેસુ દસવિધં અકુસલમૂલં પારિપૂરિં ગચ્છતિ, તસ્સ તિવિધસ્સ દુચ્ચરિતસંકિલેસસ્સ વાસનાભાગિયઞ્ચ સુત્તં નિસ્સરણં. તત્થ યો બહુસિતો નિદ્દેસો યથા લોભો દોસો મોહોપિ, તત્થ અસિતું એત્થ લોભો ઉસ્સદો તેન કારણેન તેસુ વા ધમ્મેસુ લોભો પઞ્ઞપિયતિ. તત્થાયં મોહો અકુસલં મોહો અયં અવિજ્જા, સા ચતુબ્બિધા રૂપે અભિનિવિટ્ઠા, રૂપં અત્તતો સમનુપસ્સતિ, અવિજ્જાગતો રૂપવન્તં અત્તાનં, અત્તનિ વા રૂપં, રૂપસ્મિં વા અત્તાનં. તત્થ કતમં પદં સક્કાયદિટ્ઠિયા ઉચ્છેદં વદતિ ‘‘તં જીવં તં સરીર’’ન્તિ નત્થિકદિટ્ઠિ અધિચ્ચસમુપ્પન્નદિટ્ઠિ ચ અઞ્ઞો ચ કરોતિ, અઞ્ઞો પટિસંવેદિયતિ. પચ્છિમસટ્ઠિકપ્પાનં તીણિ પદાનિ સક્કાયદિટ્ઠિયા સસ્સતં ભજન્તિ ‘‘અઞ્ઞં જીવં અઞ્ઞં સરીર’’ન્તિ અકિરિયઞ્ચ તં દુક્ખમિચ્છતો અહેતુકા ચ પતન્તિ અનજ્ઝાભાવો ચ કમ્માનં સબ્બઞ્ચ માનયિ 27. તત્થ ‘‘ઇદમેવ સચ્ચં મોઘમઞ્ઞ’’ન્તિ સંસારેન સુદ્ધિ આજીવકા છળાસીતિ પઞ્ઞપેન્તિ. યથારૂપે સક્કાયદિટ્ઠિયા ચતુવત્થુકા, એવં પઞ્ચસુ ખન્ધેસુ વીસતિવત્થુકા સક્કાયદિટ્ઠિયા સસ્સતં ભજતિ. અઞ્ઞાજીવકા ચ સસ્સતવાદિકે ચ સીલબ્બતં ભજન્તિ પરામસન્તિ ઇમિના ભવિસ્સામિ દેવો વા દેવઞ્ઞતરો વા, અયં સીલબ્બતપરામાસો. તત્થ સક્કાયદિટ્ઠિયા સો રૂપં અત્તતો સમનુપસ્સતિ, ‘‘તં જીવં તં સરીર’’મિતિ તં કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ નાભિપ્પસીદતિ પુબ્બન્તે અપરન્તે પુબ્બન્તાપરન્તે…પે॰… ઇતિ વાસનાભાગિયેસુ ઠિતસ્સ અયં ઉપક્કિલેસો.

    Yā abhijjhā, so lobho. Yo byāpādo, so doso. Yā micchādiṭṭhi, so moho. Tāni aṭṭha micchattāni upaṭṭhapenti. Tesu gahitesu tīsu akusalamūlesu dasavidhaṃ akusalamūlaṃ pāripūriṃ gacchati, tassa tividhassa duccaritasaṃkilesassa vāsanābhāgiyañca suttaṃ nissaraṇaṃ. Tattha yo bahusito niddeso yathā lobho doso mohopi, tattha asituṃ ettha lobho ussado tena kāraṇena tesu vā dhammesu lobho paññapiyati. Tatthāyaṃ moho akusalaṃ moho ayaṃ avijjā, sā catubbidhā rūpe abhiniviṭṭhā, rūpaṃ attato samanupassati, avijjāgato rūpavantaṃ attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Tattha katamaṃ padaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ucchedaṃ vadati ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti natthikadiṭṭhi adhiccasamuppannadiṭṭhi ca añño ca karoti, añño paṭisaṃvediyati. Pacchimasaṭṭhikappānaṃ tīṇi padāni sakkāyadiṭṭhiyā sassataṃ bhajanti ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti akiriyañca taṃ dukkhamicchato ahetukā ca patanti anajjhābhāvo ca kammānaṃ sabbañca mānayi 28. Tattha ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti saṃsārena suddhi ājīvakā chaḷāsīti paññapenti. Yathārūpe sakkāyadiṭṭhiyā catuvatthukā, evaṃ pañcasu khandhesu vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhiyā sassataṃ bhajati. Aññājīvakā ca sassatavādike ca sīlabbataṃ bhajanti parāmasanti iminā bhavissāmi devo vā devaññataro vā, ayaṃ sīlabbataparāmāso. Tattha sakkāyadiṭṭhiyā so rūpaṃ attato samanupassati, ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’miti taṃ kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati nābhippasīdati pubbante aparante pubbantāparante…pe… iti vāsanābhāgiyesu ṭhitassa ayaṃ upakkileso.

    ૨૧. તત્થ સદ્ધિન્દ્રિયેન સબ્બં વિચિકિચ્છિતં પજહતિ, પઞ્ઞિન્દ્રિયેન ઉદયબ્બયં પસ્સતિ, સમાધિન્દ્રિયેન ચિત્તં એકોદિ કરોતિ વીરિયિન્દ્રિયેન આરભતિ. સો ઇમેહિ પઞ્ચહિ ઇન્દ્રિયેહિ સદ્ધાનુસારી અવેચ્ચપ્પસાદે નિરતો અનન્તરિયં સમાધિં ઉપ્પાદેતિ. ઇન્દ્રિયેહિ સુદ્ધેહિ ધમ્માનુસારી અપ્પચ્ચયતાય અનન્તરિયં સમાધિં ઉપ્પાદેતિ. સો ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. સચ્ચાનિ ઇદં દસ્સનભાગિયં સુત્તં. તસ્સ પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં તીણિ સંયોજનાનિ દસ્સનપહાતબ્બાનિ સબ્બેન સબ્બં પહીનાનિ દ્વે પુગ્ગલકતાનિ. તત્થ તીણિ અકુસલમૂલાનિ ભાવનાપહાતબ્બાનિ ઉપરિક્ખિત્તાનિ છ ભવે નિબ્બત્તેન્તિ. તત્થ તેસુ અભિજ્ઝાય ચ બ્યાપાદેસુ તનુકતેસુ છ ભવા પરિક્ખયા મરિયાદં ગચ્છન્તિ, દ્વે ભવા અવસિટ્ઠા. તસ્સ અભિજ્ઝા ચ બ્યાપાદો ચ સબ્બેન સબ્બં પરિક્ખીણા હોન્તિ. એકો ભવો અવસિટ્ઠો હોતિ. સો ચ માનવસેન નિબ્બત્તેતિ. કિઞ્ચાપિ એત્થ અઞ્ઞેપિ ચત્તારો કિલેસા રૂપરાગો ભવરાગો અવિજ્જા ઉદ્ધચ્ચં કેતુસ્મિમાનભૂતા નપ્પટિબલા અસ્મિમાનં વિનિવત્તેતું, સબ્બેપિ તે અસ્મિમાનસ્સ પહાનં આરભતે. ખીણેસુ ન ચ તેસુ ઇદમુત્તરિદસ્સનભૂમિયં પઞ્ચસુ સેક્ખપુગ્ગલેસુ તીસુ ચ પટિપ્પન્નકેસુ દ્વીસુ ચ ફલટ્ઠેસુ ભાવનાભાગિયં સુત્તં. તદુત્તરિ અસેક્ખભાગિયસુત્તં, કત્થચિ ભૂમિ નિપીળિયતિ. ઇદઞ્ચ પઞ્ચમં સુત્તં. તિણ્ણં પુગ્ગલાનં દેસિતં પુથુજ્જનસ્સ સેક્ખસ્સ અસેક્ખસ્સ સંકિલેસભાગિયં વાસનાભાગિયં. પુથુજ્જનસ્સ દસ્સનભાગિયં. ભાવનાભાગિયં પઞ્ચન્નં સેક્ખાનં. યં પઠમનિદ્દિટ્ઠં અસેક્ખભાગિયં સબ્બેસં અરહન્તાનં. સા પન પઞ્ચવિધા સત્તવીસઆકારે 29 પરિયેસિતબ્બં. એતેસુ તસ્સ ગતીનં તતો ઉત્તરિ. તઞ્ચ ખો સઙ્ખેપેન પઞ્ઞાસાય આકારેહિ સમ્પતતિ, યે પઞ્ઞાસ આકારા સાસને નિદ્દિટ્ઠા, તે સઙ્ખિપિયન્તા દસહિ આકારેહિ પતન્તિ. યે અરિયસચ્ચં નિક્ખેપેન ઠિતે સઙ્ખિપિયત્તા અટ્ઠસુ આકારેસુ પતન્તિ. ચતૂસુ ચ સાધારણેસુ સુત્તેસુ યા હારસમ્પાતસ્સ ભૂમિ, તે સઙ્ખિપિયન્તા પઞ્ચસુ સુત્તેસુ પતન્તિ. સંકિલેસભાગિયે વાસનાભાગિયે ભાવનાભાગિયે નિબ્બેધભાગિયે અસેક્ખભાગિયે ચ. તે સઙ્ખિપિયન્તા ચતૂસુ સુત્તેસુ પતન્તિ. સંકિલેસભાગિયે વાસનાભાગિયે નિબ્બેધભાગિયે અસેક્ખભાગિયે ચ. તે સઙ્ખિપિયમાના તીસુ સુત્તેસુ પતન્તિ, પુથુજ્જનભાગિયે સેક્ખભાગિયે અસેક્ખભાગિયે ચ. તે સઙ્ખિપિયન્તા દ્વીસુ સુત્તેસુ પતન્તિ નિબ્બેધભાગિયે ચ પુબ્બયોગભાગિયે ચ. યથા વુત્તં ભગવતા દ્વે અત્થવસે સમ્પસ્સમાના તથાગતા અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા ધમ્મં દેસેન્તિ સુત્તં ગેય્યં…પે॰… સત્થા પુબ્બયોગસમન્નાગતે અપ્પકસિરેન મઞ્ઞમાના વસિયન્તિ પુબ્બયોગા ચ ભવિસ્સન્તિ સન્તાનં મઞ્ઞમાનાધરાય. તત્થ પઞ્ઞાવેમત્તતં અત્તનો સમનુપસ્સમાનેન અટ્ઠવિધે સુત્તસઙ્ખેપે, યત્થ યત્થ સક્કોતિ, તત્થ તત્થ યોજેતબ્બં. તત્થ તત્થ યોજેત્વા સુત્તસ્સ અત્થો નિદ્દિસિતબ્બો. ન હિ સતિ વેદના મનો ધારેત્વા સક્કા યેન કેનચિ સુત્તસ્સ અત્થો યથાભૂતં નિદ્દિસિતું.

    21. Tattha saddhindriyena sabbaṃ vicikicchitaṃ pajahati, paññindriyena udayabbayaṃ passati, samādhindriyena cittaṃ ekodi karoti vīriyindriyena ārabhati. So imehi pañcahi indriyehi saddhānusārī aveccappasāde nirato anantariyaṃ samādhiṃ uppādeti. Indriyehi suddhehi dhammānusārī appaccayatāya anantariyaṃ samādhiṃ uppādeti. So ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Saccāni idaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ. Tassa pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ tīṇi saṃyojanāni dassanapahātabbāni sabbena sabbaṃ pahīnāni dve puggalakatāni. Tattha tīṇi akusalamūlāni bhāvanāpahātabbāni uparikkhittāni cha bhave nibbattenti. Tattha tesu abhijjhāya ca byāpādesu tanukatesu cha bhavā parikkhayā mariyādaṃ gacchanti, dve bhavā avasiṭṭhā. Tassa abhijjhā ca byāpādo ca sabbena sabbaṃ parikkhīṇā honti. Eko bhavo avasiṭṭho hoti. So ca mānavasena nibbatteti. Kiñcāpi ettha aññepi cattāro kilesā rūparāgo bhavarāgo avijjā uddhaccaṃ ketusmimānabhūtā nappaṭibalā asmimānaṃ vinivattetuṃ, sabbepi te asmimānassa pahānaṃ ārabhate. Khīṇesu na ca tesu idamuttaridassanabhūmiyaṃ pañcasu sekkhapuggalesu tīsu ca paṭippannakesu dvīsu ca phalaṭṭhesu bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ. Taduttari asekkhabhāgiyasuttaṃ, katthaci bhūmi nipīḷiyati. Idañca pañcamaṃ suttaṃ. Tiṇṇaṃ puggalānaṃ desitaṃ puthujjanassa sekkhassa asekkhassa saṃkilesabhāgiyaṃ vāsanābhāgiyaṃ. Puthujjanassa dassanabhāgiyaṃ. Bhāvanābhāgiyaṃ pañcannaṃ sekkhānaṃ. Yaṃ paṭhamaniddiṭṭhaṃ asekkhabhāgiyaṃ sabbesaṃ arahantānaṃ. Sā pana pañcavidhā sattavīsaākāre 30 pariyesitabbaṃ. Etesu tassa gatīnaṃ tato uttari. Tañca kho saṅkhepena paññāsāya ākārehi sampatati, ye paññāsa ākārā sāsane niddiṭṭhā, te saṅkhipiyantā dasahi ākārehi patanti. Ye ariyasaccaṃ nikkhepena ṭhite saṅkhipiyattā aṭṭhasu ākāresu patanti. Catūsu ca sādhāraṇesu suttesu yā hārasampātassa bhūmi, te saṅkhipiyantā pañcasu suttesu patanti. Saṃkilesabhāgiye vāsanābhāgiye bhāvanābhāgiye nibbedhabhāgiye asekkhabhāgiye ca. Te saṅkhipiyantā catūsu suttesu patanti. Saṃkilesabhāgiye vāsanābhāgiye nibbedhabhāgiye asekkhabhāgiye ca. Te saṅkhipiyamānā tīsu suttesu patanti, puthujjanabhāgiye sekkhabhāgiye asekkhabhāgiye ca. Te saṅkhipiyantā dvīsu suttesu patanti nibbedhabhāgiye ca pubbayogabhāgiye ca. Yathā vuttaṃ bhagavatā dve atthavase sampassamānā tathāgatā arahanto sammāsambuddhā dhammaṃ desenti suttaṃ geyyaṃ…pe… satthā pubbayogasamannāgate appakasirena maññamānā vasiyanti pubbayogā ca bhavissanti santānaṃ maññamānādharāya. Tattha paññāvemattataṃ attano samanupassamānena aṭṭhavidhe suttasaṅkhepe, yattha yattha sakkoti, tattha tattha yojetabbaṃ. Tattha tattha yojetvā suttassa attho niddisitabbo. Na hi sati vedanā mano dhāretvā sakkā yena kenaci suttassa attho yathābhūtaṃ niddisituṃ.

    તત્થ પુરિમકાનં સુત્તાનં ઇમા ઉદ્દાનગાથા

    Tattha purimakānaṃ suttānaṃ imā uddānagāthā

    કામન્ધા જાલસઞ્છન્ના, પઞ્ચ નીવરણાનિ ચ;

    Kāmandhā jālasañchannā, pañca nīvaraṇāni ca;

    મનોપુબ્બઙ્ગમા ધમ્મા, મહાનામો ચ સાકિયો.

    Manopubbaṅgamā dhammā, mahānāmo ca sākiyo.

    ઉદ્ધં અધો વિપ્પમુત્તો, યઞ્ચ સીલકિમત્થિયા;

    Uddhaṃ adho vippamutto, yañca sīlakimatthiyā;

    યસ્સ સેલૂપમં ચિત્તં, ઉપતિસ્સ પુચ્છાદિકા.

    Yassa selūpamaṃ cittaṃ, upatissa pucchādikā.

    યસ્સ કાયગતાસતિ, છન્નં તમોપરાયણો;

    Yassa kāyagatāsati, channaṃ tamoparāyaṇo;

    ન તં દળ્હં ચેતસિકં, અયં લોકોતિઆદિકં.

    Na taṃ daḷhaṃ cetasikaṃ, ayaṃ lokotiādikaṃ.

    ચત્તારો ચેવ પુગ્ગલા, દદતો પુઞ્ઞં પવડ્ઢિતં;

    Cattāro ceva puggalā, dadato puññaṃ pavaḍḍhitaṃ;

    સોતાનુગતધમ્મેસુ, ઇમા તેસં ઉદ્દાનગાથા.

    Sotānugatadhammesu, imā tesaṃ uddānagāthā.

    ૨૨. તત્થ કતમા આણત્તિ?

    22. Tattha katamā āṇatti?

    સચે ભાયથ 31 દુક્ખસ્સ, સચે વો દુક્ખમપ્પિયં;

    Sace bhāyatha 32 dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;

    માકત્થ પાપકં કમ્મં, આવિ વા યદિ વા રહો.

    Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.

    ‘‘અતીતે , રાધ, રૂપે અનપેક્ખો હોહી’’તિ વિત્થારેન કાતબ્બા. ‘‘સીલવન્તેન , આનન્દ, પુગ્ગલેન સદા કરણીયા કિન્તિમે અવિપ્પટિસારો અસ્સા’’તિ. અયં વુચ્ચતિ આણત્તિ.

    ‘‘Atīte , rādha, rūpe anapekkho hohī’’ti vitthārena kātabbā. ‘‘Sīlavantena , ānanda, puggalena sadā karaṇīyā kintime avippaṭisāro assā’’ti. Ayaṃ vuccati āṇatti.

    તત્થ કતમં ફલં?

    Tattha katamaṃ phalaṃ?

    ધમ્મો હવે રક્ખતિ ધમ્મચારિં, છત્તં મહન્તં યથ વસ્સકાલે;

    Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, chattaṃ mahantaṃ yatha vassakāle;

    એસાનિસંસો ધમ્મે સુચિણ્ણે, ન દુગ્ગતિં ગચ્છતિ ધમ્મચારી.

    Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī.

    ઇદં ફલં.

    Idaṃ phalaṃ.

    તત્થ કતમો ઉપાયો?

    Tattha katamo upāyo?

    ‘‘સબ્બે ધમ્મા 33 અનત્તા’’તિ, યદા પઞ્ઞાય પસ્સતિ;

    ‘‘Sabbe dhammā 34 anattā’’ti, yadā paññāya passati;

    અથ નિબ્બિન્દતિ દુક્ખે, એસ મગ્ગો વિસુદ્ધિયા.

    Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā.

    ‘‘સત્તહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ખો, ભિક્ખુ, અપિ હિમવન્તં પબ્બતરાજાનં ચાલેય્ય, કો પન વાદો છવં અવિજ્જં સત્તકેસુ’’ વેય્યાકરણં કાતબ્બં. અયં ઉપાયો.

    ‘‘Sattahaṅgehi samannāgato kho, bhikkhu, api himavantaṃ pabbatarājānaṃ cāleyya, ko pana vādo chavaṃ avijjaṃ sattakesu’’ veyyākaraṇaṃ kātabbaṃ. Ayaṃ upāyo.

    તત્થ કતમા આણત્તિ ચ ફલઞ્ચ?

    Tattha katamā āṇatti ca phalañca?

    સચે ભાયથ દુક્ખસ્સ, સચે વો દુક્ખમપ્પિયં;

    Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;

    માકત્થ પાપકં કમ્મં, આવિ વા યદિ વા રહો.

    Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.

    સચે હિ પાપકં કમ્મં, કરોથ વા કરિસ્સથ;

    Sace hi pāpakaṃ kammaṃ, karotha vā karissatha;

    ન વો દુક્ખા પમોક્ખાત્થિ, ઉપચ્ચાપિ પલાયતં 35.

    Na vo dukkhā pamokkhātthi, upaccāpi palāyataṃ 36.

    પુરિમિકાય ગાથાય આણત્તિ પચ્છિમિકાય ફલં. સીલે પતિટ્ઠાય દ્વે ધમ્મા ભાવેતબ્બા યા ચ ચિત્તભાવના યા ચ પઞ્ઞાભાવના યા ચ આણત્તિ રાગવિરાગા ચ ફલં.

    Purimikāya gāthāya āṇatti pacchimikāya phalaṃ. Sīle patiṭṭhāya dve dhammā bhāvetabbā yā ca cittabhāvanā yā ca paññābhāvanā yā ca āṇatti rāgavirāgā ca phalaṃ.

    તત્થ કતમં ફલઞ્ચ ઉપાયો ચ?

    Tattha katamaṃ phalañca upāyo ca?

    સીલે પતિટ્ઠાય 37 નરો સપઞ્ઞો, ચિત્તં પઞ્ઞઞ્ચ ભાવયં;

    Sīle patiṭṭhāya 38 naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvayaṃ;

    આતાપી નિપકો ભિક્ખુ, સો ઇમં વિજટયે જટં.

    Ātāpī nipako bhikkhu, so imaṃ vijaṭaye jaṭaṃ.

    પુરિમિકાય અડ્ઢગાથાય ઉપાયો, પચ્છિમિકાય અડ્ઢગાથાય ફલં. નન્દિયો 39 સક્કો ઇસિવુત્થપુરિરિકામએકરક્ખે 40 સુત્તં મૂલતો ઉપાદાય યાવ છસુ ધમ્મેસુ. ઉત્તરિ પઞ્ચસુ ધમ્મેસુ યાચયોગો 41 કરણીયો, અયં ઉપાયો. અસહગતસ્સ કામાસવાપિ ચિત્તં મુચ્ચતીતિ. સબ્બાસુ છસુ તીસુ. અયં ઉપાયો ચ ફલઞ્ચ.

    Purimikāya aḍḍhagāthāya upāyo, pacchimikāya aḍḍhagāthāya phalaṃ. Nandiyo 42 sakko isivutthapuririkāmaekarakkhe 43 suttaṃ mūlato upādāya yāva chasu dhammesu. Uttari pañcasu dhammesu yācayogo 44 karaṇīyo, ayaṃ upāyo. Asahagatassa kāmāsavāpi cittaṃ muccatīti. Sabbāsu chasu tīsu. Ayaṃ upāyo ca phalañca.

    તત્થ કતમા આણત્તિ ચ ફલઞ્ચ ઉપાયો ચ?

    Tattha katamā āṇatti ca phalañca upāyo ca?

    સુઞ્ઞતો લોકં અવેક્ખસ્સુ, મોઘરાજ સદા સતો;

    Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;

    અત્તાનુદિટ્ઠિં ઉહચ્ચ 45, એવં મચ્ચુતરો સિયા.

    Attānudiṭṭhiṃ uhacca 46, evaṃ maccutaro siyā.

    ‘‘સુઞ્ઞતો લોકં અવેક્ખસ્સુ, મોઘરાજા’’તિ આણત્તિ. ‘‘સદા સતો’’તિ ઉપાયો. ‘‘અત્તાનુદિટ્ઠિં ઉહચ્ચ, એવં મચ્ચુતરો સિયા’’તિ ફલં. સમાધિં, ભિક્ખવે, ભાવેથ, સમાહિતો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ રૂપં અનિચ્ચન્તિ પજાનાતિ. એવં પસ્સં અરિયસાવકો પરિમુચ્ચતિ જાતિયાપિ…પે॰… ઉપાયાસેહિપિ ઇધ તીણિપિ’’.

    ‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharājā’’ti āṇatti. ‘‘Sadā sato’’ti upāyo. ‘‘Attānudiṭṭhiṃ uhacca, evaṃ maccutaro siyā’’ti phalaṃ. Samādhiṃ, bhikkhave, bhāvetha, samāhito, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ aniccanti pajānāti. Evaṃ passaṃ ariyasāvako parimuccati jātiyāpi…pe… upāyāsehipi idha tīṇipi’’.

    ૨૩. તત્થ કતમો અસ્સાદો?

    23. Tattha katamo assādo?

    કામં કામયમાનસ્સ, તસ્સ ચેતં સમિજ્ઝતિ. અયં અસ્સાદો.

    Kāmaṃ kāmayamānassa, tassa cetaṃ samijjhati. Ayaṃ assādo.

    ‘‘ધમ્મચરિયા સમચરિયા કુસલચરિયા હેતૂહિ, બ્રાહ્મણ, એવમિધેકચ્ચે સત્તા કાયસ્સ ભેદા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ’’. અયં અસ્સાદો.

    ‘‘Dhammacariyā samacariyā kusalacariyā hetūhi, brāhmaṇa, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti’’. Ayaṃ assādo.

    તત્થ કતમો આદીનવો?

    Tattha katamo ādīnavo?

    કામેસુ વે હઞ્ઞતે સબ્બા મુચ્ચેવ – અયં આદીનવો. પસેનદિસંયુત્તકે સુત્તે પબ્બતોપમા – અયં આદીનવો.

    Kāmesu ve haññate sabbā mucceva – ayaṃ ādīnavo. Pasenadisaṃyuttake sutte pabbatopamā – ayaṃ ādīnavo.

    તત્થ કતમં નિસ્સરણં?

    Tattha katamaṃ nissaraṇaṃ?

    યો કામે પરિવજ્જેતિ, સપ્પસ્સેવ પદા સિરો;

    Yo kāme parivajjeti, sappasseva padā siro;

    સોમં વિસત્તિકં લોકે, સતો સમતિવત્તતિ.

    Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattati.

    સંયુત્તકે સુત્તં પારિચ્છત્તકો પણ્ડુપલાસો સન્નિપલાસો – ઇદં નિસ્સરણં.

    Saṃyuttake suttaṃ pāricchattako paṇḍupalāso sannipalāso – idaṃ nissaraṇaṃ.

    તત્થ કતમો અસ્સાદો ચ આદીનવો ચ?

    Tattha katamo assādo ca ādīnavo ca?

    યાનિ 47 કરોતિ પુરિસો, તાનિ અત્તનિ પસ્સતિ;

    Yāni 48 karoti puriso, tāni attani passati;

    કલ્યાણકારી કલ્યાણં, પાપકારી ચ પાપકં.

    Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpakaṃ.

    તત્થ યં પાપકારી પચ્ચનુભોતિ અયં અસ્સાદો. લાભાલાભઅટ્ઠકેસુ બ્યાકરણં, તત્થ અલાભો અયસો નિન્દા દુક્ખં, અયં આદીનવો. લાભો યસો સુખં પસંસા, અયં અસ્સાદો.

    Tattha yaṃ pāpakārī paccanubhoti ayaṃ assādo. Lābhālābhaaṭṭhakesu byākaraṇaṃ, tattha alābho ayaso nindā dukkhaṃ, ayaṃ ādīnavo. Lābho yaso sukhaṃ pasaṃsā, ayaṃ assādo.

    તત્થ કતમં અસ્સાદો ચ નિસ્સરણઞ્ચ?

    Tattha katamaṃ assādo ca nissaraṇañca?

    ‘‘સુખો વિપાકો પુઞ્ઞાનં, અધિપ્પાયો ચ ઇજ્ઝતિ;

    ‘‘Sukho vipāko puññānaṃ, adhippāyo ca ijjhati;

    ખિપ્પઞ્ચ પરમં સન્તિં, નિબ્બાનમધિગચ્છતી’’તિ.

    Khippañca paramaṃ santiṃ, nibbānamadhigacchatī’’ti.

    યો ચ વિપાકો પુઞ્ઞાનં યા ચ અધિપ્પાયસ્સ ઇજ્ઝના, અયં અસ્સાદો. યં ખિપ્પઞ્ચ પરમં સન્તિં નિબ્બાનમધિગચ્છતિ, ઇદં નિસ્સરણં.

    Yo ca vipāko puññānaṃ yā ca adhippāyassa ijjhanā, ayaṃ assādo. Yaṃ khippañca paramaṃ santiṃ nibbānamadhigacchati, idaṃ nissaraṇaṃ.

    બાત્તિંસાય ચેવ મહાપુરિસલક્ખણેહિ સમન્નાગતસ્સ મહાપુરિસસ્સ દ્વેયેવ ગતિયો હોન્તિ, સચે અગારં અજ્ઝાવસતિ, રાજા હોતિ ચક્કવત્તી યાવ અભિવિજિનિત્વા અજ્ઝાવસતિ અયં અસ્સાદો. સચે અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજતિ સબ્બેન ઓઘેન 49 નિસ્સરણં અયં અસ્સાદો ચ નિસ્સરણઞ્ચ.

    Bāttiṃsāya ceva mahāpurisalakkhaṇehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo honti, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī yāva abhivijinitvā ajjhāvasati ayaṃ assādo. Sace agārasmā anagāriyaṃ pabbajati sabbena oghena 50 nissaraṇaṃ ayaṃ assādo ca nissaraṇañca.

