Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
સમથભેદં
Samathabhedaṃ
અધિકરણપરિયાયવારકથાવણ્ણના
Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
૨૯૩. લોભો પુબ્બઙ્ગમોતિઆદીસુ પન લોભહેતુ વિવદનતો ‘‘લોભો પુબ્બઙ્ગમો’’તિ વુત્તં. એવં સેસેસુપિ. ઠાનાનીતિ કારણાનિ. તિટ્ઠન્તિ એત્થાતિ ઠાનં. કે તિટ્ઠન્તિ? વિવાદાધિકરણાદયો. વસન્તિ એત્થાતિ વત્થુ. ભવન્તિ એત્થાતિ ભૂમિ. કુસલાકુસલાબ્યાકતચિત્તસમઙ્ગિનો વિવદનતો ‘‘નવ હેતૂ’’તિ વુત્તં. દ્વાદસ મૂલાનીતિ ‘‘કોધનો હોતિ ઉપનાહી’’તિઆદીનિ દ્વાદસ મૂલાનિ.
293.Lobhopubbaṅgamotiādīsu pana lobhahetu vivadanato ‘‘lobho pubbaṅgamo’’ti vuttaṃ. Evaṃ sesesupi. Ṭhānānīti kāraṇāni. Tiṭṭhanti etthāti ṭhānaṃ. Ke tiṭṭhanti? Vivādādhikaraṇādayo. Vasanti etthāti vatthu. Bhavanti etthāti bhūmi. Kusalākusalābyākatacittasamaṅgino vivadanato ‘‘nava hetū’’ti vuttaṃ. Dvādasa mūlānīti ‘‘kodhano hoti upanāhī’’tiādīni dvādasa mūlāni.
૨૯૪-૨૯૫. ઇમાનેવ દ્વાદસ કાયવાચાહિ સદ્ધિં ‘‘ચુદ્દસ મૂલાની’’તિ વુત્તાનિ. સત્ત આપત્તિક્ખન્ધા ઠાનાનીતિ એત્થ આપત્તિં આપજ્જિત્વા પટિચ્છાદેન્તસ્સ યા આપત્તિ, તસ્સા પુબ્બે આપન્ના આપત્તિયો ઠાનાનીતિ વેદિતબ્બં. ‘‘નત્થિ આપત્તાધિકરણં કુસલ’’ન્તિ વચનતો આપત્તાધિકરણે અકુસલાબ્યાકતવસેન છ હેતૂ વુત્તા. કુસલચિત્તં પન અઙ્ગં હોતિ, ન હેતુ.
294-295. Imāneva dvādasa kāyavācāhi saddhiṃ ‘‘cuddasa mūlānī’’ti vuttāni. Satta āpattikkhandhā ṭhānānīti ettha āpattiṃ āpajjitvā paṭicchādentassa yā āpatti, tassā pubbe āpannā āpattiyo ṭhānānīti veditabbaṃ. ‘‘Natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti vacanato āpattādhikaraṇe akusalābyākatavasena cha hetū vuttā. Kusalacittaṃ pana aṅgaṃ hoti, na hetu.
૨૯૬. ચત્તારિ કમ્માનિ ઠાનાનીતિ એત્થ ‘‘એવં કત્તબ્બ’’ન્તિ ઇતિકત્તબ્બતાદસ્સનવસેન પવત્તપાળિ કમ્મં નામ, યથાઠિતપાળિવસેન કરોન્તાનં કિરિયા કિચ્ચાધિકરણં નામ. ઞત્તિઞત્તિદુતિયઞત્તિચતુત્થકમ્માનિ ઞત્તિતો જાયન્તિ, અપલોકનકમ્મં અપલોકનતોવાતિ આહ ‘‘ઞત્તિતો વા અપલોકનતો વા’’તિ. કિચ્ચાધિકરણં એકેન સમથેન સમ્મતિ, સમ્પજ્જતીતિ અત્થો. તેહિ સમેતબ્બત્તા ‘‘વિવાદાધિકરણસ્સ સાધારણા’’તિ વુત્તં.
296.Cattāri kammāni ṭhānānīti ettha ‘‘evaṃ kattabba’’nti itikattabbatādassanavasena pavattapāḷi kammaṃ nāma, yathāṭhitapāḷivasena karontānaṃ kiriyā kiccādhikaraṇaṃ nāma. Ñattiñattidutiyañatticatutthakammāni ñattito jāyanti, apalokanakammaṃ apalokanatovāti āha ‘‘ñattito vā apalokanato vā’’ti. Kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati, sampajjatīti attho. Tehi sametabbattā ‘‘vivādādhikaraṇassa sādhāraṇā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / પરિવારપાળિ • Parivārapāḷi / ૬. અધિકરણપરિયાયવારો • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / અધિકરણપરિયાયવારાદિવણ્ણના • Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / અધિકરણપરિયાયવારવણ્ણના • Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā