Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૧૫૩] ૩. સૂકરજાતકવણ્ણના
[153] 3. Sūkarajātakavaṇṇanā
ચતુપ્પદો અહં, સમ્માતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અઞ્ઞતરં મહલ્લકત્થેરં આરબ્ભ કથેસિ. એકસ્મિઞ્હિ દિવસે રત્તિં ધમ્મસ્સવને વત્તમાને સત્થરિ ગન્ધકુટિદ્વારે રમણીયે સોપાનફલકે ઠત્વા ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ સુગતોવાદં દત્વા ગન્ધકુટિં પવિટ્ઠે ધમ્મસેનાપતિ સત્થારં વન્દિત્વા અત્તનો પરિવેણં અગમાસિ. મહામોગ્ગલ્લાનોપિ પરિવેણમેવ ગન્ત્વા મુહુત્તં વિસ્સમિત્વા થેરસ્સ સન્તિકં આગન્ત્વા પઞ્હં પુચ્છિ, પુચ્છિતપુચ્છિતં ધમ્મસેનાપતિ ગગનતલે પુણ્ણચન્દં ઉટ્ઠાપેન્તો વિય વિસ્સજ્જેત્વા પાકટમકાસિ. ચતસ્સોપિ પરિસા ધમ્મં સુણમાના નિસીદિંસુ. તત્થેકો મહલ્લકત્થેરો ચિન્તેસિ – ‘‘સચાહં ઇમિસ્સા પરિસાય મજ્ઝે સારિપુત્તં આલુળેન્તો પઞ્હં પુચ્છિસ્સામિ, અયં મે પરિસા ‘બહુસ્સુતો અય’ન્તિ ઞત્વા સક્કારસમ્માનં કરિસ્સતી’’તિ પરિસન્તરા ઉટ્ઠાય થેરં ઉપસઙ્કમિત્વા એકમન્તં ઠત્વા ‘‘આવુસો સારિપુત્ત, મયમ્પિ તં એકં પઞ્હં પુચ્છામ, અમ્હાકમ્પિ ઓકાસં કરોહિ, દેહિ મે વિનિચ્છયં આવેધિકાય વા નિવેધિકાય વા નિગ્ગહે વા પગ્ગહે વા વિસેસે વા પટિવિસેસે વા’’તિ આહ. થેરો તં ઓલોકેત્વા ‘‘અયં મહલ્લકો ઇચ્છાચારે ઠિતો તુચ્છો ન કિઞ્ચિ જાનાતી’’તિ તેન સદ્ધિં અકથેત્વાવ લજ્જમાનો બીજનિં ઠપેત્વા આસના ઓતરિત્વા પરિવેણં પાવિસિ, મોગ્ગલ્લાનત્થેરોપિ અત્તનો પરિવેણમેવ અગમાસિ.
Catuppado ahaṃ, sammāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ mahallakattheraṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi divase rattiṃ dhammassavane vattamāne satthari gandhakuṭidvāre ramaṇīye sopānaphalake ṭhatvā bhikkhusaṅghassa sugatovādaṃ datvā gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dhammasenāpati satthāraṃ vanditvā attano pariveṇaṃ agamāsi. Mahāmoggallānopi pariveṇameva gantvā muhuttaṃ vissamitvā therassa santikaṃ āgantvā pañhaṃ pucchi, pucchitapucchitaṃ dhammasenāpati gaganatale puṇṇacandaṃ uṭṭhāpento viya vissajjetvā pākaṭamakāsi. Catassopi parisā dhammaṃ suṇamānā nisīdiṃsu. Tattheko mahallakatthero cintesi – ‘‘sacāhaṃ imissā parisāya majjhe sāriputtaṃ āluḷento pañhaṃ pucchissāmi, ayaṃ me parisā ‘bahussuto aya’nti ñatvā sakkārasammānaṃ karissatī’’ti parisantarā uṭṭhāya theraṃ upasaṅkamitvā ekamantaṃ ṭhatvā ‘‘āvuso sāriputta, mayampi taṃ ekaṃ pañhaṃ pucchāma, amhākampi okāsaṃ karohi, dehi me vinicchayaṃ āvedhikāya vā nivedhikāya vā niggahe vā paggahe vā visese vā paṭivisese vā’’ti āha. Thero taṃ oloketvā ‘‘ayaṃ mahallako icchācāre ṭhito tuccho na kiñci jānātī’’ti tena saddhiṃ akathetvāva lajjamāno bījaniṃ ṭhapetvā āsanā otaritvā pariveṇaṃ pāvisi, moggallānattheropi attano pariveṇameva agamāsi.
મનુસ્સા ઉટ્ઠાય ‘‘ગણ્હથેતં તુચ્છમહલ્લકં, મધુરધમ્મસ્સવનં નો સોતું ન અદાસી’’તિ અનુબન્ધિંસુ. સો પલાયન્તો વિહારપચ્ચન્તે ભિન્નપદરાય વચ્ચકુટિયા પતિત્વા ગૂથમક્ખિતો અટ્ઠાસિ. મનુસ્સા તં દિસ્વા વિપ્પટિસારિનો હુત્વા સત્થુ સન્તિકં અગમંસુ. સત્થા તે દિસ્વા ‘‘કિં ઉપાસકા અવેલાય આગતત્થા’’તિ પુચ્છિ, મનુસ્સા તમત્થં આરોચેસું. સત્થા ‘‘ન ખો ઉપાસકા ઇદાનેવેસ મહલ્લકો ઉપ્પિલાવિતો હુત્વા અત્તનો બલં અજાનિત્વા મહાબલેહિ સદ્ધિં પયોજેત્વા ગૂથમક્ખિતો જાતો, પુબ્બેપેસ ઉપ્પિલાવિતો હુત્વા અત્તનો બલં અજાનિત્વા મહાબલેહિ સદ્ધિં પયોજેત્વા ગૂથમક્ખિતો અહોસી’’તિ વત્વા તેહિ યાચિતો અતીતં આહરિ.
Manussā uṭṭhāya ‘‘gaṇhathetaṃ tucchamahallakaṃ, madhuradhammassavanaṃ no sotuṃ na adāsī’’ti anubandhiṃsu. So palāyanto vihārapaccante bhinnapadarāya vaccakuṭiyā patitvā gūthamakkhito aṭṭhāsi. Manussā taṃ disvā vippaṭisārino hutvā satthu santikaṃ agamaṃsu. Satthā te disvā ‘‘kiṃ upāsakā avelāya āgatatthā’’ti pucchi, manussā tamatthaṃ ārocesuṃ. Satthā ‘‘na kho upāsakā idānevesa mahallako uppilāvito hutvā attano balaṃ ajānitvā mahābalehi saddhiṃ payojetvā gūthamakkhito jāto, pubbepesa uppilāvito hutvā attano balaṃ ajānitvā mahābalehi saddhiṃ payojetvā gūthamakkhito ahosī’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો સીહો હુત્વા હિમવન્તપદેસે પબ્બતગુહાય વાસં કપ્પેસિ. તસ્સા અવિદૂરે એકં સરં નિસ્સાય બહૂ સૂકરા નિવાસં કપ્પેસું. તમેવ સરં નિસ્સાય તાપસાપિ પણ્ણસાલાસુ વાસં કપ્પેસું. અથેકદિવસં સીહો મહિંસવારણાદીસુ અઞ્ઞતરં વધિત્વા યાવદત્થં મંસં ખાદિત્વા તં સરં ઓતરિત્વા પાનીયં પિવિત્વા ઉત્તરિ. તસ્મિં ખણે એકો થૂલસૂકરો તં સરં નિસ્સાય ગોચરં ગણ્હાતિ. સીહો તં દિસ્વા ‘‘અઞ્ઞં એકદિવસં ઇમં ખાદિસ્સામિ, મં ખો પન દિસ્વા પુન ન આગચ્છેય્યા’’તિ તસ્સ અનાગમનભયેન સરતો ઉત્તરિત્વા એકેન પસ્સેન ગન્તું આરભિ. સૂકરો ઓલોકેત્વા ‘‘એસ મં દિસ્વા મમ ભયેન ઉપગન્તું અસક્કોન્તો ભયેન પલાયતિ, અજ્જ મયા ઇમિના સીહેન સદ્ધિં પયોજેતું વટ્ટતી’’તિ સીસં ઉક્ખિપિત્વા તં યુદ્ધત્થાય અવ્હયન્તો પઠમં ગાથમાહ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sīho hutvā himavantapadese pabbataguhāya vāsaṃ kappesi. Tassā avidūre ekaṃ saraṃ nissāya bahū sūkarā nivāsaṃ kappesuṃ. Tameva saraṃ nissāya tāpasāpi paṇṇasālāsu vāsaṃ kappesuṃ. Athekadivasaṃ sīho mahiṃsavāraṇādīsu aññataraṃ vadhitvā yāvadatthaṃ maṃsaṃ khāditvā taṃ saraṃ otaritvā pānīyaṃ pivitvā uttari. Tasmiṃ khaṇe eko thūlasūkaro taṃ saraṃ nissāya gocaraṃ gaṇhāti. Sīho taṃ disvā ‘‘aññaṃ ekadivasaṃ imaṃ khādissāmi, maṃ kho pana disvā puna na āgaccheyyā’’ti tassa anāgamanabhayena sarato uttaritvā ekena passena gantuṃ ārabhi. Sūkaro oloketvā ‘‘esa maṃ disvā mama bhayena upagantuṃ asakkonto bhayena palāyati, ajja mayā iminā sīhena saddhiṃ payojetuṃ vaṭṭatī’’ti sīsaṃ ukkhipitvā taṃ yuddhatthāya avhayanto paṭhamaṃ gāthamāha –
૫.
5.
‘‘ચતુપ્પદો અહં સમ્મ, ત્વમ્પિ સમ્મ ચતુપ્પદો;
‘‘Catuppado ahaṃ samma, tvampi samma catuppado;
એહિ સમ્મ નિવત્તસ્સુ, કિં નુ ભીતો પલાયસી’’તિ.
Ehi samma nivattassu, kiṃ nu bhīto palāyasī’’ti.
સીહો તસ્સ કથં સુત્વા ‘‘સમ્મ સૂકર, અજ્જ અમ્હાકં તયા સદ્ધિં સઙ્ગામો નત્થિ, ઇતો પન સત્તમે દિવસે ઇમસ્મિંયેવ ઠાને સઙ્ગામો હોતૂ’’તિ વત્વા પક્કામિ. સૂકરો ‘‘સીહેન સદ્ધિં સઙ્ગામેસ્સામી’’તિ હટ્ઠપહટ્ઠો તં પવત્તિં ઞાતકાનં આરોચેસિ. તે તસ્સ કથં સુત્વા ભીતતસિતા ‘‘ઇદાનિ ત્વં સબ્બેપિ અમ્હે નાસેસ્સસિ, અત્તનો બલં અજાનિત્વા સીહેન સદ્ધિં સઙ્ગામં કત્તુકામોતિ, સીહો આગન્ત્વા સબ્બેપિ અમ્હે જીવિતક્ખયં પાપેસ્સતિ, સાહસિકકમ્મં મા કરી’’તિ આહંસુ. સોપિ ભીતતસિતો ‘‘ઇદાનિ કિં કરોમી’’તિ પુચ્છિ. સૂકરા ‘‘સમ્મ, ત્વં એતેસં તાપસાનં ઉચ્ચારભૂમિં ગન્ત્વા પૂતિગૂથે સત્ત દિવસાનિ સરીરં પરિવટ્ટેત્વા સુક્ખાપેત્વા સત્તમે દિવસે સરીરં ઉસ્સાવબિન્દૂહિ તેમેત્વા સીહસ્સ આગમનતો પુરિમતરં ગન્ત્વા વાતયોગં ઞત્વા ઉપરિવાતે તિટ્ઠ, સુચિજાતિકો સીહો તવ સરીરગન્ધં ઘાયિત્વા તુય્હં જયં દત્વા ગમિસ્સતી’’તિ આહંસુ. સો તથા કત્વા સત્તમે દિવસે તત્થ અટ્ઠાસિ. સીહો તસ્સ સરીરગન્ધં ઘાયિત્વા ગૂથમક્ખિતભાવં ઞત્વા ‘‘સમ્મ સૂકર, સુન્દરો તે લેસો ચિન્તિતો, સચે ત્વં ગૂથમક્ખિતો નાભવિસ્સ, ઇધેવ તં જીવિતક્ખયં અપાપેસ્સં, ઇદાનિ પન તે સરીરં નેવ મુખેન ડંસિતું, ન પાદેન પહરિતું સક્કા, જયં તે દમ્મી’’તિ વત્વા દુતિયં ગાથમાહ –
Sīho tassa kathaṃ sutvā ‘‘samma sūkara, ajja amhākaṃ tayā saddhiṃ saṅgāmo natthi, ito pana sattame divase imasmiṃyeva ṭhāne saṅgāmo hotū’’ti vatvā pakkāmi. Sūkaro ‘‘sīhena saddhiṃ saṅgāmessāmī’’ti haṭṭhapahaṭṭho taṃ pavattiṃ ñātakānaṃ ārocesi. Te tassa kathaṃ sutvā bhītatasitā ‘‘idāni tvaṃ sabbepi amhe nāsessasi, attano balaṃ ajānitvā sīhena saddhiṃ saṅgāmaṃ kattukāmoti, sīho āgantvā sabbepi amhe jīvitakkhayaṃ pāpessati, sāhasikakammaṃ mā karī’’ti āhaṃsu. Sopi bhītatasito ‘‘idāni kiṃ karomī’’ti pucchi. Sūkarā ‘‘samma, tvaṃ etesaṃ tāpasānaṃ uccārabhūmiṃ gantvā pūtigūthe satta divasāni sarīraṃ parivaṭṭetvā sukkhāpetvā sattame divase sarīraṃ ussāvabindūhi temetvā sīhassa āgamanato purimataraṃ gantvā vātayogaṃ ñatvā uparivāte tiṭṭha, sucijātiko sīho tava sarīragandhaṃ ghāyitvā tuyhaṃ jayaṃ datvā gamissatī’’ti āhaṃsu. So tathā katvā sattame divase tattha aṭṭhāsi. Sīho tassa sarīragandhaṃ ghāyitvā gūthamakkhitabhāvaṃ ñatvā ‘‘samma sūkara, sundaro te leso cintito, sace tvaṃ gūthamakkhito nābhavissa, idheva taṃ jīvitakkhayaṃ apāpessaṃ, idāni pana te sarīraṃ neva mukhena ḍaṃsituṃ, na pādena paharituṃ sakkā, jayaṃ te dammī’’ti vatvā dutiyaṃ gāthamāha –
૬.
6.
‘‘અસુચિ પૂતિલોમોસિ, દુગ્ગન્ધો વાસિ સૂકર;
‘‘Asuci pūtilomosi, duggandho vāsi sūkara;
સચે યુજ્જિતુકામોસિ, જયં સમ્મ દદામિ તે’’તિ.
Sace yujjitukāmosi, jayaṃ samma dadāmi te’’ti.
તત્થ પૂતિલોમોતિ મીળ્હમક્ખિતત્તા દુગ્ગન્ધલોમો. દુગ્ગન્ધો વાસીતિ અનિટ્ઠજેગુચ્છપટિકૂલગન્ધો હુત્વા વાયસિ. જયં, સમ્મ, દદામિ તેતિ ‘‘તુય્હં જયં દેમિ, અહં પરાજિતો, ગચ્છ ત્વ’’ન્તિ વત્વા સીહો તતોવ નિવત્તિત્વા ગોચરં ગહેત્વા સરે પાનીયં પિવિત્વા પબ્બતગુહમેવ ગતો. સૂકરોપિ ‘‘સીહો મે જિતો’’તિ ઞાતકાનં આરોચેસિ . તે ભીતતસિતા ‘‘પુન એકદિવસં આગચ્છન્તો સીહો સબ્બેવ અમ્હે જીવિતક્ખયં પાપેસ્સતી’’તિ પલાયિત્વા અઞ્ઞત્થ અગમંસુ.
Tattha pūtilomoti mīḷhamakkhitattā duggandhalomo. Duggandho vāsīti aniṭṭhajegucchapaṭikūlagandho hutvā vāyasi. Jayaṃ, samma, dadāmi teti ‘‘tuyhaṃ jayaṃ demi, ahaṃ parājito, gaccha tva’’nti vatvā sīho tatova nivattitvā gocaraṃ gahetvā sare pānīyaṃ pivitvā pabbataguhameva gato. Sūkaropi ‘‘sīho me jito’’ti ñātakānaṃ ārocesi . Te bhītatasitā ‘‘puna ekadivasaṃ āgacchanto sīho sabbeva amhe jīvitakkhayaṃ pāpessatī’’ti palāyitvā aññattha agamaṃsu.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા સૂકરો મહલ્લકો અહોસિ, સીહો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sūkaro mahallako ahosi, sīho pana ahameva ahosi’’nti.
સૂકરજાતકવણ્ણના તતિયા.
Sūkarajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૧૫૩. સૂકરજાતકં • 153. Sūkarajātakaṃ