Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૪૮૧] ૮. તક્કારિયજાતકવણ્ણના
[481] 8. Takkāriyajātakavaṇṇanā
અહમેવ દુબ્ભાસિતં ભાસિ બાલોતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો કોકાલિકં આરબ્ભ કથેસિ. એકસ્મિઞ્હિ અન્તોવસ્સે દ્વે અગ્ગસાવકા ગણં પહાય વિવિત્તાવાસં વસિતુકામા સત્થારં આપુચ્છિત્વા કોકાલિકરટ્ઠે કોકાલિકસ્સ વસનટ્ઠાનં ગન્ત્વા તં એવમાહંસુ ‘‘આવુસો કોકાલિક, તં નિસ્સાય અમ્હાકં, અમ્હે ચ નિસ્સાય તવ ફાસુવિહારો ભવિસ્સતિ, ઇમં તેમાસં ઇધ વસેય્યામા’’તિ. ‘‘કો પનાવુસો, મં નિસ્સાય તુમ્હાકં ફાસુવિહારો’’તિ. સચે ત્વં આવુસો ‘‘દ્વે અગ્ગસાવકા ઇધ વિહરન્તી’’તિ કસ્સચિ નારોચેય્યાસિ, મયં સુખં વિહરેય્યામ, અયં તં નિસ્સાય અમ્હાકં ફાસુવિહારોતિ. ‘‘અથ તુમ્હે નિસ્સાય મય્હં કો ફાસુવિહારો’’તિ? ‘‘મયં તુય્હં અન્તોતેમાસં ધમ્મં વાચેસ્સામ, ધમ્મકથં કથેસ્સામ, એસ તુય્હં અમ્હે નિસ્સાય ફાસુવિહારો’’તિ. ‘‘વસથાવુસો, યથાજ્ઝાસયેના’’તિ. સો તેસં પતિરૂપં સેનાસનં અદાસિ. તે ફલસમાપત્તિસુખેન સુખં વસિંસુ. કોચિ નેસં તત્થ વસનભાવં ન જાનાતિ.
Ahameva dubbhāsitaṃ bhāsi bāloti idaṃ satthā jetavane viharanto kokālikaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi antovasse dve aggasāvakā gaṇaṃ pahāya vivittāvāsaṃ vasitukāmā satthāraṃ āpucchitvā kokālikaraṭṭhe kokālikassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā taṃ evamāhaṃsu ‘‘āvuso kokālika, taṃ nissāya amhākaṃ, amhe ca nissāya tava phāsuvihāro bhavissati, imaṃ temāsaṃ idha vaseyyāmā’’ti. ‘‘Ko panāvuso, maṃ nissāya tumhākaṃ phāsuvihāro’’ti. Sace tvaṃ āvuso ‘‘dve aggasāvakā idha viharantī’’ti kassaci nāroceyyāsi, mayaṃ sukhaṃ vihareyyāma, ayaṃ taṃ nissāya amhākaṃ phāsuvihāroti. ‘‘Atha tumhe nissāya mayhaṃ ko phāsuvihāro’’ti? ‘‘Mayaṃ tuyhaṃ antotemāsaṃ dhammaṃ vācessāma, dhammakathaṃ kathessāma, esa tuyhaṃ amhe nissāya phāsuvihāro’’ti. ‘‘Vasathāvuso, yathājjhāsayenā’’ti. So tesaṃ patirūpaṃ senāsanaṃ adāsi. Te phalasamāpattisukhena sukhaṃ vasiṃsu. Koci nesaṃ tattha vasanabhāvaṃ na jānāti.
તે વુત્થવસ્સા પવારેત્વા ‘‘આવુસો, તં નિસ્સાય સુખં વુત્થામ્હ, સત્થારં વન્દિતું ગચ્છામા’’તિ તં આપુચ્છિંસુ. સો ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છિત્વા તે આદાય ધુરગામે પિણ્ડાય ચરિ. થેરા કતભત્તકિચ્ચા ગામતો નિક્ખમિંસુ. કોકાલિકો તે ઉય્યોજેત્વા નિવત્તિત્વા મનુસ્સાનં આરોચેસિ ‘‘ઉપાસકા, તુમ્હે તિરચ્છાનસદિસા, દ્વે અગ્ગસાવકે તેમાસં ધુરવિહારે વસન્તે ન જાનિત્થ, ઇદાનિ તે ગતા’’તિ. મનુસ્સા ‘‘કસ્મા પન, ભન્તે, અમ્હાકં નારોચિત્થા’’તિ વત્વા બહું સપ્પિતેલાદિભેસજ્જઞ્ચેવ વત્થચ્છાદનઞ્ચ ગહેત્વા થેરે ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા ‘‘ખમથ નો, ભન્તે, મયં તુમ્હાકં અગ્ગસાવકભાવં ન જાનામ, અજ્જ નો કોકાલિકભદન્તસ્સ વચનેન ઞાતા, અમ્હાકં અનુકમ્પાય ઇમાનિ ભેસજ્જવત્થચ્છાદનાનિ ગણ્હથા’’તિ આહંસુ.
Te vutthavassā pavāretvā ‘‘āvuso, taṃ nissāya sukhaṃ vutthāmha, satthāraṃ vandituṃ gacchāmā’’ti taṃ āpucchiṃsu. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā te ādāya dhuragāme piṇḍāya cari. Therā katabhattakiccā gāmato nikkhamiṃsu. Kokāliko te uyyojetvā nivattitvā manussānaṃ ārocesi ‘‘upāsakā, tumhe tiracchānasadisā, dve aggasāvake temāsaṃ dhuravihāre vasante na jānittha, idāni te gatā’’ti. Manussā ‘‘kasmā pana, bhante, amhākaṃ nārocitthā’’ti vatvā bahuṃ sappitelādibhesajjañceva vatthacchādanañca gahetvā there upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘khamatha no, bhante, mayaṃ tumhākaṃ aggasāvakabhāvaṃ na jānāma, ajja no kokālikabhadantassa vacanena ñātā, amhākaṃ anukampāya imāni bhesajjavatthacchādanāni gaṇhathā’’ti āhaṃsu.
કોકાલિકો ‘‘થેરા અપ્પિચ્છા સન્તુટ્ઠા, ઇમાનિ વત્થાનિ અત્તના અગ્ગહેત્વા મય્હં દસ્સન્તી’’તિ ચિન્તેત્વા ઉપાસકેહિ સદ્ધિંયેવ થેરાનં સન્તિકં ગતો. થેરા ભિક્ખુપરિપાચિતત્તા તતો કિઞ્ચિ નેવ અત્તના ગણ્હિંસુ, ન કોકાલિકસ્સ દાપેસું. ઉપાસકા ‘‘ભન્તે, ઇદાનિ અગણ્હન્તા પુન અમ્હાકં અનુકમ્પાય ઇધ આગચ્છેય્યાથા’’તિ યાચિંસુ. થેરા અનધિવાસેત્વા સત્થુ સન્તિકં અગમિંસુ. કોકાલિકો ‘‘ઇમે થેરા અત્તના અગણ્હન્તા મય્હં ન દાપેસુ’’ન્તિ આઘાતં બન્ધિ. થેરાપિ સત્થુ સન્તિકે થોકં વસિત્વા અત્તનો પરિવારે પઞ્ચભિક્ખુસતે ચ આદાય ભિક્ખુસહસ્સેન સદ્ધિં ચારિકં ચરમાના કોકાલિકરટ્ઠં પત્તા. તે ઉપાસકા પચ્ચુગ્ગમનં કત્વા થેરે આદાય તમેવ વિહારં નેત્વા દેવસિકં મહાસક્કારં કરિંસુ. પહુતં ભેસજ્જવત્થચ્છાદનં ઉપ્પજ્જિ, થેરેહિ સદ્ધિં આગતભિક્ખૂ ચીવરાનિ વિચારેન્તા સદ્ધિં આગતાનં ભિક્ખૂનઞ્ઞેવ દેન્તિ , કોકાલિકસ્સ ન દેન્તિ, થેરાપિ તસ્સ ન દાપેન્તિ. કોકાલિકો ચીવરં અલભિત્વા ‘‘પાપિચ્છા સારિપુત્તમોગ્ગલ્લાના, પુબ્બે દીયમાનં લાભં અગ્ગહેત્વા ઇદાનિ ગણ્હન્તિ, પૂરેતું ન સક્કા, અઞ્ઞે ન ઓલોકેન્તી’’તિ થેરે અક્કોસતિ પરિભાસતિ. થેરા ‘‘અયં અમ્હે નિસ્સાય અકુસલં પસવતી’’તિ સપરિવારા નિક્ખમિત્વા ‘‘અઞ્ઞં, ભન્તે, કતિપાહં વસથા’’તિ મનુસ્સેહિ યાચિયમાનાપિ નિવત્તિતું ન ઇચ્છિંસુ.