    તત્થ કતમો આદીનવો ચ નિસ્સરણઞ્ચ?

    Tattha katamo ādīnavo ca nissaraṇañca?

    આદાનસ્સ 51 ભયં ઞત્વા, જાતિમરણસમ્ભવં;

    Ādānassa 52 bhayaṃ ñatvā, jātimaraṇasambhavaṃ;

    અનાદાતું નિબ્બત્તતિ, જાતિમરણસઙ્ખયા.

    Anādātuṃ nibbattati, jātimaraṇasaṅkhayā.

    પુરિમિકાય અડ્ઢગાથાય જાતિમરણસમ્ભવો આદીનવો. અનાદાતું નિબ્બત્તતિ જાતિમરણસઙ્ખયાતિ નિસ્સરણં.

    Purimikāya aḍḍhagāthāya jātimaraṇasambhavo ādīnavo. Anādātuṃ nibbattati jātimaraṇasaṅkhayāti nissaraṇaṃ.

    કિચ્છં વતાયં લોકો આપન્નો યમિદં જાયતે ચ મીયતે ચ. યાવ કુદસ્સુનામસ્સ દુક્ખસ્સ અન્તો ભવિસ્સતિ પરતો વાતિ એત્થ યા ઉપરિક્ખા, અયં આદીનવો. યો ગેધં ઞત્વા અભિનિક્ખમતિ યાવ પુરાણકાય રાજધાનિયા, ઇદં નિસ્સરણં. અયં આદીનવો ચ નિસ્સરણઞ્ચ.

    Kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno yamidaṃ jāyate ca mīyate ca. Yāva kudassunāmassa dukkhassa anto bhavissati parato vāti ettha yā uparikkhā, ayaṃ ādīnavo. Yo gedhaṃ ñatvā abhinikkhamati yāva purāṇakāya rājadhāniyā, idaṃ nissaraṇaṃ. Ayaṃ ādīnavo ca nissaraṇañca.

    તત્થ કતમો અસ્સાદો ચ આદીનવો ચ નિસ્સરણઞ્ચ?

    Tattha katamo assādo ca ādīnavo ca nissaraṇañca?

    કામા હિ ચિત્રા વિવિધા 53 મનોરમા, વિરૂપરૂપેહિ મથેન્તિ ચિત્તં;

    Kāmā hi citrā vividhā 54 manoramā, virūparūpehi mathenti cittaṃ;

    તસ્મા અહં 55 પબ્બજિતોમ્હિ રાજ, અપણ્ણકં સામઞ્ઞમેવ સેય્યો.

    Tasmā ahaṃ 56 pabbajitomhi rāja, apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyo.

    યં ‘‘કામા હિ ચિત્રા વિવિધા મનોરમા’’તિ અયં અસ્સાદો. યં ‘‘વિરૂપરૂપેહિ મથેન્તિ ચિત્ત’’ન્તિ અયં આદીનવો. યં અહં અગારસ્મા પબ્બજિતોમ્હિ રાજ અપણ્ણકં સામઞ્ઞમેવ સેય્યોતિ ઇદં નિસ્સરણં.

    Yaṃ ‘‘kāmā hi citrā vividhā manoramā’’ti ayaṃ assādo. Yaṃ ‘‘virūparūpehi mathenti citta’’nti ayaṃ ādīnavo. Yaṃ ahaṃ agārasmā pabbajitomhi rāja apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyoti idaṃ nissaraṇaṃ.

    બલવં બાલોપમસુત્તં યં આસાય વા વેદનીયં કમ્મં ગાહતિ, તથા ચેપિ યં યં પાપકમ્મં અનુભોતિ, તત્થ દુક્ખવેદનીયેન કમ્મેન અભાવિતકાયેન ચ યાવ પરિત્તચેતસો ચ આદીનવં દસ્સેતિ સુખવેદનીયેન કમ્મેન અસ્સાદેતિ. યં પુરાસદિસો હોતિ. ભાવિતચિત્તો ભાવિતકાયો ભાવિતપઞ્ઞો મહાનામો અપરિત્તચેતસો, ઇદં નિસ્સરણં.

    Balavaṃ bālopamasuttaṃ yaṃ āsāya vā vedanīyaṃ kammaṃ gāhati, tathā cepi yaṃ yaṃ pāpakammaṃ anubhoti, tattha dukkhavedanīyena kammena abhāvitakāyena ca yāva parittacetaso ca ādīnavaṃ dasseti sukhavedanīyena kammena assādeti. Yaṃ purāsadiso hoti. Bhāvitacitto bhāvitakāyo bhāvitapañño mahānāmo aparittacetaso, idaṃ nissaraṇaṃ.

    ૨૪. તત્થ કતમં લોકિકં સુત્તં?

    24. Tattha katamaṃ lokikaṃ suttaṃ?

    ન હિ પાપં કતં કમ્મં, સજ્જુખીરંવ મુચ્ચતિ;

    Na hi pāpaṃ kataṃ kammaṃ, sajjukhīraṃva muccati;

    ડહન્તં બાલમન્વેતિ, ભસ્મચ્છન્નોવ 57 પાવકો.

    Ḍahantaṃ bālamanveti, bhasmacchannova 58 pāvako.

    ચત્તારિ અગતિગમનાનિ, ઇદં લોકિકં સુત્તં.

    Cattāri agatigamanāni, idaṃ lokikaṃ suttaṃ.

    તત્થ કતમં લોકુત્તરં સુત્તં?

    Tattha katamaṃ lokuttaraṃ suttaṃ?

    ‘‘યસ્સિન્દ્રિયાનિ સમથઙ્ગતાનિ 59, અસ્સા યથા સારથિના સુદન્તા;

    ‘‘Yassindriyāni samathaṅgatāni 60, assā yathā sārathinā sudantā;

    પહીનમાનસ્સ અનાસવસ્સ, દેવાપિ તસ્સ પિહયન્તિ તાદિનો’’તિ.

    Pahīnamānassa anāsavassa, devāpi tassa pihayanti tādino’’ti.

    ‘‘અરિયં વો, ભિક્ખવે, સમ્માસમાધિં દેસેસ્સામી’’તિ ઇદં લોકુત્તરં સુત્તં.

    ‘‘Ariyaṃ vo, bhikkhave, sammāsamādhiṃ desessāmī’’ti idaṃ lokuttaraṃ suttaṃ.

    તત્થ કતમં લોકિકં લોકુત્તરઞ્ચ સુત્તં?

    Tattha katamaṃ lokikaṃ lokuttarañca suttaṃ?

    સત્તિયા વિય ઓમટ્ઠો, દય્હમાનોવ મત્થકે;

    Sattiyā viya omaṭṭho, dayhamānova matthake;

    કામરાગપ્પહાનાય, સતો ભિક્ખુ પરિબ્બજે.

    Kāmarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje.

    ‘‘સત્તિયા વિય ઓમટ્ઠો, દય્હમાનોવ મત્થકે’’તિ લોકિકં;

    ‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, dayhamānova matthake’’ti lokikaṃ;

    ‘‘કામરાગપ્પહાનાય, સતો ભિક્ખુ પરિબ્બજે’’તિ લોકુત્તરં;

    ‘‘Kāmarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje’’ti lokuttaraṃ;

    કબળીકારે આહારે અત્થિ છન્દોતિ લોકિકં. નત્થિ છન્દોતિ લોકુત્તરં સુત્તં.

    Kabaḷīkāre āhāre atthi chandoti lokikaṃ. Natthi chandoti lokuttaraṃ suttaṃ.

    તત્થ કતમં કમ્મં?

    Tattha katamaṃ kammaṃ?

    યો પાણમતિપાતેતિ, મુસાવાદઞ્ચ ભાસતિ;

    Yo pāṇamatipāteti, musāvādañca bhāsati;

    લોકે અદિન્નં આદિયતિ 61, પરદારઞ્ચ ગચ્છતિ.

    Loke adinnaṃ ādiyati 62, paradārañca gacchati.

    સુરામેરયપાનઞ્ચ, યો નરો અનુયુઞ્જતિ;

    Surāmerayapānañca, yo naro anuyuñjati;

    અપ્પહાય પઞ્ચ વેરાનિ, દુસ્સીલો ઇતિ વુચ્ચતિ.

    Appahāya pañca verāni, dussīlo iti vuccati.

    તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, દુચ્ચરિતાનિ. ઇદં કમ્મં.

    Tīṇimāni, bhikkhave, duccaritāni. Idaṃ kammaṃ.

    તત્થ કતમો વિપાકો?

    Tattha katamo vipāko?

    સટ્ઠિવસ્સસહસ્સાનિ, યથારૂપી વિપચ્ચગા.

    Saṭṭhivassasahassāni, yathārūpī vipaccagā.

    ‘‘દિટ્ઠા મયા, ભિક્ખવે 63, છ ફસ્સાયતનિકા નામ નિરયા. દિટ્ઠા મયા, ભિક્ખવે, છ ફસ્સાયતનિકા નામ સગ્ગા’’. અયં વિપાકો.

    ‘‘Diṭṭhā mayā, bhikkhave 64, cha phassāyatanikā nāma nirayā. Diṭṭhā mayā, bhikkhave, cha phassāyatanikā nāma saggā’’. Ayaṃ vipāko.

    તત્થ કતમં કમ્મઞ્ચ વિપાકો ચ?

    Tattha katamaṃ kammañca vipāko ca?

    અયસાવ મલં સમુટ્ઠિતં, તતુટ્ઠાય તમેવ ખાદતિ;

    Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;

    એવં અતિધોનચારિનં, સાનિ કમ્માનિ નયન્તિ દુગ્ગતિં.

    Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggatiṃ.

