| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
૬૯. આસયાનુસયઞાણનિદ્દેસવણ્ણના
69. Āsayānusayañāṇaniddesavaṇṇanā
૧૧૩. આસયાનુસયઞાણનિદ્દેસે ઇધ તથાગતોતિઆદિ પઞ્ચધા ઠપિતો નિદ્દેસો. તત્થ આસયાનુસયા વુત્તત્થા એવ. ચરિતન્તિ પુબ્બે કતં કુસલાકુસલં કમ્મં. અધિમુત્તિન્તિ સમ્પતિ કુસલે અકુસલે વા ચિત્તવોસગ્ગો. ભબ્બાભબ્બેતિ ભબ્બે ચ અભબ્બે ચ. અરિયાય જાતિયા સમ્ભવન્તિ જાયન્તીતિ ભબ્બા. વત્તમાનસમીપે વત્તમાનવચનં. ભવિસ્સન્તિ જાયિસ્સન્તીતિ વા ભબ્બા, ભાજનભૂતાતિ અત્થો. યે અરિયમગ્ગપટિવેધસ્સ અનુચ્છવિકા ઉપનિસ્સયસમ્પન્ના, તે ભબ્બા. વુત્તપટિપક્ખા અભબ્બા.
113. Āsayānusayañāṇaniddese idha tathāgatotiādi pañcadhā ṭhapito niddeso. Tattha āsayānusayā vuttatthā eva. Caritanti pubbe kataṃ kusalākusalaṃ kammaṃ. Adhimuttinti sampati kusale akusale vā cittavosaggo. Bhabbābhabbeti bhabbe ca abhabbe ca. Ariyāya jātiyā sambhavanti jāyantīti bhabbā. Vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ. Bhavissanti jāyissantīti vā bhabbā, bhājanabhūtāti attho. Ye ariyamaggapaṭivedhassa anucchavikā upanissayasampannā, te bhabbā. Vuttapaṭipakkhā abhabbā.
કતમો સત્તાનં આસયોતિઆદિ નિદ્દેસસ્સ પટિનિદ્દેસો. તત્થ સસ્સતોતિ નિચ્ચો. લોકોતિ અત્તા. ઇધ સરીરંયેવ નસ્સતિ, અત્તા પન ઇધ પરત્થ ચ સોયેવાતિ મઞ્ઞન્તિ. સો હિ સયંયેવ આલોકેતીતિ કત્વા ‘‘લોકો’’તિ મઞ્ઞન્તિ. અસસ્સતોતિ અનિચ્ચો. અત્તા સરીરેનેવ સહ નસ્સતીતિ મઞ્ઞન્તિ. અન્તવાતિ પરિત્તે કસિણે ઝાનં ઉપ્પાદેત્વા તંપરિત્તકસિણારમ્મણં ચિત્તં સપરિયન્તો અત્તાતિ મઞ્ઞન્તિ. અનન્તવાતિ ન અન્તવા અપ્પમાણે કસિણે ઝાનં ઉપ્પાદેત્વા તંઅપ્પમાણકસિણારમ્મણં ચિત્તં અપરિયન્તો અત્તાતિ મઞ્ઞન્તિ. તં જીવં તં સરીરન્તિ જીવો ચ સરીરઞ્ચ તંયેવ. જીવોતિ અત્તા, લિઙ્ગવિપલ્લાસેન નપુંસકવચનં કતં. સરીરન્તિ રાસટ્ઠેન ખન્ધપઞ્ચકં. અઞ્ઞં જીવં અઞ્ઞં સરીરન્તિ અઞ્ઞો જીવો અઞ્ઞં ખન્ધપઞ્ચકં. હોતિ તથાગતો પરં મરણાતિ ખન્ધા ઇધેવ વિનસ્સન્તિ, સત્તો મરણતો પરં હોતિ વિજ્જતિ ન નસ્સતિ. ‘‘તથાગતો’’તિ ચેત્થ સત્તાધિવચનન્તિ વદન્તિ. કેચિ પન ‘‘તથાગતોતિ અરહા’’તિ વદન્તિ. ઇમે ‘‘ન હોતી’’તિ પક્ખે દોસં દિસ્વા એવં ગણ્હન્તિ. ન હોતિ તથાગતો પરં મરણાતિ ખન્ધાપિ ઇધેવ નસ્સન્તિ, તથાગતો ચ મરણતો પરં ન હોતિ ઉચ્છિજ્જતિ વિનસ્સતિ. ઇમે ‘‘હોતી’’તિ પક્ખે દોસં દિસ્વા એવં ગણ્હન્તિ. હોતિ ચ ન ચ હોતીતિ ઇમે એકેકપક્ખપરિગ્ગહે દોસં દિસ્વા ઉભયપક્ખં ગણ્હન્તિ. નેવ હોતિ ન ન હોતીતિ ઇમે ઉભયપક્ખપરિગ્ગહે ઉભયદોસાપત્તિં દિસ્વા ‘‘હોતીતિ ચ ન હોતિ, નેવ હોતીતિ ચ ન હોતી’’તિ અમરાવિક્ખેપપક્ખં ગણ્હન્તિ.
Katamo sattānaṃ āsayotiādi niddesassa paṭiniddeso. Tattha sassatoti nicco. Lokoti attā. Idha sarīraṃyeva nassati, attā pana idha parattha ca soyevāti maññanti. So hi sayaṃyeva āloketīti katvā ‘‘loko’’ti maññanti. Asassatoti anicco. Attā sarīreneva saha nassatīti maññanti. Antavāti paritte kasiṇe jhānaṃ uppādetvā taṃparittakasiṇārammaṇaṃ cittaṃ sapariyanto attāti maññanti. Anantavāti na antavā appamāṇe kasiṇe jhānaṃ uppādetvā taṃappamāṇakasiṇārammaṇaṃ cittaṃ apariyanto attāti maññanti. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti jīvo ca sarīrañca taṃyeva. Jīvoti attā, liṅgavipallāsena napuṃsakavacanaṃ kataṃ. Sarīranti rāsaṭṭhena khandhapañcakaṃ. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti añño jīvo aññaṃ khandhapañcakaṃ. Hoti tathāgato paraṃ maraṇāti khandhā idheva vinassanti, satto maraṇato paraṃ hoti vijjati na nassati. ‘‘Tathāgato’’ti cettha sattādhivacananti vadanti. Keci pana ‘‘tathāgatoti arahā’’ti vadanti. Ime ‘‘na hotī’’ti pakkhe dosaṃ disvā evaṃ gaṇhanti. Na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti khandhāpi idheva nassanti, tathāgato ca maraṇato paraṃ na hoti ucchijjati vinassati. Ime ‘‘hotī’’ti pakkhe dosaṃ disvā evaṃ gaṇhanti. Hoti ca na ca hotīti ime ekekapakkhapariggahe dosaṃ disvā ubhayapakkhaṃ gaṇhanti. Neva hoti na na hotīti ime ubhayapakkhapariggahe ubhayadosāpattiṃ disvā ‘‘hotīti ca na hoti, neva hotīti ca na hotī’’ti amarāvikkhepapakkhaṃ gaṇhanti.
અયં પનેત્થ અટ્ઠકથાનયો – ‘‘સસ્સતો લોકોતિ વા’’તિઆદીહિ દસહાકારેહિ દિટ્ઠિપભેદોવ વુત્તો. તત્થ સસ્સતો લોકોતિ ચ ખન્ધપઞ્ચકં લોકોતિ ગહેત્વા ‘‘અયં લોકો નિચ્ચો ધુવો સબ્બકાલિકો’’તિ ગણ્હન્તસ્સ સસ્સતન્તિ ગહણાકારપ્પવત્તા દિટ્ઠિ. અસસ્સતોતિ તમેવ લોકં ‘‘ઉચ્છિજ્જતિ વિનસ્સતી’’તિ ગણ્હન્તસ્સ ઉચ્છેદગ્ગહણાકારપ્પવત્તા દિટ્ઠિ. અન્તવાતિ પરિત્તકસિણલાભિનો સુપ્પમત્તે વા સરાવમત્તે વા કસિણે સમાપન્નસ્સ અન્તોસમાપત્તિયં પવત્તિતરૂપારૂપધમ્મે ‘‘લોકો’’તિ ચ કસિણપરિચ્છેદન્તેન ‘‘અન્તવા’’તિ ચ ગણ્હન્તસ્સ ‘‘અન્તવા લોકો’’તિ ગહણાકારપ્પવત્તા દિટ્ઠિ. સા સસ્સતદિટ્ઠિપિ હોતિ ઉચ્છેદદિટ્ઠિપિ. વિપુલકસિણલાભિનો પન તસ્મિં કસિણે સમાપન્નસ્સ અન્તોસમાપત્તિયં પવત્તિતરૂપારૂપધમ્મે ‘‘લોકો’’તિ ચ કસિણપરિચ્છેદન્તેન ‘‘ન અન્તવા’’તિ ચ ગણ્હન્તસ્સ ‘‘અનન્તવા લોકો’’તિ ગહણાકારપ્પવત્તા દિટ્ઠિ. સા સસ્સતદિટ્ઠિપિ હોતિ ઉચ્છેદદિટ્ઠિપિ. તં જીવં તં સરીરન્તિ ભેદનધમ્મસ્સ સરીરસ્સેવ ‘‘જીવ’’ન્તિ ગહિતત્તા ‘‘સરીરે ઉચ્છિજ્જમાને જીવમ્પિ ઉચ્છિજ્જતી’’તિ ઉચ્છેદગ્ગહણાકારપ્પવત્તા દિટ્ઠિ. દુતિયપદે સરીરતો અઞ્ઞસ્સ જીવસ્સ ગહિતત્તા ‘‘સરીરે ઉચ્છિજ્જમાનેપિ જીવં ન ઉચ્છિજ્જતી’’તિ સસ્સતગ્ગહણાકારપ્પવત્તા દિટ્ઠિ. હોતિ તથાગતોતિઆદીસુ ‘‘સત્તો તથાગતો નામ, સો પરં મરણા હોતી’’તિ ગણ્હતો પઠમા સસ્સતદિટ્ઠિ. ‘‘ન હોતી’’તિ ગણ્હતો દુતિયા ઉચ્છેદદિટ્ઠિ. ‘‘હોતિ ચ ન ચ હોતી’’તિ ગણ્હતો તતિયા એકચ્ચસસ્સતદિટ્ઠિ. ‘‘નેવ હોતિ ન ન હોતી’’તિ ગણ્હતો ચતુત્થા અમરાવિક્ખેપદિટ્ઠીતિ.
Ayaṃ panettha aṭṭhakathānayo – ‘‘sassato lokoti vā’’tiādīhi dasahākārehi diṭṭhipabhedova vutto. Tattha sassato lokoti ca khandhapañcakaṃ lokoti gahetvā ‘‘ayaṃ loko nicco dhuvo sabbakāliko’’ti gaṇhantassa sassatanti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Asassatoti tameva lokaṃ ‘‘ucchijjati vinassatī’’ti gaṇhantassa ucchedaggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Antavāti parittakasiṇalābhino suppamatte vā sarāvamatte vā kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme ‘‘loko’’ti ca kasiṇaparicchedantena ‘‘antavā’’ti ca gaṇhantassa ‘‘antavā loko’’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi. Vipulakasiṇalābhino pana tasmiṃ kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme ‘‘loko’’ti ca kasiṇaparicchedantena ‘‘na antavā’’ti ca gaṇhantassa ‘‘anantavā loko’’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti bhedanadhammassa sarīrasseva ‘‘jīva’’nti gahitattā ‘‘sarīre ucchijjamāne jīvampi ucchijjatī’’ti ucchedaggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Dutiyapade sarīrato aññassa jīvassa gahitattā ‘‘sarīre ucchijjamānepi jīvaṃ na ucchijjatī’’ti sassataggahaṇākārappavattā diṭṭhi. Hoti tathāgatotiādīsu ‘‘satto tathāgato nāma, so paraṃ maraṇā hotī’’ti gaṇhato paṭhamā sassatadiṭṭhi. ‘‘Na hotī’’ti gaṇhato dutiyā ucchedadiṭṭhi. ‘‘Hoti ca na ca hotī’’ti gaṇhato tatiyā ekaccasassatadiṭṭhi. ‘‘Neva hoti na na hotī’’ti gaṇhato catutthā amarāvikkhepadiṭṭhīti.
ઇતીતિ વુત્તપ્પકારદિટ્ઠિનિસ્સયનિદસ્સનં. ભવદિટ્ઠિસન્નિસ્સિતા વા સત્તા હોન્તિ વિભવદિટ્ઠિસન્નિસ્સિતા વાતિ ભવો વુચ્ચતિ સસ્સતો, સસ્સતવસેન ઉપ્પજ્જમાનદિટ્ઠિ ભવદિટ્ઠિ, ભવોતિ દિટ્ઠીતિ વુત્તં હોતિ. વિભવો વુચ્ચતિ ઉચ્છેદો , ઉચ્છેદવસેન ઉપ્પજ્જમાનદિટ્ઠિ વિભવદિટ્ઠિ, વિભવોતિ દિટ્ઠીતિ વુત્તં હોતિ. વુત્તપ્પકારા દસવિધા દિટ્ઠિ ભવદિટ્ઠિ ચ વિભવદિટ્ઠિ ચાતિ દ્વિધાવ હોતિ. તાસુ દ્વીસુ એકેકં સન્નિસ્સિતા અપસ્સિતા અલ્લીના સત્તા હોન્તિ.
Itīti vuttappakāradiṭṭhinissayanidassanaṃ. Bhavadiṭṭhisannissitā vā sattā honti vibhavadiṭṭhisannissitā vāti bhavo vuccati sassato, sassatavasena uppajjamānadiṭṭhi bhavadiṭṭhi, bhavoti diṭṭhīti vuttaṃ hoti. Vibhavo vuccati ucchedo , ucchedavasena uppajjamānadiṭṭhi vibhavadiṭṭhi, vibhavoti diṭṭhīti vuttaṃ hoti. Vuttappakārā dasavidhā diṭṭhi bhavadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhi cāti dvidhāva hoti. Tāsu dvīsu ekekaṃ sannissitā apassitā allīnā sattā honti.
એતે વા પન ઉભો અન્તે અનુપગમ્માતિ એત્થ ‘‘અગ્ગિતો વા ઉદકતો વા મિથુભેદા વા’’તિઆદીસુ (દી॰ નિ॰ ૨.૧૫૨) વિય વા-સદ્દો સમુચ્ચયત્થો. એતે વુત્તપ્પકારે સસ્સતુચ્છેદવસેન દ્વે પક્ખે ચ ન ઉપગન્ત્વા અનલ્લીયિત્વા પહાયાતિ અત્થો. ‘‘અનુલોમિકા વા ખન્તી’’તિ વિકપ્પત્થોવ. ઇદપ્પચ્ચયતાપટિચ્ચસમુપ્પન્નેસૂતિ ઇમેસં જરામરણાદીનં પચ્ચયા ઇદપ્પચ્ચયા, ઇદપ્પચ્ચયા એવ ઇદપ્પચ્ચયતા, ઇદપ્પચ્ચયાનં વા સમૂહો ઇદપ્પચ્ચયતા. લક્ખણં પનેત્થ સદ્દસત્થતો પરિયેસિતબ્બં. તે તે પચ્ચયે પટિચ્ચ સહ સમ્મા ચ ઉપ્પન્ના પટિચ્ચસમુપ્પન્ના. તસ્સા ઇદપ્પચ્ચયતાય ચ તેસુ પટિચ્ચસમુપ્પન્નેસુ ચ ધમ્મેસુ. અનુલોમિકાતિ લોકુત્તરધમ્માનં અનુલોમતો અનુલોમિકા. ખન્તીતિ ઞાણં. ઞાણઞ્હિ ખમનતો ખન્તિ. પટિલદ્ધા હોતીતિ સત્તેહિ અધિગતા હોતિ. ઇદપ્પચ્ચયતાય ખન્તિયા ઉચ્છેદત્તાનુપગમો હોતિ પચ્ચયુપ્પન્નધમ્માનં પચ્ચયસામગ્ગિયં આયત્તવુત્તિત્તા પચ્ચયાનુપરમદસ્સનેન ફલાનુપરમદસ્સનતો. પટિચ્ચસમુપ્પન્નેસુ ધમ્મેસુ ખન્તિયા સસ્સતત્તાનુપગમો હોતિ પચ્ચયસામગ્ગિયં નવનવાનં પચ્ચયુપ્પન્નધમ્માનં ઉપ્પાદદસ્સનતો. એવમેતે ઉભો અન્તે અનુપગમ્મ પટિચ્ચસમુપ્પાદપટિચ્ચસમુપ્પન્નધમ્મદસ્સનેન ન ઉચ્છેદો ન સસ્સતોતિ પવત્તં સમ્માદસ્સનં ‘‘અનુલોમિકા ખન્તી’’તિ વેદિતબ્બં. એવઞ્હિ તદુભયદિટ્ઠિપટિપક્ખભૂતા સમ્માદિટ્ઠિ વુત્તા હોતિ. યથાભૂતં વા ઞાણન્તિ યથાભૂતં યથાસભાવં નેય્યં. તત્થ પવત્તઞાણમ્પિ વિસયવોહારેન ‘‘યથાભૂતઞાણ’’ન્તિ વુત્તં. તં પન સઙ્ખારુપેક્ખાપરિયન્તં વિપસ્સનાઞાણં ઇધાધિપ્પેતં. હેટ્ઠા પન ‘‘યથાભૂતઞાણદસ્સન’’ન્તિ ભયતૂપટ્ઠાનઞાણં વુત્તં. યથાભૂતં વા ઞાણં સત્તેહિ પટિલદ્ધં હોતીતિ સમ્બન્ધો.
Ete vā pana ubho ante anupagammāti ettha ‘‘aggito vā udakato vā mithubhedā vā’’tiādīsu (dī. ni. 2.152) viya vā-saddo samuccayattho. Ete vuttappakāre sassatucchedavasena dve pakkhe ca na upagantvā anallīyitvā pahāyāti attho. ‘‘Anulomikā vā khantī’’ti vikappatthova. Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesūti imesaṃ jarāmaraṇādīnaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā, idappaccayānaṃ vā samūho idappaccayatā. Lakkhaṇaṃ panettha saddasatthato pariyesitabbaṃ. Te te paccaye paṭicca saha sammā ca uppannā paṭiccasamuppannā. Tassā idappaccayatāya ca tesu paṭiccasamuppannesu ca dhammesu. Anulomikāti lokuttaradhammānaṃ anulomato anulomikā. Khantīti ñāṇaṃ. Ñāṇañhi khamanato khanti. Paṭiladdhā hotīti sattehi adhigatā hoti. Idappaccayatāya khantiyā ucchedattānupagamo hoti paccayuppannadhammānaṃ paccayasāmaggiyaṃ āyattavuttittā paccayānuparamadassanena phalānuparamadassanato. Paṭiccasamuppannesu dhammesu khantiyā sassatattānupagamo hoti paccayasāmaggiyaṃ navanavānaṃ paccayuppannadhammānaṃ uppādadassanato. Evamete ubho ante anupagamma paṭiccasamuppādapaṭiccasamuppannadhammadassanena na ucchedo na sassatoti pavattaṃ sammādassanaṃ ‘‘anulomikā khantī’’ti veditabbaṃ. Evañhi tadubhayadiṭṭhipaṭipakkhabhūtā sammādiṭṭhi vuttā hoti. Yathābhūtaṃ vā ñāṇanti yathābhūtaṃ yathāsabhāvaṃ neyyaṃ. Tattha pavattañāṇampi visayavohārena ‘‘yathābhūtañāṇa’’nti vuttaṃ. Taṃ pana saṅkhārupekkhāpariyantaṃ vipassanāñāṇaṃ idhādhippetaṃ. Heṭṭhā pana ‘‘yathābhūtañāṇadassana’’nti bhayatūpaṭṭhānañāṇaṃ vuttaṃ. Yathābhūtaṃ vā ñāṇaṃ sattehi paṭiladdhaṃ hotīti sambandho.
