Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૨૬૬] ૬. વાતગ્ગસિન્ધવજાતકવણ્ણના

    [266] 6. Vātaggasindhavajātakavaṇṇanā

    યેનાસિ કિસિયા પણ્ડૂતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો સાવત્થિયં અઞ્ઞતરં કુટુમ્બિકં આરબ્ભ કથેસિ. સાવત્થિયં કિરેકા અભિરૂપા ઇત્થી એકં અભિરૂપં કુટુમ્બિકં દિસ્વા પટિબદ્ધચિત્તા અહોસિ, સકલસરીરં ઝાયમાનો વિયસ્સા અબ્ભન્તરે કિલેસગ્ગિ ઉપ્પજ્જિ. સા નેવ કાયસ્સાદં લભિ, ન ચિત્તસ્સાદં, ભત્તમ્પિસ્સા ન રુચ્ચિ, કેવલં મઞ્ચકઅટનિં ગહેત્વા નિપજ્જિ. અથ નં ઉપટ્ઠાયિકા ચ સહાયિકા ચ પુચ્છિંસુ – ‘‘કિં નુ ખો ત્વં કમ્પમાનચિત્તા અટનિં ગહેત્વા નિપન્ના, કિં તે અફાસુક’’ન્તિ. સા એકં દ્વે વારે અકથેત્વા પુનપ્પુનં વુચ્ચમાના તમત્થં આરોચેસિ. અથ નં તા સમસ્સાસેત્વા ‘‘ત્વં મા ચિન્તયિ, મયં તં આનેસ્સામા’’તિ વત્વા ગન્ત્વા કુટુમ્બિકેન સદ્ધિં મન્તેસું, સો પટિક્ખિપિત્વા પુનપ્પુનં વુચ્ચમાનો અધિવાસેસિ. તા ‘‘અસુકદિવસે અસુકવેલાયં આગચ્છા’’તિ પટિઞ્ઞં ગહેત્વા ગન્ત્વા તસ્સા આરોચેસું. સા અત્તનો સયનગબ્ભં સજ્જેત્વા અત્તાનં અલઙ્કરિત્વા સયનપિટ્ઠે નિસિન્ના તસ્મિં આગન્ત્વા સયનેકદેસે નિસિન્ને ચિન્તેસિ – ‘‘સચાહં ઇમસ્સ ગરુકં અકત્વા ઇદાનેવ ઓકાસં કરિસ્સામિ, ઇસ્સરિયં મે પરિહાયિસ્સતિ, આગતદિવસેયેવ ઓકાસકરણં નામ અકારણં, અજ્જ ન મઙ્કું કત્વા અઞ્ઞસ્મિં દિવસે ઓકાસં કરિસ્સામી’’તિ. અથ નં હત્થગહણાદિવસેન કેળિં કાતું આરદ્ધં હત્થે ગહેત્વા ‘‘અપેહિ અપેહિ, ન મે તયા અત્થો’’તિ નિબ્ભચ્છેસિ. સો ઓસક્કિત્વા લજ્જિતો ઉટ્ઠાય અત્તનો ગેહમેવ ગતો.

    Yenāsikisiyā paṇḍūti idaṃ satthā jetavane viharanto sāvatthiyaṃ aññataraṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kirekā abhirūpā itthī ekaṃ abhirūpaṃ kuṭumbikaṃ disvā paṭibaddhacittā ahosi, sakalasarīraṃ jhāyamāno viyassā abbhantare kilesaggi uppajji. Sā neva kāyassādaṃ labhi, na cittassādaṃ, bhattampissā na rucci, kevalaṃ mañcakaaṭaniṃ gahetvā nipajji. Atha naṃ upaṭṭhāyikā ca sahāyikā ca pucchiṃsu – ‘‘kiṃ nu kho tvaṃ kampamānacittā aṭaniṃ gahetvā nipannā, kiṃ te aphāsuka’’nti. Sā ekaṃ dve vāre akathetvā punappunaṃ vuccamānā tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ tā samassāsetvā ‘‘tvaṃ mā cintayi, mayaṃ taṃ ānessāmā’’ti vatvā gantvā kuṭumbikena saddhiṃ mantesuṃ, so paṭikkhipitvā punappunaṃ vuccamāno adhivāsesi. Tā ‘‘asukadivase asukavelāyaṃ āgacchā’’ti paṭiññaṃ gahetvā gantvā tassā ārocesuṃ. Sā attano sayanagabbhaṃ sajjetvā attānaṃ alaṅkaritvā sayanapiṭṭhe nisinnā tasmiṃ āgantvā sayanekadese nisinne cintesi – ‘‘sacāhaṃ imassa garukaṃ akatvā idāneva okāsaṃ karissāmi, issariyaṃ me parihāyissati, āgatadivaseyeva okāsakaraṇaṃ nāma akāraṇaṃ, ajja na maṅkuṃ katvā aññasmiṃ divase okāsaṃ karissāmī’’ti. Atha naṃ hatthagahaṇādivasena keḷiṃ kātuṃ āraddhaṃ hatthe gahetvā ‘‘apehi apehi, na me tayā attho’’ti nibbhacchesi. So osakkitvā lajjito uṭṭhāya attano gehameva gato.

    ઇતરા ઇત્થિયો તાય તથા કતભાવં ઞત્વા કુટુમ્બિકે નિક્ખન્તે તં ઉપસઙ્કમિત્વા એવમાહંસુ – ‘‘ત્વં એતસ્મિં પટિબદ્ધચિત્તા આહારં પટિક્ખિપિત્વા નિપજ્જિ, અથ નં મયં પુનપ્પુનં યાચિત્વા આનયિમ્હ, તસ્સ કસ્મા ઓકાસં ન અકાસી’’તિ. સા તમત્થં આરોચેસિ. ઇતરા ‘‘તેન હિ પઞ્ઞાયિસ્સસી’’તિ વત્વા પક્કમિંસુ. કુટુમ્બિકો પુન નિવત્તિત્વાપિ ન ઓલોકેસિ. સા તં અલભમાના નિરાહારા તત્થેવ જીવિતક્ખયં પાપુણિ. કુટુમ્બિકો તસ્સા મતભાવં ઞત્વા બહું માલાગન્ધવિલેપનં આદાય જેતવનં ગન્ત્વા સત્થારં પૂજેત્વા એકમન્તં નિસીદિત્વા સત્થારા ચ ‘‘કિં નુ ખો, ઉપાસક, ન પઞ્ઞાયસી’’તિ પુચ્છિતે તમત્થં આરોચેત્વા ‘‘સ્વાહં, ભન્તે, એત્તકં કાલં લજ્જાય બુદ્ધુપટ્ઠાનં નાગતો’’તિ આહ. સત્થા ‘‘ન , ઉપાસક, ઇદાનેવેસા કિલેસવસેન તં પક્કોસાપેત્વા આગતકાલે તં ઓકાસં અકત્વા લજ્જાપેસિ, પુબ્બેપિ પન પણ્ડિતેસુ પટિબદ્ધચિત્તા હુત્વા પક્કોસાપેત્વા આગતકાલે ઓકાસં અકત્વા કિલમેત્વાવ ઉય્યોજેસી’’તિ વત્વા તેન યાચિતો અતીતં આહરિ.

    Itarā itthiyo tāya tathā katabhāvaṃ ñatvā kuṭumbike nikkhante taṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘‘tvaṃ etasmiṃ paṭibaddhacittā āhāraṃ paṭikkhipitvā nipajji, atha naṃ mayaṃ punappunaṃ yācitvā ānayimha, tassa kasmā okāsaṃ na akāsī’’ti. Sā tamatthaṃ ārocesi. Itarā ‘‘tena hi paññāyissasī’’ti vatvā pakkamiṃsu. Kuṭumbiko puna nivattitvāpi na olokesi. Sā taṃ alabhamānā nirāhārā tattheva jīvitakkhayaṃ pāpuṇi. Kuṭumbiko tassā matabhāvaṃ ñatvā bahuṃ mālāgandhavilepanaṃ ādāya jetavanaṃ gantvā satthāraṃ pūjetvā ekamantaṃ nisīditvā satthārā ca ‘‘kiṃ nu kho, upāsaka, na paññāyasī’’ti pucchite tamatthaṃ ārocetvā ‘‘svāhaṃ, bhante, ettakaṃ kālaṃ lajjāya buddhupaṭṭhānaṃ nāgato’’ti āha. Satthā ‘‘na , upāsaka, idānevesā kilesavasena taṃ pakkosāpetvā āgatakāle taṃ okāsaṃ akatvā lajjāpesi, pubbepi pana paṇḍitesu paṭibaddhacittā hutvā pakkosāpetvā āgatakāle okāsaṃ akatvā kilametvāva uyyojesī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો સિન્ધવકુલે નિબ્બત્તિત્વા વાતગ્ગસિન્ધવો નામ હુત્વા તસ્સ મઙ્ગલઅસ્સો અહોસિ. અસ્સગોપકા તં નેત્વા ગઙ્ગાયં ન્હાપેન્તિ. અથ નં ભદ્દલી નામ ગદ્રભી દિસ્વા પટિબદ્ધચિત્તા હુત્વા કિલેસવસેન કમ્પમાના નેવ તિણં ખાદિ , ન ઉદકં પિવિ, પરિસુસ્સિત્વા કિસા અટ્ઠિચમ્મમત્તા અહોસિ. અથ નં પુત્તો ગદ્રભપોતકો માતરં પરિસુસ્સમાનં દિસ્વા ‘‘કિં નુ ખો ત્વં, અમ્મ, નેવ તિણં ખાદસિ, ન ઉદકં પિવસિ, પરિસુસ્સિત્વા તત્થ તત્થ કમ્પમાના નિપજ્જસિ, કિં તે અફાસુક’’ન્તિ પુચ્છિ. સા અકથેત્વા પુનપ્પુનં વુચ્ચમાના તમત્થં કથેસિ. અથ નં પુત્તો સમસ્સાસેત્વા ‘‘અમ્મ, મા ચિન્તયિ, અહં તં આનેસ્સામી’’તિ વત્વા વાતગ્ગસિન્ધવસ્સ ન્હાયિતું આગતકાલે તં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘તાત, મય્હં માતા તુમ્હેસુ પટિબદ્ધચિત્તા નિરાહારા સુસ્સિત્વા મરિસ્સતિ, જીવિતદાનમસ્સા દેથા’’તિ આહ. ‘‘સાધુ, તાત, દસ્સામિ, અસ્સગોપકા મં ન્હાપેત્વા થોકં ગઙ્ગાતીરે વિચરણત્થાય વિસ્સજ્જેન્તિ, ત્વં માતરં ગહેત્વા તં પદેસં એહી’’તિ. સો ગન્ત્વા માતરં આનેત્વા તસ્મિં પદેસે વિસ્સજ્જેત્વા એકમન્તં પટિચ્છન્નો અટ્ઠાસિ.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sindhavakule nibbattitvā vātaggasindhavo nāma hutvā tassa maṅgalaasso ahosi. Assagopakā taṃ netvā gaṅgāyaṃ nhāpenti. Atha naṃ bhaddalī nāma gadrabhī disvā paṭibaddhacittā hutvā kilesavasena kampamānā neva tiṇaṃ khādi , na udakaṃ pivi, parisussitvā kisā aṭṭhicammamattā ahosi. Atha naṃ putto gadrabhapotako mātaraṃ parisussamānaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho tvaṃ, amma, neva tiṇaṃ khādasi, na udakaṃ pivasi, parisussitvā tattha tattha kampamānā nipajjasi, kiṃ te aphāsuka’’nti pucchi. Sā akathetvā punappunaṃ vuccamānā tamatthaṃ kathesi. Atha naṃ putto samassāsetvā ‘‘amma, mā cintayi, ahaṃ taṃ ānessāmī’’ti vatvā vātaggasindhavassa nhāyituṃ āgatakāle taṃ upasaṅkamitvā ‘‘tāta, mayhaṃ mātā tumhesu paṭibaddhacittā nirāhārā sussitvā marissati, jīvitadānamassā dethā’’ti āha. ‘‘Sādhu, tāta, dassāmi, assagopakā maṃ nhāpetvā thokaṃ gaṅgātīre vicaraṇatthāya vissajjenti, tvaṃ mātaraṃ gahetvā taṃ padesaṃ ehī’’ti. So gantvā mātaraṃ ānetvā tasmiṃ padese vissajjetvā ekamantaṃ paṭicchanno aṭṭhāsi.

    અસ્સગોપકાપિ વાતગ્ગસિન્ધવં તસ્મિં ઠાને વિસ્સજ્જેસું. સો તં ગદ્રભિં ઓલોકેત્વા ઉપસઙ્કમિ. અથ સા ગદ્રભી તસ્મિં ઉપસઙ્કમિત્વા અત્તનો સરીરં ઉપસિઙ્ઘમાને ‘‘સચાહં ગરું અકત્વા આગતક્ખણેયેવસ્સ ઓકાસં કરિસ્સામિ, એવં મે યસો ચ ઇસ્સરિયઞ્ચ પરિહાયિસ્સતિ, અનિચ્છમાના વિય ભવિતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા સિન્ધવસ્સ હેટ્ઠાહનુકે પાદેન પહરિત્વા પલાયિ, દન્તમૂલમસ્સ ભિજ્જિત્વા ગતકાલો વિય અહોસિ. વાતગ્ગસિન્ધવો ‘‘કો મે એતાય અત્થો’’તિ લજ્જિતો તતોવ પલાયિ. સા વિપ્પટિસારિની હુત્વા તત્થેવ પતિત્વા સોચમાના નિપજ્જિ.

    Assagopakāpi vātaggasindhavaṃ tasmiṃ ṭhāne vissajjesuṃ. So taṃ gadrabhiṃ oloketvā upasaṅkami. Atha sā gadrabhī tasmiṃ upasaṅkamitvā attano sarīraṃ upasiṅghamāne ‘‘sacāhaṃ garuṃ akatvā āgatakkhaṇeyevassa okāsaṃ karissāmi, evaṃ me yaso ca issariyañca parihāyissati, anicchamānā viya bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā sindhavassa heṭṭhāhanuke pādena paharitvā palāyi, dantamūlamassa bhijjitvā gatakālo viya ahosi. Vātaggasindhavo ‘‘ko me etāya attho’’ti lajjito tatova palāyi. Sā vippaṭisārinī hutvā tattheva patitvā socamānā nipajji.

    અથ નં પુત્તો ઉપસઙ્કમિત્વા પુચ્છન્તો પઠમં ગાથમાહ –

    Atha naṃ putto upasaṅkamitvā pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૪૬.

    46.

    ‘‘યેનાસિ કિસિયા પણ્ડુ, યેન ભત્તં ન રુચ્ચતિ;

    ‘‘Yenāsi kisiyā paṇḍu, yena bhattaṃ na ruccati;

    અયં સો આગતો ભત્તા, કસ્મા દાનિ પલાયસી’’તિ.

    Ayaṃ so āgato bhattā, kasmā dāni palāyasī’’ti.

    તત્થ યેનાતિ તસ્મિં પટિબદ્ધચિત્તતાય યેન કારણભૂતેન.

    Tattha yenāti tasmiṃ paṭibaddhacittatāya yena kāraṇabhūtena.

    પુત્તસ્સ વચનં સુત્વા ગદ્રભી દુતિયં ગાથમાહ –

    Puttassa vacanaṃ sutvā gadrabhī dutiyaṃ gāthamāha –

    ૪૭.

    47.

    ‘‘સચે પનાદિકેનેવ, સન્થવો નામ જાયતિ;

    ‘‘Sace panādikeneva, santhavo nāma jāyati;

    યસો હાયતિ ઇત્થીનં, તસ્મા તાત પલાયહ’’ન્તિ.

    Yaso hāyati itthīnaṃ, tasmā tāta palāyaha’’nti.

    તત્થ આદિકેનેવાતિઆદિતોવ પઠમમેવ. સન્થવોતિ મેથુનધમ્મસંયોગવસેન મિત્તસન્થવો. યસો હાયતિ ઇત્થીનન્તિ, તાત, ઇત્થીનઞ્હિ ગરુકં અકત્વા આદિતોવ સન્થવં કુરુમાનાનં યસો હાયતિ, ઇસ્સરિયગબ્બિતભાવો પરિહાયતીતિ. એવં સા ઇત્થીનં સભાવં પુત્તસ્સ કથેસિ.

    Tattha ādikenevātiāditova paṭhamameva. Santhavoti methunadhammasaṃyogavasena mittasanthavo. Yaso hāyati itthīnanti, tāta, itthīnañhi garukaṃ akatvā āditova santhavaṃ kurumānānaṃ yaso hāyati, issariyagabbitabhāvo parihāyatīti. Evaṃ sā itthīnaṃ sabhāvaṃ puttassa kathesi.

    તતિયગાથં પન સત્થા અભિસમ્બુદ્ધો હુત્વા આહ –

    Tatiyagāthaṃ pana satthā abhisambuddho hutvā āha –

    ૪૮.

    48.

    ‘‘યસસ્સિનં કુલે જાતં, આગતં યા ન ઇચ્છતિ;

    ‘‘Yasassinaṃ kule jātaṃ, āgataṃ yā na icchati;

    સોચતિ ચિરરત્તાય, વાતગ્ગમિવ ભદ્દલી’’તિ.

    Socati cirarattāya, vātaggamiva bhaddalī’’ti.

    તત્થ યસસ્સિનન્તિ યસસમ્પન્નં. યા ન ઇચ્છતીતિ યા ઇત્થી તથારૂપં પુરિસં ન ઇચ્છતિ. ચિરરત્તાયાતિ ચિરરત્તં, દીઘમદ્ધાનન્તિ અત્થો.

    Tattha yasassinanti yasasampannaṃ. Yā na icchatīti yā itthī tathārūpaṃ purisaṃ na icchati. Cirarattāyāti cirarattaṃ, dīghamaddhānanti attho.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને કુટુમ્બિકો સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ. ‘‘તદા ગદ્રભી સા ઇત્થી અહોસિ, વાતગ્ગસિન્ધવો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne kuṭumbiko sotāpattiphale patiṭṭhahi. ‘‘Tadā gadrabhī sā itthī ahosi, vātaggasindhavo pana ahameva ahosi’’nti.

    વાતગ્ગસિન્ધવજાતકવણ્ણના છટ્ઠા.

    Vātaggasindhavajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૬૬. વાતગ્ગસિન્ધવજાતકં • 266. Vātaggasindhavajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact