Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    ૨. વણ્ણુપથજાતકવણ્ણના

    2. Vaṇṇupathajātakavaṇṇanā

    અકિલાસુનોતિ ઇમં ધમ્મદેસનં ભગવા સાવત્થિયં વિહરન્તો કથેસિ. કં પન આરબ્ભાતિ? એકં ઓસ્સટ્ઠવીરિયં ભિક્ખું. તથાગતે કિર સાવત્થિયં વિહરન્તે એકો સાવત્થિવાસી કુલપુત્તો જેતવનં ગન્ત્વા સત્થુ સન્તિકે ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નચિત્તો કામેસુ આદીનવં દિસ્વા પબ્બજિત્વા ઉપસમ્પદાય પઞ્ચવસ્સિકો હુત્વા દ્વે માતિકા ઉગ્ગણ્હિત્વા વિપસ્સનાચારં સિક્ખિત્વા સત્થુ સન્તિકે અત્તનો ચિત્તરુચિયં કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા એકં અરઞ્ઞં પવિસિત્વા વસ્સં ઉપગન્ત્વા તેમાસં વાયમન્તોપિ ઓભાસમત્તં વા નિમિત્તમત્તં વા ઉપ્પાદેતું નાસક્ખિ.

    Akilāsunoti imaṃ dhammadesanaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharanto kathesi. Kaṃ pana ārabbhāti? Ekaṃ ossaṭṭhavīriyaṃ bhikkhuṃ. Tathāgate kira sāvatthiyaṃ viharante eko sāvatthivāsī kulaputto jetavanaṃ gantvā satthu santike dhammadesanaṃ sutvā pasannacitto kāmesu ādīnavaṃ disvā pabbajitvā upasampadāya pañcavassiko hutvā dve mātikā uggaṇhitvā vipassanācāraṃ sikkhitvā satthu santike attano cittaruciyaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā ekaṃ araññaṃ pavisitvā vassaṃ upagantvā temāsaṃ vāyamantopi obhāsamattaṃ vā nimittamattaṃ vā uppādetuṃ nāsakkhi.

    અથસ્સ એતદહોસિ ‘‘સત્થારા ચત્તારો પુગ્ગલા કથિતા, તેસુ મયા પદપરમેન ભવિતબ્બં, નત્થિ મઞ્ઞે મય્હં ઇમસ્મિં અત્તભાવે મગ્ગો વા ફલં વા, કિં કરિસ્સામિ અરઞ્ઞવાસેન, સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા રૂપસોભગ્ગપ્પત્તં બુદ્ધસરીરં ઓલોકેન્તો મધુરં ધમ્મદેસનં સુણન્તો વિહરિસ્સામી’’તિ પુન જેતવનમેવ પચ્ચાગમાસિ. અથ નં સન્દિટ્ઠસમ્ભત્તા આહંસુ – ‘‘આવુસો, ત્વં સત્થુ સન્તિકે કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા ‘સમણધમ્મં કરિસ્સામી’તિ ગતો, ઇદાનિ પન આગન્ત્વા સઙ્ગણિકાય અભિરમમાનો ચરસિ, કિં નુ ખો તે પબ્બજિતકિચ્ચં મત્થકં પત્તં, અપ્પટિસન્ધિકો જાતોસી’’તિ? આવુસો, અહં મગ્ગં વા ફલં વા અલભિત્વા ‘‘અભબ્બપુગ્ગલેન મયા ભવિતબ્બ’’ન્તિ વીરિયં ઓસ્સજિત્વા આગતોમ્હીતિ. ‘‘અકારણં તે, આવુસો, કતં દળ્હવીરિયસ્સ સત્થુ સાસને પબ્બજિત્વા વીરિયં ઓસ્સજન્તેન, અયુત્તં તે કતં, એહિ તથાગતસ્સ દસ્સેમા’’તિ તં આદાય સત્થુ સન્તિકં અગમંસુ.