    અયસાવ મલં સમુટ્ઠિતં, યાવ સાનિ કમ્માનીતિ ઇદં કમ્મં. નયન્તિ દુગ્ગતિન્તિ વિપાકો.

    Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, yāva sāni kammānīti idaṃ kammaṃ. Nayanti duggatinti vipāko.

    ચતૂસુ સમ્માપટિપજ્જમાનો માતરિ પિતરિ તથાગતે તથાગતસાવકે યા સમ્માપટિપત્તિ, ઇદં કમ્મં. યં દેવેસુ ઉપપજ્જતિ, અયં વિપાકો. ઇદં કમ્મઞ્ચ વિપાકો ચ.

    Catūsu sammāpaṭipajjamāno mātari pitari tathāgate tathāgatasāvake yā sammāpaṭipatti, idaṃ kammaṃ. Yaṃ devesu upapajjati, ayaṃ vipāko. Idaṃ kammañca vipāko ca.

    ૨૫. તત્થ કતમં નિદ્દિટ્ઠં સુત્તં?

    25. Tattha katamaṃ niddiṭṭhaṃ suttaṃ?

    નેલઙ્ગો સેતપચ્છાદો, એકારો વત્તતી 65 રથો;

    Nelaṅgo setapacchādo, ekāro vattatī 66 ratho;

    અનીઘં પસ્સ આયન્તં, છિન્નસોતં અબન્ધનં;

    Anīghaṃ passa āyantaṃ, chinnasotaṃ abandhanaṃ;

    યં વા ચિત્તં સમણેસુ, ચિત્તાગહપતિ દિસ્સતિ.

    Yaṃ vā cittaṃ samaṇesu, cittāgahapati dissati.

    એવં ઇમાય ગાથાય નિદ્દિટ્ઠો અત્થો.

    Evaṃ imāya gāthāya niddiṭṭho attho.

    ગોપાલકોપમે એકાદસ પદાનિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ રૂપઞ્ઞૂ હોતિ. યા ચ અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતીતિ. ઇમાનિ એકાદસ પદાનિ યથાભાસિતાનિ નિદ્દિટ્ઠો અત્થો.

    Gopālakopame ekādasa padāni. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaññū hoti. Yā ca atirekapūjāya pūjetā hotīti. Imāni ekādasa padāni yathābhāsitāni niddiṭṭho attho.

    તત્થ કતમો અનિદ્દિટ્ઠો અત્થો?

    Tattha katamo aniddiṭṭho attho?

    સુખો વિવેકો તુટ્ઠસ્સ, સુતધમ્મસ્સ પસ્સતો;

    Sukho viveko tuṭṭhassa, sutadhammassa passato;

    અબ્યાપજ્જં 67 સુખં લોકે, પાણભૂતેસુ સંયમોતિ.

    Abyāpajjaṃ 68 sukhaṃ loke, pāṇabhūtesu saṃyamoti.

    સુખા વિરાગતા લોકે, કામાનં સમતિક્કમો;

    Sukhā virāgatā loke, kāmānaṃ samatikkamo;

    અસ્મિમાનસ્સ યો વિનયો, એતં વે પરમં સુખન્તિ.

    Asmimānassa yo vinayo, etaṃ ve paramaṃ sukhanti.

    ઇદં અનિદ્દિટ્ઠં. અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કા. ઇદં અનિદ્દિટ્ઠં.

    Idaṃ aniddiṭṭhaṃ. Aṭṭha mahāpurisavitakkā. Idaṃ aniddiṭṭhaṃ.

    તત્થ કતમં નિદ્દિટ્ઠઞ્ચ અનિદ્દિટ્ઠઞ્ચ?

    Tattha katamaṃ niddiṭṭhañca aniddiṭṭhañca?

    પસન્નનેત્તો 69 સુમુખો, બ્રહા ઉજુ પતાપવા;

    Pasannanetto 70 sumukho, brahā uju patāpavā;

    મજ્ઝે સમણસઙ્ઘસ્સ, આદિચ્ચોવ વિરોચસિ.

    Majjhe samaṇasaṅghassa, ādiccova virocasi.

    પસન્નનેત્તો યાવ આદિચ્ચોવ વિરોચસીતિ નિદ્દિટ્ઠો. પસન્નનેત્તો યો ભગવા કથઞ્ચ પન પસન્નનેત્તતા, કથં સુમુખતા, કથં બ્રહકાયતા, કથં ઉજુકતા, કથં પતાપવતા, કથં વિરોચતાતિ અનિદ્દિટ્ઠો. ફેણપિણ્ડોપમં વેય્યાકરણં યથા ફેણપિણ્ડો એવં રૂપં યથા પુબ્બુળો એવં વેદના માયા વિઞ્ઞાણં પઞ્ચક્ખન્ધા પઞ્ચહિ ઉપમાહિ નિદ્દિટ્ઠા. કેન કારણેન ફેણપિણ્ડોપમં રૂપં સબ્બઞ્ચ ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યં યં વા ચતૂહિ આયતનેહિ? કથં વેદના પુબ્બુળૂપમા? કતરા ચ સા વેદના સુખા દુક્ખા અદુક્ખમસુખા? એવમેસા અનિદ્દિટ્ઠા. એવં નિદ્દિટ્ઠઞ્ચ અનિદ્દિટ્ઠઞ્ચ.

    Pasannanetto yāva ādiccova virocasīti niddiṭṭho. Pasannanetto yo bhagavā kathañca pana pasannanettatā, kathaṃ sumukhatā, kathaṃ brahakāyatā, kathaṃ ujukatā, kathaṃ patāpavatā, kathaṃ virocatāti aniddiṭṭho. Pheṇapiṇḍopamaṃ veyyākaraṇaṃ yathā pheṇapiṇḍo evaṃ rūpaṃ yathā pubbuḷo evaṃ vedanā māyā viññāṇaṃ pañcakkhandhā pañcahi upamāhi niddiṭṭhā. Kena kāraṇena pheṇapiṇḍopamaṃ rūpaṃ sabbañca cakkhuviññeyyaṃ yaṃ vā catūhi āyatanehi? Kathaṃ vedanā pubbuḷūpamā? Katarā ca sā vedanā sukhā dukkhā adukkhamasukhā? Evamesā aniddiṭṭhā. Evaṃ niddiṭṭhañca aniddiṭṭhañca.

    ૨૬. તત્થ કતમં ઞાણં?

    26. Tattha katamaṃ ñāṇaṃ?

    પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા લોકસ્મિં, યાયં નિબ્બેધગામિની;

    Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, yāyaṃ nibbedhagāminī;

    યાય 71 સમ્મા પજાનાતિ, જાતિમરણસઙ્ખયં.

    Yāya 72 sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayaṃ.

    તીણિમાનિ ઇન્દ્રિયાનિ અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયં અઞ્ઞિન્દ્રિયં અઞ્ઞાતાવિન્દ્રિયં, ઇદં ઞાણં.

    Tīṇimāni indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ, idaṃ ñāṇaṃ.

    તત્થ કતમં નેય્યં?

    Tattha katamaṃ neyyaṃ?

    કામેસુ 73 સત્તા કામસઙ્ગસત્તા, સંયોજને વજ્જમપસ્સમાના;

    Kāmesu 74 sattā kāmasaṅgasattā, saṃyojane vajjamapassamānā;

    ન હિ જાતુ સંયોજનસઙ્ગસત્તા, ઓઘં તરેય્યું વિપુલં મહન્તં.

    Na hi jātu saṃyojanasaṅgasattā, oghaṃ tareyyuṃ vipulaṃ mahantaṃ.

    ચતૂહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતા કાયસ્સ ભેદા દેવેસુ ઉપ્પજ્જન્તિ. ઉદાને કાપિયં સુત્તં અપણ્ણકપસાદનીયં – ઇદં નેય્યં.

    Catūhi aṅgehi samannāgatā kāyassa bhedā devesu uppajjanti. Udāne kāpiyaṃ suttaṃ apaṇṇakapasādanīyaṃ – idaṃ neyyaṃ.

    તત્થ કતમં ઞાણઞ્ચ નેય્યઞ્ચ?

    Tattha katamaṃ ñāṇañca neyyañca?

    સબ્બે ધમ્મા અનત્તાતિ, યદા પઞ્ઞાય પસ્સતિ;

    Sabbe dhammā anattāti, yadā paññāya passati;

    અથ નિબ્બિન્દતિ દુક્ખે, એસ મગ્ગો વિસુદ્ધિયા.

    Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā.

    યદા પસ્સતીતિ ઞાણં. યો સબ્બધમ્મે અનત્તાકારેન ઉપટ્ઠપેતિ ઇદં નેય્યં.

    Yadā passatīti ñāṇaṃ. Yo sabbadhamme anattākārena upaṭṭhapeti idaṃ neyyaṃ.

    ચત્તારિ અરિયસચ્ચાનિ, તત્થ તીણિ નેય્યાનિ મગ્ગસચ્ચં સીલક્ખન્ધો ચ પઞ્ઞાક્ખન્ધો ચ, ઇદં ઞાણઞ્ચ નેય્યઞ્ચ.

    Cattāri ariyasaccāni, tattha tīṇi neyyāni maggasaccaṃ sīlakkhandho ca paññākkhandho ca, idaṃ ñāṇañca neyyañca.

    ૨૭. તત્થ કતમં દસ્સનં?

    27. Tattha katamaṃ dassanaṃ?

    એસેવ મગ્ગો 75 નત્થઞ્ઞો, દસ્સનસ્સ વિસુદ્ધિયા;

    Eseva maggo 76 natthañño, dassanassa visuddhiyā;

    એતઞ્હિ તુમ્હે પટિપજ્જથ, મારસ્સેતં પમોહનં.

    Etañhi tumhe paṭipajjatha, mārassetaṃ pamohanaṃ.

    ચતૂહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો અરિયસાવકો અત્તનાવ 77 અત્તાનં બ્યાકરેય્ય ‘‘ખીણનિરયોમ્હિ યાવ સોતાપન્નોહમસ્મિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’’તિ. ઇદં દસ્સનં.

    Catūhi aṅgehi samannāgato ariyasāvako attanāva 78 attānaṃ byākareyya ‘‘khīṇanirayomhi yāva sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’ti. Idaṃ dassanaṃ.

    તત્થ કતમા ભાવના?

    Tattha katamā bhāvanā?

    યસ્સિન્દ્રિયાનિ સુભાવિતાનિ, અજ્ઝત્તં બહિદ્ધા ચ સબ્બલોકે;

    Yassindriyāni subhāvitāni, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;

    સો પુગ્ગલો મતિ ચ રૂપસઞ્ઞી, સુમોહગતા ન જાનાતિ 79.

    So puggalo mati ca rūpasaññī, sumohagatā na jānāti 80.

    ચત્તારિ ધમ્મપદાનિ – અનભિજ્ઝા અબ્યાપાદો સમ્માસતિ સમ્માસમાધિ. અયં ભાવના.

    Cattāri dhammapadāni – anabhijjhā abyāpādo sammāsati sammāsamādhi. Ayaṃ bhāvanā.

    તત્થ કતમં દસ્સનઞ્ચ ભાવના ચ?

    Tattha katamaṃ dassanañca bhāvanā ca?

    વચસા મનસાથ કમ્મુના ચ, અવિરુદ્ધો સમ્મા વિદિત્વા 81 ધમ્મં;

    Vacasā manasātha kammunā ca, aviruddho sammā viditvā 82 dhammaṃ;

    નિબ્બાનપદાભિપત્થયાનો, સમ્મા સો લોકે પરિબ્બજેય્ય.

    Nibbānapadābhipatthayāno, sammā so loke paribbajeyya.

    સોતાપત્તિફલં સચ્છિકાતુકામેન કતમે ધમ્મા મનસિકાતબ્બા, ભગવા આહ પઞ્ચુપાદાનક્ખન્ધા. ઇદં દસ્સનઞ્ચ ભાવના ચ.

    Sotāpattiphalaṃ sacchikātukāmena katame dhammā manasikātabbā, bhagavā āha pañcupādānakkhandhā. Idaṃ dassanañca bhāvanā ca.

    ૨૮. તત્થ કતમે વિપાકધમ્મધમ્મા?

    28. Tattha katame vipākadhammadhammā?

    યાનિ કરોતિ પુરિસોતિ વિત્થારો. તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, સુચરિતાનિ. ઇમે વિપાકધમ્મધમ્મા.

    Yāni karoti purisoti vitthāro. Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni. Ime vipākadhammadhammā.

    તત્થ કતમે નવિપાકધમ્મધમ્મા?

    Tattha katame navipākadhammadhammā?

    રૂપં વેદયિતં સઞ્ઞા, વિઞ્ઞાણં યા ચેવ ચેતના;

    Rūpaṃ vedayitaṃ saññā, viññāṇaṃ yā ceva cetanā;

    નેસોહમસ્મિ ન મેસો અત્તા, ઇતિ દિટ્ઠો વિરજ્જતિ.

    Nesohamasmi na meso attā, iti diṭṭho virajjati.

    પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, ખન્ધા – ઇમે નવિપાકધમ્મધમ્મા.

    Pañcime, bhikkhave, khandhā – ime navipākadhammadhammā.

    તત્થ કતમો નેવવિપાકો નવિપાકધમ્મધમ્મો?

    Tattha katamo nevavipāko navipākadhammadhammo?

    ‘‘યે એવં પટિપજ્જન્તિ, નયં બુદ્ધેન દેસિતં;

    ‘‘Ye evaṃ paṭipajjanti, nayaṃ buddhena desitaṃ;

    તે દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સન્તિ, સત્થુસાસનકારકા’’તિ.

    Te dukkhassantaṃ karissanti, satthusāsanakārakā’’ti.

    ઇતિ યા ચ સમ્માપટિપત્તિ યો ચ નિરોધો, ઉભયમેતં નેવવિપાકો નવિપાકધમ્મો. બ્રહ્મચરિયં વો, ભિક્ખવે, દેસેસ્સામિ, બ્રહ્મચરિયફલાનિ ચ બ્રહ્મચરિયઞ્ચ અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો બ્રહ્મચરિયફલાનિ સોતાપત્તિફલં યાવ અરહત્તં.

    Iti yā ca sammāpaṭipatti yo ca nirodho, ubhayametaṃ nevavipāko navipākadhammo. Brahmacariyaṃ vo, bhikkhave, desessāmi, brahmacariyaphalāni ca brahmacariyañca ariyo aṭṭhaṅgiko maggo brahmacariyaphalāni sotāpattiphalaṃ yāva arahattaṃ.

    ૨૯. તત્થ કતમં સકવચનં?

    29. Tattha katamaṃ sakavacanaṃ?

    સબ્બપાપસ્સ અકરણં, કુસલસ્સ ઉપસમ્પદા;

    Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    સચિત્તપરિયોદપનં, એતં બુદ્ધાન સાસનં.

    Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsanaṃ.

    તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, વિમોક્ખમુખાનિ. ઇદં સકવચનં.

    Tīṇimāni, bhikkhave, vimokkhamukhāni. Idaṃ sakavacanaṃ.

    તત્થ કતમં પરવચનં?

    Tattha katamaṃ paravacanaṃ?

    નત્થિ પુત્તસમં પેમં, નત્થિ ગોણસમિતં ધનં;

    Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi goṇasamitaṃ dhanaṃ;

    નત્થિ સૂરિયસમા આભા, સમુદ્દપરમા સરા.

    Natthi sūriyasamā ābhā, samuddaparamā sarā.

    હેતુના મારિસા કોસિયા સુભાસિતેન સઙ્ગામવિજયો સોપિ નામ, ભિક્ખવે, સક્કો દેવાનમિન્દો સકં ફલં પરિભુઞ્જમાનોતિ વિત્થારેન કાતબ્બં. ઇદં પરવચનં.

    Hetunā mārisā kosiyā subhāsitena saṅgāmavijayo sopi nāma, bhikkhave, sakko devānamindo sakaṃ phalaṃ paribhuñjamānoti vitthārena kātabbaṃ. Idaṃ paravacanaṃ.

    તત્થ કતમં સકવચનઞ્ચ પરવચનઞ્ચ?

    Tattha katamaṃ sakavacanañca paravacanañca?

    ‘‘યં પત્તં યઞ્ચ પત્તબ્બં, ઉભયમેતં રજાનુકિણ્ણં;

    ‘‘Yaṃ pattaṃ yañca pattabbaṃ, ubhayametaṃ rajānukiṇṇaṃ;

    યે એવંવાદિનો નત્થિ, તેસં કામેસુ દોસો’’તિ.

    Ye evaṃvādino natthi, tesaṃ kāmesu doso’’ti.

    ઇદં પરવચનં. યે ચ ખો તે ઉભો અન્તે અનુપગમ્મ વટ્ટં તેસં નત્થિ પઞ્ઞાપનાય. ઇદં સકવચનં.

    Idaṃ paravacanaṃ. Ye ca kho te ubho ante anupagamma vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. Idaṃ sakavacanaṃ.

    ‘‘નન્દતિ પુત્તેહિ પુત્તિમા, ગોમા ગોહિ 83 તથેવ નન્દતિ;

    ‘‘Nandati puttehi puttimā, gomā gohi 84 tatheva nandati;

    ઉપધી હિ નરસ્સ નન્દના, ન હિ સો નન્દતિ યો નિરૂપધી’’તિ – પરવચનં.

    Upadhī hi narassa nandanā, na hi so nandati yo nirūpadhī’’ti – paravacanaṃ.

    ‘‘સોચતિ પુત્તેહિ પુત્તિમા, ગોમા ગોહિ તથેવ સોચતિ;

    ‘‘Socati puttehi puttimā, gomā gohi tatheva socati;

    ઉપધી હિ નરસ્સ સોચના, ન હિ સો સોચતિ યો નિરૂપધી’’તિ – સકવચનં.

    Upadhī hi narassa socanā, na hi so socati yo nirūpadhī’’ti – sakavacanaṃ.

    ઇદં સકવચનં પરવચનઞ્ચ.

    Idaṃ sakavacanaṃ paravacanañca.

    ૩૦. તત્થ કતમં સત્તાધિટ્ઠાનં?

    30. Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānaṃ?

    યે કેચિ ભૂતા ભવિસ્સન્તિ યે વાપિ, સબ્બે ગમિસ્સન્તિ પહાય દેહં;

    Ye keci bhūtā bhavissanti ye vāpi, sabbe gamissanti pahāya dehaṃ;

    તં સબ્બજાનિં કુસલો વિદિત્વા, ધમ્મે 85 ઠિતો બ્રહ્મચરિયં ચરેય્ય.

    Taṃ sabbajāniṃ kusalo viditvā, dhamme 86 ṭhito brahmacariyaṃ careyya.

    તયોમે, ભિક્ખવે, સત્થારો, તથાગતો અરહં સેક્ખો પટિપદો. ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનં.

    Tayome, bhikkhave, satthāro, tathāgato arahaṃ sekkho paṭipado. Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં ધમ્માધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ?

    યઞ્ચ કામસુખં 87 લોકે, યઞ્ચિદં દિવિયં સુખં;

    Yañca kāmasukhaṃ 88 loke, yañcidaṃ diviyaṃ sukhaṃ;

    તણ્હક્ખયસુખસ્સેતે, કલં નાગ્ઘન્તિ સોળસિં.

    Taṇhakkhayasukhassete, kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ.

    સત્તિમે , ભિક્ખવે, બોજ્ઝઙ્ગા, ઇદં ધમ્માધિટ્ઠાનં.

    Sattime , bhikkhave, bojjhaṅgā, idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં સત્તાધિટ્ઠાનઞ્ચ ધમ્માધિટ્ઠાનઞ્ચ? દુદ્દસમન્તં સચ્ચં દુદ્દસો પટિવેધો બાલેહિ, જાનતો પસ્સતો નત્થિ નન્દીતિ વદામિ. દુદ્દસમન્તં સચ્ચં દુદ્દસો પટિવેધો બાલેહીતિ ધમ્માધિટ્ઠાનં. જાનતો પસ્સતો નત્થિ નન્દીતિ સત્તાધિટ્ઠાનં. દારુક્ખન્ધોપમં ગઙ્ગાય તીરિયા ઓરિમઞ્ચ તીરં પારિમઞ્ચ તીરં થલે વા 89 ન ચ ઉસ્સીદનં, મજ્ઝે ચ ન સંસીદનં મનુસ્સગ્ગાહો ચ અમનુસ્સગ્ગાહો ચ અન્તોપૂતિભાવો ચ, ઇદં ધમ્માધિટ્ઠાનં. એવં પન ભિક્ખુ નિબ્બાનનિન્નો ભવિસ્સતિ નિબ્બાનપરાયણોતિ સત્તાધિટ્ઠાનં. ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનઞ્ચ ધમ્માધિટ્ઠાનઞ્ચ.

    Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca? Duddasamantaṃ saccaṃ duddaso paṭivedho bālehi, jānato passato natthi nandīti vadāmi. Duddasamantaṃ saccaṃ duddaso paṭivedho bālehīti dhammādhiṭṭhānaṃ. Jānato passato natthi nandīti sattādhiṭṭhānaṃ. Dārukkhandhopamaṃ gaṅgāya tīriyā orimañca tīraṃ pārimañca tīraṃ thale vā 90 na ca ussīdanaṃ, majjhe ca na saṃsīdanaṃ manussaggāho ca amanussaggāho ca antopūtibhāvo ca, idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. Evaṃ pana bhikkhu nibbānaninno bhavissati nibbānaparāyaṇoti sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.

    તત્થ કતમો થવો?

    Tattha katamo thavo?

    મગ્ગાનટ્ઠઙ્ગિકો સેટ્ઠો, સચ્ચાનં ચતુરો પદા;

    Maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho, saccānaṃ caturo padā;

    વિરાગો સેટ્ઠો ધમ્માનં, દ્વિપદાનઞ્ચ ચક્ખુમા.

    Virāgo seṭṭho dhammānaṃ, dvipadānañca cakkhumā.

    તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, અગ્ગાનિ – બુદ્ધો સત્તાનં, વિરાગો ધમ્માનં, સઙ્ઘો ગણાનં. અયં થવો.

    Tīṇimāni, bhikkhave, aggāni – buddho sattānaṃ, virāgo dhammānaṃ, saṅgho gaṇānaṃ. Ayaṃ thavo.

    ૩૧. તત્થ કતમં અનુઞ્ઞાતં?

    31. Tattha katamaṃ anuññātaṃ?

    કાયેન 91 સંવરો સાધુ, સાધુ વાચાય સંવરો;

    Kāyena 92 saṃvaro sādhu, sādhu vācāya saṃvaro;

    મનસા સંવરો સાધુ, સાધુ સબ્બત્થ સંવુતો;

    Manasā saṃvaro sādhu, sādhu sabbattha saṃvuto;

    સબ્બત્થ સંવુતો ભિક્ખુ, સબ્બદુક્ખા પમુચ્ચતિ.

    Sabbattha saṃvuto bhikkhu, sabbadukkhā pamuccati.

    ઇદં ભગવતા અનુઞ્ઞાતં.

    Idaṃ bhagavatā anuññātaṃ.

    તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, કરણીયાનિ – કાયસુચરિતં વચીસુચરિતં મનોસુચરિતં. ઇદં અનુઞ્ઞાતં.

    Tīṇimāni, bhikkhave, karaṇīyāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ. Idaṃ anuññātaṃ.

    તત્થ કતમં પટિક્ખિત્તં?

    Tattha katamaṃ paṭikkhittaṃ?

    નત્થિ પુત્તસમં પેમં. વિત્થારો ઇદં પટિક્ખિત્તં.

    Natthi puttasamaṃ pemaṃ. Vitthāro idaṃ paṭikkhittaṃ.

    તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, અકરણીયાનિ સયં અભિઞ્ઞાય દેસિતાનિ. કતમાનિ તીણિ? કાયદુચ્ચરિતં વચીદુચ્ચરિતં મનોદુચ્ચરિતં. ઇદં પટિક્ખિત્તં.

    Tīṇimāni, bhikkhave, akaraṇīyāni sayaṃ abhiññāya desitāni. Katamāni tīṇi? Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ. Idaṃ paṭikkhittaṃ.

    તત્થ કતમં અનુઞ્ઞાતઞ્ચ પટિક્ખિત્તઞ્ચ?

    Tattha katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañca?

    કાયેન કુસલં કરે, અસ્સ કાયેન સંવુતો;

    Kāyena kusalaṃ kare, assa kāyena saṃvuto;

    કાયદુચ્ચરિતં હિત્વા, કાયસુચરિતં ચરે.

    Kāyaduccaritaṃ hitvā, kāyasucaritaṃ care.

    દ્વીહિ પઠમપદેહિ ચતુત્થેન ચ પદેન અનુજાનાતિ. કાયદુચ્ચરિતં હિત્વાતિ તતિયેન પદેન પટિક્ખિત્તન્તિ. મહાવિભઙ્ગો અચિરતપાનાદો.

    Dvīhi paṭhamapadehi catutthena ca padena anujānāti. Kāyaduccaritaṃ hitvāti tatiyena padena paṭikkhittanti. Mahāvibhaṅgo aciratapānādo.

    તત્થિમા ઉદ્દાનગાથા

    Tatthimā uddānagāthā

    સચે ભાયસિ દુક્ખસ્સ, માભિનન્દિ અનાગતં;

    Sace bhāyasi dukkhassa, mābhinandi anāgataṃ;

    વસ્સકાલે યથા છત્તં, કુસલાનિ કમત્થકે.

    Vassakāle yathā chattaṃ, kusalāni kamatthake.

    સબ્બે ધમ્મા અનત્તાતિ, સમાગતં વિચાલયે;

    Sabbe dhammā anattāti, samāgataṃ vicālaye;

    ન વો દુક્ખા પમોક્ખાત્થિ, સમથો ચ વિપસ્સના.

    Na vo dukkhā pamokkhātthi, samatho ca vipassanā.

    કામચ્છન્દં ઉપાદાય, યો સો વિતક્કેહિ ખજ્જતિ;

    Kāmacchandaṃ upādāya, yo so vitakkehi khajjati;

    સુભાવિતત્તે બોજ્ઝઙ્ગે, સો ઇમં વિજટયે જટં.

    Subhāvitatte bojjhaṅge, so imaṃ vijaṭaye jaṭaṃ.

    સુઞ્ઞતો લોકં અવેક્ખસ્સુ, સમાધિભાવિ ભાવસે;

    Suññato lokaṃ avekkhassu, samādhibhāvi bhāvase;

    કામં કામયમાનસ્સ, ધમ્મચરિયાય સુગતિં.

    Kāmaṃ kāmayamānassa, dhammacariyāya sugatiṃ.

    હઞ્ઞતે સબ્બા મુચ્ચેવ, નિપ્પોઠેન્તો ચતુદ્દિસા;

    Haññate sabbā mucceva, nippoṭhento catuddisā;

    યો કામે પરિવજ્જેતિ, પારિછત્તોપમેવ ચ.

    Yo kāme parivajjeti, pārichattopameva ca.

    યાનિ કરોતિ પુરિસો, લોકધમ્મા પકાસિતા;

    Yāni karoti puriso, lokadhammā pakāsitā;

    સુખો વિપાકો પુઞ્ઞાનં, તતિયં અઞ્ઞં ન વિજ્જતિ.

    Sukho vipāko puññānaṃ, tatiyaṃ aññaṃ na vijjati.

    આદાનસ્સ ભયં ઞત્વા, જાયતે જીયતેપિ ચ;

    Ādānassa bhayaṃ ñatvā, jāyate jīyatepi ca;

    કામા હિ ચિત્રા વિવિધા, અથ લોણસલ્લોપમં.

    Kāmā hi citrā vividhā, atha loṇasallopamaṃ.

    ન હિ પાપં કતં કમ્મં, અગતીહિ ચ ગચ્છતિ;

    Na hi pāpaṃ kataṃ kammaṃ, agatīhi ca gacchati;

    યસ્સિન્દ્રિયાનિ સમથઙ્ગતાનિ, તથેવ પઞ્ચઞાણિકો.

    Yassindriyāni samathaṅgatāni, tatheva pañcañāṇiko.

    સત્તિયા વિય ઓમટ્ઠો, વિઞ્ઞાણઞ્ચ પતિટ્ઠિતા;

    Sattiyā viya omaṭṭho, viññāṇañca patiṭṭhitā;

    યો પાણમતિપાતેતિ, તીણિ દુચ્ચરિતાનિ ચ.

    Yo pāṇamatipāteti, tīṇi duccaritāni ca.

    સટ્ઠિવસ્સસહસ્સાનિ, ખણં લદ્ધાન દુલ્લભં;

    Saṭṭhivassasahassāni, khaṇaṃ laddhāna dullabhaṃ;

    અયસાવ મલં સમુટ્ઠિતં, ચતૂસુ પટિપત્તિસુ.

    Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, catūsu paṭipattisu.

    નેલઙ્ગો સેતપચ્છાદો, અથ ગોપાલકોપમં;

    Nelaṅgo setapacchādo, atha gopālakopamaṃ;

    સુખો વિવેકો તુટ્ઠસ્સ, વિતક્કા ચ સુદેસિતા.

    Sukho viveko tuṭṭhassa, vitakkā ca sudesitā.

    ફેણપિણ્ડોપમં રૂપં, બ્રહા ઉજુ પતાપવા;

    Pheṇapiṇḍopamaṃ rūpaṃ, brahā uju patāpavā;

    પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા લોકસ્મિં, અનઞ્ઞા તીણિ ઇન્દ્રિયાનિ.

    Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, anaññā tīṇi indriyāni.

    કામેસુ સત્તા કામસઙ્ગસત્તા, અથ વણ્ણો રહસ્સવા;

    Kāmesu sattā kāmasaṅgasattā, atha vaṇṇo rahassavā;

    સબ્બે ધમ્મા અનત્તાતિ, અરિયસચ્ચઞ્ચ દેસિતં.

    Sabbe dhammā anattāti, ariyasaccañca desitaṃ.

    એસેવ મગ્ગો નત્થઞ્ઞો, સોતાપન્નોતિ બ્યાકરે;

    Eseva maggo natthañño, sotāpannoti byākare;

    યસ્સિન્દ્રિયાનિ સુભાવિતાનિ, અથ ધમ્મપદેહિ ચ.

    Yassindriyāni subhāvitāni, atha dhammapadehi ca.

    વચસા મનસા ચેવ, પઞ્ચક્ખન્ધા અનિચ્ચતો;

    Vacasā manasā ceva, pañcakkhandhā aniccato;

    યાનિ કરોતિ પુરિસો, તીણિ સુચરિતાનિ ચ.

    Yāni karoti puriso, tīṇi sucaritāni ca.

    રૂપં વેદયિતં સઞ્ઞા, પઞ્ચક્ખન્ધા પકાસિતા;

    Rūpaṃ vedayitaṃ saññā, pañcakkhandhā pakāsitā;

    યો એવં પટિપજ્જતિ, બ્રહ્મા ચેવ ફલાનિ ચ.

    Yo evaṃ paṭipajjati, brahmā ceva phalāni ca.

    સબ્બપાપસ્સ અકરણં, વિમોક્ખા તં હિ દેસિતા;

    Sabbapāpassa akaraṇaṃ, vimokkhā taṃ hi desitā;

    નત્થિ પુત્તસમં પેમં, દેવાનં અસુરાન ચ.

    Natthi puttasamaṃ pemaṃ, devānaṃ asurāna ca.

    યં પત્તં યઞ્ચ પત્તબ્બં, નન્દતિ સોચતિ નિચ્ચં;

    Yaṃ pattaṃ yañca pattabbaṃ, nandati socati niccaṃ;

    યે કેચિ ભૂતા ભવિસ્સન્તિ, સત્થારો ચ પકાસિતા.

    Ye keci bhūtā bhavissanti, satthāro ca pakāsitā.

    યઞ્ચ કામસુખં લોકે, બોજ્ઝઙ્ગા ચ સુદેસિતા;

    Yañca kāmasukhaṃ loke, bojjhaṅgā ca sudesitā;

    મગ્ગાનટ્ઠઙ્ગિકો સેટ્ઠો, તયો ચ અગ્ગપત્તિયો.

    Maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho, tayo ca aggapattiyo.

    કાયેન સંવરો સાધુ, કરણીયઞ્ચ દેસિતં;

    Kāyena saṃvaro sādhu, karaṇīyañca desitaṃ;

    નત્થિ અત્તસમં પેમં, અરિયા તીણિ ચ દેસિતા.

    Natthi attasamaṃ pemaṃ, ariyā tīṇi ca desitā.

    કાયેન કુસલં અભિરતો, વિનયઞ્ચ કામસુખં લોકે;

    Kāyena kusalaṃ abhirato, vinayañca kāmasukhaṃ loke;

    બોજ્ઝઙ્ગા ચ સુદેસિતા, દુદ્દસં અનતં ચેવ પરાપરં ચ;

    Bojjhaṅgā ca sudesitā, duddasaṃ anataṃ ceva parāparaṃ ca;

    પેટકોપદેસે સાસનપ્પટ્ઠાનં નામ દુતિયભૂમિ સમત્તા.

    Peṭakopadese sāsanappaṭṭhānaṃ nāma dutiyabhūmi samattā.







    Footnotes:
    1. ખીરૂપકોવ (ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૬૪
    2. khīrūpakova (ka.) passa udā. 64
    3. ઉદા॰ ૬૧
    4. udā. 61
    5. કોપનીયે (ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૩૪
    6. kopanīye (ka.) passa udā. 34
    7. ઉદા॰ ૪૫
    8. udā. 45
    9. દારુજં પબ્બજઞ્ચ (પી॰) ધ॰ પ॰ ૩૪૫; સં॰ નિ॰ ૧.૧૨૧
    10. dārujaṃ pabbajañca (pī.) dha. pa. 345; saṃ. ni. 1.121
    11. રોદં (પી॰) પસ્સ ઉદા॰ ૩૦
    12. rodaṃ (pī.) passa udā. 30
    13. ઉદા॰ ૭૫; દી॰ નિ॰ ૨.૧૯૭
    14. udā. 75; dī. ni. 2.197
    15. ભવિસ્સામિ (પી॰)
    16. bhavissāmi (pī.)
    17. ઠિતકપ્પિ (પી॰ ક॰) પસ્સ પુ॰ પ॰ ૧૭
    18. ṭhitakappi (pī. ka.) passa pu. pa. 17
    19. અતિયાતા (પી॰ ક॰)
    20. atiyātā (pī. ka.)
    21. દન્તસ્સ (પી॰ ક॰)
    22. dantassa (pī. ka.)
    23. યં યદેવ ધાતું (ક॰)
    24. yaṃ yadeva dhātuṃ (ka.)
    25. તીણિ હિ ઇમાનિ (પી॰)
    26. tīṇi hi imāni (pī.)
    27. માનતિ (પી॰)
    28. mānati (pī.)
    29. સત્તવીસં આકારે (પી॰)
    30. sattavīsaṃ ākāre (pī.)
    31. ઉદા॰ ૪૪
    32. udā. 44
    33. ધ॰ પ॰ ૨૭૯
    34. dha. pa. 279
    35. પલાયતો (પી॰)
    36. palāyato (pī.)
    37. સં॰ નિ॰ ૧.૨૩
    38. saṃ. ni. 1.23
    39. નન્દિકો (પી॰ ક॰)
    40. ઇસિવુત્ત… (પી॰)
    41. યો ચ યોગો (પી॰)
    42. nandiko (pī. ka.)
    43. isivutta… (pī.)
    44. yo ca yogo (pī.)
    45. ઊહચ્ચ (સુ॰ નિ॰ ૧૧૨૫)
    46. ūhacca (su. ni. 1125)
    47. જા॰ ૧.૨.૧૪૪ દુકનિપાતે
    48. jā. 1.2.144 dukanipāte
    49. ઓસધેન (પી॰ ક॰)
    50. osadhena (pī. ka.)
    51. આદિન્નસ્સ (ક॰)
    52. ādinnassa (ka.)
    53. મધુરા (થેરગા॰ ૭૮૭)
    54. madhurā (theragā. 787)
    55. થેરગા॰ ૭૮૭
    56. theragā. 787
    57. ભસ્માછન્નોવ (ક॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૭૧
    58. bhasmāchannova (ka.) passa dha. pa. 71
    59. સમથં ગતાનિ (પી॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૯૪
    60. samathaṃ gatāni (pī.) passa dha. pa. 94
    61. આદિયિ (ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૫.૧૭૪
    62. ādiyi (ka.) passa a. ni. 5.174
    63. સં॰ નિ॰ ૪.૧૩૫
    64. saṃ. ni. 4.135
    65. વત્તતે (ક॰) ઉદા॰ ૬૫
    66. vattate (ka.) udā. 65
    67. અબ્યાપજ્ઝં (પી॰ ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૧૧
    68. abyāpajjhaṃ (pī. ka.) passa udā. 11
    69. સુ॰ નિ॰ ૫૫૫
    70. su. ni. 555
    71. યાયં (ક॰) પસ્સ ઇતિવુ॰ ૪૧
    72. yāyaṃ (ka.) passa itivu. 41
    73. ઉદા॰ ૬૩
    74. udā. 63
    75. ધ॰ પ॰ ૨૭૪ ધમ્મપદે
    76. dha. pa. 274 dhammapade
    77. અત્તનાયેવ (ક॰) સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૦૩
    78. attanāyeva (ka.) saṃ. ni. 5.1003
    79. કિંસુ મોહગતાનુ જાનાતિ (ક॰)
    80. kiṃsu mohagatānu jānāti (ka.)
    81. વિદિત્વાન (ક॰) સુ॰ નિ॰ ૩૬૭
    82. viditvāna (ka.) su. ni. 367
    83. ભોગિકો ભોગેહિ (પી॰) સં॰ નિ॰ ૧.૧૨
    84. bhogiko bhogehi (pī.) saṃ. ni. 1.12
    85. આતાપિયો (ઉદા॰ ૪૨)
    86. ātāpiyo (udā. 42)
    87. ઉદા॰ ૧૨
    88. udā. 12
    89. થલેવ ચ (ક॰) સંયુત્તનિકાયે
    90. thaleva ca (ka.) saṃyuttanikāye
    91. ધ॰ પ॰ ૩૬૧
    92. dha. pa. 361

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact