| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
અધિકરણસમથવણ્ણના
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā
ગણનપરિચ્છેદોતિ સઙ્ખ્યાપરિચ્છેદો. અધિકરીયન્તિ એત્થાતિ અધિકરણાનિ. કે અધિકરીયન્તિ? સમથા. કથં અધિકરીયન્તિ? સમનવસેન. તસ્મા તે તેસં સમનવસેન પવત્તન્તીતિ આહ ‘‘અધિકરણાનિ સમેન્તી’’તિઆદિ. ઉપ્પન્નાનં ઉપ્પન્નાનન્તિ ઉટ્ઠિતાનં ઉટ્ઠિતાનં. કિઞ્ચાપિ અધિકરણટ્ઠેન એકવિધં, તથાપિ વત્થુવસેન નાના હોતીતિ ‘‘અધિકરણાન’’ન્તિ બહુવચનં કતં. ઇદાનિ તસ્સ નાનાત્તં દસ્સેત્વા વિવરિતું ‘‘વિવાદાધિકરણ’’ન્તિઆદિમાહ. વિવાદોયેવ અધિકરણં વિવાદાધિકરણં. એસ નયો સેસેસુપિ. સમથત્થન્તિ સમનત્થં.
Gaṇanaparicchedoti saṅkhyāparicchedo. Adhikarīyanti etthāti adhikaraṇāni. Ke adhikarīyanti? Samathā. Kathaṃ adhikarīyanti? Samanavasena. Tasmā te tesaṃ samanavasena pavattantīti āha ‘‘adhikaraṇāni samentī’’tiādi. Uppannānaṃ uppannānanti uṭṭhitānaṃ uṭṭhitānaṃ. Kiñcāpi adhikaraṇaṭṭhena ekavidhaṃ, tathāpi vatthuvasena nānā hotīti ‘‘adhikaraṇāna’’nti bahuvacanaṃ kataṃ. Idāni tassa nānāttaṃ dassetvā vivarituṃ ‘‘vivādādhikaraṇa’’ntiādimāha. Vivādoyeva adhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ. Esa nayo sesesupi. Samathatthanti samanatthaṃ.
અધિકરણસ્સ સમ્મુખા વિનયનતો સમ્મુખાવિનયો. દબ્બમલ્લપુત્તત્થેરસદિસસ્સ સતિવેપુલ્લપ્પત્તસ્સ ખીણાસવસ્સેવ દાતબ્બો વિનયો સતિવિનયો. સમ્મૂળ્હસ્સ ગગ્ગભિક્ખુસદિસસ્સ ઉમ્મત્તકસ્સ દાતબ્બો વિનયો અમૂળ્હવિનયો. પટિઞ્ઞાતેન કરણભૂતેન કરણં પટિઞ્ઞાતકરણં. અથ વા પટિઞ્ઞાતે આપન્નભાવાદિકે કરણં કિરિયા, ‘‘આયતિં સંવરેય્યાસી’’તિ પરિવાસદાનાદિવસેન ચ પવત્તં વચીકમ્મં પટિઞ્ઞાતકરણં. યસ્સા કિરિયાય ધમ્મવાદિનો બહુતરા, એસા યેભુય્યસિકા નામ. યો પાપુસ્સન્નતાય પાપિયો, પુગ્ગલો, તસ્સ ઉપવાળભિક્ખુસદિસસ્સ કત્તબ્બતો તસ્સપાપિયસિકા, અલુત્તસમાસોયં. તિણવત્થારકસદિસત્તા તિણવત્થારકો. યથા (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૧૨) હિ ગૂથં વા મુત્તં વા ઘટ્ટિયમાનં દુગ્ગન્ધતાય બાધતિ, તિણેહિ અવત્થરિત્વા સુપ્પટિચ્છાદિતસ્સ પનસ્સ ગન્ધો ન બાધતિ, એવમેવ યં અધિકરણં મૂલાનુમૂલં ગન્ત્વા વૂપસમિયમાનં કક્ખળત્તાય વાળત્તાય ભેદાય સંવત્તતિ, તં ઇમિના કમ્મેન વૂપસન્તં ગૂથં વિય તિણવત્થારકેન પટિચ્છન્નં સુવૂપસન્તં હોતિ. તેન વુત્તં ‘‘તિણવત્થારકસદિસત્તા તિણવત્થારકો’’તિ.
Adhikaraṇassa sammukhā vinayanato sammukhāvinayo. Dabbamallaputtattherasadisassa sativepullappattassa khīṇāsavasseva dātabbo vinayo sativinayo. Sammūḷhassa gaggabhikkhusadisassa ummattakassa dātabbo vinayo amūḷhavinayo. Paṭiññātena karaṇabhūtena karaṇaṃ paṭiññātakaraṇaṃ. Atha vā paṭiññāte āpannabhāvādike karaṇaṃ kiriyā, ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti parivāsadānādivasena ca pavattaṃ vacīkammaṃ paṭiññātakaraṇaṃ. Yassā kiriyāya dhammavādino bahutarā, esā yebhuyyasikā nāma. Yo pāpussannatāya pāpiyo, puggalo, tassa upavāḷabhikkhusadisassa kattabbato tassapāpiyasikā, aluttasamāsoyaṃ. Tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārako. Yathā (cūḷava. aṭṭha. 212) hi gūthaṃ vā muttaṃ vā ghaṭṭiyamānaṃ duggandhatāya bādhati, tiṇehi avattharitvā suppaṭicchāditassa panassa gandho na bādhati, evameva yaṃ adhikaraṇaṃ mūlānumūlaṃ gantvā vūpasamiyamānaṃ kakkhaḷattāya vāḷattāya bhedāya saṃvattati, taṃ iminā kammena vūpasantaṃ gūthaṃ viya tiṇavatthārakena paṭicchannaṃ suvūpasantaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārako’’ti.
તત્રાતિ તેસુ સત્તસુ અધિકરણસમથેસુ. ‘‘અટ્ઠારસહિ વત્થૂહી’’તિ લક્ખણવચનમેતં ‘‘યદિ મે બ્યાધિકા ભવેય્યું, દાતબ્બમિદમોસધ’’ન્તિઆદિના (સં॰ નિ॰ ટી॰ ૨.૩.૩૯-૪૨) વિય. તસ્મા તેસુ અઞ્ઞતરેન વિવદન્તા અટ્ઠારસહિ વત્થૂહિ વિવદન્તીતિ વુચ્ચતિ. વિવાદોતિ વિપચ્ચનીકવાદો. ઉપવદનાતિ અક્કોસો. ચોદનાતિ અનુયોગો. દ્વેતિ થુલ્લચ્ચયદુબ્ભાસિતાપત્તિયો દ્વે. ચતુન્નં કમ્માનં કરણન્તિ ચતુન્નં કમ્માનં અન્તરે યસ્સ કસ્સચિ કમ્મસ્સ કરણં.
Tatrāti tesu sattasu adhikaraṇasamathesu. ‘‘Aṭṭhārasahi vatthūhī’’ti lakkhaṇavacanametaṃ ‘‘yadi me byādhikā bhaveyyuṃ, dātabbamidamosadha’’ntiādinā (saṃ. ni. ṭī. 2.3.39-42) viya. Tasmā tesu aññatarena vivadantā aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantīti vuccati. Vivādoti vipaccanīkavādo. Upavadanāti akkoso. Codanāti anuyogo. Dveti thullaccayadubbhāsitāpattiyo dve. Catunnaṃ kammānaṃ karaṇanti catunnaṃ kammānaṃ antare yassa kassaci kammassa karaṇaṃ.
એવં અધિકરણાનિ દસ્સેત્વા ઇદાનિ તેસુ ઇદં અધિકરણં એત્તકેહિ સમથેહિ સમ્મતીતિ દસ્સેતું ‘‘તત્થા’’તિઆદિ વુત્તં. યસ્મિં વિહારે ઉપ્પન્નં , તસ્મિંયેવ વા સમ્મતીતિ સમ્બન્ધો. એવં સેસેસુપિ. તત્થ યસ્મિં વિહારે ઉપ્પન્નન્તિ ‘‘યસ્મિં વિહારે મય્હં ઇમિના પત્તો ગહિતો, ચીવરં ગહિત’’ન્તિઆદિના (પરિ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૧) નયેન પત્તચીવરાદીનં અત્થાય વિવાદાધિકરણં ઉપ્પન્નં હોતિ. તસ્મિંયેવ વા સમ્મતીતિ તસ્મિં વિહારેયેવ આવાસિકેહિ સન્નિપતિત્વા ‘‘અલં, આવુસો’’તિ અત્થપચ્ચત્થિકે સઞ્ઞાપેત્વા પાળિમુત્તકવિનિચ્છયેનેવ વૂપસમેન્તેહિ સમ્મતિ. સચે પન તં અધિકરણં નેવાસિકા વૂપસમેતું ન સક્કોન્તિ, અથઞ્ઞો વિનયધરો આગન્ત્વા ‘‘કિં, આવુસો, ઇમસ્મિં વિહારે ઉપોસથો વા પવારણા વા ઠિતા’’તિ પુચ્છતિ, તેહિ ચ તસ્મિં કારણે કથિતે તં અધિકરણં ખન્ધકતો ચ પરિવારતો ચ સુત્તેન વિનિચ્છિનિત્વા વૂપસમેતિ. એવમ્પિ એતસ્મિંયેવ સમ્મતીતિ દટ્ઠબ્બં.
Evaṃ adhikaraṇāni dassetvā idāni tesu idaṃ adhikaraṇaṃ ettakehi samathehi sammatīti dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ vihāre uppannaṃ , tasmiṃyeva vā sammatīti sambandho. Evaṃ sesesupi. Tattha yasmiṃ vihāre uppannanti ‘‘yasmiṃ vihāre mayhaṃ iminā patto gahito, cīvaraṃ gahita’’ntiādinā (pari. aṭṭha. 341) nayena pattacīvarādīnaṃ atthāya vivādādhikaraṇaṃ uppannaṃ hoti. Tasmiṃyeva vā sammatīti tasmiṃ vihāreyeva āvāsikehi sannipatitvā ‘‘alaṃ, āvuso’’ti atthapaccatthike saññāpetvā pāḷimuttakavinicchayeneva vūpasamentehi sammati. Sace pana taṃ adhikaraṇaṃ nevāsikā vūpasametuṃ na sakkonti, athañño vinayadharo āgantvā ‘‘kiṃ, āvuso, imasmiṃ vihāre uposatho vā pavāraṇā vā ṭhitā’’ti pucchati, tehi ca tasmiṃ kāraṇe kathite taṃ adhikaraṇaṃ khandhakato ca parivārato ca suttena vinicchinitvā vūpasameti. Evampi etasmiṃyeva sammatīti daṭṭhabbaṃ.
અઞ્ઞત્થ વૂપસમેતું ગચ્છન્તાનં અન્તરામગ્ગે વા સમ્મતીતિ ‘‘ન મયં એતસ્સ વિનિચ્છયે તિટ્ઠામ, નાયં વિનયે કુસલો, અમુકસ્મિં નામ ગામે વિનયધરા થેરા વસન્તિ, તત્થ ગન્ત્વા વિનિચ્છિનિસ્સામા’’તિ ગચ્છન્તાનં અન્તરામગ્ગે વા કારણં સલ્લક્ખેત્વા અઞ્ઞમઞ્ઞં સઞ્ઞાપેન્તેહિ, અઞ્ઞેહિ વા તે ભિક્ખૂ નિજ્ઝાપેન્તેહિ સમ્મતિ. ન હેવ ખો પન અઞ્ઞમઞ્ઞસઞ્ઞત્તિયા વા સભાગભિક્ખુનિજ્ઝાપનેન વા વૂપસન્તં હોતિ, અપિચ ખો પટિપથં આગચ્છન્તો એકો વિનયધરો દિસ્વા ‘‘કત્થાવુસો, ગચ્છથા’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘અમુકં નામ ગામં ઇમિના નામ કરણેના’’તિ વુત્તે ‘‘અલં, આવુસો, કિં તત્થ ગતેના’’તિ તત્થેવ ધમ્મેન વિનયેન તં અધિકરણં વૂપસમેતિ. એવમ્પિ અન્તરામગ્ગે વૂપસમ્મતિ નામ.
Aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā sammatīti ‘‘na mayaṃ etassa vinicchaye tiṭṭhāma, nāyaṃ vinaye kusalo, amukasmiṃ nāma gāme vinayadharā therā vasanti, tattha gantvā vinicchinissāmā’’ti gacchantānaṃ antarāmagge vā kāraṇaṃ sallakkhetvā aññamaññaṃ saññāpentehi, aññehi vā te bhikkhū nijjhāpentehi sammati. Na heva kho pana aññamaññasaññattiyā vā sabhāgabhikkhunijjhāpanena vā vūpasantaṃ hoti, apica kho paṭipathaṃ āgacchanto eko vinayadharo disvā ‘‘katthāvuso, gacchathā’’ti pucchitvā ‘‘amukaṃ nāma gāmaṃ iminā nāma karaṇenā’’ti vutte ‘‘alaṃ, āvuso, kiṃ tattha gatenā’’ti tattheva dhammena vinayena taṃ adhikaraṇaṃ vūpasameti. Evampi antarāmagge vūpasammati nāma.
યત્થ ગન્ત્વા સઙ્ઘસ્સ નિય્યાતિતં, તત્થ સઙ્ઘેન વાતિ સચે પન ‘‘અલં, આવુસો, કિં તત્થ ગતેના’’તિ વુચ્ચમાનાપિ ‘‘મયં તત્થેવ ગન્ત્વા વિનિચ્છયં પાપેસ્સામા’’તિ (પરિ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૧) વિનયધરસ્સ વચનં અનાદિયિત્વા યત્થ ગન્ત્વા સભાગભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ અધિકરણં નિય્યાતિતં, તત્થ સઙ્ઘેન ‘‘અલં, આવુસો, સઙ્ઘસન્નિપાતં નામ ગરુક’’ન્તિ તત્થેવ નિસીદિત્વા વિનિચ્છિતં સમ્મતિ. ન હેવ ખો પન સભાગભિક્ખૂનં સઞ્ઞત્તિયા વૂપસન્તં હોતિ, અપિચ ખો સઙ્ઘં સન્નિપાતેત્વા આરોચિતં સઙ્ઘમજ્ઝે વિનયધરા વૂપસમેન્તિ. એવમ્પિ તત્થ સઙ્ઘેન વિનિચ્છિતં સમ્મતિ નામ.
Yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ, tattha saṅghena vāti sace pana ‘‘alaṃ, āvuso, kiṃ tattha gatenā’’ti vuccamānāpi ‘‘mayaṃ tattheva gantvā vinicchayaṃ pāpessāmā’’ti (pari. aṭṭha. 341) vinayadharassa vacanaṃ anādiyitvā yattha gantvā sabhāgabhikkhusaṅghassa adhikaraṇaṃ niyyātitaṃ, tattha saṅghena ‘‘alaṃ, āvuso, saṅghasannipātaṃ nāma garuka’’nti tattheva nisīditvā vinicchitaṃ sammati. Na heva kho pana sabhāgabhikkhūnaṃ saññattiyā vūpasantaṃ hoti, apica kho saṅghaṃ sannipātetvā ārocitaṃ saṅghamajjhe vinayadharā vūpasamenti. Evampi tattha saṅghena vinicchitaṃ sammati nāma.
ઉબ્બાહિકાય સમ્મતપુગ્ગલેહિ વા વિનિચ્છિતન્તિ અપલોકેત્વા વા ખન્ધકે વુત્તાય વા ઞત્તિદુતિયકમ્મવાચાય સમ્મતેહિ પુગ્ગલેહિ વિસું વા નિસીદિત્વા, તસ્સાયેવ વા પરિસાય ‘‘અઞ્ઞેન ન કિઞ્ચિ કથેતબ્બ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૩૧) સાવેત્વા વિનિચ્છિતં. અયન્તિ અયં યથાવુત્તા ચતુબ્બિધા સમ્મુખતા.
Ubbāhikāyasammatapuggalehi vā vinicchitanti apaloketvā vā khandhake vuttāya vā ñattidutiyakammavācāya sammatehi puggalehi visuṃ vā nisīditvā, tassāyeva vā parisāya ‘‘aññena na kiñci kathetabba’’nti (cūḷava. aṭṭha. 231) sāvetvā vinicchitaṃ. Ayanti ayaṃ yathāvuttā catubbidhā sammukhatā.
કારકસઙ્ઘસ્સાતિ વૂપસમેતું સન્નિપતિતસ્સ કારકસઙ્ઘસ્સ. સઙ્ઘસામગ્ગિવસેન સમ્મુખીભાવોતિ ‘‘યાવતિકા ભિક્ખૂ કમ્મપ્પત્તા, તે આગતા હોન્તિ, છન્દારહાનં છન્દો આહટો હોતિ, સમ્મુખીભૂતા ન પટિક્કોસન્તી’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૨૮) એવં વુત્તસઙ્ઘસામગ્ગિવસેન સમ્મુખીભાવો, એતેન યથા તથા પધાનકારકપુગ્ગલાનં સમ્મુખતામત્તં સઙ્ઘસમ્મુખતા નામ ન હોતીતિ દસ્સેતિ. ભૂતતાતિ તચ્છતા. સચ્ચપરિયાયો હિ ઇધ ધમ્મસદ્દો ‘‘ધમ્મવાદી’’તિઆદીસુ (દી॰ નિ॰ ૧.૯, ૧૯૪) વિય. વિનેતિ એતેનાતિ વિનયો, તસ્સ તસ્સ અધિકરણસ્સ વૂપસમનાય ભગવતા વુત્તવિધિ, તસ્સ વિનયસ્સ સમ્મુખતા વિનયસમ્મુખતા. તેનાહ ‘‘યથા તં…પે॰… વિનયસમ્મુખતા’’તિ. યેનાતિ યેન પુગ્ગલેન. અત્થપચ્ચત્થિકાનન્તિ (સારત્થ॰ ટી॰ ચૂળવગ્ગ ૩.૨૨૮) વિવાદવત્થુસઙ્ખાતે અત્થે પચ્ચત્થિકાનં. સઙ્ઘસમ્મુખતા પરિહાયતિ સમ્મતપુગ્ગલેહેવ વૂપસમનતો.
Kārakasaṅghassāti vūpasametuṃ sannipatitassa kārakasaṅghassa. Saṅghasāmaggivasena sammukhībhāvoti ‘‘yāvatikā bhikkhū kammappattā, te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā na paṭikkosantī’’ti (cūḷava. 228) evaṃ vuttasaṅghasāmaggivasena sammukhībhāvo, etena yathā tathā padhānakārakapuggalānaṃ sammukhatāmattaṃ saṅghasammukhatā nāma na hotīti dasseti. Bhūtatāti tacchatā. Saccapariyāyo hi idha dhammasaddo ‘‘dhammavādī’’tiādīsu (dī. ni. 1.9, 194) viya. Vineti etenāti vinayo, tassa tassa adhikaraṇassa vūpasamanāya bhagavatā vuttavidhi, tassa vinayassa sammukhatā vinayasammukhatā. Tenāha ‘‘yathā taṃ…pe… vinayasammukhatā’’ti. Yenāti yena puggalena. Atthapaccatthikānanti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.228) vivādavatthusaṅkhāte atthe paccatthikānaṃ. Saṅghasammukhatā parihāyati sammatapuggaleheva vūpasamanato.
નન્તિ વિવાદાધિકરણં. પઞ્ચઙ્ગસમન્નાગતન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૩૪) ‘‘ન છન્દાગતિં ગચ્છતિ, ન દોસાગતિં ગચ્છતિ, ન મોહાગતિં ગચ્છતિ, ન ભયાગતિં ગચ્છતિ, ગહિતાગહિતં જાનાતી’’તિ વુત્તેહિ પઞ્ચહઙ્ગેહિ સમન્નાગતં. ગૂળ્હકવિવટકસકણ્ણજપ્પકેસુ તીસુ સલાકગ્ગાહેસૂતિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તેસં ભિક્ખૂનં સઞ્ઞત્તિયા તયો સલાકગ્ગાહકે ગૂળ્હકં, વિવટકં, સકણ્ણજપ્પક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૩૫) સમથક્ખન્ધકે વુત્તેસુ તીસુ સલાકગ્ગાહેસુ. સલાકં ગાહેત્વાતિ ધમ્મવાદીનઞ્ચ અધમ્મવાદીનઞ્ચ સલાકાયો નિમિત્તસઞ્ઞં આરોપેત્વા ચીવરભોગે કત્વા સમથક્ખન્ધકે વુત્તનયેન ગાહાપેત્વા. એવઞ્હિ તત્થ વુત્તં –
Nanti vivādādhikaraṇaṃ. Pañcaṅgasamannāgatanti (cūḷava. 234) ‘‘na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, gahitāgahitaṃ jānātī’’ti vuttehi pañcahaṅgehi samannāgataṃ. Gūḷhakavivaṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesūti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ saññattiyā tayo salākaggāhake gūḷhakaṃ, vivaṭakaṃ, sakaṇṇajappaka’’nti (cūḷava. 235) samathakkhandhake vuttesu tīsu salākaggāhesu. Salākaṃ gāhetvāti dhammavādīnañca adhammavādīnañca salākāyo nimittasaññaṃ āropetvā cīvarabhoge katvā samathakkhandhake vuttanayena gāhāpetvā. Evañhi tattha vuttaṃ –
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ગૂળ્હકો સલાકગ્ગાહો હોતિ? તેન સલાકગ્ગાહાપકેન ભિક્ખુના સલાકાયો વણ્ણાવણ્ણાયો કત્વા એકમેકો ભિક્ખુ ઉપસઙ્કમિત્વા એવમસ્સ વચનીયો ‘અયં એવંવાદિસ્સ સલાકા, અયં એવંવાદિસ્સ સલાકા, યં ઇચ્છસિ, તં ગણ્હાહી’તિ. ગહિતે વત્તબ્બો ‘મા ચ કસ્સચિ દસ્સેહી’તિ. સચે જાનાતિ ‘અધમ્મવાદી બહુતરા’તિ, ‘દુગ્ગહો’તિ પચ્ચુક્કડ્ઢિતબ્બં. સચે જાનાતિ ‘ધમ્મવાદી બહુતરા’તિ , ‘સુગ્ગહો’તિ સાવેતબ્બં. એવં ખો, ભિક્ખવે, ગૂળ્હકો સલાકગ્ગાહો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, gūḷhako salākaggāho hoti? Tena salākaggāhāpakena bhikkhunā salākāyo vaṇṇāvaṇṇāyo katvā ekameko bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo ‘ayaṃ evaṃvādissa salākā, ayaṃ evaṃvādissa salākā, yaṃ icchasi, taṃ gaṇhāhī’ti. Gahite vattabbo ‘mā ca kassaci dassehī’ti. Sace jānāti ‘adhammavādī bahutarā’ti, ‘duggaho’ti paccukkaḍḍhitabbaṃ. Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti , ‘suggaho’ti sāvetabbaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, gūḷhako salākaggāho hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, વિવટકો સલાકગ્ગાહો હોતિ? સચે જાનાતિ ‘ધમ્મવાદી બહુતરા’તિ, વિસ્સટ્ઠેનેવ વિવટેન ગાહેતબ્બો. એવં ખો, ભિક્ખવે, વિવટકો સલાકગ્ગાહો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, vivaṭako salākaggāho hoti? Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti, vissaṭṭheneva vivaṭena gāhetabbo. Evaṃ kho, bhikkhave, vivaṭako salākaggāho hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, સકણ્ણજપ્પકો સલાકગ્ગાહો હોતિ? તેન સલાકગ્ગાહાપકેન ભિક્ખુના એકમેકસ્સ ભિક્ખુનો ઉપકણ્ણકે આરોચેતબ્બં ‘અયં એવંવાદિસ્સ સલાકા, અયં એવવાદિસ્સ સલાકા, યં ઇચ્છસિ, તં ગણ્હાહી’તિ. ગહિતે વત્તબ્બો ‘મા ચ કસ્સચિ આરોચેહી’તિ. સચે જાનાતિ ‘અધમ્મવાદી બહુતરા’તિ, ‘દુગ્ગહો’તિ પચ્ચુક્કડ્ઢિતબ્બં. સચે જાનાતિ ‘ધમ્મવાદી બહુતરા’તિ, ‘સુગ્ગહો’તિ સાવેતબ્બં. એવં ખો, ભિક્ખવે, સકણ્ણજપ્પકો સલાકગ્ગાહો હોતી’’તિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, sakaṇṇajappako salākaggāho hoti? Tena salākaggāhāpakena bhikkhunā ekamekassa bhikkhuno upakaṇṇake ārocetabbaṃ ‘ayaṃ evaṃvādissa salākā, ayaṃ evavādissa salākā, yaṃ icchasi, taṃ gaṇhāhī’ti. Gahite vattabbo ‘mā ca kassaci ārocehī’ti. Sace jānāti ‘adhammavādī bahutarā’ti, ‘duggaho’ti paccukkaḍḍhitabbaṃ. Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti, ‘suggaho’ti sāvetabbaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, sakaṇṇajappako salākaggāho hotī’’ti.
એત્થ ચ અલજ્જુસ્સન્નાય (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૩૫) પરિસાય ગૂળ્હકો સલાકગ્ગાહો કાતબ્બો, લજ્જુસ્સન્નાય વિવટકો, બાલુસ્સન્નાય સકણ્ણજપ્પકોતિ વેદિતબ્બો. ધમ્મવાદીનં યેભુય્યતાયાતિ ધમ્મવાદીનં એકેનપિ અધિકતાય, કો પન વાદો દ્વીહિ તીહિ.
Ettha ca alajjussannāya (cūḷava. aṭṭha. 235) parisāya gūḷhako salākaggāho kātabbo, lajjussannāya vivaṭako, bālussannāya sakaṇṇajappakoti veditabbo. Dhammavādīnaṃ yebhuyyatāyāti dhammavādīnaṃ ekenapi adhikatāya, ko pana vādo dvīhi tīhi.
‘‘ચતૂહિ સમથેહિ સમ્મતી’’તિ ઇદં સબ્બસઙ્ગાહકવસેન વુત્તં, તત્થ પન દ્વીહિ એવ વૂપસમનં દટ્ઠબ્બં. એવં વિનિચ્છિતન્તિ સચે આપત્તિ નત્થિ, ઉભો ખમાપેત્વા, અથ અત્થિ, આપત્તિં દસ્સેત્વા રોપનવસેન વિનિચ્છિતં. પટિકમ્મં પન આપત્તાધિકરણસમથે પરતો આગમિસ્સતીતિ. ન સમણસારુપ્પં અસ્સામણકં, સમણેહિ અકત્તબ્બં, તસ્મિં. અજ્ઝાચારે વીતિક્કમે સતિ.
‘‘Catūhi samathehi sammatī’’ti idaṃ sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ, tattha pana dvīhi eva vūpasamanaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ vinicchitanti sace āpatti natthi, ubho khamāpetvā, atha atthi, āpattiṃ dassetvā ropanavasena vinicchitaṃ. Paṭikammaṃ pana āpattādhikaraṇasamathe parato āgamissatīti. Na samaṇasāruppaṃ assāmaṇakaṃ, samaṇehi akattabbaṃ, tasmiṃ. Ajjhācāre vītikkame sati.
પારાજિકસામન્તેન વાતિ દુક્કટેન વા થુલ્લચ્ચયેન વા. મેથુનધમ્મે હિ પારાજિકસામન્તા નામ દુક્કટં હોતિ, અદિન્નાદાનાદીસુ થુલ્લચ્ચયં. પટિચરતોતિ પટિચ્છાદેન્તસ્સ. અચ્છિન્નમૂલો ભવિસ્સતીતિ પારાજિકં અનાપન્નો ભવિસ્સતિ, સીલવા ભવિસ્સતીતિ વુત્તં હોતિ. સમ્મા વત્તિત્વાતિ વત્તં પૂરેત્વા. ઓસારણં લભિસ્સતીતિ કમ્મપ્પટિપ્પસ્સદ્ધિં લભિસ્સતિ.
Pārājikasāmantenavāti dukkaṭena vā thullaccayena vā. Methunadhamme hi pārājikasāmantā nāma dukkaṭaṃ hoti, adinnādānādīsu thullaccayaṃ. Paṭicaratoti paṭicchādentassa. Acchinnamūlo bhavissatīti pārājikaṃ anāpanno bhavissati, sīlavā bhavissatīti vuttaṃ hoti. Sammā vattitvāti vattaṃ pūretvā. Osāraṇaṃ labhissatīti kammappaṭippassaddhiṃ labhissati.
તસ્સાતિ આપત્તાધિકરણસ્સ. સમ્મુખાવિનયેનેવ વૂપસમો નત્થિ પટિઞ્ઞાય, તથારૂપાય ખન્તિયા વા વિના અવૂપસમનતો. યા પન પટિઞ્ઞાતિ સમ્બન્ધો.
Tassāti āpattādhikaraṇassa. Sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi paṭiññāya, tathārūpāya khantiyā vā vinā avūpasamanato. Yā pana paṭiññāti sambandho.
એત્થાતિ આપત્તિદેસનાયં. સિયાતિ અવસ્સં. કક્ખળત્તાય વાળત્તાયાતિ કક્ખળભાવાય ચેવ વાળભાવાય ચ. થુલ્લવજ્જન્તિ પારાજિકઞ્ચેવ સઙ્ઘાદિસેસઞ્ચ. ગિહિપ્પટિસંયુત્તન્તિ ગિહીનં હીનેન ખુંસનવમ્ભનધમ્મિકપ્પટિસ્સવેસુ આપન્નં આપત્તિં.
Etthāti āpattidesanāyaṃ. Siyāti avassaṃ. Kakkhaḷattāya vāḷattāyāti kakkhaḷabhāvāya ceva vāḷabhāvāya ca. Thullavajjanti pārājikañceva saṅghādisesañca. Gihippaṭisaṃyuttanti gihīnaṃ hīnena khuṃsanavambhanadhammikappaṭissavesu āpannaṃ āpattiṃ.
યથાનુરૂપન્તિ ‘‘દ્વીહિ સમથેહિ, તીહિ, ચતૂહિ, એકેના’’તિ એવં વુત્તનયેનેવ યથાનુરૂપં. એત્થાતિ ઇમસ્મિં સમથાધિકારે. વિનિચ્છયનયોતિ વિનિચ્છયનયમત્તં. તેનાહ ‘‘વિત્થારો પના’’તિઆદિ. અસ્સાતિ વિત્થારસ્સ. સમન્તપાસાદિકાયં વુત્તોતિ સમન્તપાસાદિકાય નામ વિનયટ્ઠકથાયં વુત્તો. તસ્મા તત્થ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બોતિ અધિપ્પાયો.
Yathānurūpanti ‘‘dvīhi samathehi, tīhi, catūhi, ekenā’’ti evaṃ vuttanayeneva yathānurūpaṃ. Etthāti imasmiṃ samathādhikāre. Vinicchayanayoti vinicchayanayamattaṃ. Tenāha ‘‘vitthāro panā’’tiādi. Assāti vitthārassa. Samantapāsādikāyaṃ vuttoti samantapāsādikāya nāma vinayaṭṭhakathāyaṃ vutto. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabboti adhippāyo.
એત્તકન્તિ એતંપરમં, ન ઇતો ભિય્યો.
Ettakanti etaṃparamaṃ, na ito bhiyyo.
અધિકરણસમથવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā niṭṭhitā.
ઇતિ કઙ્ખાવિતરણિયા પાતિમોક્ખવણ્ણનાય
Iti kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
વિનયત્થમઞ્જૂસાયં લીનત્થપ્પકાસનિયં
Vinayatthamañjūsāyaṃ līnatthappakāsaniyaṃ
ભિક્ખુપાતિમોક્ખવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Bhikkhupātimokkhavaṇṇanā niṭṭhitā.