Kokāliko ‘‘therā appicchā santuṭṭhā, imāni vatthāni attanā aggahetvā mayhaṃ dassantī’’ti cintetvā upāsakehi saddhiṃyeva therānaṃ santikaṃ gato. Therā bhikkhuparipācitattā tato kiñci neva attanā gaṇhiṃsu, na kokālikassa dāpesuṃ. Upāsakā ‘‘bhante, idāni agaṇhantā puna amhākaṃ anukampāya idha āgaccheyyāthā’’ti yāciṃsu. Therā anadhivāsetvā satthu santikaṃ agamiṃsu. Kokāliko ‘‘ime therā attanā agaṇhantā mayhaṃ na dāpesu’’nti āghātaṃ bandhi. Therāpi satthu santike thokaṃ vasitvā attano parivāre pañcabhikkhusate ca ādāya bhikkhusahassena saddhiṃ cārikaṃ caramānā kokālikaraṭṭhaṃ pattā. Te upāsakā paccuggamanaṃ katvā there ādāya tameva vihāraṃ netvā devasikaṃ mahāsakkāraṃ kariṃsu. Pahutaṃ bhesajjavatthacchādanaṃ uppajji, therehi saddhiṃ āgatabhikkhū cīvarāni vicārentā saddhiṃ āgatānaṃ bhikkhūnaññeva denti , kokālikassa na denti, therāpi tassa na dāpenti. Kokāliko cīvaraṃ alabhitvā ‘‘pāpicchā sāriputtamoggallānā, pubbe dīyamānaṃ lābhaṃ aggahetvā idāni gaṇhanti, pūretuṃ na sakkā, aññe na olokentī’’ti there akkosati paribhāsati. Therā ‘‘ayaṃ amhe nissāya akusalaṃ pasavatī’’ti saparivārā nikkhamitvā ‘‘aññaṃ, bhante, katipāhaṃ vasathā’’ti manussehi yāciyamānāpi nivattituṃ na icchiṃsu.
અથેકો દહરો ભિક્ખુ આહ – ‘‘ઉપાસકા, કથં થેરા વસિસ્સન્તિ, તુમ્હાકં કુલૂપકો થેરો ઇધ ઇમેસં વાસં ન સહતી’’તિ. તે તસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા ‘‘ભન્તે, તુમ્હે કિર થેરાનં ઇધ વાસં ન સહથ, ગચ્છથ ને ખમાપેત્વા નિવત્તેથ, સચે ન નિવત્તેથ, પલાયિત્વા અઞ્ઞત્થ વસથા’’તિ આહંસુ. સો ઉપાસકાનં ભયેન ગન્ત્વા થેરે યાચિ. થેરા ‘‘ગચ્છાવુસો, ન મયં નિવત્તામા’’તિ પક્કમિંસુ. સો થેરે નિવત્તેતું અસક્કોન્તો વિહારમેવ પચ્ચાગતો. અથ નં ઉપાસકા પુચ્છિંસુ ‘‘નિવત્તિતા તે, ભન્તે, થેરા’’તિ. ‘‘નિવત્તેતું નાસક્ખિં આવુસો’’તિ. અથ નં ‘‘ઇમસ્મિં પાપધમ્મે વસન્તે ઇધ પેસલા ભિક્ખૂ ન વસિસ્સન્તિ, નિક્કડ્ઢામ ન’’ન્તિ ચિન્તેત્વા ‘‘ભન્તે, મા ત્વં ઇધ વસિ, અમ્હે નિસ્સાય તુય્હં કિઞ્ચિ નત્થી’’તિ આહંસુ. સો તેહિ નિક્કડ્ઢિતો પત્તચીવરમાદાય જેતવનં ગન્ત્વા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘પાપિચ્છા, ભન્તે, સારિપુત્તમોગ્ગલ્લાના, પાપિકાનં ઇચ્છાનં વસં ગતા’’તિ આહ. અથ નં સત્થા ‘‘મા હેવં કોકાલિક, અવચ, મા હેવં કોકાલિક અવચ, પસાદેહિ કોકાલિક, સારિપુત્તમોગ્ગલ્લાનેસુ ચિત્તં, તે પેસલા ભિક્ખૂ’’તિ વારેતિ. વારિતોપિ કોકાલિકો ‘‘તુમ્હે, ભન્તે, તુમ્હાકં અગ્ગસાવકાનં સદ્દહથ, અહં પચ્ચક્ખતો અદ્દસં, પાપિચ્છા એતે પટિચ્છન્નકમ્મન્તા દુસ્સીલા’’તિ વત્વા યાવતતિયં સત્થારા વારિતોપિ તથેવ વત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ. તસ્સ પક્કન્તમત્તસ્સેવ સકલસરીરે સાસપમત્તા પિળકા ઉટ્ઠહિત્વા અનુપુબ્બેન વડ્ઢિત્વા બેળુવપક્કમત્તા હુત્વા ભિજ્જિત્વા પુબ્બલોહિતાનિ પગ્ઘરિંસુ. સો નિત્થુનન્તો વેદનાપ્પત્તો જેતવનદ્વારકોટ્ઠકે નિપજ્જિ. ‘‘કોકાલિકેન દ્વે અગ્ગસાવકા અક્કુટ્ઠા’’તિ યાવ બ્રહ્મલોકા એકકોલાહલં અહોસિ.
Atheko daharo bhikkhu āha – ‘‘upāsakā, kathaṃ therā vasissanti, tumhākaṃ kulūpako thero idha imesaṃ vāsaṃ na sahatī’’ti. Te tassa santikaṃ gantvā ‘‘bhante, tumhe kira therānaṃ idha vāsaṃ na sahatha, gacchatha ne khamāpetvā nivattetha, sace na nivattetha, palāyitvā aññattha vasathā’’ti āhaṃsu. So upāsakānaṃ bhayena gantvā there yāci. Therā ‘‘gacchāvuso, na mayaṃ nivattāmā’’ti pakkamiṃsu. So there nivattetuṃ asakkonto vihārameva paccāgato. Atha naṃ upāsakā pucchiṃsu ‘‘nivattitā te, bhante, therā’’ti. ‘‘Nivattetuṃ nāsakkhiṃ āvuso’’ti. Atha naṃ ‘‘imasmiṃ pāpadhamme vasante idha pesalā bhikkhū na vasissanti, nikkaḍḍhāma na’’nti cintetvā ‘‘bhante, mā tvaṃ idha vasi, amhe nissāya tuyhaṃ kiñci natthī’’ti āhaṃsu. So tehi nikkaḍḍhito pattacīvaramādāya jetavanaṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā ‘‘pāpicchā, bhante, sāriputtamoggallānā, pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gatā’’ti āha. Atha naṃ satthā ‘‘mā hevaṃ kokālika, avaca, mā hevaṃ kokālika avaca, pasādehi kokālika, sāriputtamoggallānesu cittaṃ, te pesalā bhikkhū’’ti vāreti. Vāritopi kokāliko ‘‘tumhe, bhante, tumhākaṃ aggasāvakānaṃ saddahatha, ahaṃ paccakkhato addasaṃ, pāpicchā ete paṭicchannakammantā dussīlā’’ti vatvā yāvatatiyaṃ satthārā vāritopi tatheva vatvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Tassa pakkantamattasseva sakalasarīre sāsapamattā piḷakā uṭṭhahitvā anupubbena vaḍḍhitvā beḷuvapakkamattā hutvā bhijjitvā pubbalohitāni pagghariṃsu. So nitthunanto vedanāppatto jetavanadvārakoṭṭhake nipajji. ‘‘Kokālikena dve aggasāvakā akkuṭṭhā’’ti yāva brahmalokā ekakolāhalaṃ ahosi.