    Athassa etadahosi ‘‘satthārā cattāro puggalā kathitā, tesu mayā padaparamena bhavitabbaṃ, natthi maññe mayhaṃ imasmiṃ attabhāve maggo vā phalaṃ vā, kiṃ karissāmi araññavāsena, satthu santikaṃ gantvā rūpasobhaggappattaṃ buddhasarīraṃ olokento madhuraṃ dhammadesanaṃ suṇanto viharissāmī’’ti puna jetavanameva paccāgamāsi. Atha naṃ sandiṭṭhasambhattā āhaṃsu – ‘‘āvuso, tvaṃ satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ‘samaṇadhammaṃ karissāmī’ti gato, idāni pana āgantvā saṅgaṇikāya abhiramamāno carasi, kiṃ nu kho te pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pattaṃ, appaṭisandhiko jātosī’’ti? Āvuso, ahaṃ maggaṃ vā phalaṃ vā alabhitvā ‘‘abhabbapuggalena mayā bhavitabba’’nti vīriyaṃ ossajitvā āgatomhīti. ‘‘Akāraṇaṃ te, āvuso, kataṃ daḷhavīriyassa satthu sāsane pabbajitvā vīriyaṃ ossajantena, ayuttaṃ te kataṃ, ehi tathāgatassa dassemā’’ti taṃ ādāya satthu santikaṃ agamaṃsu.

    સત્થા તં દિસ્વા એવમાહ ‘‘ભિક્ખવે, તુમ્હે એતં ભિક્ખું અનિચ્છમાનં આદાય આગતા, કિં કતં ઇમિના’’તિ? ‘‘ભન્તે, અયં ભિક્ખુ એવરૂપે નિય્યાનિકસાસને પબ્બજિત્વા સમણધમ્મં કરોન્તો વીરિયં ઓસ્સજિત્વા આગતો’’તિ આહંસુ. અથ નં સત્થા આહ ‘‘સચ્ચં કિર તયા ભિક્ખુ વીરિયં ઓસ્સટ્ઠ’’ન્તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. ‘‘કિં પન ત્વં ભિક્ખુ એવરૂપે મમ સાસને પબ્બજિત્વા ‘અપ્પિચ્છો’તિ વા ‘સન્તુટ્ઠો’તિ વા ‘પવિવિત્તો’તિ વા ‘આરદ્ધવીરિયો’તિ વા એવં અત્તાનં અજાનાપેત્વા ‘ઓસ્સટ્ઠવીરિયો ભિક્ખૂ’તિ જાનાપેસિ. નનુ ત્વં પુબ્બે વીરિયવા અહોસિ, તયા એકેન કતં વીરિયં નિસ્સાય મરુકન્તારે પઞ્ચસુ સકટસતેસુ મનુસ્સા ચ ગોણા ચ પાનીયં લભિત્વા સુખિતા જાતા , ઇદાનિ કસ્મા વીરિયં ઓસ્સજસી’’તિ. સો ભિક્ખુ એત્તકેન વચનેન ઉપત્થમ્ભિતો અહોસિ.

    Satthā taṃ disvā evamāha ‘‘bhikkhave, tumhe etaṃ bhikkhuṃ anicchamānaṃ ādāya āgatā, kiṃ kataṃ iminā’’ti? ‘‘Bhante, ayaṃ bhikkhu evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto vīriyaṃ ossajitvā āgato’’ti āhaṃsu. Atha naṃ satthā āha ‘‘saccaṃ kira tayā bhikkhu vīriyaṃ ossaṭṭha’’nti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ bhikkhu evarūpe mama sāsane pabbajitvā ‘appiccho’ti vā ‘santuṭṭho’ti vā ‘pavivitto’ti vā ‘āraddhavīriyo’ti vā evaṃ attānaṃ ajānāpetvā ‘ossaṭṭhavīriyo bhikkhū’ti jānāpesi. Nanu tvaṃ pubbe vīriyavā ahosi, tayā ekena kataṃ vīriyaṃ nissāya marukantāre pañcasu sakaṭasatesu manussā ca goṇā ca pānīyaṃ labhitvā sukhitā jātā , idāni kasmā vīriyaṃ ossajasī’’ti. So bhikkhu ettakena vacanena upatthambhito ahosi.

    તં પન કથં સુત્વા ભિક્ખૂ ભગવન્તં યાચિંસુ – ‘‘ભન્તે, ઇદાનિ ઇમિના ભિક્ખુના વીરિયસ્સ ઓસ્સટ્ઠભાવો અમ્હાકં પાકટો, પુબ્બે પનસ્સ એકસ્સ વીરિયં નિસ્સાય મરુકન્તારે ગોણમનુસ્સાનં પાનીયં લભિત્વા સુખિતભાવો પટિચ્છન્નો, તુમ્હાકં સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણસ્સેવ પાકટો, અમ્હાકમ્પેતં કારણં કથેથા’’તિ. ‘‘તેન હિ, ભિક્ખવે, સુણાથા’’તિ ભગવા તેસં ભિક્ખૂનં સતુપ્પાદં જનેત્વા ભવન્તરેન પટિચ્છન્નકારણં પાકટમકાસિ.

    Taṃ pana kathaṃ sutvā bhikkhū bhagavantaṃ yāciṃsu – ‘‘bhante, idāni iminā bhikkhunā vīriyassa ossaṭṭhabhāvo amhākaṃ pākaṭo, pubbe panassa ekassa vīriyaṃ nissāya marukantāre goṇamanussānaṃ pānīyaṃ labhitvā sukhitabhāvo paṭicchanno, tumhākaṃ sabbaññutaññāṇasseva pākaṭo, amhākampetaṃ kāraṇaṃ kathethā’’ti. ‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇāthā’’ti bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ satuppādaṃ janetvā bhavantarena paṭicchannakāraṇaṃ pākaṭamakāsi.

    અતીતે કાસિરટ્ઠે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો સત્થવાહકુલે પટિસન્ધિં ગહેત્વા વયપ્પત્તો પઞ્ચહિ સકટસતેહિ વણિજ્જં કરોન્તો વિચરતિ. સો એકદા સટ્ઠિયોજનિકં મરુકન્તારં પટિપજ્જિ. તસ્મિં કન્તારે સુખુમવાલુકા મુટ્ઠિના ગહિતા હત્થે ન તિટ્ઠતિ, સૂરિયુગ્ગમનતો પટ્ઠાય અઙ્ગારરાસિ વિય ઉણ્હા હોતિ, ન સક્કા અક્કમિતું. તસ્મા તં પટિપજ્જન્તા દારુદકતિલતણ્ડુલાદીનિ સકટેહિ આદાય રત્તિમેવ ગન્ત્વા અરુણુગ્ગમને સકટાનિ પરિવટ્ટં કત્વા મત્થકે મણ્ડપં કારેત્વા કાલસ્સેવ આહારકિચ્ચં નિટ્ઠાપેત્વા છાયાય નિસિન્ના દિવસં ખેપેત્વા અત્થઙ્ગતે સૂરિયે સાયમાસં ભુઞ્જિત્વા ભૂમિયા સીતલાય જાતાય સકટાનિ યોજેત્વા ગચ્છન્તિ, સમુદ્દગમનસદિસમેવ ગમનં હોતિ. થલનિયામકો નામ લદ્ધું વટ્ટતિ, સો તારકસઞ્ઞા સત્થં તારેતિ.

    Atīte kāsiraṭṭhe bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto satthavāhakule paṭisandhiṃ gahetvā vayappatto pañcahi sakaṭasatehi vaṇijjaṃ karonto vicarati. So ekadā saṭṭhiyojanikaṃ marukantāraṃ paṭipajji. Tasmiṃ kantāre sukhumavālukā muṭṭhinā gahitā hatthe na tiṭṭhati, sūriyuggamanato paṭṭhāya aṅgārarāsi viya uṇhā hoti, na sakkā akkamituṃ. Tasmā taṃ paṭipajjantā dārudakatilataṇḍulādīni sakaṭehi ādāya rattimeva gantvā aruṇuggamane sakaṭāni parivaṭṭaṃ katvā matthake maṇḍapaṃ kāretvā kālasseva āhārakiccaṃ niṭṭhāpetvā chāyāya nisinnā divasaṃ khepetvā atthaṅgate sūriye sāyamāsaṃ bhuñjitvā bhūmiyā sītalāya jātāya sakaṭāni yojetvā gacchanti, samuddagamanasadisameva gamanaṃ hoti. Thalaniyāmako nāma laddhuṃ vaṭṭati, so tārakasaññā satthaṃ tāreti.

    સોપિ સત્થવાહો તસ્મિં કાલે ઇમિનાવ નિયામેન તં કન્તારં ગચ્છન્તો એકૂનસટ્ઠિ યોજનાનિ ગન્ત્વા ‘‘ઇદાનિ એકરત્તેનેવ મરુકન્તારા નિક્ખમનં ભવિસ્સતી’’તિ સાયમાસં ભુઞ્જિત્વા સબ્બં દારુદકં ખેપેત્વા સકટાનિ યોજેત્વા પાયાસિ. નિયામકો પન પુરિમસકટે આસનં પત્થરાપેત્વા આકાસે તારકં ઓલોકેન્તો ‘‘ઇતો પાજેથ, ઇતો પાજેથા’’તિ વદમાનો નિપજ્જિ. સો દીઘમદ્ધાનં અનિદ્દાયનભાવેન કિલન્તો નિદ્દં ઓક્કમિ, ગોણે નિવત્તિત્વા આગતમગ્ગમેવ ગણ્હન્તે ન અઞ્ઞાસિ. ગોણા સબ્બરત્તિં અગમંસુ. નિયામકો અરુણુગ્ગમનવેલાય પબુદ્ધો નક્ખત્તં ઓલોકેત્વા ‘‘સકટાનિ નિવત્તેથ નિવત્તેથા’’તિ આહ. સકટાનિ નિવત્તેત્વા પટિપાટિં કરોન્તાનઞ્ઞેવ અરુણો ઉગ્ગતો. મનુસ્સા ‘‘હિય્યો અમ્હાકં નિવિટ્ઠખન્ધાવારટ્ઠાનમેવેતં, દારુદકમ્પિ નો ખીણં, ઇદાનિ નટ્ઠમ્હા’’તિ સકટાનિ મોચેત્વા પરિવટ્ટકેન ઠપેત્વા મત્થકે મણ્ડપં કત્વા અત્તનો અત્તનો સકટસ્સ હેટ્ઠા અનુસોચન્તા નિપજ્જિંસુ.

    Sopi satthavāho tasmiṃ kāle imināva niyāmena taṃ kantāraṃ gacchanto ekūnasaṭṭhi yojanāni gantvā ‘‘idāni ekaratteneva marukantārā nikkhamanaṃ bhavissatī’’ti sāyamāsaṃ bhuñjitvā sabbaṃ dārudakaṃ khepetvā sakaṭāni yojetvā pāyāsi. Niyāmako pana purimasakaṭe āsanaṃ pattharāpetvā ākāse tārakaṃ olokento ‘‘ito pājetha, ito pājethā’’ti vadamāno nipajji. So dīghamaddhānaṃ aniddāyanabhāvena kilanto niddaṃ okkami, goṇe nivattitvā āgatamaggameva gaṇhante na aññāsi. Goṇā sabbarattiṃ agamaṃsu. Niyāmako aruṇuggamanavelāya pabuddho nakkhattaṃ oloketvā ‘‘sakaṭāni nivattetha nivattethā’’ti āha. Sakaṭāni nivattetvā paṭipāṭiṃ karontānaññeva aruṇo uggato. Manussā ‘‘hiyyo amhākaṃ niviṭṭhakhandhāvāraṭṭhānamevetaṃ, dārudakampi no khīṇaṃ, idāni naṭṭhamhā’’ti sakaṭāni mocetvā parivaṭṭakena ṭhapetvā matthake maṇḍapaṃ katvā attano attano sakaṭassa heṭṭhā anusocantā nipajjiṃsu.

    બોધિસત્તો ‘‘મયિ વીરિયં ઓસ્સજન્તે સબ્બે વિનસ્સિસ્સન્તી’’તિ પાતો સીતલવેલાયમેવ આહિણ્ડન્તો એકં દબ્બતિણગચ્છં દિસ્વા ‘‘ઇમાનિ તિણાનિ હેટ્ઠા ઉદકસિનેહેન ઉટ્ઠિતાનિ ભવિસ્સન્તી’’તિ ચિન્તેત્વા કુદ્દાલં ગાહાપેત્વા તં પદેસં ખણાપેસિ, તે સટ્ઠિહત્થટ્ઠાનં ખણિંસુ. એત્તકં ઠાનં ખણિત્વા પહરન્તાનં કુદ્દાલો હેટ્ઠાપાસાણે પટિહઞ્ઞિ, પહટમત્તે સબ્બે વીરિયં ઓસ્સજિંસુ. બોધિસત્તો પન ‘‘ઇમસ્સ પાસાણસ્સ હેટ્ઠા ઉદકેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ ઓતરિત્વા પાસાણે ઠિતો ઓણમિત્વા સોતં ઓદહિત્વા સદ્દં આવજ્જેન્તો હેટ્ઠા ઉદકસ્સ પવત્તનસદ્દં સુત્વા ઉત્તરિત્વા ચૂળુપટ્ઠાકં આહ – ‘‘તાત, તયા વીરિયે ઓસ્સટ્ઠે સબ્બે વિનસ્સિસ્સામ, ત્વં વીરિયં અનોસ્સજન્તો ઇમં અયકૂટં ગહેત્વા આવાટં ઓતરિત્વા એતસ્મિં પાસાણે પહારં દેહી’’તિ. સો તસ્સ વચનં સમ્પટિચ્છિત્વા સબ્બેસુ વીરિયં ઓસ્સજિત્વા ઠિતેસુપિ વીરિયં અનોસ્સજન્તો ઓતરિત્વા પાસાણે પહારં અદાસિ. પાસાણો મજ્ઝે ભિજ્જિત્વા હેટ્ઠા પતિત્વા સોતં સન્નિરુમ્ભિત્વા અટ્ઠાસિ, તાલક્ખન્ધપ્પમાણા ઉદકવટ્ટિ ઉગ્ગઞ્છિ. સબ્બે પાનીયં પિવિત્વા ન્હાયિંસુ, અતિરેકાનિ અક્ખયુગાદીનિ ફાલેત્વા યાગુભત્તં પચિત્વા ભુઞ્જિત્વા ગોણે ચ ભોજેત્વા સૂરિયે અત્થઙ્ગતે ઉદકાવાટસમીપે ધજં બન્ધિત્વા ઇચ્છિતટ્ઠાનં અગમંસુ. તે તત્થ ભણ્ડં વિક્કિણિત્વા દિગુણં તિગુણં ચતુગ્ગુણં લાભં લભિત્વા અત્તનો વસનટ્ઠાનમેવ અગમંસુ. તે તત્થ યાવતાયુકં ઠત્વા યથાકમ્મં ગતા, બોધિસત્તોપિ દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા યથાકમ્મમેવ ગતો.

    Bodhisatto ‘‘mayi vīriyaṃ ossajante sabbe vinassissantī’’ti pāto sītalavelāyameva āhiṇḍanto ekaṃ dabbatiṇagacchaṃ disvā ‘‘imāni tiṇāni heṭṭhā udakasinehena uṭṭhitāni bhavissantī’’ti cintetvā kuddālaṃ gāhāpetvā taṃ padesaṃ khaṇāpesi, te saṭṭhihatthaṭṭhānaṃ khaṇiṃsu. Ettakaṃ ṭhānaṃ khaṇitvā paharantānaṃ kuddālo heṭṭhāpāsāṇe paṭihaññi, pahaṭamatte sabbe vīriyaṃ ossajiṃsu. Bodhisatto pana ‘‘imassa pāsāṇassa heṭṭhā udakena bhavitabba’’nti otaritvā pāsāṇe ṭhito oṇamitvā sotaṃ odahitvā saddaṃ āvajjento heṭṭhā udakassa pavattanasaddaṃ sutvā uttaritvā cūḷupaṭṭhākaṃ āha – ‘‘tāta, tayā vīriye ossaṭṭhe sabbe vinassissāma, tvaṃ vīriyaṃ anossajanto imaṃ ayakūṭaṃ gahetvā āvāṭaṃ otaritvā etasmiṃ pāsāṇe pahāraṃ dehī’’ti. So tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā sabbesu vīriyaṃ ossajitvā ṭhitesupi vīriyaṃ anossajanto otaritvā pāsāṇe pahāraṃ adāsi. Pāsāṇo majjhe bhijjitvā heṭṭhā patitvā sotaṃ sannirumbhitvā aṭṭhāsi, tālakkhandhappamāṇā udakavaṭṭi uggañchi. Sabbe pānīyaṃ pivitvā nhāyiṃsu, atirekāni akkhayugādīni phāletvā yāgubhattaṃ pacitvā bhuñjitvā goṇe ca bhojetvā sūriye atthaṅgate udakāvāṭasamīpe dhajaṃ bandhitvā icchitaṭṭhānaṃ agamaṃsu. Te tattha bhaṇḍaṃ vikkiṇitvā diguṇaṃ tiguṇaṃ catugguṇaṃ lābhaṃ labhitvā attano vasanaṭṭhānameva agamaṃsu. Te tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā yathākammaṃ gatā, bodhisattopi dānādīni puññāni katvā yathākammameva gato.

    સમ્માસમ્બુદ્ધો ઇમં ધમ્મદેસનં કથેત્વા અભિસમ્બુદ્ધોવ ઇમં ગાથં કથેસિ –

    Sammāsambuddho imaṃ dhammadesanaṃ kathetvā abhisambuddhova imaṃ gāthaṃ kathesi –

    .

    2.

    ‘‘અકિલાસુનો વણ્ણુપથે ખણન્તા, ઉદઙ્ગણે તત્થ પપં અવિન્દું;

    ‘‘Akilāsuno vaṇṇupathe khaṇantā, udaṅgaṇe tattha papaṃ avinduṃ;

    એવં મુની વીરિયબલૂપપન્નો, અકિલાસુ વિન્દે હદયસ્સ સન્તિ’’ન્તિ.

    Evaṃ munī vīriyabalūpapanno, akilāsu vinde hadayassa santi’’nti.

    તત્થ અકિલાસુનોતિ નિક્કોસજ્જા આરદ્ધવીરિયા. વણ્ણુપથેતિ વણ્ણુ વુચ્ચતિ વાલુકા, વાલુકામગ્ગેતિ અત્થો. ખણન્તાતિ ભૂમિં ખણમાના. ઉદઙ્ગણેતિ એત્થ ઉદાતિ નિપાતો, અઙ્ગણેતિ મનુસ્સાનં સઞ્ચરણટ્ઠાને, અનાવાટે ભૂમિભાગેતિ અત્થો. તત્થાતિ તસ્મિં વણ્ણુપથે. પપં અવિન્દુન્તિ ઉદકં પટિલભિંસુ. ઉદકઞ્હિ પપીયનભાવેન ‘‘પપા’’તિ વુચ્ચતિ. પવદ્ધં વા આપં પપં, મહોદકન્તિ અત્થો.

    Tattha akilāsunoti nikkosajjā āraddhavīriyā. Vaṇṇupatheti vaṇṇu vuccati vālukā, vālukāmaggeti attho. Khaṇantāti bhūmiṃ khaṇamānā. Udaṅgaṇeti ettha udāti nipāto, aṅgaṇeti manussānaṃ sañcaraṇaṭṭhāne, anāvāṭe bhūmibhāgeti attho. Tatthāti tasmiṃ vaṇṇupathe. Papaṃ avindunti udakaṃ paṭilabhiṃsu. Udakañhi papīyanabhāvena ‘‘papā’’ti vuccati. Pavaddhaṃ vā āpaṃ papaṃ, mahodakanti attho.

    એવન્તિ ઓપમ્મપટિપાદનં. મુનીતિ મોનં વુચ્ચતિ ઞાણં, કાયમોનેય્યાદીસુ વા અઞ્ઞતરં, તેન સમન્નાગતત્તા પુગ્ગલો ‘‘મુની’’તિ વુચ્ચતિ. સો પનેસ અગારિયમુનિ, અનગારિયમુનિ , સેક્ખમુનિ, અસેક્ખમુનિ, પચ્ચેકબુદ્ધમુનિ, મુનિમુનીતિ અનેકવિધો. તત્થ અગારિયમુનીતિ ગિહી આગતફલો વિઞ્ઞાતસાસનો. અનગારિયમુનીતિ તથારૂપોવ પબ્બજિતો. સેક્ખમુનીતિ સત્ત સેક્ખા. અસેક્ખમુનીતિ ખીણાસવો. પચ્ચેકબુદ્ધમુનીતિ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો. મુનિમુનીતિ સમ્માસમ્બુદ્ધો. ઇમસ્મિં પનત્થે સબ્બસઙ્ગાહકવસેન મોનેય્યસઙ્ખાતાય પઞ્ઞાય સમન્નાગતો ‘‘મુની’’તિ વેદિતબ્બો. વીરિયબલૂપપન્નોતિ વીરિયેન ચેવ કાયબલઞાણબલેન ચ સમન્નાગતો. અકિલાસૂતિ નિક્કોસજ્જો –

    Evanti opammapaṭipādanaṃ. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ, kāyamoneyyādīsu vā aññataraṃ, tena samannāgatattā puggalo ‘‘munī’’ti vuccati. So panesa agāriyamuni, anagāriyamuni , sekkhamuni, asekkhamuni, paccekabuddhamuni, munimunīti anekavidho. Tattha agāriyamunīti gihī āgataphalo viññātasāsano. Anagāriyamunīti tathārūpova pabbajito. Sekkhamunīti satta sekkhā. Asekkhamunīti khīṇāsavo. Paccekabuddhamunīti paccekasambuddho. Munimunīti sammāsambuddho. Imasmiṃ panatthe sabbasaṅgāhakavasena moneyyasaṅkhātāya paññāya samannāgato ‘‘munī’’ti veditabbo. Vīriyabalūpapannoti vīriyena ceva kāyabalañāṇabalena ca samannāgato. Akilāsūti nikkosajjo –

    ‘‘કામં તચો ચ ન્હારુ ચ, અટ્ઠિ ચ અવસિસ્સતુ;

    ‘‘Kāmaṃ taco ca nhāru ca, aṭṭhi ca avasissatu;

    ઉપસુસ્સતુ નિસ્સેસં, સરીરે મંસલોહિત’’ન્તિ. –

    Upasussatu nissesaṃ, sarīre maṃsalohita’’nti. –

    એવં વુત્તેન ચતુરઙ્ગસમન્નાગતેન વીરિયેન સમન્નાગતત્તા અનલસો. વિન્દે હદયસ્સ સન્તિન્તિ ચિત્તસ્સપિ હદયરૂપસ્સપિ સીતલભાવકરણેન ‘‘સન્તિ’’ન્તિ સઙ્ખં ગતં ઝાનવિપસ્સનાભિઞ્ઞાઅરહત્તમગ્ગઞાણસઙ્ખાતં અરિયધમ્મં વિન્દતિ પટિલભતીતિ અત્થો. ભગવતા હિ –

    Evaṃ vuttena caturaṅgasamannāgatena vīriyena samannāgatattā analaso. Vinde hadayassa santinti cittassapi hadayarūpassapi sītalabhāvakaraṇena ‘‘santi’’nti saṅkhaṃ gataṃ jhānavipassanābhiññāarahattamaggañāṇasaṅkhātaṃ ariyadhammaṃ vindati paṭilabhatīti attho. Bhagavatā hi –

    ‘‘દુક્ખં, ભિક્ખવે, કુસીતો વિહરતિ વોકિણ્ણો પાપકેહિ અકુસલેહિ ધમ્મેહિ, મહન્તઞ્ચ સદત્થં પરિહાપેતિ. આરદ્ધવીરિયો ચ ખો, ભિક્ખવે, સુખં વિહરતિ પવિવિત્તો પાપકેહિ અકુસલેહિ ધમ્મેહિ, મહન્તઞ્ચ સદત્થં પરિપૂરેતિ, ન, ભિક્ખવે, હીનેન અગ્ગસ્સ પત્તિ હોતી’’તિ (સં॰ નિ॰ ૨.૨૨) –

    ‘‘Dukkhaṃ, bhikkhave, kusīto viharati vokiṇṇo pāpakehi akusalehi dhammehi, mahantañca sadatthaṃ parihāpeti. Āraddhavīriyo ca kho, bhikkhave, sukhaṃ viharati pavivitto pāpakehi akusalehi dhammehi, mahantañca sadatthaṃ paripūreti, na, bhikkhave, hīnena aggassa patti hotī’’ti (saṃ. ni. 2.22) –

    એવં અનેકેહિ સુત્તેહિ કુસીતસ્સ દુક્ખવિહારો, આરદ્ધવીરિયસ્સ ચ સુખવિહારો સંવણ્ણિતો. ઇધાપિ આરદ્ધવીરિયસ્સ અકતાભિનિવેસસ્સ વિપસ્સકસ્સ વીરિયબલેન અધિગન્તબ્બં તમેવ સુખવિહારં દસ્સેન્તો ‘‘એવં મુની વીરિયબલૂપપન્નો, અકિલાસુ વિન્દે હદયસ્સ સન્તિ’’ન્તિ આહ. ઇદં વુત્તં હોતિ – યથા તે વાણિજા અકિલાસુનો વણ્ણુપથે ખણન્તા ઉદકં લભિંસુ, એવં ઇમસ્મિમ્પિ સાસને અકિલાસુ હુત્વા વાયમમાનો પણ્ડિતો ભિક્ખુ ઇમં ઝાનાદિભેદં હદયસ્સ સન્તિં લભતિ. સો ત્વં ભિક્ખુ પુબ્બે ઉદકમત્તસ્સ અત્થાય વીરિયં કત્વા ઇદાનિ એવરૂપે મગ્ગફલદાયકે નિય્યાનિકસાસને કસ્મા વીરિયં ઓસ્સજસીતિ એવં ઇમં ધમ્મદેસનં દસ્સેત્વા ચત્તારિ સચ્ચાનિ પકાસેસિ, સચ્ચપરિયોસાને ઓસ્સટ્ઠવીરિયો ભિક્ખુ અગ્ગફલે અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ.

    Evaṃ anekehi suttehi kusītassa dukkhavihāro, āraddhavīriyassa ca sukhavihāro saṃvaṇṇito. Idhāpi āraddhavīriyassa akatābhinivesassa vipassakassa vīriyabalena adhigantabbaṃ tameva sukhavihāraṃ dassento ‘‘evaṃ munī vīriyabalūpapanno, akilāsu vinde hadayassa santi’’nti āha. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā te vāṇijā akilāsuno vaṇṇupathe khaṇantā udakaṃ labhiṃsu, evaṃ imasmimpi sāsane akilāsu hutvā vāyamamāno paṇḍito bhikkhu imaṃ jhānādibhedaṃ hadayassa santiṃ labhati. So tvaṃ bhikkhu pubbe udakamattassa atthāya vīriyaṃ katvā idāni evarūpe maggaphaladāyake niyyānikasāsane kasmā vīriyaṃ ossajasīti evaṃ imaṃ dhammadesanaṃ dassetvā cattāri saccāni pakāsesi, saccapariyosāne ossaṭṭhavīriyo bhikkhu aggaphale arahatte patiṭṭhāsi.

    સત્થાપિ દ્વે વત્થૂનિ કથેત્વા અનુસન્ધિં ઘટેત્વા જાતકં સમોધાનેત્વા દસ્સેસિ ‘‘તસ્મિં સમયે વીરિયં અનોસ્સજિત્વા પાસાણં ભિન્દિત્વા મહાજનસ્સ ઉદકદાયકો ચૂળુપટ્ઠાકો અયં ઓસ્સટ્ઠવીરિયો ભિક્ખુ અહોસિ, અવસેસપરિસા ઇદાનિ બુદ્ધપરિસા જાતા, સત્થવાહજેટ્ઠકો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ દેસનં નિટ્ઠાપેસિ.

    Satthāpi dve vatthūni kathetvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānetvā dassesi ‘‘tasmiṃ samaye vīriyaṃ anossajitvā pāsāṇaṃ bhinditvā mahājanassa udakadāyako cūḷupaṭṭhāko ayaṃ ossaṭṭhavīriyo bhikkhu ahosi, avasesaparisā idāni buddhaparisā jātā, satthavāhajeṭṭhako pana ahameva ahosi’’nti desanaṃ niṭṭhāpesi.

    વણ્ણુપથજાતકવણ્ણના દુતિયા.

    Vaṇṇupathajātakavaṇṇanā dutiyā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨. વણ્ણુપથજાતકં • 2. Vaṇṇupathajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact