Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
૯. સુભસુત્તવણ્ણના
9. Subhasuttavaṇṇanā
૪૬૨. એવં મે સુતન્તિ સુભસુત્તં. તત્થ તોદેય્યપુત્તોતિ તુદિગામવાસિનો તોદેય્યબ્રાહ્મણસ્સ પુત્તો. આરાધકો હોતીતિ સમ્પાદકો હોતિ પરિપૂરકો. ઞાયં ધમ્મન્તિ કારણધમ્મં. કુસલન્તિ અનવજ્જં.
462.Evaṃme sutanti subhasuttaṃ. Tattha todeyyaputtoti tudigāmavāsino todeyyabrāhmaṇassa putto. Ārādhako hotīti sampādako hoti paripūrako. Ñāyaṃ dhammanti kāraṇadhammaṃ. Kusalanti anavajjaṃ.
૪૬૩. મિચ્છાપટિપત્તિન્તિ અનિય્યાનિકં અકુસલપટિપદં. સમ્માપટિપત્તિન્તિ નિય્યાનિકં કુસલપટિપદં.
463.Micchāpaṭipattinti aniyyānikaṃ akusalapaṭipadaṃ. Sammāpaṭipattinti niyyānikaṃ kusalapaṭipadaṃ.
મહટ્ઠન્તિઆદીસુ મહન્તેહિ વેય્યાવચ્ચકરેહિ વા ઉપકરણેહિ વા બહૂહિ અત્થો એત્થાતિ મહટ્ઠં. મહન્તાનિ નામગ્ગહણમઙ્ગલાદીનિ કિચ્ચાનિ એત્થાતિ મહાકિચ્ચં. ઇદં અજ્જ કત્તબ્બં, ઇદં સ્વેતિ એવં મહન્તાનિ અધિકારસઙ્ખાતાનિ અધિકરણાનિ એત્થાતિ મહાધિકરણં. બહૂનં કમ્મે યુત્તપ્પયુત્તતાવસેન પીળાસઙ્ખાતો મહાસમારમ્ભો એત્થાતિ મહાસમારમ્ભં. ઘરાવાસકમ્મટ્ઠાનન્તિ ઘરાવાસકમ્મં. એવં સબ્બવારેસુ અત્થો વેદિતબ્બો. કસિકમ્મે ચેત્થ નઙ્ગલકોટિં આદિં કત્વા ઉપકરણાનં પરિયેસનવસેન મહટ્ઠતા, વણિજ્જાય યથાઠિતંયેવ ભણ્ડં ગહેત્વા પરિવત્તનવસેન અપ્પટ્ઠતા વેદિતબ્બા. વિપજ્જમાનન્તિ અવુટ્ઠિઅતિવુટ્ઠિઆદીહિ કસિકમ્મં, મણિસુવણ્ણાદીસુ અચ્છેકતાદીહિ ચ વણિજ્જકમ્મં અપ્પફલં હોતિ, મૂલચ્છેદમ્પિ પાપુણાતિ. વિપરિયાયેન સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં ચૂળન્તેવાસિકસ્સ વિય.
Mahaṭṭhantiādīsu mahantehi veyyāvaccakarehi vā upakaraṇehi vā bahūhi attho etthāti mahaṭṭhaṃ. Mahantāni nāmaggahaṇamaṅgalādīni kiccāni etthāti mahākiccaṃ. Idaṃ ajja kattabbaṃ, idaṃ sveti evaṃ mahantāni adhikārasaṅkhātāni adhikaraṇāni etthāti mahādhikaraṇaṃ. Bahūnaṃ kamme yuttappayuttatāvasena pīḷāsaṅkhāto mahāsamārambho etthāti mahāsamārambhaṃ. Gharāvāsakammaṭṭhānanti gharāvāsakammaṃ. Evaṃ sabbavāresu attho veditabbo. Kasikamme cettha naṅgalakoṭiṃ ādiṃ katvā upakaraṇānaṃ pariyesanavasena mahaṭṭhatā, vaṇijjāya yathāṭhitaṃyeva bhaṇḍaṃ gahetvā parivattanavasena appaṭṭhatā veditabbā. Vipajjamānanti avuṭṭhiativuṭṭhiādīhi kasikammaṃ, maṇisuvaṇṇādīsu acchekatādīhi ca vaṇijjakammaṃ appaphalaṃ hoti, mūlacchedampi pāpuṇāti. Vipariyāyena sampajjamānaṃ mahapphalaṃ cūḷantevāsikassa viya.
૪૬૪. એવમેવ ખોતિ યથા કસિકમ્મટ્ઠાનં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ, એવં ઘરાવાસકમ્મટ્ઠાનમ્પિ. અકતકલ્યાણો હિ કાલં કત્વા નિરયે નિબ્બત્તતિ. મહાદત્તસેનાપતિ નામ કિરેકો બ્રાહ્મણભત્તો અહોસિ, તસ્સ મરણસમયે નિરયો ઉપટ્ઠાસિ. સો બ્રાહ્મણેહિ ‘‘કિં પસ્સસી’’તિ વુત્તો? લોહિતઘરન્તિ આહ. બ્રહ્મલોકો ભો એસોતિ. બ્રહ્મલોકો નામ ભો કહન્તિ? ઉપરીતિ. મય્હં હેટ્ઠા ઉપટ્ઠાતીતિ. કિઞ્ચાપિ હેટ્ઠા ઉપટ્ઠાતિ , તથાપિ ઉપરીતિ કાલં કત્વા નિરયે નિબ્બત્તો. ‘‘ઇમિના અમ્હાકં યઞ્ઞે દોસો દિન્નો’’તિ સહસ્સં ગહેત્વા નીહરિતું અદંસુ. સમ્પજ્જમાનં પન મહપ્ફલં હોતિ. કતકલ્યાણો હિ કાલં કત્વા સગ્ગે નિબ્બત્તતિ. સકલાય ગુત્તિલવિમાનકથાય દીપેતબ્બં. યથા પન તં વણિજ્જકમ્મટ્ઠાનં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ, એવં સીલેસુ અપરિપૂરકારિનો અનેસનાય યુત્તસ્સ પબ્બજ્જાકમ્મટ્ઠાનમ્પિ. એવરૂપા હિ નેવ ઝાનાદિસુખં ન સગ્ગમોક્ખં લભતિ. સમ્પજ્જમાનં પન મહપ્ફલં હોતિ. સીલાનિ હિ પૂરેત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેન્તો અરહત્તમ્પિ પાપુણાતિ.
464.Evameva khoti yathā kasikammaṭṭhānaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti, evaṃ gharāvāsakammaṭṭhānampi. Akatakalyāṇo hi kālaṃ katvā niraye nibbattati. Mahādattasenāpati nāma kireko brāhmaṇabhatto ahosi, tassa maraṇasamaye nirayo upaṭṭhāsi. So brāhmaṇehi ‘‘kiṃ passasī’’ti vutto? Lohitagharanti āha. Brahmaloko bho esoti. Brahmaloko nāma bho kahanti? Uparīti. Mayhaṃ heṭṭhā upaṭṭhātīti. Kiñcāpi heṭṭhā upaṭṭhāti , tathāpi uparīti kālaṃ katvā niraye nibbatto. ‘‘Iminā amhākaṃ yaññe doso dinno’’ti sahassaṃ gahetvā nīharituṃ adaṃsu. Sampajjamānaṃ pana mahapphalaṃ hoti. Katakalyāṇo hi kālaṃ katvā sagge nibbattati. Sakalāya guttilavimānakathāya dīpetabbaṃ. Yathā pana taṃ vaṇijjakammaṭṭhānaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti, evaṃ sīlesu aparipūrakārino anesanāya yuttassa pabbajjākammaṭṭhānampi. Evarūpā hi neva jhānādisukhaṃ na saggamokkhaṃ labhati. Sampajjamānaṃ pana mahapphalaṃ hoti. Sīlāni hi pūretvā vipassanaṃ vaḍḍhento arahattampi pāpuṇāti.
બ્રાહ્મણા, ભો ગોતમોતિ ઇધ કિં પુચ્છામીતિ પુચ્છતિ? બ્રાહ્મણા વદન્તિ – ‘‘પબ્બજિતો ઇમે પઞ્ચ ધમ્મે પૂરેતું સમત્થો નામ નત્થિ, ગહટ્ઠોવ પૂરેતી’’તિ. સમણો પન ગોતમો – ‘‘ગિહિસ્સ વા અહં માણવ પબ્બજિતસ્સ વા’’તિ પુનપ્પુનં વદતિ, નેવ પબ્બજિતં મુઞ્ચતિ, મય્હમેવ પુચ્છં મઞ્ઞે ન સલ્લક્ખેતીતિ ચાગસીસેન પઞ્ચ ધમ્મે પુચ્છામીતિ પુચ્છતિ. સચે તે અગરૂતિ સચે તુય્હં યથા બ્રાહ્મણા પઞ્ઞપેન્તિ, તથા ઇધ ભાસિતું ભારિયં ન હોતિ, યદિ ન કોચિ અફાસુકભાવો હોતિ, ભાસસ્સૂતિ અત્થો. ન ખો મે, ભોતિ કિં સન્ધાયાહ? પણ્ડિતપટિરૂપકાનઞ્હિ સન્તિકે કથેતું દુક્ખં હોતિ, તે પદે પદે અક્ખરે અક્ખરે દોસમેવ વદન્તિ. એકન્તપણ્ડિતા પન કથં સુત્વા સુકથિતં પસંસન્તિ, દુક્કથિતે પાળિપદઅત્થબ્યઞ્જનેસુ યં યં વિરુજ્ઝતિ, તં તં ઉજું કત્વા દેન્તિ. ભગવતા ચ સદિસો એકન્તપણ્ડિતો નામ નત્થિ, તેનાહ ‘‘ન ખો મે, ભો ગોતમ, ગરુ, યત્થસ્સુ ભવન્તો વા નિસિન્નો ભવન્તરૂપો વા’’તિ. સચ્ચન્તિ વચીસચ્ચં. તપન્તિ તપચરિયં. બ્રહ્મચરિયન્તિ મેથુનવિરતિં. અજ્ઝેનન્તિ મન્તગહણં. ચાગન્તિ આમિસપરિચ્ચાગં.
Brāhmaṇā, bho gotamoti idha kiṃ pucchāmīti pucchati? Brāhmaṇā vadanti – ‘‘pabbajito ime pañca dhamme pūretuṃ samattho nāma natthi, gahaṭṭhova pūretī’’ti. Samaṇo pana gotamo – ‘‘gihissa vā ahaṃ māṇava pabbajitassa vā’’ti punappunaṃ vadati, neva pabbajitaṃ muñcati, mayhameva pucchaṃ maññe na sallakkhetīti cāgasīsena pañca dhamme pucchāmīti pucchati. Sace te agarūti sace tuyhaṃ yathā brāhmaṇā paññapenti, tathā idha bhāsituṃ bhāriyaṃ na hoti, yadi na koci aphāsukabhāvo hoti, bhāsassūti attho. Na kho me, bhoti kiṃ sandhāyāha? Paṇḍitapaṭirūpakānañhi santike kathetuṃ dukkhaṃ hoti, te pade pade akkhare akkhare dosameva vadanti. Ekantapaṇḍitā pana kathaṃ sutvā sukathitaṃ pasaṃsanti, dukkathite pāḷipadaatthabyañjanesu yaṃ yaṃ virujjhati, taṃ taṃ ujuṃ katvā denti. Bhagavatā ca sadiso ekantapaṇḍito nāma natthi, tenāha ‘‘na kho me, bho gotama, garu, yatthassu bhavanto vā nisinno bhavantarūpo vā’’ti. Saccanti vacīsaccaṃ. Tapanti tapacariyaṃ. Brahmacariyanti methunaviratiṃ. Ajjhenanti mantagahaṇaṃ. Cāganti āmisapariccāgaṃ.
૪૬૬. પાપિતો ભવિસ્સતીતિ. અજાનનભાવં પાપિતો ભવિસ્સતિ. એતદવોચાતિ ભગવતા અન્ધવેણૂપમાય નિગ્ગહિતો તં પચ્ચાહરિતું અસક્કોન્તો યથા નામ દુબ્બલસુનખો મિગં ઉટ્ઠપેત્વા સામિકસ્સ અભિમુખં કત્વા સયં અપસક્કતિ, એવમેવં આચરિયં અપદિસન્તો એવં ‘‘બ્રાહ્મણો’’તિઆદિવચનં અવોચ. તત્થ પોક્ખરસાતીતિ ઇદં તસ્સ નામં, ‘‘પોક્ખરસાયી’’તિપિ વુચ્ચતિ. તસ્સ કિર કાયો સેતપોક્ખરસદિસો દેવનગરે ઉસ્સાપિતરજતતોરણં વિય સોભતિ, સીસં પનસ્સ કાળવણ્ણઇન્દનીલમયં વિય, મસ્સુપિ ચન્દમણ્ડલે કાળમેઘરાજિ વિય ખાયતિ, અક્ખીનિ નીલુપ્પલસદિસાનિ, નાસા રજતપનાળિકા વિય સુવટ્ટિતા સુપરિસુદ્ધા, હત્થપાદતલાનિ ચેવ મુખઞ્ચ કતલાખારસપરિકમ્મં વિય સોભતિ. અતિવિય સોભગ્ગપ્પત્તો બ્રાહ્મણસ્સ અત્તભાવો. અરાજકે ઠાને રાજાનં કાતું યુત્તમિમં બ્રાહ્મણં, એવમેસ સસ્સિરિકો, ઇતિ નં પોક્ખરસદિસત્તા ‘‘પોક્ખરસાતી’’તિ સઞ્જાનન્તિ, પોક્ખરે પન સો નિબ્બત્તો, ન માતુકુચ્છિયન્તિ ઇતિ નં પોક્ખરે સયિતત્તા ‘‘પોક્ખરસાયી’’તિપિ સઞ્જાનન્તિ. ઓપમઞ્ઞોતિ ઉપમઞ્ઞગોત્તો. સુભગવનિકોતિ ઉક્કટ્ઠાય સુભગવનસ્સ ઇસ્સરો. હસ્સકંયેવાતિ હસિતબ્બકઞ્ઞેવ. નામકંયેવાતિ લામકંયેવ. તદેવ તં અત્થાભાવેન રિત્તકં. રિત્તકત્તા ચ તુચ્છકં. ઇદાનિ નં ભગવા સાચરિયકં નિગ્ગણ્હિતું કિં પન માણવાતિઆદિમાહ.
466.Pāpito bhavissatīti. Ajānanabhāvaṃ pāpito bhavissati. Etadavocāti bhagavatā andhaveṇūpamāya niggahito taṃ paccāharituṃ asakkonto yathā nāma dubbalasunakho migaṃ uṭṭhapetvā sāmikassa abhimukhaṃ katvā sayaṃ apasakkati, evamevaṃ ācariyaṃ apadisanto evaṃ ‘‘brāhmaṇo’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha pokkharasātīti idaṃ tassa nāmaṃ, ‘‘pokkharasāyī’’tipi vuccati. Tassa kira kāyo setapokkharasadiso devanagare ussāpitarajatatoraṇaṃ viya sobhati, sīsaṃ panassa kāḷavaṇṇaindanīlamayaṃ viya, massupi candamaṇḍale kāḷamegharāji viya khāyati, akkhīni nīluppalasadisāni, nāsā rajatapanāḷikā viya suvaṭṭitā suparisuddhā, hatthapādatalāni ceva mukhañca katalākhārasaparikammaṃ viya sobhati. Ativiya sobhaggappatto brāhmaṇassa attabhāvo. Arājake ṭhāne rājānaṃ kātuṃ yuttamimaṃ brāhmaṇaṃ, evamesa sassiriko, iti naṃ pokkharasadisattā ‘‘pokkharasātī’’ti sañjānanti, pokkhare pana so nibbatto, na mātukucchiyanti iti naṃ pokkhare sayitattā ‘‘pokkharasāyī’’tipi sañjānanti. Opamaññoti upamaññagotto. Subhagavanikoti ukkaṭṭhāya subhagavanassa issaro. Hassakaṃyevāti hasitabbakaññeva. Nāmakaṃyevāti lāmakaṃyeva. Tadeva taṃ atthābhāvena rittakaṃ. Rittakattā ca tucchakaṃ. Idāni naṃ bhagavā sācariyakaṃ niggaṇhituṃ kiṃ pana māṇavātiādimāha.
૪૬૭. તત્થ કતમા નેસં સેય્યોતિ કતમા વાચા તેસં સેય્યો, પાસંસતરોતિ અત્થો. સમ્મુચ્ચાતિ સમ્મુતિયા લોકવોહારેન. મન્તાતિ તુલયિત્વા પરિગ્ગણ્હિત્વા. પટિસઙ્ખાયાતિ જાનિત્વા. અત્થસંહિતન્તિ કારણનિસ્સિતં. એવં સન્તેતિ લોકવોહારં અમુઞ્ચિત્વા તુલયિત્વા જાનિત્વા કારણનિસ્સિતં કત્વા કથિતાય સેય્યભાવે સતિ. આવુતોતિ આવરિતો. નિવુતોતિ નિવારિતો. ઓફુટોતિ ઓનદ્ધો. પરિયોનદ્ધોતિ પલિવેઠિતો.
467. Tattha katamā nesaṃ seyyoti katamā vācā tesaṃ seyyo, pāsaṃsataroti attho. Sammuccāti sammutiyā lokavohārena. Mantāti tulayitvā pariggaṇhitvā. Paṭisaṅkhāyāti jānitvā. Atthasaṃhitanti kāraṇanissitaṃ. Evaṃ santeti lokavohāraṃ amuñcitvā tulayitvā jānitvā kāraṇanissitaṃ katvā kathitāya seyyabhāve sati. Āvutoti āvarito. Nivutoti nivārito. Ophuṭoti onaddho. Pariyonaddhoti paliveṭhito.
૪૬૮. ગધિતોતિઆદીનિ વુત્તત્થાનેવ. સચે તં, ભો ગોતમ, ઠાનન્તિ સચે એતં કારણમત્થિ. સ્વાસ્સાતિ ધૂમછારિકાદીનં અભાવેન સો અસ્સ અગ્ગિ અચ્ચિમા ચ વણ્ણિમા ચ પભસ્સરો ચાતિ. તથૂપમાહં માણવાતિ તપ્પટિભાગં અહં. ઇદં વુત્તં હોતિ – યથેવ હિ તિણકટ્ઠુપાદાનં પટિચ્ચ જલમાનો અગ્ગિ ધૂમછારિકઙ્ગારાનં અત્થિતાય સદોસો હોતિ , એવમેવં પઞ્ચ કામગુણે પટિચ્ચ ઉપ્પન્ના પીતિ જાતિજરાબ્યાધિમરણસોકાદીનં અત્થિતાય સદોસા. યથા પન પરિચ્ચત્તતિણકટ્ઠુપાદાનો ધૂમાદીનં અભાવેન પરિસુદ્ધો, એવમેવં લોકુત્તરજ્ઝાનદ્વયસમ્પયુત્તા પીતિ જાતિઆદીનં અભાવેન પરિસુદ્ધાતિ અત્થો.
468.Gadhitotiādīni vuttatthāneva. Sace taṃ, bho gotama, ṭhānanti sace etaṃ kāraṇamatthi. Svāssāti dhūmachārikādīnaṃ abhāvena so assa aggi accimā ca vaṇṇimā ca pabhassaro cāti. Tathūpamāhaṃ māṇavāti tappaṭibhāgaṃ ahaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yatheva hi tiṇakaṭṭhupādānaṃ paṭicca jalamāno aggi dhūmachārikaṅgārānaṃ atthitāya sadoso hoti , evamevaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppannā pīti jātijarābyādhimaraṇasokādīnaṃ atthitāya sadosā. Yathā pana pariccattatiṇakaṭṭhupādāno dhūmādīnaṃ abhāvena parisuddho, evamevaṃ lokuttarajjhānadvayasampayuttā pīti jātiādīnaṃ abhāvena parisuddhāti attho.
૪૬૯. ઇદાનિ યે તે બ્રાહ્મણેહિ ચાગસીસેન પઞ્ચ ધમ્મા પઞ્ઞત્તા, તેપિ યસ્મા પઞ્ચેવ હુત્વા ન નિચ્ચલા તિટ્ઠન્તિ, અનુકમ્પાજાતિકેન સદ્ધિં છ આપજ્જન્તિ. તસ્મા તં દોસં દસ્સેતું યે તે માણવાતિઆદિમાહ. તત્થ અનુકમ્પાજાતિકન્તિ અનુકમ્પાસભાવં.
469. Idāni ye te brāhmaṇehi cāgasīsena pañca dhammā paññattā, tepi yasmā pañceva hutvā na niccalā tiṭṭhanti, anukampājātikena saddhiṃ cha āpajjanti. Tasmā taṃ dosaṃ dassetuṃ ye te māṇavātiādimāha. Tattha anukampājātikanti anukampāsabhāvaṃ.
કત્થ બહુલં સમનુપસ્સસીતિ ઇદં ભગવા યસ્મા – ‘‘એસ ઇમે પઞ્ચ ધમ્મે પબ્બજિતો પરિપૂરેતું સમત્થો નામ નત્થિ, ગહટ્ઠો પરિપૂરેતી’’તિ આહ, તસ્મા – ‘‘પબ્બજિતોવ ઇમે પૂરેતિ, ગહટ્ઠો પૂરેતું સમત્થો નામ નત્થી’’તિ તેનેવ મુખેન ભણાપેતું પુચ્છતિ.
Kattha bahulaṃ samanupassasīti idaṃ bhagavā yasmā – ‘‘esa ime pañca dhamme pabbajito paripūretuṃ samattho nāma natthi, gahaṭṭho paripūretī’’ti āha, tasmā – ‘‘pabbajitova ime pūreti, gahaṭṭho pūretuṃ samattho nāma natthī’’ti teneva mukhena bhaṇāpetuṃ pucchati.
ન સતતં સમિતં સચ્ચવાદીતિઆદીસુ ગહટ્ઠો અઞ્ઞસ્મિં અસતિ વળઞ્જનકમુસાવાદમ્પિ કરોતિયેવ, પબ્બજિતા અસિના સીસે છિજ્જન્તેપિ દ્વે કથા ન કથેન્તિ. ગહટ્ઠો ચ અન્તોતેમાસમત્તમ્પિ સિક્ખાપદં રક્ખિતું ન સક્કોતિ, પબ્બજિતો નિચ્ચમેવ તપસ્સી સીલવા તપનિસ્સિતકો હોતિ. ગહટ્ઠો માસસ્સ અટ્ઠદિવસમત્તમ્પિ ઉપોસથકમ્મં કાતું ન સક્કોતિ, પબ્બજિતા યાવજીવં બ્રહ્મચારિનો હોન્તિ. ગહટ્ઠો રતનસુત્તમઙ્ગલસુત્તમત્તમ્પિ પોત્થકે લિખિત્વા ઠપેતિ, પબ્બજિતા નિચ્ચં સજ્ઝાયન્તિ. ગહટ્ઠો સલાકભત્તમ્પિ અખણ્ડં કત્વા દાતું ન સક્કોતિ, પબ્બજિતા અઞ્ઞસ્મિં અસતિ કાકસુનખાદીનમ્પિ પિણ્ડં દેન્તિ, ભણ્ડગ્ગાહકદહરસ્સપિ પત્તે પક્ખિપન્તેવાતિ એવમત્થો દટ્ઠબ્બો. ચિત્તસ્સાહમેતેન્તિ અહં એતે પઞ્ચ ધમ્મે મેત્તચિત્તસ્સ પરિવારે વદામીતિ અત્થો.
Na satataṃ samitaṃ saccavādītiādīsu gahaṭṭho aññasmiṃ asati vaḷañjanakamusāvādampi karotiyeva, pabbajitā asinā sīse chijjantepi dve kathā na kathenti. Gahaṭṭho ca antotemāsamattampi sikkhāpadaṃ rakkhituṃ na sakkoti, pabbajito niccameva tapassī sīlavā tapanissitako hoti. Gahaṭṭho māsassa aṭṭhadivasamattampi uposathakammaṃ kātuṃ na sakkoti, pabbajitā yāvajīvaṃ brahmacārino honti. Gahaṭṭho ratanasuttamaṅgalasuttamattampi potthake likhitvā ṭhapeti, pabbajitā niccaṃ sajjhāyanti. Gahaṭṭho salākabhattampi akhaṇḍaṃ katvā dātuṃ na sakkoti, pabbajitā aññasmiṃ asati kākasunakhādīnampi piṇḍaṃ denti, bhaṇḍaggāhakadaharassapi patte pakkhipantevāti evamattho daṭṭhabbo. Cittassāhametenti ahaṃ ete pañca dhamme mettacittassa parivāre vadāmīti attho.
૪૭૦. જાતવદ્ધોતિ જાતો ચ વડ્ઢિતો ચ. યો હિ કેવલં તત્થ જાતોવ હોતિ, અઞ્ઞત્થ વડ્ઢિતો, તસ્સ સમન્તા ગામમગ્ગા ન સબ્બસો પચ્ચક્ખા હોન્તિ, તસ્મા જાતવદ્ધોતિ આહ. જાતવદ્ધોપિ હિ યો ચિરં નિક્ખન્તો, તસ્સ ન સબ્બસો પચ્ચક્ખા હોન્તિ, તસ્મા તાવદેવ અવસટન્તિ આહ, તંખણમેવ નિક્ખન્તન્તિ અત્થો. દન્ધાયિતત્તન્તિ ‘‘અયં નુ ખો મગ્ગો અયં ન નુ ખો’’તિ કઙ્ખાવસેન ચિરાયિતત્તં. વિત્થાયિતત્તન્તિ યથા સુખુમં અત્થજાતં સહસા પુચ્છિતસ્સ કસ્સચિ સરીરં થદ્ધભાવં ગણ્હાતિ, એવં થદ્ધભાવગહણં. નત્વેવાતિ ઇમિના સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણસ્સ અપ્પટિહતભાવં દસ્સેતિ. તસ્સ હિ પુરિસસ્સ મારાવટ્ટનાદીનં વસેન સિયા ઞાણસ્સ પટિઘાતો, તેન સો દન્ધાયેય્ય વા વિત્થાયેય્ય વા, સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણં પન અપ્પટિહતં, ન સક્કા તસ્સ કેનચિ અન્તરાયો કાતુન્તિ દીપેતિ.
470.Jātavaddhoti jāto ca vaḍḍhito ca. Yo hi kevalaṃ tattha jātova hoti, aññattha vaḍḍhito, tassa samantā gāmamaggā na sabbaso paccakkhā honti, tasmā jātavaddhoti āha. Jātavaddhopi hi yo ciraṃ nikkhanto, tassa na sabbaso paccakkhā honti, tasmā tāvadeva avasaṭanti āha, taṃkhaṇameva nikkhantanti attho. Dandhāyitattanti ‘‘ayaṃ nu kho maggo ayaṃ na nu kho’’ti kaṅkhāvasena cirāyitattaṃ. Vitthāyitattanti yathā sukhumaṃ atthajātaṃ sahasā pucchitassa kassaci sarīraṃ thaddhabhāvaṃ gaṇhāti, evaṃ thaddhabhāvagahaṇaṃ. Natvevāti iminā sabbaññutaññāṇassa appaṭihatabhāvaṃ dasseti. Tassa hi purisassa mārāvaṭṭanādīnaṃ vasena siyā ñāṇassa paṭighāto, tena so dandhāyeyya vā vitthāyeyya vā, sabbaññutaññāṇaṃ pana appaṭihataṃ, na sakkā tassa kenaci antarāyo kātunti dīpeti.
સેય્યથાપિ માણવ બલવા સઙ્ખધમોતિ એત્થ બલવાતિ બલસમ્પન્નો. સઙ્ખધમોતિ સઙ્ખધમકો. અપ્પકસિરેનાતિ અકિચ્છેન અદુક્ખેન. દુબ્બલો હિ સઙ્ખધમકો સઙ્ખં ધમન્તોપિ ન સક્કોતિ ચતસ્સો દિસા સરેન વિઞ્ઞાપેતું, નાસ્સ સઙ્ખસદ્દો સબ્બસો ફરિ. બલવતો પન વિપ્ફારિકો હોતિ, તસ્મા બલવાતિ આહ. મેત્તાય ચેતોવિમુત્તિયાતિ એત્થ મેત્તાયાતિ વુત્તે ઉપચારોપિ અપ્પનાપિ વટ્ટતિ, ચેતોવિમુત્તિયાતિ વુત્તે પન અપ્પનાવ વટ્ટતિ. યં પમાણકતં કમ્મન્તિ પમાણકતં કમ્મં નામ કામાવચરં વુચ્ચતિ, અપ્પમાણકતં કમ્મં નામ રૂપારૂપાવચરં. તેસુપિ ઇધ બ્રહ્મવિહારકમ્મઞ્ઞેવ અધિપ્પેતં. તઞ્હિ પમાણં અતિક્કમિત્વા ઓધિસકઅનોધિસક દિસાફરણવસેન વડ્ઢેત્વા કતત્તા અપ્પમાણકતન્તિ વુચ્ચતિ. ન તં તત્રાવસિસ્સતિ, ન તં તત્રાવતિટ્ઠતીતિ તં કામાવચરકમ્મં તસ્મિં રૂપારૂપાવચરકમ્મે ન ઓહીયતિ ન તિટ્ઠતિ. કિં વુત્તં હોતિ? કામાવચરકમ્મં તસ્સ રૂપારૂપાવચરકમ્મસ્સ અન્તરા લગ્ગિતું વા ઠાતું વા રૂપારૂપાવચરકમ્મં ફરિત્વા પરિયાદિયિત્વા અત્તનો ઓકાસં ગહેત્વા પતિટ્ઠાતું વા ન સક્કોતિ, અથ ખો રૂપારૂપાવચરકમ્મમેવ કામાવચરં મહોઘો વિય પરિત્તઉદકં ફરિત્વા પરિયાદિયિત્વા અત્તનો ઓકાસં ગહેત્વા તિટ્ઠતિ, તસ્સ વિપાકં પટિબાહિત્વા સયમેવ બ્રહ્મસહબ્યતં ઉપનેતીતિ. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.
Seyyathāpi māṇava balavā saṅkhadhamoti ettha balavāti balasampanno. Saṅkhadhamoti saṅkhadhamako. Appakasirenāti akicchena adukkhena. Dubbalo hi saṅkhadhamako saṅkhaṃ dhamantopi na sakkoti catasso disā sarena viññāpetuṃ, nāssa saṅkhasaddo sabbaso phari. Balavato pana vipphāriko hoti, tasmā balavāti āha. Mettāya cetovimuttiyāti ettha mettāyāti vutte upacāropi appanāpi vaṭṭati, cetovimuttiyāti vutte pana appanāva vaṭṭati. Yaṃ pamāṇakataṃ kammanti pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacaraṃ vuccati, appamāṇakataṃ kammaṃ nāma rūpārūpāvacaraṃ. Tesupi idha brahmavihārakammaññeva adhippetaṃ. Tañhi pamāṇaṃ atikkamitvā odhisakaanodhisaka disāpharaṇavasena vaḍḍhetvā katattā appamāṇakatanti vuccati. Na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhatīti taṃ kāmāvacarakammaṃ tasmiṃ rūpārūpāvacarakamme na ohīyati na tiṭṭhati. Kiṃ vuttaṃ hoti? Kāmāvacarakammaṃ tassa rūpārūpāvacarakammassa antarā laggituṃ vā ṭhātuṃ vā rūpārūpāvacarakammaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā patiṭṭhātuṃ vā na sakkoti, atha kho rūpārūpāvacarakammameva kāmāvacaraṃ mahogho viya parittaudakaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tassa vipākaṃ paṭibāhitvā sayameva brahmasahabyataṃ upanetīti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
પપઞ્ચસૂદનિયા મજ્ઝિમનિકાયટ્ઠકથાય
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
સુભસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Subhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૯. સુભસુત્તં • 9. Subhasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૯. સુભસુત્તવણ્ણના • 9. Subhasuttavaṇṇanā