અથસ્સ ઉપજ્ઝાયો તુરૂ નામ બ્રહ્મા તં કારણં ઞત્વા ‘‘થેરે ખમાપેસ્સામી’’તિ આગન્ત્વા આકાસે ઠત્વા ‘‘કોકાલિક, ફરુસં તે કમ્મં કતં, અગ્ગસાવકે પસાદેહી’’તિ આહ. ‘‘કો પન ત્વં આવુસો’’તિ? ‘‘તુરૂ બ્રહ્મા નામાહ’’ન્તિ. ‘‘નનુ ત્વં, આવુસો, ભગવતા અનાગામીતિ બ્યાકતો, અનાગામી ચ અનાવત્તિધમ્મો અસ્મા લોકાતિ વુત્તં, ત્વં સઙ્કારટ્ઠાને યક્ખો ભવિસ્સસી’’તિ મહાબ્રહ્મં અપસાદેસિ. સો તં અત્તનો વચનં ગાહાપેતું અસક્કોન્તો ‘‘તવ વાચાય ત્વઞ્ઞેવ પઞ્ઞાયિસ્સસી’’તિ વત્વા સુદ્ધાવાસમેવ ગતો. કોકાલિકોપિ કાલં કત્વા પદુમનિરયે ઉપ્પજ્જિ. તસ્સ તત્થ નિબ્બત્તભાવં ઞત્વા સહમ્પતિબ્રહ્મા તથાગતસ્સ આરોચેસિ, સત્થા ભિક્ખૂનં આરોચેસિ. ભિક્ખૂ તસ્સ અગુણં કથેન્તા ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું ‘‘આવુસો, કોકાલિકો કિર સારિપુત્તમોગ્ગલ્લાને અક્કોસિત્વા અત્તનો મુખં નિસ્સાય પદુમનિરયે ઉપ્પન્નો’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ કોકાલિકો વચનેન હતો અત્તનો મુખં નિસ્સાય દુક્ખં અનુભોતિ, પુબ્બેપિ એસ અત્તનો મુખં નિસ્સાય દુક્ખં અનુભોસિયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Athassa upajjhāyo turū nāma brahmā taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘there khamāpessāmī’’ti āgantvā ākāse ṭhatvā ‘‘kokālika, pharusaṃ te kammaṃ kataṃ, aggasāvake pasādehī’’ti āha. ‘‘Ko pana tvaṃ āvuso’’ti? ‘‘Turū brahmā nāmāha’’nti. ‘‘Nanu tvaṃ, āvuso, bhagavatā anāgāmīti byākato, anāgāmī ca anāvattidhammo asmā lokāti vuttaṃ, tvaṃ saṅkāraṭṭhāne yakkho bhavissasī’’ti mahābrahmaṃ apasādesi. So taṃ attano vacanaṃ gāhāpetuṃ asakkonto ‘‘tava vācāya tvaññeva paññāyissasī’’ti vatvā suddhāvāsameva gato. Kokālikopi kālaṃ katvā padumaniraye uppajji. Tassa tattha nibbattabhāvaṃ ñatvā sahampatibrahmā tathāgatassa ārocesi, satthā bhikkhūnaṃ ārocesi. Bhikkhū tassa aguṇaṃ kathentā dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, kokāliko kira sāriputtamoggallāne akkositvā attano mukhaṃ nissāya padumaniraye uppanno’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva kokāliko vacanena hato attano mukhaṃ nissāya dukkhaṃ anubhoti, pubbepi esa attano mukhaṃ nissāya dukkhaṃ anubhosiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે તસ્સ પુરોહિતો પિઙ્ગલો નિક્ખન્તદાઠો અહોસિ. તસ્સ બ્રાહ્મણી અઞ્ઞેન બ્રાહ્મણેન સદ્ધિં અતિચરિ, સોપિ તાદિસોવ. પુરોહિતો બ્રાહ્મણિં પુનપ્પુનં વારેન્તોપિ વારેતું અસક્કોન્તો ચિન્તેસિ ‘‘ઇમં મમ વેરિં સહત્થા મારેતું ન સક્કા, ઉપાયેન નં મારેસ્સામી’’તિ. સો રાજાનં ઉપસઙ્કમિત્વા આહ ‘‘મહારાજ, તવ નગરં સકલજમ્બુદીપે અગ્ગનગરં, ત્વં અગ્ગરાજા, એવં અગ્ગરઞ્ઞો નામ તવ દક્ખિણદ્વારં દુયુત્તં અવમઙ્ગલ’’ન્તિ. ‘‘આચરિય, ઇદાનિ કિં કાતબ્બ’’ન્તિ? ‘‘મઙ્ગલં કત્વા યોજેતબ્બ’’ન્તિ. ‘‘કિં લદ્ધું વટ્ટતી’’તિ. ‘‘પુરાણદ્વારં હારેત્વા મઙ્ગલયુત્તાનિ દારૂનિ ગહેત્વા નગરપરિગ્ગાહકાનં ભૂતાનં બલિં દત્વા મઙ્ગલનક્ખત્તેન પતિટ્ઠાપેતું વટ્ટતી’’તિ. ‘‘તેન હિ એવં કરોથા’’તિ. તદા બોધિસત્તો તક્કારિયો નામ માણવો હુત્વા તસ્સ સન્તિકે સિપ્પં ઉગ્ગણ્હાતિ. પુરોહિતો પુરાણદ્વારં હારેત્વા નવં નિટ્ઠાપેત્વા રાજાનં આહ – ‘‘નિટ્ઠિતં, દેવ, દ્વારં, સ્વે ભદ્દકં નક્ખત્તં, તં અનતિક્કમિત્વા બલિં કત્વા દ્વારં પતિટ્ઠાપેતું વટ્ટતી’’તિ. ‘‘આચરિય, બલિકમ્મત્થાય કિં લદ્ધું વટ્ટતી’’તિ? ‘‘દેવ, મહેસક્ખં દ્વારં મહેસક્ખાહિ દેવતાહિ પરિગ્ગહિતં, એકં પિઙ્ગલં નિક્ખન્તદાઠં ઉભતોવિસુદ્ધં બ્રાહ્મણં મારેત્વા તસ્સ મંસલોહિતેન બલિં કત્વા સરીરં હેટ્ઠા ખિપિત્વા દ્વારં પતિટ્ઠાપેતબ્બં, એવં તુમ્હાકઞ્ચ નગરસ્સ ચ વુડ્ઢિ ભવિસ્સતી’’તિ. ‘‘સાધુ આચરિય, એવરૂપં બ્રાહ્મણં મારેત્વા દ્વારં પતિટ્ઠાપેહી’’તિ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente tassa purohito piṅgalo nikkhantadāṭho ahosi. Tassa brāhmaṇī aññena brāhmaṇena saddhiṃ aticari, sopi tādisova. Purohito brāhmaṇiṃ punappunaṃ vārentopi vāretuṃ asakkonto cintesi ‘‘imaṃ mama veriṃ sahatthā māretuṃ na sakkā, upāyena naṃ māressāmī’’ti. So rājānaṃ upasaṅkamitvā āha ‘‘mahārāja, tava nagaraṃ sakalajambudīpe agganagaraṃ, tvaṃ aggarājā, evaṃ aggarañño nāma tava dakkhiṇadvāraṃ duyuttaṃ avamaṅgala’’nti. ‘‘Ācariya, idāni kiṃ kātabba’’nti? ‘‘Maṅgalaṃ katvā yojetabba’’nti. ‘‘Kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Purāṇadvāraṃ hāretvā maṅgalayuttāni dārūni gahetvā nagarapariggāhakānaṃ bhūtānaṃ baliṃ datvā maṅgalanakkhattena patiṭṭhāpetuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Tena hi evaṃ karothā’’ti. Tadā bodhisatto takkāriyo nāma māṇavo hutvā tassa santike sippaṃ uggaṇhāti. Purohito purāṇadvāraṃ hāretvā navaṃ niṭṭhāpetvā rājānaṃ āha – ‘‘niṭṭhitaṃ, deva, dvāraṃ, sve bhaddakaṃ nakkhattaṃ, taṃ anatikkamitvā baliṃ katvā dvāraṃ patiṭṭhāpetuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Ācariya, balikammatthāya kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Deva, mahesakkhaṃ dvāraṃ mahesakkhāhi devatāhi pariggahitaṃ, ekaṃ piṅgalaṃ nikkhantadāṭhaṃ ubhatovisuddhaṃ brāhmaṇaṃ māretvā tassa maṃsalohitena baliṃ katvā sarīraṃ heṭṭhā khipitvā dvāraṃ patiṭṭhāpetabbaṃ, evaṃ tumhākañca nagarassa ca vuḍḍhi bhavissatī’’ti. ‘‘Sādhu ācariya, evarūpaṃ brāhmaṇaṃ māretvā dvāraṃ patiṭṭhāpehī’’ti.
સો તુટ્ઠમાનસો ‘‘સ્વે પચ્ચામિત્તસ્સ પિટ્ઠિં પસ્સિસ્સામી’’તિ ઉસ્સાહજાતો અત્તનો ગેહં ગન્ત્વા મુખં રક્ખિતું અસક્કોન્તો તુરિતતુરિતો ભરિયં આહ – ‘‘પાપે ચણ્ડાલિ ઇતો પટ્ઠાય કેન સદ્ધિં અભિરમિસ્સસિ, સ્વે તે જારં મારેત્વા બલિકમ્મં કરિસ્સામી’’તિ. ‘‘નિરપરાધં કિંકારણા મારેસ્સસી’’તિ? રાજા ‘‘કળારપિઙ્ગલસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ મંસલોહિતેન બલિકમ્મં કત્વા નગરદ્વારં પતિટ્ઠાપેહી’’તિ આહ, ‘‘જારો ચ તે કળારપિઙ્ગલો, તં મારેત્વા બલિકમ્મં કરિસ્સામી’’તિ. સા જારસ્સ સન્તિકં સાસનં પાહેસિ ‘‘રાજા કિર કળારપિઙ્ગલં બ્રાહ્મણં મારેત્વા બલિં કાતુકામો, સચે જીવિતુકામો, અઞ્ઞેપિ તયા સદિસે બ્રાહ્મણે ગહેત્વા કાલસ્સેવ પલાયસ્સૂ’’તિ. સો તથા અકાસિ. તં નગરે પાકટં અહોસિ, સકલનગરતો સબ્બે કળારપિઙ્ગલા પલાયિંસુ.
So tuṭṭhamānaso ‘‘sve paccāmittassa piṭṭhiṃ passissāmī’’ti ussāhajāto attano gehaṃ gantvā mukhaṃ rakkhituṃ asakkonto turitaturito bhariyaṃ āha – ‘‘pāpe caṇḍāli ito paṭṭhāya kena saddhiṃ abhiramissasi, sve te jāraṃ māretvā balikammaṃ karissāmī’’ti. ‘‘Niraparādhaṃ kiṃkāraṇā māressasī’’ti? Rājā ‘‘kaḷārapiṅgalassa brāhmaṇassa maṃsalohitena balikammaṃ katvā nagaradvāraṃ patiṭṭhāpehī’’ti āha, ‘‘jāro ca te kaḷārapiṅgalo, taṃ māretvā balikammaṃ karissāmī’’ti. Sā jārassa santikaṃ sāsanaṃ pāhesi ‘‘rājā kira kaḷārapiṅgalaṃ brāhmaṇaṃ māretvā baliṃ kātukāmo, sace jīvitukāmo, aññepi tayā sadise brāhmaṇe gahetvā kālasseva palāyassū’’ti. So tathā akāsi. Taṃ nagare pākaṭaṃ ahosi, sakalanagarato sabbe kaḷārapiṅgalā palāyiṃsu.
પુરોહિતો પચ્ચામિત્તસ્સ પલાતભાવં અજાનિત્વા પાતોવ રાજાનં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘દેવ, અસુકટ્ઠાને કળારપિઙ્ગલો બ્રાહ્મણો અત્થિ, તં ગણ્હાપેથા’’તિ આહ. રાજા અમચ્ચે પેસેસિ. તે તં અપસ્સન્તા આગન્ત્વા ‘‘પલાતો કિરા’’તિ આરોચેસું. ‘‘અઞ્ઞત્થ ઉપધારેથા’’તિ સકલનગરં ઉપધારેન્તાપિ ન પસ્સિંસુ. તતો ‘‘અઞ્ઞં ઉપધારેથા’’તિ વુત્તે ‘‘દેવ, ઠપેત્વા પુરોહિતં અઞ્ઞો એવરૂપો નત્થી’’તિ વદિંસુ. પુરોહિતં ન સક્કા મારેતુન્તિ. ‘‘દેવ, કિં કથેથ, પુરોહિતસ્સ કારણા અજ્જ દ્વારે અપ્પતિટ્ઠાપિતે નગરં અગુત્તં ભવિસ્સતિ, આચરિયો કથેન્તો ‘‘અજ્જ નક્ખત્તં અતિક્કમિત્વા ઇતો સંવચ્છરચ્ચયેન નક્ખત્તં લભિસ્સતી’’તિ કથેસિ, સંવચ્છરં નગરે અદ્વારકે પચ્ચત્થિકાનં ઓકાસો ભવિસ્સતિ, ઇમં મારેત્વા અઞ્ઞેન બ્યત્તેન બ્રાહ્મણેન બલિકમ્મં કારેત્વા દ્વારં પતિટ્ઠાપેસ્સામા’’તિ. ‘‘અત્થિ પન અઞ્ઞો આચરિયસદિસો પણ્ડિતો બ્રાહ્મણો’’તિ? ‘‘અત્થિ દેવ, તસ્સ અન્તેવાસી તક્કારિયમાણવો નામ, તસ્સ પુરોહિતટ્ઠાનં દત્વા મઙ્ગલં કરોથા’’તિ.
Purohito paccāmittassa palātabhāvaṃ ajānitvā pātova rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘deva, asukaṭṭhāne kaḷārapiṅgalo brāhmaṇo atthi, taṃ gaṇhāpethā’’ti āha. Rājā amacce pesesi. Te taṃ apassantā āgantvā ‘‘palāto kirā’’ti ārocesuṃ. ‘‘Aññattha upadhārethā’’ti sakalanagaraṃ upadhārentāpi na passiṃsu. Tato ‘‘aññaṃ upadhārethā’’ti vutte ‘‘deva, ṭhapetvā purohitaṃ añño evarūpo natthī’’ti vadiṃsu. Purohitaṃ na sakkā māretunti. ‘‘Deva, kiṃ kathetha, purohitassa kāraṇā ajja dvāre appatiṭṭhāpite nagaraṃ aguttaṃ bhavissati, ācariyo kathento ‘‘ajja nakkhattaṃ atikkamitvā ito saṃvaccharaccayena nakkhattaṃ labhissatī’’ti kathesi, saṃvaccharaṃ nagare advārake paccatthikānaṃ okāso bhavissati, imaṃ māretvā aññena byattena brāhmaṇena balikammaṃ kāretvā dvāraṃ patiṭṭhāpessāmā’’ti. ‘‘Atthi pana añño ācariyasadiso paṇḍito brāhmaṇo’’ti? ‘‘Atthi deva, tassa antevāsī takkāriyamāṇavo nāma, tassa purohitaṭṭhānaṃ datvā maṅgalaṃ karothā’’ti.
રાજા તં પક્કોસાપેત્વા સમ્માનં કારેત્વા પુરોહિતટ્ઠાનં દત્વા તથા કાતું આણાપેસિ. સો મહન્તેન પરિવારેન નગરદ્વારં અગમાસિ. પુરોહિતં રાજાનુભાવેન બન્ધિત્વા આનયિંસુ. મહાસત્તો દ્વારટ્ઠપનટ્ઠાને આવાટં ખણાપેત્વા સાણિં પરિક્ખિપાપેત્વા આચરિયેન સદ્ધિં અન્તોસાણિયં અટ્ઠાસિ. આચરિયો આવાટં ઓલોકેત્વા અત્તનો પતિટ્ઠં અલભન્તો ‘‘અત્થો તાવ મે નિપ્ફાદિતો અહોસિ, બાલત્તા પન મુખં રક્ખિતું અસક્કોન્તો વેગેન પાપિત્થિયા કથેસિં, અત્તનાવ અત્તનો વધો આભતો’’તિ મહાસત્તં આલપન્તો પઠમં ગાથમાહ –
Rājā taṃ pakkosāpetvā sammānaṃ kāretvā purohitaṭṭhānaṃ datvā tathā kātuṃ āṇāpesi. So mahantena parivārena nagaradvāraṃ agamāsi. Purohitaṃ rājānubhāvena bandhitvā ānayiṃsu. Mahāsatto dvāraṭṭhapanaṭṭhāne āvāṭaṃ khaṇāpetvā sāṇiṃ parikkhipāpetvā ācariyena saddhiṃ antosāṇiyaṃ aṭṭhāsi. Ācariyo āvāṭaṃ oloketvā attano patiṭṭhaṃ alabhanto ‘‘attho tāva me nipphādito ahosi, bālattā pana mukhaṃ rakkhituṃ asakkonto vegena pāpitthiyā kathesiṃ, attanāva attano vadho ābhato’’ti mahāsattaṃ ālapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
૧૦૪.
104.
‘‘અહમેવ દુબ્ભાસિતં ભાસિ બાલો, ભેકોવરઞ્ઞે અહિમવ્હાયમાનો;
‘‘Ahameva dubbhāsitaṃ bhāsi bālo, bhekovaraññe ahimavhāyamāno;
તક્કારિયે સોબ્ભમિમં પતામિ, ન કિરેવ સાધુ અતિવેલભાણી’’તિ.
Takkāriye sobbhamimaṃ patāmi, na kireva sādhu ativelabhāṇī’’ti.
તત્થ દુબ્ભાસિતં ભાસીતિ દુબ્ભાસિતં ભાસિં. ભેકોવાતિ યથા અરઞ્ઞે મણ્ડૂકો વસ્સન્તો અત્તનો ખાદકં અહિં અવ્હાયમાનો દુબ્ભાસિતં ભાસતિ નામ, એવં અહમેવ દુબ્ભાસિતં ભાસિં. તક્કારિયેતિ તસ્સ નામં, તક્કારિયાતિ ઇત્થિલિઙ્ગં નામં, તેનેવ તં આલપન્તો એવમાહ.
Tattha dubbhāsitaṃ bhāsīti dubbhāsitaṃ bhāsiṃ. Bhekovāti yathā araññe maṇḍūko vassanto attano khādakaṃ ahiṃ avhāyamāno dubbhāsitaṃ bhāsati nāma, evaṃ ahameva dubbhāsitaṃ bhāsiṃ. Takkāriyeti tassa nāmaṃ, takkāriyāti itthiliṅgaṃ nāmaṃ, teneva taṃ ālapanto evamāha.
તં સુત્વા મહાસત્તો દુતિયં ગાથમાહ –
Taṃ sutvā mahāsatto dutiyaṃ gāthamāha –
૧૦૫.
105.
‘‘પપ્પોતિ મચ્ચો અતિવેલભાણી, બન્ધં વધં સોકપરિદ્દવઞ્ચ;
‘‘Pappoti macco ativelabhāṇī, bandhaṃ vadhaṃ sokapariddavañca;
અત્તાનમેવ ગરહાસિ એત્થ, આચેર યં તં નિખણન્તિ સોબ્ભે’’તિ.
Attānameva garahāsi ettha, ācera yaṃ taṃ nikhaṇanti sobbhe’’ti.
તત્થ અતિવેલભાણીતિ વેલાતિક્કન્તં પમાણાતિક્કન્તં કત્વા કથનં નામ ન સાધુ, અતિવેલભાણી પુરિસો ન સાધૂતિ અત્થો. સોકપરિદ્દવઞ્ચાતિ આચરિય, એવમેવ અતિવેલભાણી પુરિસો વધં બન્ધઞ્ચ સોકઞ્ચ મહન્તેન સદ્દેન પરિદેવઞ્ચ પપ્પોતિ. ગરહાસીતિ પરં અગરહિત્વા અત્તાનંયેવ ગરહેય્યાસિ. એત્થાતિ એતસ્મિં કારણે. આચેર યં તન્તિ આચરિય, યેન કારણેન તં નિખણન્તિ સોબ્ભે, તં તયાવ કતં, તસ્મા અત્તાનમેવ ગરહેય્યાસીતિ વદતિ.
Tattha ativelabhāṇīti velātikkantaṃ pamāṇātikkantaṃ katvā kathanaṃ nāma na sādhu, ativelabhāṇī puriso na sādhūti attho. Sokapariddavañcāti ācariya, evameva ativelabhāṇī puriso vadhaṃ bandhañca sokañca mahantena saddena paridevañca pappoti. Garahāsīti paraṃ agarahitvā attānaṃyeva garaheyyāsi. Etthāti etasmiṃ kāraṇe. Ācera yaṃ tanti ācariya, yena kāraṇena taṃ nikhaṇanti sobbhe, taṃ tayāva kataṃ, tasmā attānameva garaheyyāsīti vadati.
એવઞ્ચ પન વત્વા ‘‘આચરિય, વાચં અરક્ખિત્વા ન કેવલં ત્વમેવ દુક્ખપ્પત્તો, અઞ્ઞોપિ દુક્ખપ્પત્તોયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિત્વા દસ્સેસિ.
Evañca pana vatvā ‘‘ācariya, vācaṃ arakkhitvā na kevalaṃ tvameva dukkhappatto, aññopi dukkhappattoyevā’’ti vatvā atītaṃ āharitvā dassesi.
પુબ્બે કિર બારાણસિયં કાળી નામ ગણિકા અહોસિ, તસ્સા તુણ્ડિલો નામ ભાતા. કાળી એકદિવસં સહસ્સં ગણ્હાતિ. તુણ્ડિલો પન ઇત્થિધુત્તો સુરાધુત્તો અક્ખધુત્તો અહોસિ. સા તસ્સ ધનં દેતિ, સો લદ્ધં લદ્ધં વિનાસેતિ. સા તં વારેન્તીપિ વારેતું નાસક્ખિ. સો એકદિવસં જૂતપરાજિતો નિવત્થવત્થાનિ દત્વા કટસારકખણ્ડં નિવાસેત્વા તસ્સા ગેહં આગમિ . તાય ચ દાસિયો આણત્તા હોન્તિ ‘‘તુણ્ડિલસ્સ આગતકાલે કિઞ્ચિ અદત્વા ગીવાયં નં ગહેત્વા નીહરેય્યાથા’’તિ. તા તથા કરિંસુ. સો દ્વારમૂલે રોદન્તો અટ્ઠાસિ.
Pubbe kira bārāṇasiyaṃ kāḷī nāma gaṇikā ahosi, tassā tuṇḍilo nāma bhātā. Kāḷī ekadivasaṃ sahassaṃ gaṇhāti. Tuṇḍilo pana itthidhutto surādhutto akkhadhutto ahosi. Sā tassa dhanaṃ deti, so laddhaṃ laddhaṃ vināseti. Sā taṃ vārentīpi vāretuṃ nāsakkhi. So ekadivasaṃ jūtaparājito nivatthavatthāni datvā kaṭasārakakhaṇḍaṃ nivāsetvā tassā gehaṃ āgami . Tāya ca dāsiyo āṇattā honti ‘‘tuṇḍilassa āgatakāle kiñci adatvā gīvāyaṃ naṃ gahetvā nīhareyyāthā’’ti. Tā tathā kariṃsu. So dvāramūle rodanto aṭṭhāsi.
અથેકો સેટ્ઠિપુત્તો નિચ્ચકાલં કાળિયા સહસ્સં આહરાપેન્તો દિસ્વા ‘‘કસ્મા તુણ્ડિલ રોદસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘સામિ, જૂતપરાજિતો મમ ભગિનિયા સન્તિકં આગતોમ્હિ, તં મં દાસિયો ગીવાયં ગહેત્વા નીહરિંસૂ’’તિ. ‘‘તેન હિ તિટ્ઠ, ભગિનિયા તે કથેસ્સામી’’તિ સો ગન્ત્વા ‘‘ભાતા તે કટસારકખણ્ડં નિવાસેત્વા દ્વારમૂલે ઠિતો, વત્થાનિસ્સ કિમત્થં ન દેસી’’તિ આહ. ‘‘અહં તાવ ન દેમિ, સચે પન તે સિનેહો અત્થિ, ત્વં દેહી’’તિ. તસ્મિં પન ગણિકાય ઘરે ઇદંચારિત્તં – આભતસહસ્સતો પઞ્ચસતાનિ ગણિકાય હોન્તિ, પઞ્ચસતાનિ વત્થગન્ધમાલમૂલાનિ હોન્તિ. આગતપુરિસા તસ્મિં ઘરે લદ્ધવત્થાનિ નિવાસેત્વા રત્તિં વસિત્વા પુનદિવસે ગચ્છન્તા આભતવત્થાનેવ નિવાસેત્વા ગચ્છન્તિ. તસ્મા સો સેટ્ઠિપુત્તો તાય દિન્નવત્થાનિ નિવાસેત્વા અત્તનો સાટકે તુણ્ડિલસ્સ દાપેસિ. સો નિવાસેત્વા નદન્તો ગજ્જન્તો ગન્ત્વા સુરાગેહં પાવિસિ. કાળીપિ દાસિયો આણાપેસિ ‘‘સ્વે એતસ્સ ગમનકાલે વત્થાનિ અચ્છિન્દેય્યાથા’’તિ. તા તસ્સ નિક્ખમનકાલે ઇતો ચિતો ચ ઉપધાવિત્વા વિલુમ્પમાના સાટકે ગહેત્વા ‘‘ઇદાનિ યાહિ કુમારા’’તિ નગ્ગં કત્વા વિસ્સજ્જેસું. સો નગ્ગોવ નિક્ખમિ. જનો પરિહાસં કરોતિ. સો લજ્જિત્વા ‘‘મયાવેતં કતં, અહમેવ અત્તનો મુખં રક્ખિતું નાસક્ખિ’’ન્તિ પરિદેવિ. ઇદં તાવ દસ્સેતું તતિયં ગાથમાહ –
Atheko seṭṭhiputto niccakālaṃ kāḷiyā sahassaṃ āharāpento disvā ‘‘kasmā tuṇḍila rodasī’’ti pucchi. ‘‘Sāmi, jūtaparājito mama bhaginiyā santikaṃ āgatomhi, taṃ maṃ dāsiyo gīvāyaṃ gahetvā nīhariṃsū’’ti. ‘‘Tena hi tiṭṭha, bhaginiyā te kathessāmī’’ti so gantvā ‘‘bhātā te kaṭasārakakhaṇḍaṃ nivāsetvā dvāramūle ṭhito, vatthānissa kimatthaṃ na desī’’ti āha. ‘‘Ahaṃ tāva na demi, sace pana te sineho atthi, tvaṃ dehī’’ti. Tasmiṃ pana gaṇikāya ghare idaṃcārittaṃ – ābhatasahassato pañcasatāni gaṇikāya honti, pañcasatāni vatthagandhamālamūlāni honti. Āgatapurisā tasmiṃ ghare laddhavatthāni nivāsetvā rattiṃ vasitvā punadivase gacchantā ābhatavatthāneva nivāsetvā gacchanti. Tasmā so seṭṭhiputto tāya dinnavatthāni nivāsetvā attano sāṭake tuṇḍilassa dāpesi. So nivāsetvā nadanto gajjanto gantvā surāgehaṃ pāvisi. Kāḷīpi dāsiyo āṇāpesi ‘‘sve etassa gamanakāle vatthāni acchindeyyāthā’’ti. Tā tassa nikkhamanakāle ito cito ca upadhāvitvā vilumpamānā sāṭake gahetvā ‘‘idāni yāhi kumārā’’ti naggaṃ katvā vissajjesuṃ. So naggova nikkhami. Jano parihāsaṃ karoti. So lajjitvā ‘‘mayāvetaṃ kataṃ, ahameva attano mukhaṃ rakkhituṃ nāsakkhi’’nti paridevi. Idaṃ tāva dassetuṃ tatiyaṃ gāthamāha –
૧૦૬.
106.
‘‘કિમેવહં તુણ્ડિલમનુપુચ્છિં, કરેય્ય સં ભાતરં કાળિકાયં;
‘‘Kimevahaṃ tuṇḍilamanupucchiṃ, kareyya saṃ bhātaraṃ kāḷikāyaṃ;
નગ્ગોવહં વત્થયુગઞ્ચ જીનો, અયમ્પિ અત્થો બહુતાદિસોવા’’તિ.
Naggovahaṃ vatthayugañca jīno, ayampi attho bahutādisovā’’ti.
તત્થ બહુતાદિસોવાતિ સેટ્ઠિપુત્તો હિ અત્તના કતેન દુક્ખં પત્તો, ત્વમ્પિ તસ્મા અયમ્પિ તુય્હં દુક્ખપ્પત્તિ અત્થો. બહૂહિ કારણેહિ તાદિસોવ.
Tattha bahutādisovāti seṭṭhiputto hi attanā katena dukkhaṃ patto, tvampi tasmā ayampi tuyhaṃ dukkhappatti attho. Bahūhi kāraṇehi tādisova.
અપરોપિ બારાણસિયં અજપાલાનં પમાદેન ગોચરભૂમિયં દ્વીસુ મેણ્ડેસુ યુજ્ઝન્તેસુ એકો કુલિઙ્ગસકુણો ‘‘ઇમે દાનિ ભિન્નેહિ સીસેહિ મરિસ્સન્તિ, વારેસ્સામિ તેતિ માતુલા મા યુજ્ઝથા’’તિ વારેત્વા તેસં કથં અગ્ગહેત્વા યુજ્ઝન્તાનઞ્ઞેવ પિટ્ઠિયમ્પિ સીસેપિ નિસીદિત્વા યાચિત્વા વારેતું અસક્કોન્તો ‘‘તેન હિ મં મારેત્વા યુજ્ઝથા’’તિ ઉભિન્નમ્પિ સીસન્તરં પાવિસિ. તે અઞ્ઞમઞ્ઞં યુજ્ઝિંસુયેવ. સો સણ્હકરણિયં પિસિતો વિય અત્તના કતેનેવ વિનાસં પત્તો. ઇદમ્પિ અપરં કારણં દસ્સેતું ચતુત્થં ગાથમાહ –
Aparopi bārāṇasiyaṃ ajapālānaṃ pamādena gocarabhūmiyaṃ dvīsu meṇḍesu yujjhantesu eko kuliṅgasakuṇo ‘‘ime dāni bhinnehi sīsehi marissanti, vāressāmi teti mātulā mā yujjhathā’’ti vāretvā tesaṃ kathaṃ aggahetvā yujjhantānaññeva piṭṭhiyampi sīsepi nisīditvā yācitvā vāretuṃ asakkonto ‘‘tena hi maṃ māretvā yujjhathā’’ti ubhinnampi sīsantaraṃ pāvisi. Te aññamaññaṃ yujjhiṃsuyeva. So saṇhakaraṇiyaṃ pisito viya attanā kateneva vināsaṃ patto. Idampi aparaṃ kāraṇaṃ dassetuṃ catutthaṃ gāthamāha –
૧૦૭.
107.
‘‘યો યુજ્ઝમાનાનમયુજ્ઝમાનો, મેણ્ડન્તરં અચ્ચુપતી કુલિઙ્ગો;
‘‘Yo yujjhamānānamayujjhamāno, meṇḍantaraṃ accupatī kuliṅgo;
સો પિંસિતો મેણ્ડસિરેહિ તત્થ, અયમ્પિ અત્થો બહુતાદિસોવા’’તિ.
So piṃsito meṇḍasirehi tattha, ayampi attho bahutādisovā’’ti.
તત્થ મેણ્ડન્તરન્તિ મેણ્ડાનં અન્તરં. અચ્ચુપતીતિ અતિગન્ત્વા ઉપ્પતિ, આકાસે સીસાનં વેમજ્ઝે અટ્ઠાસીતિ અત્થો. પિંસિતોતિ પીળિતો.
Tattha meṇḍantaranti meṇḍānaṃ antaraṃ. Accupatīti atigantvā uppati, ākāse sīsānaṃ vemajjhe aṭṭhāsīti attho. Piṃsitoti pīḷito.
અપરેપિ બારાણસિવાસિનો ગોપાલકા ફલિતં તાલરુક્ખં દિસ્વા એકં તાલફલત્થાય રુક્ખં આરોપેસું. તસ્મિં ફલાનિ પાતેન્તે એકો કણ્હસપ્પો વમ્મિકા નિક્ખમિત્વા તાલરુક્ખં આરુહિ. હેટ્ઠા પતિટ્ઠિતા દણ્ડેહિ પહરન્તા નિવારેતું નાસક્ખિંસુ. તે ‘‘સપ્પો તાલં અભિરુહતી’’તિ ઇતરસ્સ આચિક્ખિંસુ. સો ભીતો મહાવિરવં વિરવિ. હેટ્ઠા ઠિતા એકં થિરસાટકં ચતૂસુ કણ્ણેસુ ગહેત્વા ‘‘ઇમસ્મિં સાટકે પતા’’તિ આહંસુ. સો પતન્તો ચતુન્નમ્પિ અન્તરે સાટકમજ્ઝે પતિ. તસ્સ પન પાતનવેગેન તે સન્ધારેતું અસક્કોન્તા અઞ્ઞમઞ્ઞં સીસેહિ પહરિત્વા ભિન્નેહિ સીસેહિ જીવિતક્ખયં પત્તા. ઇદમ્પિ કારણં દસ્સેન્તો પઞ્ચમં ગાથમાહ –
Aparepi bārāṇasivāsino gopālakā phalitaṃ tālarukkhaṃ disvā ekaṃ tālaphalatthāya rukkhaṃ āropesuṃ. Tasmiṃ phalāni pātente eko kaṇhasappo vammikā nikkhamitvā tālarukkhaṃ āruhi. Heṭṭhā patiṭṭhitā daṇḍehi paharantā nivāretuṃ nāsakkhiṃsu. Te ‘‘sappo tālaṃ abhiruhatī’’ti itarassa ācikkhiṃsu. So bhīto mahāviravaṃ viravi. Heṭṭhā ṭhitā ekaṃ thirasāṭakaṃ catūsu kaṇṇesu gahetvā ‘‘imasmiṃ sāṭake patā’’ti āhaṃsu. So patanto catunnampi antare sāṭakamajjhe pati. Tassa pana pātanavegena te sandhāretuṃ asakkontā aññamaññaṃ sīsehi paharitvā bhinnehi sīsehi jīvitakkhayaṃ pattā. Idampi kāraṇaṃ dassento pañcamaṃ gāthamāha –
૧૦૮.
108.
‘‘ચતુરો જના પોત્થકમગ્ગહેસું, એકઞ્ચ પોસં અનુરક્ખમાના;
‘‘Caturo janā potthakamaggahesuṃ, ekañca posaṃ anurakkhamānā;
સબ્બેવ તે ભિન્નસિરા સયિંસુ, અયમ્પિ અત્થો બહુતાદિસોવા’’તિ.
Sabbeva te bhinnasirā sayiṃsu, ayampi attho bahutādisovā’’ti.
તત્થ પોત્થકન્તિ સાણસાટકં. સબ્બેવ તેતિ તેપિ ચત્તારો જના અત્તના કતેનેવ ભિન્નસીસા સયિંસુ.
Tattha potthakanti sāṇasāṭakaṃ. Sabbeva teti tepi cattāro janā attanā kateneva bhinnasīsā sayiṃsu.
અપરેપિ બારાણસિવાસિનો એળકચોરા રત્તિં એકં અજં થેનેત્વા ‘‘દિવા અરઞ્ઞે ખાદિસ્સામા’’તિ તસ્સા અવસ્સનત્થાય મુખં બન્ધિત્વા વેળુગુમ્બે ઠપેસું. પુનદિવસે તં ખાદિતું ગચ્છન્તા આવુધં પમુસ્સિત્વા અગમંસુ. તે ‘‘અજં મારેત્વા મંસં પચિત્વા ખાદિસ્સામ, આહરથાવુધ’’ન્તિ એકસ્સપિ હત્થે આવુધં અદિસ્વા ‘‘વિના આવુધેન એતં મારેત્વાપિ મંસં ગહેતું ન સક્કા, વિસ્સજ્જેથ નં, પુઞ્ઞમસ્સ અત્થી’’તિ વિસ્સજ્જેસું. તદા એકો નળકારો વેળું ગહેત્વા ‘‘પુનપિ આગન્ત્વા ગહેસ્સામી’’તિ નળકારસત્થં વેળુગુમ્બન્તરે ઠપેત્વા પક્કામિ. અજા ‘‘મુત્તામ્હી’’તિ તુસ્સિત્વા વેળુમૂલે કીળમાના પચ્છિમપાદેહિ પહરિત્વા તં સત્થં પાતેસિ. ચોરા સત્થસદ્દં સુત્વા ઉપધારેન્તા તં દિસ્વા તુટ્ઠમાનસા અજં મારેત્વા મંસં ખાદિંસુ. ઇતિ ‘‘સાપિ અજા અત્તના કતેનેવ મતા’’તિ દસ્સેતું છટ્ઠં ગાથમાહ –
Aparepi bārāṇasivāsino eḷakacorā rattiṃ ekaṃ ajaṃ thenetvā ‘‘divā araññe khādissāmā’’ti tassā avassanatthāya mukhaṃ bandhitvā veḷugumbe ṭhapesuṃ. Punadivase taṃ khādituṃ gacchantā āvudhaṃ pamussitvā agamaṃsu. Te ‘‘ajaṃ māretvā maṃsaṃ pacitvā khādissāma, āharathāvudha’’nti ekassapi hatthe āvudhaṃ adisvā ‘‘vinā āvudhena etaṃ māretvāpi maṃsaṃ gahetuṃ na sakkā, vissajjetha naṃ, puññamassa atthī’’ti vissajjesuṃ. Tadā eko naḷakāro veḷuṃ gahetvā ‘‘punapi āgantvā gahessāmī’’ti naḷakārasatthaṃ veḷugumbantare ṭhapetvā pakkāmi. Ajā ‘‘muttāmhī’’ti tussitvā veḷumūle kīḷamānā pacchimapādehi paharitvā taṃ satthaṃ pātesi. Corā satthasaddaṃ sutvā upadhārentā taṃ disvā tuṭṭhamānasā ajaṃ māretvā maṃsaṃ khādiṃsu. Iti ‘‘sāpi ajā attanā kateneva matā’’ti dassetuṃ chaṭṭhaṃ gāthamāha –
૧૦૯.
109.
‘‘અજા યથા વેળુગુમ્બસ્મિં બદ્ધા, અવક્ખિપન્તી અસિમજ્ઝગચ્છિ;
‘‘Ajā yathā veḷugumbasmiṃ baddhā, avakkhipantī asimajjhagacchi;
તેનેવ તસ્સા ગલકાવકન્તં, અયમ્પિ અત્થો બહુતાદિસોવા’’તિ.
Teneva tassā galakāvakantaṃ, ayampi attho bahutādisovā’’ti.
તત્થ અવક્ખિપન્તીતિ કીળમાના પચ્છિમપાદે ખિપન્તી.
Tattha avakkhipantīti kīḷamānā pacchimapāde khipantī.
એવઞ્ચ પન વત્વા ‘‘અત્તનો વચનં રક્ખિત્વા મિતભાણિનો નામ મરણદુક્ખા મુચ્ચન્તી’’તિ દસ્સેત્વા કિન્નરવત્થું આહરિ.
Evañca pana vatvā ‘‘attano vacanaṃ rakkhitvā mitabhāṇino nāma maraṇadukkhā muccantī’’ti dassetvā kinnaravatthuṃ āhari.
બારાણસિવાસી કિરેકો લુદ્દકો હિમવન્તં ગન્ત્વા એકેનુપાયેન જયમ્પતિકે દ્વે કિન્નરે ગહેત્વા આનેત્વા રઞ્ઞો અદાસિ. રાજા અદિટ્ઠપુબ્બે કિન્નરે દિસ્વા તુસ્સિત્વા ‘‘લુદ્દ, ઇમેસં કો ગુણો’’તિ પુચ્છિ. ‘‘દેવ, એતે મધુરેન સદ્દેન ગાયન્તિ, મનુઞ્ઞં નચ્ચન્તિ, મનુસ્સા એવં ગાયિતુઞ્ચ નચ્ચિતુઞ્ચ ન જાનન્તી’’તિ. રાજા લુદ્દસ્સ બહું ધનં દત્વા કિન્નરે ‘‘ગાયથ નચ્ચથા’’તિ આહ. કિન્નરા ‘‘સચે મયં ગાયન્તા બ્યઞ્જનં પરિપુણ્ણં કાતું ન સક્ખિસ્સામ, દુગ્ગીતં હોતિ, અમ્હે ગરહિસ્સન્તિ વધિસ્સન્તિ, બહું કથેન્તાનઞ્ચ પન મુસાવાદોપિ હોતી’’તિ મુસાવાદભયેન રઞ્ઞા પુનપ્પુનં વુત્તાપિ ન ગાયિંસુ ન નચ્ચિંસુ. રાજા કુજ્ઝિત્વા ‘‘ઇમે મારેત્વા મંસં પચિત્વા આહરથા’’તિ આણાપેન્તો સત્તમં ગાથમાહ –
Bārāṇasivāsī kireko luddako himavantaṃ gantvā ekenupāyena jayampatike dve kinnare gahetvā ānetvā rañño adāsi. Rājā adiṭṭhapubbe kinnare disvā tussitvā ‘‘ludda, imesaṃ ko guṇo’’ti pucchi. ‘‘Deva, ete madhurena saddena gāyanti, manuññaṃ naccanti, manussā evaṃ gāyituñca naccituñca na jānantī’’ti. Rājā luddassa bahuṃ dhanaṃ datvā kinnare ‘‘gāyatha naccathā’’ti āha. Kinnarā ‘‘sace mayaṃ gāyantā byañjanaṃ paripuṇṇaṃ kātuṃ na sakkhissāma, duggītaṃ hoti, amhe garahissanti vadhissanti, bahuṃ kathentānañca pana musāvādopi hotī’’ti musāvādabhayena raññā punappunaṃ vuttāpi na gāyiṃsu na nacciṃsu. Rājā kujjhitvā ‘‘ime māretvā maṃsaṃ pacitvā āharathā’’ti āṇāpento sattamaṃ gāthamāha –
૧૧૦.
110.
‘‘ઇમે ન દેવા ન ગન્ધબ્બપુત્તા, મિગા ઇમે અત્થવસં ગતા મે;
‘‘Ime na devā na gandhabbaputtā, migā ime atthavasaṃ gatā me;
એકઞ્ચ નં સાયમાસે પચન્તુ, એકં પુનપ્પાતરાસે પચન્તૂ’’તિ.
Ekañca naṃ sāyamāse pacantu, ekaṃ punappātarāse pacantū’’ti.
તત્થ મિગા ઇમેતિ ઇમે સચે દેવા ગન્ધબ્બા વા ભવેય્યું, નચ્ચેય્યુઞ્ચેવ ગાયેય્યુઞ્ચ, ઇમે પન મિગા તિરચ્છાનગતા. અત્થવસં ગતા મેતિ અત્થં પચ્ચાસીસન્તેન લુદ્દેન આનીતત્તા અત્થવસેન મમ હત્થં ગતા. એતેસુ એકં સાયમાસે, એકં પાતરાસે પચન્તૂતિ.
Tattha migā imeti ime sace devā gandhabbā vā bhaveyyuṃ, nacceyyuñceva gāyeyyuñca, ime pana migā tiracchānagatā. Atthavasaṃ gatā meti atthaṃ paccāsīsantena luddena ānītattā atthavasena mama hatthaṃ gatā. Etesu ekaṃ sāyamāse, ekaṃ pātarāse pacantūti.
કિન્નરી ચિન્તેસિ ‘‘રાજા કુદ્ધો નિસ્સંસયં મારેસ્સતિ, ઇદાનિ કથેતું કાલો’’તિ અટ્ઠમં ગાથમાહ –
Kinnarī cintesi ‘‘rājā kuddho nissaṃsayaṃ māressati, idāni kathetuṃ kālo’’ti aṭṭhamaṃ gāthamāha –
૧૧૧.
111.
‘‘સતં સહસ્સાનિ દુભાસિતાનિ, કલમ્પિ નાગ્ઘન્તિ સુભાસિતસ્સ;
‘‘Sataṃ sahassāni dubhāsitāni, kalampi nāgghanti subhāsitassa;
દુબ્ભાસિતં સઙ્કમાનો કિલેસો, તસ્મા તુણ્હી કિમ્પુરિસા ન બાલ્યા’’તિ.
Dubbhāsitaṃ saṅkamāno kileso, tasmā tuṇhī kimpurisā na bālyā’’ti.
તત્થ સઙ્કમાનો કિલેસોતિ કદાચિ અહં ભાસમાનો દુબ્ભાસિતં ભાસેય્યં, એવં દુબ્ભાસિતં સઙ્કમાનો કિલિસ્સતિ કિલમતિ. તસ્માતિ તેન કારણેન તુમ્હાકં ન ગાયિં, ન બાલભાવેનાતિ.
Tattha saṅkamāno kilesoti kadāci ahaṃ bhāsamāno dubbhāsitaṃ bhāseyyaṃ, evaṃ dubbhāsitaṃ saṅkamāno kilissati kilamati. Tasmāti tena kāraṇena tumhākaṃ na gāyiṃ, na bālabhāvenāti.
રાજા કિન્નરિયા તુસ્સિત્વા અનન્તરં ગાથમાહ –
Rājā kinnariyā tussitvā anantaraṃ gāthamāha –
૧૧૨.
112.
‘‘યા મેસા બ્યાહાસિ પમુઞ્ચથેતં, ગિરિઞ્ચ નં હિમવન્તં નયન્તુ;
‘‘Yā mesā byāhāsi pamuñcathetaṃ, giriñca naṃ himavantaṃ nayantu;
ઇમઞ્ચ ખો દેન્તુ મહાનસાય, પાતોવ નં પાતરાસે પચન્તૂ’’તિ.
Imañca kho dentu mahānasāya, pātova naṃ pātarāse pacantū’’ti.
તત્થ યા મેસાતિ યા મે એસા. દેન્તૂતિ મહાનસત્થાય દેન્તુ.
Tattha yā mesāti yā me esā. Dentūti mahānasatthāya dentu.
કિન્નરો રઞ્ઞો વચનં સુત્વા ‘‘અયં મં અકથેન્તં અવસ્સં મારેસ્સતિ, ઇદાનિ કથેતું વટ્ટતી’’તિ ઇતરં ગાથમાહ –
Kinnaro rañño vacanaṃ sutvā ‘‘ayaṃ maṃ akathentaṃ avassaṃ māressati, idāni kathetuṃ vaṭṭatī’’ti itaraṃ gāthamāha –
૧૧૩.
113.
‘‘પજ્જુન્નનાથા પસવો, પસુનાથા અયં પજા;
‘‘Pajjunnanāthā pasavo, pasunāthā ayaṃ pajā;
ત્વં નાથોસિ મહારાજ, નાથોહં ભરિયાય મે;
Tvaṃ nāthosi mahārāja, nāthohaṃ bhariyāya me;
દ્વિન્નમઞ્ઞતરં ઞત્વા, મુત્તો ગચ્છેય્ય પબ્બત’’ન્તિ.
Dvinnamaññataraṃ ñatvā, mutto gaccheyya pabbata’’nti.
તત્થ પજ્જુન્નનાથા પસવોતિ તિણભક્ખા પસવો મેઘનાથા નામ. પસુનાથા અયં પજાતિ અયં પન મનુસ્સપજા પઞ્ચગોરસેન ઉપજીવન્તી પસુનાથા પસુપતિટ્ઠા. ત્વં નાથોસીતિ ત્વં મમ પતિટ્ઠા અસિ. નાથોહન્તિ મમ ભરિયાય અહં નાથો, અહમસ્સા પતિટ્ઠા. દ્વિન્નમઞ્ઞતરં ઞત્વા, મુત્તો ગચ્છેય્ય પબ્બતન્તિ અમ્હાકં દ્વિન્નં અન્તરે એકો એકં મતં ઞત્વા સયં મરણતો મુત્તો હિમવન્તં ગચ્છેય્ય, જીવમાના પન મયં અઞ્ઞમઞ્ઞં ન જહામ, તસ્મા સચેપિ ઇમં હિમવન્તં પેસેતુકામો, મં પઠમં મારેત્વા પચ્છા પેસેહીતિ.
Tattha pajjunnanāthā pasavoti tiṇabhakkhā pasavo meghanāthā nāma. Pasunāthā ayaṃ pajāti ayaṃ pana manussapajā pañcagorasena upajīvantī pasunāthā pasupatiṭṭhā. Tvaṃ nāthosīti tvaṃ mama patiṭṭhā asi. Nāthohanti mama bhariyāya ahaṃ nātho, ahamassā patiṭṭhā. Dvinnamaññataraṃ ñatvā, mutto gaccheyya pabbatanti amhākaṃ dvinnaṃ antare eko ekaṃ mataṃ ñatvā sayaṃ maraṇato mutto himavantaṃ gaccheyya, jīvamānā pana mayaṃ aññamaññaṃ na jahāma, tasmā sacepi imaṃ himavantaṃ pesetukāmo, maṃ paṭhamaṃ māretvā pacchā pesehīti.
એવઞ્ચ પન વત્વા ‘‘મહારાજ, ન મયં તવ વચનં અકાતુકામતાય તુણ્હી અહુમ્હ, મયં કથાય પન દોસં દિસ્વા ન કથયિમ્હા’’તિ દીપેન્તો ઇમં ગાથાદ્વયમાહ –
Evañca pana vatvā ‘‘mahārāja, na mayaṃ tava vacanaṃ akātukāmatāya tuṇhī ahumha, mayaṃ kathāya pana dosaṃ disvā na kathayimhā’’ti dīpento imaṃ gāthādvayamāha –
૧૧૪.
114.
‘‘ન વે નિન્દા સુપરિવજ્જયેથ, નાના જના સેવિતબ્બા જનિન્દ;
‘‘Na ve nindā suparivajjayetha, nānā janā sevitabbā janinda;
યેનેવ એકો લભતે પસંસં, તેનેવ અઞ્ઞો લભતે નિન્દિતારં.
Yeneva eko labhate pasaṃsaṃ, teneva añño labhate ninditāraṃ.
૧૧૫.
115.
‘‘સબ્બો લોકો પરિચિત્તો અતિચિત્તો, સબ્બો લોકો ચિત્તવા સમ્હિ ચિત્તે;
‘‘Sabbo loko paricitto aticitto, sabbo loko cittavā samhi citte;
પચ્ચેકચિત્તા પુથુ સબ્બસત્તા, કસ્સીધ ચિત્તસ્સ વસેન વત્તે’’તિ.
Paccekacittā puthu sabbasattā, kassīdha cittassa vasena vatte’’ti.
તત્થ સુપરિવજ્જયેથાતિ મહારાજ, નિન્દા નામ સુખેન પરિવજ્જેતું ન સક્કા. નાના જનાતિ નાનાછન્દા જના. યેનેવાતિ યેન સીલાદિગુણેન એકો પસંસં લભતિ, તેનેવ અઞ્ઞો નિન્દિતારં લભતિ. અમ્હાકઞ્હિ કિન્નરાનં અન્તરે કથનેન પસંસં લભતિ, મનુસ્સાનં અન્તરે નિન્દં, ઇતિ નિન્દા નામ દુપ્પરિવજ્જિયા, સ્વાહં કથં તવ સન્તિકા પસંસં લભિસ્સામીતિ.
Tattha suparivajjayethāti mahārāja, nindā nāma sukhena parivajjetuṃ na sakkā. Nānā janāti nānāchandā janā. Yenevāti yena sīlādiguṇena eko pasaṃsaṃ labhati, teneva añño ninditāraṃ labhati. Amhākañhi kinnarānaṃ antare kathanena pasaṃsaṃ labhati, manussānaṃ antare nindaṃ, iti nindā nāma dupparivajjiyā, svāhaṃ kathaṃ tava santikā pasaṃsaṃ labhissāmīti.
સબ્બો લોકો પરિચિત્તોતિ મહારાજ, અસપ્પુરિસો નામ પાણાતિપાતાદિચિત્તેન, સપ્પુરિસો પાણાતિપાતા વેરમણિ આદિચિત્તેન અતિચિત્તોતિ, એવં સબ્બો લોકો પરિચિત્તો અતિચિત્તોતિ અત્થો. ચિત્તવા સમ્હિ ચિત્તેતિ સબ્બો પન લોકો અત્તનો હીનેન વા પણીતેન વા ચિત્તેન ચિત્તવા નામ. પચ્ચેકચિત્તાતિ પાટિયેક્કચિત્તા પુથુપ્પભેદા સબ્બે સત્તા. તેસુ કસ્સેકસ્સ તવ વા અઞ્ઞસ્સ વા ચિત્તેન કિન્નરી વા માદિસો વા અઞ્ઞો વા વત્તેય્ય, તસ્મા ‘‘અયં મમ ચિત્તવસેન ન વત્તતી’’તિ, મા મય્હં કુજ્ઝિ. સબ્બસત્તા હિ અત્તનો ચિત્તવસેન ગચ્છન્તિ, દેવાતિ. કિમ્પુરિસો રઞ્ઞો ધમ્મં દેસેસિ.
Sabbo loko paricittoti mahārāja, asappuriso nāma pāṇātipātādicittena, sappuriso pāṇātipātā veramaṇi ādicittena aticittoti, evaṃ sabbo loko paricitto aticittoti attho. Cittavā samhi citteti sabbo pana loko attano hīnena vā paṇītena vā cittena cittavā nāma. Paccekacittāti pāṭiyekkacittā puthuppabhedā sabbe sattā. Tesu kassekassa tava vā aññassa vā cittena kinnarī vā mādiso vā añño vā vatteyya, tasmā ‘‘ayaṃ mama cittavasena na vattatī’’ti, mā mayhaṃ kujjhi. Sabbasattā hi attano cittavasena gacchanti, devāti. Kimpuriso rañño dhammaṃ desesi.
રાજા ‘‘સભાવમેવ કથેતિ પણ્ડિતો કિન્નરો’’તિ સોમનસ્સપ્પત્તો હુત્વા ઓસાનગાથમાહ –
Rājā ‘‘sabhāvameva katheti paṇḍito kinnaro’’ti somanassappatto hutvā osānagāthamāha –
૧૧૬.
116.
‘‘તુણ્હી અહૂ કિમ્પુરિસો સભરિયો, યો દાનિ બ્યાહાસિ ભયસ્સ ભીતો;
‘‘Tuṇhī ahū kimpuriso sabhariyo, yo dāni byāhāsi bhayassa bhīto;
સો દાનિ મુત્તો સુખિતો અરોગો, વાચાકિરેવત્થવતી નરાન’’ન્તિ.
So dāni mutto sukhito arogo, vācākirevatthavatī narāna’’nti.
તત્થ વાચાકિરેવત્થવતી નરાનન્તિ વાચાગિરા એવ ઇમેસં સત્તાનં અત્થવતી હિતાવહા હોતીતિ અત્થો.
Tattha vācākirevatthavatī narānanti vācāgirā eva imesaṃ sattānaṃ atthavatī hitāvahā hotīti attho.
રાજા કિન્નરે સુવણ્ણપઞ્જરે નિસીદાપેત્વા તમેવ લુદ્દં પક્કોસાપેત્વા ‘‘ગચ્છ ભણે, ગહિતટ્ઠાનેયેવ વિસ્સજ્જેહી’’તિ વિસ્સજ્જાપેસિ. મહાસત્તોપિ ‘‘આચરિય, એવં કિન્નરા વાચં રક્ખિત્વા પત્તકાલે કથિતેન સુભાસિતેનેવ મુત્તા, ત્વં પન દુક્કથિતેન મહાદુક્ખં પત્તો’’તિ ઇદં ઉદાહરણં દસ્સેત્વા ‘‘આચરિય, મા ભાયિ, જીવિતં તે અહં દસ્સામી’’તિ અસ્સાસેસિ, ‘‘અપિચ ખો પન તુમ્હે મં રક્ખેય્યાથા’’તિવુત્તે ‘‘ન તાવ નક્ખત્તયોગો લબ્ભતી’’તિ દિવસં વીતિનામેત્વા મજ્ઝિમયામસમનન્તરે મતં એળકં આહરાપેત્વા ‘‘બ્રાહ્મણ, યત્થ કત્થચિ ગન્ત્વા જીવાહી’’તિ કઞ્ચિ અજાનાપેત્વા ઉય્યોજેત્વા એળકમંસેન બલિં કત્વા દ્વારં પતિટ્ઠાપેસિ.
Rājā kinnare suvaṇṇapañjare nisīdāpetvā tameva luddaṃ pakkosāpetvā ‘‘gaccha bhaṇe, gahitaṭṭhāneyeva vissajjehī’’ti vissajjāpesi. Mahāsattopi ‘‘ācariya, evaṃ kinnarā vācaṃ rakkhitvā pattakāle kathitena subhāsiteneva muttā, tvaṃ pana dukkathitena mahādukkhaṃ patto’’ti idaṃ udāharaṇaṃ dassetvā ‘‘ācariya, mā bhāyi, jīvitaṃ te ahaṃ dassāmī’’ti assāsesi, ‘‘apica kho pana tumhe maṃ rakkheyyāthā’’tivutte ‘‘na tāva nakkhattayogo labbhatī’’ti divasaṃ vītināmetvā majjhimayāmasamanantare mataṃ eḷakaṃ āharāpetvā ‘‘brāhmaṇa, yattha katthaci gantvā jīvāhī’’ti kañci ajānāpetvā uyyojetvā eḷakamaṃsena baliṃ katvā dvāraṃ patiṭṭhāpesi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપિ કોકાલિકો વાચાય હતોયેવા’’તિ વત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા કળારપિઙ્ગલો કોકાલિકો અહોસિ, તક્કારિયપણ્ડિતો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi kokāliko vācāya hatoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kaḷārapiṅgalo kokāliko ahosi, takkāriyapaṇḍito pana ahameva ahosi’’nti.
તક્કારિયજાતકવણ્ણના અટ્ઠમા.
Takkāriyajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૪૮૧. તક્કારિયજાતકં • 481. Takkāriyajātakaṃ