Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
૭. અન્તગ્ગાહિકાદિટ્ઠિનિદ્દેસવણ્ણના
7. Antaggāhikādiṭṭhiniddesavaṇṇanā
૧૪૦. અન્તગ્ગાહિકાય દિટ્ઠિયા પઠમવારે આકારપુચ્છા. દુતિયે આકારગહણં. તતિયે આકારવિસ્સજ્જનં. તત્થ લોકોતિ અત્તા. સો અન્તોતિ અઞ્ઞમઞ્ઞપટિપક્ખેસુ સસ્સતુચ્છેદન્તેસુ સસ્સતગ્ગાહે સસ્સતન્તો, અસસ્સતગ્ગાહે ઉચ્છેદન્તો. પરિત્તં ઓકાસન્તિ સુપ્પમત્તં વા સરાવમત્તં વા ખુદ્દકં ઠાનં. નીલકતો ફરતીતિ નીલન્તિ આરમ્મણં કરોતિ. અયં લોકોતિ અત્તાનં સન્ધાય વુત્તં. પરિવટુમોતિ સમન્તતો પરિચ્છેદવા. અન્તસઞ્ઞીતિ અન્તવાતિસઞ્ઞી. અન્તો અસ્સ અત્થીતિ અન્તોતિ ગહેતબ્બં. યં ફરતીતિ યં કસિણરૂપં ફરતિ. તં વત્થુ ચેવ લોકો ચાતિ તં કસિણરૂપં આરમ્મણઞ્ચેવ આલોકિયટ્ઠેન લોકો ચ. યેન ફરતીતિ યેન ચિત્તેન ફરતિ. સો અત્તા ચેવ લોકો ચાતિ અત્તાનમપેક્ખિત્વા પુલ્લિઙ્ગં કતં, તં ચિત્તં અત્તા ચેવ આલોકનટ્ઠેન લોકો ચાતિ વુત્તં હોતિ. અન્તવાતિ અન્તો. ઓકાસકતો ફરતીતિ આલોકકસિણવસેન તેજોકસિણવસેન ઓદાતકસિણવસેન વા ઓભાસોતિ ફરતિ. નીલાદીનં પઞ્ચન્નં પભસ્સરકસિણાનંયેવ ગહિતત્તા પથવીઆપોવાયોકસિણવસેન અત્તાભિનિવેસો ન હોતીતિ ગહેતબ્બં.
140.Antaggāhikāya diṭṭhiyā paṭhamavāre ākārapucchā. Dutiye ākāragahaṇaṃ. Tatiye ākāravissajjanaṃ. Tattha lokoti attā. So antoti aññamaññapaṭipakkhesu sassatucchedantesu sassataggāhe sassatanto, asassataggāhe ucchedanto. Parittaṃ okāsanti suppamattaṃ vā sarāvamattaṃ vā khuddakaṃ ṭhānaṃ. Nīlakato pharatīti nīlanti ārammaṇaṃ karoti. Ayaṃ lokoti attānaṃ sandhāya vuttaṃ. Parivaṭumoti samantato paricchedavā. Antasaññīti antavātisaññī. Anto assa atthīti antoti gahetabbaṃ. Yaṃ pharatīti yaṃ kasiṇarūpaṃ pharati. Taṃ vatthu ceva loko cāti taṃ kasiṇarūpaṃ ārammaṇañceva ālokiyaṭṭhena loko ca. Yena pharatīti yena cittena pharati. So attā ceva loko cāti attānamapekkhitvā pulliṅgaṃ kataṃ, taṃ cittaṃ attā ceva ālokanaṭṭhena loko cāti vuttaṃ hoti. Antavāti anto. Okāsakato pharatīti ālokakasiṇavasena tejokasiṇavasena odātakasiṇavasena vā obhāsoti pharati. Nīlādīnaṃ pañcannaṃ pabhassarakasiṇānaṃyeva gahitattā pathavīāpovāyokasiṇavasena attābhiniveso na hotīti gahetabbaṃ.
વિપુલં ઓકાસન્તિ ખલમણ્ડલમત્તાદિવસેન મહન્તં ઠાનં. અનન્તવાતિ વુદ્ધઅનન્તવા. અપરિયન્તોતિ વુદ્ધઅપરિયન્તો. અનન્તસઞ્ઞીતિ અનન્તોતિસઞ્ઞી. તં જીવન્તિ સો જીવો. લિઙ્ગવિપલ્લાસો કતો. જીવોતિ ચ અત્તા એવ. રૂપાદીનિ પઞ્ચપિ પરિવટુમટ્ઠેન સરીરં. જીવં ન સરીરન્તિ અત્તસઙ્ખાતો જીવો રૂપસઙ્ખાતં સરીરં ન હોતિ. એસ નયો વેદનાદીસુ. તથાગતોતિ સત્તો. અરહન્તિ એકે. પરં મરણાતિ મરણતો ઉદ્ધં, પરલોકેતિ અત્થો. રૂપં ઇધેવ મરણધમ્મન્તિ અત્તનો પાકટક્ખન્ધસીસેન પઞ્ચક્ખન્ધગ્ગહણં, તં ઇમસ્મિંયેવ લોકે નસ્સનપકતિકન્તિ અત્થો. સેસક્ખન્ધેસુપિ એસેવ નયો. કાયસ્સ ભેદાતિ ખન્ધપઞ્ચકસઙ્ખાતસ્સ કાયસ્સ ભેદતો પરં. ઇમિના વચનેન ‘‘પરં મરણા’’તિ એતસ્સ ઉદ્દેસસ્સ અત્થો વુત્તો. હોતિપીતિઆદીસુ હોતીતિ મૂલપદં. ચતૂસુપિ અપિ-સદ્દો સમુચ્ચયત્થો. તિટ્ઠતીતિ સસ્સતત્તા તિટ્ઠતિ, ન ચવતીતિ અત્થો. ‘‘હોતી’’તિ પદસ્સ વા અત્થવિસેસનત્થં ‘‘તિટ્ઠતી’’તિ પદં વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. ઉપ્પજ્જતીતિ અણ્ડજજલાબુજયોનિપવેસવસેન ઉપ્પજ્જતિ નામ, નિબ્બત્તતીતિ સંસેદજઓપપાતિકયોનિપવેસવસેન નિબ્બત્તતિ નામાતિ અત્થયોજના વેદિતબ્બા. ઉચ્છિજ્જતીતિ પબન્ધાભાવવસેન. વિનસ્સતીતિ ભઙ્ગવસેન. ન હોતિ પરં મરણાતિ પુરિમપદાનં અત્થવિવરણં, ચુતિતો ઉદ્ધં ન વિજ્જતીતિ અત્થો. હોતિ ચ ન ચ હોતીતિ એકચ્ચસસ્સતિકાનં દિટ્ઠિ, એકેન પરિયાયેન હોતિ, એકેન પરિયાયેન ન હોતીતિ અત્થો. જીવભાવેન હોતિ, પુબ્બજીવસ્સ અભાવેન ન હોતીતિ વુત્તં હોતિ. નેવ હોતિ ન ન હોતીતિ અમરાવિક્ખેપિકાનં દિટ્ઠિ, હોતીતિ ચ નેવ હોતિ, ન હોતીતિ ચ ન હોતીતિ અત્થો. અનુવાદભયા મુસાવાદભયા ચ મન્દત્તા મોમૂહત્તા ચ પુબ્બવુત્તનયસ્સ પટિક્ખેપમત્તં કરોતિ. ઇમેહિ પઞ્ઞાસાય આકારેહીતિ યથાવુત્તાનં દસન્નં પઞ્ચકાનં વસેન પઞ્ઞાસાય આકારેહીતિ.
Vipulaṃ okāsanti khalamaṇḍalamattādivasena mahantaṃ ṭhānaṃ. Anantavāti vuddhaanantavā. Apariyantoti vuddhaapariyanto. Anantasaññīti anantotisaññī. Taṃ jīvanti so jīvo. Liṅgavipallāso kato. Jīvoti ca attā eva. Rūpādīni pañcapi parivaṭumaṭṭhena sarīraṃ. Jīvaṃ na sarīranti attasaṅkhāto jīvo rūpasaṅkhātaṃ sarīraṃ na hoti. Esa nayo vedanādīsu. Tathāgatoti satto. Arahanti eke. Paraṃ maraṇāti maraṇato uddhaṃ, paraloketi attho. Rūpaṃ idheva maraṇadhammanti attano pākaṭakkhandhasīsena pañcakkhandhaggahaṇaṃ, taṃ imasmiṃyeva loke nassanapakatikanti attho. Sesakkhandhesupi eseva nayo. Kāyassa bhedāti khandhapañcakasaṅkhātassa kāyassa bhedato paraṃ. Iminā vacanena ‘‘paraṃ maraṇā’’ti etassa uddesassa attho vutto. Hotipītiādīsu hotīti mūlapadaṃ. Catūsupi api-saddo samuccayattho. Tiṭṭhatīti sassatattā tiṭṭhati, na cavatīti attho. ‘‘Hotī’’ti padassa vā atthavisesanatthaṃ ‘‘tiṭṭhatī’’ti padaṃ vuttanti veditabbaṃ. Uppajjatīti aṇḍajajalābujayonipavesavasena uppajjati nāma, nibbattatīti saṃsedajaopapātikayonipavesavasena nibbattati nāmāti atthayojanā veditabbā. Ucchijjatīti pabandhābhāvavasena. Vinassatīti bhaṅgavasena. Na hoti paraṃ maraṇāti purimapadānaṃ atthavivaraṇaṃ, cutito uddhaṃ na vijjatīti attho. Hoti ca na ca hotīti ekaccasassatikānaṃ diṭṭhi, ekena pariyāyena hoti, ekena pariyāyena na hotīti attho. Jīvabhāvena hoti, pubbajīvassa abhāvena na hotīti vuttaṃ hoti. Neva hoti na na hotīti amarāvikkhepikānaṃ diṭṭhi, hotīti ca neva hoti, na hotīti ca na hotīti attho. Anuvādabhayā musāvādabhayā ca mandattā momūhattā ca pubbavuttanayassa paṭikkhepamattaṃ karoti. Imehi paññāsāya ākārehīti yathāvuttānaṃ dasannaṃ pañcakānaṃ vasena paññāsāya ākārehīti.
અન્તગ્ગાહિકાદિટ્ઠિનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Antaggāhikādiṭṭhiniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ૭. અન્તગ્ગાહિકાદિટ્ઠિનિદ્દેસો • 7. Antaggāhikādiṭṭhiniddeso