ઇદાનિ ‘‘સસ્સતો લોકો’’તિઆદીહિ મિચ્છાદિટ્ઠિપરિભાવિતં ‘‘એતે વા પના’’તિઆદીહિ સમ્માદિટ્ઠિપરિભાવિતં સત્તસન્તાનં દસ્સેત્વા ‘‘કામં સેવન્તઞ્ઞેવા’’તિઆદીહિ સેસાકુસલેહિ સેસકુસલેહિ ચ પરિભાવિતં સત્તસન્તાનં દસ્સેતિ. તત્થ કામં સેવન્તંયેવ પુગ્ગલં તથાગતો જાનાતીતિ યોજના કાતબ્બા. સેવન્તન્તિ ચ અભિણ્હસમુદાચારવસેન સેવમાનં. પુબ્બે આસેવિતવસેન કિલેસકામો ગરુ અસ્સાતિ કામગરુકો. તથેવ કામો આસયે સન્તાને અસ્સાતિ કામાસયો. સન્તાનવસેનેવ કામે અધિમુત્તો લગ્ગોતિ કામાધિમુત્તો. સેસેસુપિ એસેવ નયો. નેક્ખમ્માદીનિ વુત્તત્થાનેવ. કામાદીહિ ચ તીહિ સેસાકુસલા, નેક્ખમ્માદીહિ તીહિ સેસકુસલા ગહિતાવ હોન્તીતિ વેદિતબ્બા. ‘‘અયં સત્તાનં આસયો’’તિ તિધા વુત્તં સન્તાનમેવ દસ્સેતિ.
Idāni ‘‘sassato loko’’tiādīhi micchādiṭṭhiparibhāvitaṃ ‘‘ete vā panā’’tiādīhi sammādiṭṭhiparibhāvitaṃ sattasantānaṃ dassetvā ‘‘kāmaṃ sevantaññevā’’tiādīhi sesākusalehi sesakusalehi ca paribhāvitaṃ sattasantānaṃ dasseti. Tattha kāmaṃ sevantaṃyeva puggalaṃ tathāgato jānātīti yojanā kātabbā. Sevantanti ca abhiṇhasamudācāravasena sevamānaṃ. Pubbe āsevitavasena kilesakāmo garu assāti kāmagaruko. Tatheva kāmo āsaye santāne assāti kāmāsayo. Santānavaseneva kāme adhimutto laggoti kāmādhimutto. Sesesupi eseva nayo. Nekkhammādīni vuttatthāneva. Kāmādīhi ca tīhi sesākusalā, nekkhammādīhi tīhi sesakusalā gahitāva hontīti veditabbā. ‘‘Ayaṃ sattānaṃ āsayo’’ti tidhā vuttaṃ santānameva dasseti.
અયં પનેત્થ અટ્ઠકથાનયો – ‘‘ઇતિ ભવદિટ્ઠિસન્નિસ્સિતા વા’’તિ એવં સસ્સતદિટ્ઠિં વા સન્નિસ્સિતા. સસ્સતદિટ્ઠિ હિ એત્થ ભવદિટ્ઠીતિ વુત્તા, ઉચ્છેદદિટ્ઠિ ચ વિભવદિટ્ઠીતિ. સબ્બદિટ્ઠીનઞ્હિ સસ્સતુચ્છેદદિટ્ઠીહિ સઙ્ગહિતત્તા સબ્બેપિમે દિટ્ઠિગતિકા સત્તા ઇમાવ દ્વે દિટ્ઠિયો સન્નિસ્સિતા હોન્તિ. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘દ્વયનિસ્સિતો ખ્વાયં, કચ્ચાન, લોકો યેભુય્યેન અત્થિતઞ્ચેવ નત્થિતઞ્ચા’’તિ (સં॰ નિ॰ ૨.૧૫). એત્થ હિ અત્થિતાતિ સસ્સતં. નત્થિતાતિ ઉચ્છેદો. અયં તાવ વટ્ટનિસ્સિતાનં પુથુજ્જનાનં સત્તાનં આસયો. ઇદાનિ વિવટ્ટનિસ્સિતાનં સુદ્ધસત્તાનં આસયં દસ્સેતું ‘‘એતે વા પન ઉભો અન્તે અનુપગમ્મા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ ‘‘એતે વા પના’’તિ એતેયેવ. ‘‘ઉભો અન્તે’’તિ સસ્સતુચ્છેદસઙ્ખાતે દ્વે અન્તે. ‘‘અનુપગમ્મા’’તિ ન અલ્લીયિત્વા. ‘‘ઇદપ્પચ્ચયતાપટિચ્ચસમુપ્પન્નેસુ ધમ્મેસૂ’’તિ ઇદપ્પચ્ચયતાય ચેવ પટિચ્ચસમુપ્પન્નધમ્મેસુ ચ. ‘‘અનુલોમિકા ખન્તી’’તિ વિપસ્સનાઞાણં. ‘‘યથાભૂતં ઞાણ’’ન્તિ મગ્ગઞાણં. ઇદં વુત્તં હોતિ – યા પટિચ્ચસમુપ્પાદે ચેવ પટિચ્ચસમુપ્પન્નધમ્મેસુ ચ એતે ઉભો સસ્સતુચ્છેદઅન્તે અનુપગન્ત્વા વિપસ્સના પટિલદ્ધા, યઞ્ચ તતો ઉત્તરિ મગ્ગઞાણં, અયં સત્તાનં આસયો. અયં વટ્ટનિસ્સિતાનઞ્ચ વિવટ્ટનિસ્સિતાનઞ્ચ સબ્બેસમ્પિ સત્તાનં આસયો ઇદં વસનટ્ઠાનન્તિ. અયં આચરિયાનં સમાનટ્ઠકથા.
Ayaṃ panettha aṭṭhakathānayo – ‘‘iti bhavadiṭṭhisannissitā vā’’ti evaṃ sassatadiṭṭhiṃ vā sannissitā. Sassatadiṭṭhi hi ettha bhavadiṭṭhīti vuttā, ucchedadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhīti. Sabbadiṭṭhīnañhi sassatucchedadiṭṭhīhi saṅgahitattā sabbepime diṭṭhigatikā sattā imāva dve diṭṭhiyo sannissitā honti. Vuttampi cetaṃ ‘‘dvayanissito khvāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena atthitañceva natthitañcā’’ti (saṃ. ni. 2.15). Ettha hi atthitāti sassataṃ. Natthitāti ucchedo. Ayaṃ tāva vaṭṭanissitānaṃ puthujjanānaṃ sattānaṃ āsayo. Idāni vivaṭṭanissitānaṃ suddhasattānaṃ āsayaṃ dassetuṃ ‘‘ete vā pana ubho ante anupagammā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘ete vā panā’’ti eteyeva. ‘‘Ubho ante’’ti sassatucchedasaṅkhāte dve ante. ‘‘Anupagammā’’ti na allīyitvā. ‘‘Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesū’’ti idappaccayatāya ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca. ‘‘Anulomikā khantī’’ti vipassanāñāṇaṃ. ‘‘Yathābhūtaṃ ñāṇa’’nti maggañāṇaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā paṭiccasamuppāde ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca ete ubho sassatucchedaante anupagantvā vipassanā paṭiladdhā, yañca tato uttari maggañāṇaṃ, ayaṃ sattānaṃ āsayo. Ayaṃ vaṭṭanissitānañca vivaṭṭanissitānañca sabbesampi sattānaṃ āsayo idaṃ vasanaṭṭhānanti. Ayaṃ ācariyānaṃ samānaṭṭhakathā.
વિતણ્ડવાદી પનાહ ‘‘મગ્ગો નામ વાસં વિદ્ધંસેન્તો ગચ્છતિ, ત્વં મગ્ગો વાસોતિ વદેસી’’તિ? સો વત્તબ્બો ‘‘ત્વં અરિયવાસભાણકો હોસિ ન હોસી’’તિ? સચે ‘‘ન હોમી’’તિ વદતિ, ‘‘ત્વં અભાણકતાય ન જાનાસી’’તિ વત્તબ્બો. સચે ‘‘ભાણકોસ્મી’’તિ વદતિ, ‘‘સુત્તં આહરા’’તિ વત્તબ્બો. સચે આહરતિ, ઇચ્ચેતં કુસલં. નો ચે આહરતિ, સયં આહરિતબ્બં ‘‘દસયિમે, ભિક્ખવે, અરિયાવાસા, યદરિયા આવસિંસુ વા આવસન્તિ વા આવસિસ્સન્તિ વા’’તિ (અ॰ નિ॰ ૧૦.૧૯). એતઞ્હિ સુત્તં મગ્ગસ્સ વાસભાવં દીપેતિ. તસ્મા સુકથિતમેવેતન્તિ. ઇમં પન ભગવા સત્તાનં આસયં જાનન્તો ઇમેસઞ્ચ દિટ્ઠિગતાનં ઇમેસઞ્ચ વિપસ્સનાઞાણમગ્ગઞાણાનં અપ્પવત્તિક્ખણેપિ જાનાતિ એવ. તસ્માયેવ ચ ‘‘કામં સેવન્તંયેવ જાનાતી’’તિઆદિ વુત્તન્તિ.
Vitaṇḍavādī panāha ‘‘maggo nāma vāsaṃ viddhaṃsento gacchati, tvaṃ maggo vāsoti vadesī’’ti? So vattabbo ‘‘tvaṃ ariyavāsabhāṇako hosi na hosī’’ti? Sace ‘‘na homī’’ti vadati, ‘‘tvaṃ abhāṇakatāya na jānāsī’’ti vattabbo. Sace ‘‘bhāṇakosmī’’ti vadati, ‘‘suttaṃ āharā’’ti vattabbo. Sace āharati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce āharati, sayaṃ āharitabbaṃ ‘‘dasayime, bhikkhave, ariyāvāsā, yadariyā āvasiṃsu vā āvasanti vā āvasissanti vā’’ti (a. ni. 10.19). Etañhi suttaṃ maggassa vāsabhāvaṃ dīpeti. Tasmā sukathitamevetanti. Imaṃ pana bhagavā sattānaṃ āsayaṃ jānanto imesañca diṭṭhigatānaṃ imesañca vipassanāñāṇamaggañāṇānaṃ appavattikkhaṇepi jānāti eva. Tasmāyeva ca ‘‘kāmaṃ sevantaṃyeva jānātī’’tiādi vuttanti.
અનુસયનિદ્દેસે અનુસયાતિ કેનટ્ઠેન અનુસયા? અનુસયનટ્ઠેન. કો એસ અનુસયનટ્ઠો નામાતિ? અપ્પહીનટ્ઠો. એતે હિ અપ્પહીનટ્ઠેન તસ્સ તસ્સ સન્તાને અનુસેન્તિ નામ. તસ્મા ‘‘અનુસયા’’તિ વુચ્ચન્તિ. અનુસેન્તીતિ અનુરૂપં કારણં લભિત્વા ઉપ્પજ્જન્તીતિ અત્થો. અથાપિ સિયા – અનુસયનટ્ઠો નામ અપ્પહીનાકારો, સો ચ ઉપ્પજ્જતીતિ વત્તું ન યુજ્જતિ, તસ્મા ન અનુસયા ઉપ્પજ્જન્તીતિ. તત્રિદં પટિવચનં – ન અપ્પહીનાકારો, અનુસયોતિ પન અપ્પહીનટ્ઠેન થામગતકિલેસો વુચ્ચતિ. સો ચિત્તસમ્પયુત્તો સારમ્મણો સપ્પચ્ચયટ્ઠેન સહેતુકો એકન્તાકુસલો અતીતોપિ હોતિ અનાગતોપિ પચ્ચુપ્પન્નોપિ, તસ્મા ઉપ્પજ્જતીતિ વત્તું યુજ્જતીતિ. તત્રિદં પમાણં – ઇધેવ તાવ અભિસમયકથાય (પટિ॰ મ॰ ૩.૨૧) ‘‘પચ્ચુપ્પન્ને કિલેસે પજહતી’’તિ પુચ્છં કત્વા અનુસયાનં પચ્ચુપ્પન્નભાવસ્સ અત્થિતાય ‘‘થામગતો અનુસયં પજહતી’’તિ વુત્તં. ધમ્મસઙ્ગણિયં મોહસ્સ પદભાજને ‘‘અવિજ્જાનુસયો અવિજ્જાપરિયુટ્ઠાનં અવિજ્જાલઙ્ગી મોહો અકુસલમૂલં, અયં તસ્મિં સમયે મોહો હોતી’’તિ (ધ॰ સ॰ ૩૯૦) અકુસલચિત્તેન સદ્ધિં મોહસ્સ ઉપ્પન્નભાવો વુત્તો . કથાવત્થુસ્મિં ‘‘અનુસયા અબ્યાકતા અનુસયા અહેતુકા અનુસયા ચિત્તવિપ્પયુત્તા’’તિ સબ્બે વાદા પટિસેધિતા. અનુસયયમકે સત્તન્નં મહાવારાનં અઞ્ઞતરસ્મિં ઉપ્પજ્જનવારે ‘‘યસ્સ કામરાગાનુસયો ઉપ્પજ્જતિ, તસ્સ પટિઘાનુસયો ઉપ્પજ્જતી’’તિઆદિ (યમ॰ ૨.અનુસયયમક.૩૦૦) વુત્તં. તસ્મા ‘‘અનુસેન્તીતિ અનુરૂપં કારણં લભિત્વા ઉપ્પજ્જન્તી’’તિ યં વુત્તં, તં ઇમિના તન્તિપ્પમાણેન યુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. યમ્પિ ‘‘ચિત્તસમ્પયુત્તો સારમ્મણો’’તિઆદિ વુત્તં, તમ્પિ સુવુત્તમેવ. અનુસયો હિ નામેસ પરિનિપ્ફન્નો ચિત્તસમ્પયુત્તો અકુસલધમ્મોતિ નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં.
Anusayaniddese anusayāti kenaṭṭhena anusayā? Anusayanaṭṭhena. Ko esa anusayanaṭṭho nāmāti? Appahīnaṭṭho. Ete hi appahīnaṭṭhena tassa tassa santāne anusenti nāma. Tasmā ‘‘anusayā’’ti vuccanti. Anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti attho. Athāpi siyā – anusayanaṭṭho nāma appahīnākāro, so ca uppajjatīti vattuṃ na yujjati, tasmā na anusayā uppajjantīti. Tatridaṃ paṭivacanaṃ – na appahīnākāro, anusayoti pana appahīnaṭṭhena thāmagatakileso vuccati. So cittasampayutto sārammaṇo sappaccayaṭṭhena sahetuko ekantākusalo atītopi hoti anāgatopi paccuppannopi, tasmā uppajjatīti vattuṃ yujjatīti. Tatridaṃ pamāṇaṃ – idheva tāva abhisamayakathāya (paṭi. ma. 3.21) ‘‘paccuppanne kilese pajahatī’’ti pucchaṃ katvā anusayānaṃ paccuppannabhāvassa atthitāya ‘‘thāmagato anusayaṃ pajahatī’’ti vuttaṃ. Dhammasaṅgaṇiyaṃ mohassa padabhājane ‘‘avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ, ayaṃ tasmiṃ samaye moho hotī’’ti (dha. sa. 390) akusalacittena saddhiṃ mohassa uppannabhāvo vutto . Kathāvatthusmiṃ ‘‘anusayā abyākatā anusayā ahetukā anusayā cittavippayuttā’’ti sabbe vādā paṭisedhitā. Anusayayamake sattannaṃ mahāvārānaṃ aññatarasmiṃ uppajjanavāre ‘‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatī’’tiādi (yama. 2.anusayayamaka.300) vuttaṃ. Tasmā ‘‘anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantī’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ iminā tantippamāṇena yuttanti veditabbaṃ. Yampi ‘‘cittasampayutto sārammaṇo’’tiādi vuttaṃ, tampi suvuttameva. Anusayo hi nāmesa parinipphanno cittasampayutto akusaladhammoti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
કામરાગાનુસયોતિઆદીસુ કામરાગો ચ સો અપ્પહીનટ્ઠેન અનુસયો ચાતિ કામરાગાનુસયો. સેસપદેસુપિ એસેવ નયો. કામરાગાનુસયો ચેત્થ લોભસહગતચિત્તેસુ સહજાતવસેન આરમ્મણવસેન ચ મનાપેસુ અવસેસકામાવચરધમ્મેસુ આરમ્મણવસેનેવ ઉપ્પજ્જમાનો લોભો. પટિઘાનુસયો ચ દોમનસ્સસહગતચિત્તેસુ સહજાતવસેન આરમ્મણવસેન ચ અમનાપેસુ અવસેસકામાવચરધમ્મેસુ આરમ્મણવસેનેવ ઉપ્પજ્જમાનો દોસો. માનાનુસયો દિટ્ઠિગતવિપ્પયુત્તલોભસહગતચિત્તેસુ સહજાતવસેન આરમ્મણવસેન ચ દુક્ખવેદનાવજ્જેસુ અવસેસકામાવચરધમ્મેસુ રૂપારૂપાવચરધમ્મેસુ ચ આરમ્મણવસેનેવ ઉપ્પજ્જમાનો માનો. દિટ્ઠાનુસયો ચતૂસુ દિટ્ઠિગતસમ્પયુત્તેસુ. વિચિકિચ્છાનુસયો વિચિકિચ્છાસહગતે. અવિજ્જાનુસયો દ્વાદસસુ અકુસલચિત્તેસુ સહજાતવસેન આરમ્મણવસેન ચ. તયોપિ અવસેસતેભૂમકધમ્મેસુ આરમ્મણવસેનેવ ઉપ્પજ્જમાના દિટ્ઠિવિચિકિચ્છામોહા. ભવરાગાનુસયો ચતૂસુ દિટ્ઠિગતવિપ્પયુત્તેસુ ઉપ્પજ્જમાનોપિ સહજાતવસેન ન વુત્તો, આરમ્મણવસેનેવ પન રૂપારૂપાવચરધમ્મેસુ ઉપ્પજ્જમાનો લોભો વુત્તો.
Kāmarāgānusayotiādīsu kāmarāgo ca so appahīnaṭṭhena anusayo cāti kāmarāgānusayo. Sesapadesupi eseva nayo. Kāmarāgānusayo cettha lobhasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca manāpesu avasesakāmāvacaradhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamāno lobho. Paṭighānusayo ca domanassasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca amanāpesu avasesakāmāvacaradhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamāno doso. Mānānusayo diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca dukkhavedanāvajjesu avasesakāmāvacaradhammesu rūpārūpāvacaradhammesu ca ārammaṇavaseneva uppajjamāno māno. Diṭṭhānusayo catūsu diṭṭhigatasampayuttesu. Vicikicchānusayo vicikicchāsahagate. Avijjānusayo dvādasasu akusalacittesu sahajātavasena ārammaṇavasena ca. Tayopi avasesatebhūmakadhammesu ārammaṇavaseneva uppajjamānā diṭṭhivicikicchāmohā. Bhavarāgānusayo catūsu diṭṭhigatavippayuttesu uppajjamānopi sahajātavasena na vutto, ārammaṇavaseneva pana rūpārūpāvacaradhammesu uppajjamāno lobho vutto.
૧૧૪. ઇદાનિ યથાવુત્તાનં અનુસયાનં અનુસયનટ્ઠાનં દસ્સેન્તો યં લોકેતિઆદિમાહ. તત્થ યં લોકે પિયરૂપન્તિ યં ઇમસ્મિં લોકે પિયજાતિકં પિયસભાવં. સાતરૂપન્તિ સાતજાતિકં અસ્સાદપદટ્ઠાનં ઇટ્ઠારમ્મણં. એત્થ સત્તાનં કામરાગાનુસયો અનુસેતીતિ એતસ્મિં ઇટ્ઠારમ્મણે સત્તાનં અપ્પહીનટ્ઠેન કામરાગાનુસયો અનુસેતિ. ‘‘પિયરૂપં સાતરૂપ’’ન્તિ ચ ઇધ કામાવચરધમ્મોયેવ અધિપ્પેતો. યથા નામ ઉદકે નિમુગ્ગસ્સ હેટ્ઠા ચ ઉપરિ ચ સમન્તા ચ ઉદકમેવ હોતિ, એવમેવ ઇટ્ઠારમ્મણે રાગુપ્પત્તિ નામ સત્તાનં આચિણ્ણસમાચિણ્ણા. તથા અનિટ્ઠારમ્મણે પટિઘુપ્પત્તિ. ઇતિ ઇમેસુ દ્વીસુ ધમ્મેસૂતિ એવં ઇમેસુ દ્વીસુ ઇટ્ઠાનિટ્ઠારમ્મણધમ્મેસુ. અવિજ્જાનુપતિતાતિ કામરાગપટિઘસમ્પયુત્તા હુત્વા આરમ્મણકરણવસેન અવિજ્જા અનુપતિતા અનુગતા. વિચ્છેદં કત્વાપિ પાઠો. તદેકટ્ઠોતિ તાય અવિજ્જાય સહજેકટ્ઠવસેન એકતો ઠિતો. માનો ચ દિટ્ઠિ ચ વિચિકિચ્છા ચાતિ નવવિધમાનો, દ્વાસટ્ઠિવિધા દિટ્ઠિ, અટ્ઠવત્થુકા વિચિકિચ્છા, તદેકટ્ઠો માનો ચ તદેકટ્ઠા દિટ્ઠિ ચ તદેકટ્ઠા વિચિકિચ્છા ચાતિ યોજના. દટ્ઠબ્બાતિ પસ્સિતબ્બા અવગન્તબ્બા. તયો એકતો કત્વા બહુવચનં કતં. ભવરાગાનુસયો પનેત્થ કામરાગાનુસયેનેવ સઙ્ગહિતોતિ વેદિતબ્બો.
114. Idāni yathāvuttānaṃ anusayānaṃ anusayanaṭṭhānaṃ dassento yaṃ loketiādimāha. Tattha yaṃ loke piyarūpanti yaṃ imasmiṃ loke piyajātikaṃ piyasabhāvaṃ. Sātarūpanti sātajātikaṃ assādapadaṭṭhānaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Ettha sattānaṃ kāmarāgānusayo anusetīti etasmiṃ iṭṭhārammaṇe sattānaṃ appahīnaṭṭhena kāmarāgānusayo anuseti. ‘‘Piyarūpaṃ sātarūpa’’nti ca idha kāmāvacaradhammoyeva adhippeto. Yathā nāma udake nimuggassa heṭṭhā ca upari ca samantā ca udakameva hoti, evameva iṭṭhārammaṇe rāguppatti nāma sattānaṃ āciṇṇasamāciṇṇā. Tathā aniṭṭhārammaṇe paṭighuppatti. Iti imesu dvīsu dhammesūti evaṃ imesu dvīsu iṭṭhāniṭṭhārammaṇadhammesu. Avijjānupatitāti kāmarāgapaṭighasampayuttā hutvā ārammaṇakaraṇavasena avijjā anupatitā anugatā. Vicchedaṃ katvāpi pāṭho. Tadekaṭṭhoti tāya avijjāya sahajekaṭṭhavasena ekato ṭhito. Māno ca diṭṭhi ca vicikicchā cāti navavidhamāno, dvāsaṭṭhividhā diṭṭhi, aṭṭhavatthukā vicikicchā, tadekaṭṭho māno ca tadekaṭṭhā diṭṭhi ca tadekaṭṭhā vicikicchā cāti yojanā. Daṭṭhabbāti passitabbā avagantabbā. Tayo ekato katvā bahuvacanaṃ kataṃ. Bhavarāgānusayo panettha kāmarāgānusayeneva saṅgahitoti veditabbo.
ચરિતનિદ્દેસે તેરસ ચેતના પુઞ્ઞાભિસઙ્ખારો. દ્વાદસ અપુઞ્ઞાભિસઙ્ખારો. ચતસ્સો આનેઞ્જાભિસઙ્ખારો. તત્થ કામાવચરો પરિત્તભૂમકો. ઇતરો મહાભૂમકો. તીસુપિ વા એતેસુ યો કોચિ અપ્પવિપાકો પરિત્તભૂમકો, મહાવિપાકો મહાભૂમકોતિ વેદિતબ્બો.
Caritaniddese terasa cetanā puññābhisaṅkhāro. Dvādasa apuññābhisaṅkhāro. Catasso āneñjābhisaṅkhāro. Tattha kāmāvacaro parittabhūmako. Itaro mahābhūmako. Tīsupi vā etesu yo koci appavipāko parittabhūmako, mahāvipāko mahābhūmakoti veditabbo.
૧૧૫. અધિમુત્તિનિદ્દેસે સન્તીતિ સંવિજ્જન્તિ. હીનાધિમુત્તિકાતિ લામકજ્ઝાસયા. પણીતાધિમુત્તિકાતિ કલ્યાણજ્ઝાસયા. સેવન્તીતિ નિસ્સયન્તિ અલ્લીયન્તિ. ભજન્તીતિ ઉપસઙ્કમન્તિ. પયિરુપાસન્તીતિ પુનપ્પુનં ઉપસઙ્કમન્તિ. સચે હિ આચરિયુપજ્ઝાયા ન સીલવન્તો હોન્તિ, અન્તેવાસિકસદ્ધિવિહારિકા સીલવન્તો, તે અત્તનો આચરિયુપજ્ઝાયેપિ ન ઉપસઙ્કમન્તિ, અત્તનો સદિસે સારુપ્પે ભિક્ખૂયેવ ઉપસઙ્કમન્તિ. સચેપિ આચરિયુપજ્ઝાયા સારુપ્પા ભિક્ખૂ, ઇતરે અસારુપ્પા, તેપિ ન આચરિયુપજ્ઝાયે ઉપસઙ્કમન્તિ, અત્તનો સદિસે હીનાધિમુત્તિકેયેવ ઉપસઙ્કમન્તિ. એવં ઉપસઙ્કમનં પન ન કેવલં એતરહિયેવ, અતીતાનાગતેપીતિ દસ્સેતું અતીતમ્પિ અદ્ધાનન્તિઆદિમાહ. તત્થ અતીતમ્પિ અદ્ધાનન્તિ અતીતસ્મિં કાલે, અચ્ચન્તસંયોગત્થે વા ઉપયોગવચનં. સેસં ઉત્તાનત્થમેવ. ઇદં પન દુસ્સીલાનં દુસ્સીલસેવનમેવ, સીલવન્તાનં સીલવન્તસેવનમેવ, દુપ્પઞ્ઞાનં દુપ્પઞ્ઞસેવનમેવ, પઞ્ઞવન્તાનં પઞ્ઞવન્તસેવનમેવ કો નિયમેતીતિ? અજ્ઝાસયધાતુ નિયમેતીતિ.
115. Adhimuttiniddese santīti saṃvijjanti. Hīnādhimuttikāti lāmakajjhāsayā. Paṇītādhimuttikāti kalyāṇajjhāsayā. Sevantīti nissayanti allīyanti. Bhajantīti upasaṅkamanti. Payirupāsantīti punappunaṃ upasaṅkamanti. Sace hi ācariyupajjhāyā na sīlavanto honti, antevāsikasaddhivihārikā sīlavanto, te attano ācariyupajjhāyepi na upasaṅkamanti, attano sadise sāruppe bhikkhūyeva upasaṅkamanti. Sacepi ācariyupajjhāyā sāruppā bhikkhū, itare asāruppā, tepi na ācariyupajjhāye upasaṅkamanti, attano sadise hīnādhimuttikeyeva upasaṅkamanti. Evaṃ upasaṅkamanaṃ pana na kevalaṃ etarahiyeva, atītānāgatepīti dassetuṃ atītampi addhānantiādimāha. Tattha atītampi addhānanti atītasmiṃ kāle, accantasaṃyogatthe vā upayogavacanaṃ. Sesaṃ uttānatthameva. Idaṃ pana dussīlānaṃ dussīlasevanameva, sīlavantānaṃ sīlavantasevanameva, duppaññānaṃ duppaññasevanameva, paññavantānaṃ paññavantasevanameva ko niyametīti? Ajjhāsayadhātu niyametīti.
ભબ્બાભબ્બનિદ્દેસે છડ્ડેતબ્બે પઠમં નિદ્દિસિત્વા ગહેતબ્બે પચ્છા નિદ્દિસિતું ઉદ્દેસસ્સ ઉપ્પટિપાટિયા પઠમં અભબ્બા નિદ્દિટ્ઠા. ઉદ્દેસે પન દ્વન્દસમાસે અચ્ચિતસ્સ ચ મન્દક્ખરસ્સ ચ પદસ્સ પુબ્બનિપાતલક્ખણવસેન ભબ્બસદ્દો પુબ્બં પયુત્તો. કમ્માવરણેનાતિ પઞ્ચવિધેન આનન્તરિયકમ્મેન. સમન્નાગતાતિ સમઙ્ગીભૂતા. કિલેસાવરણેનાતિ નિયતમિચ્છાદિટ્ઠિયા. ઇમાનિ દ્વે સગ્ગમગ્ગાનં આવરણતો આવરણાનિ. ભિક્ખુનીદૂસકાદીનિ કમ્માનિપિ કમ્માવરણેનેવ સઙ્ગહિતાનિ. વિપાકાવરણેનાતિ અહેતુકપટિસન્ધિયા. યસ્મા પન દુહેતુકાનમ્પિ અરિયમગ્ગપટિવેધો નત્થિ, તસ્મા દુહેતુકા પટિસન્ધિપિ વિપાકાવરણમેવાતિ વેદિતબ્બા, અસ્સદ્ધાતિ બુદ્ધાદીસુ સદ્ધારહિતા. અચ્છન્દિકાતિ કત્તુકમ્યતાકુસલચ્છન્દરહિતા. ઉત્તરકુરુકા મનુસ્સા અચ્છન્દિકટ્ઠાનં પવિટ્ઠા. દુપ્પઞ્ઞાતિ ભવઙ્ગપઞ્ઞાય પરિહીના. ભવઙ્ગપઞ્ઞાય પન પરિપુણ્ણાયપિ યસ્સ ભવઙ્ગં લોકુત્તરસ્સ પાદકં ન હોતિ, સોપિ દુપ્પઞ્ઞોયેવ નામ. અભબ્બા નિયામં ઓક્કમિતું કુસલેસુ ધમ્મેસુ સમ્મત્તન્તિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ સમ્મત્તનિયામસઙ્ખાતં અરિયમગ્ગં ઓક્કમિતું અભબ્બા. અરિયમગ્ગો હિ સમ્મા સભાવોતિ સમ્મત્તં, સોયેવ અનન્તરફલદાને, સયમેવ વા અચલભાવતો નિયામો, તં ઓક્કમિતું પવિસિતું અભબ્બા. ન કમ્માવરણેનાતિઆદીનિ વુત્તવિપરિયાયેનેવ વેદિતબ્બાનીતિ.
Bhabbābhabbaniddese chaḍḍetabbe paṭhamaṃ niddisitvā gahetabbe pacchā niddisituṃ uddesassa uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ abhabbā niddiṭṭhā. Uddese pana dvandasamāse accitassa ca mandakkharassa ca padassa pubbanipātalakkhaṇavasena bhabbasaddo pubbaṃ payutto. Kammāvaraṇenāti pañcavidhena ānantariyakammena. Samannāgatāti samaṅgībhūtā. Kilesāvaraṇenāti niyatamicchādiṭṭhiyā. Imāni dve saggamaggānaṃ āvaraṇato āvaraṇāni. Bhikkhunīdūsakādīni kammānipi kammāvaraṇeneva saṅgahitāni. Vipākāvaraṇenāti ahetukapaṭisandhiyā. Yasmā pana duhetukānampi ariyamaggapaṭivedho natthi, tasmā duhetukā paṭisandhipi vipākāvaraṇamevāti veditabbā, assaddhāti buddhādīsu saddhārahitā. Acchandikāti kattukamyatākusalacchandarahitā. Uttarakurukā manussā acchandikaṭṭhānaṃ paviṭṭhā. Duppaññāti bhavaṅgapaññāya parihīnā. Bhavaṅgapaññāya pana paripuṇṇāyapi yassa bhavaṅgaṃ lokuttarassa pādakaṃ na hoti, sopi duppaññoyeva nāma. Abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu sammattaniyāmasaṅkhātaṃ ariyamaggaṃ okkamituṃ abhabbā. Ariyamaggo hi sammā sabhāvoti sammattaṃ, soyeva anantaraphaladāne, sayameva vā acalabhāvato niyāmo, taṃ okkamituṃ pavisituṃ abhabbā. Na kammāvaraṇenātiādīni vuttavipariyāyeneva veditabbānīti.
આસયાનુસયઞાણનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Āsayānusayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ૬૯. આસયાનુસયઞાણનિદ્દેસો • 69. Āsayānusayañāṇaniddeso
