Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઇતિવુત્તક-અટ્ઠકથા • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
૭. દુતિયસેખસુત્તવણ્ણના
7. Dutiyasekhasuttavaṇṇanā
૧૭. સત્તમે બાહિરન્તિ અજ્ઝત્તસન્તાનતો બહિ ભવં. કલ્યાણમિત્તતાતિ યસ્સ સીલાદિગુણસમ્પન્નો અઘસ્સ ઘાતા , હિતસ્સ વિધાતા સબ્બાકારેન ઉપકારકો મિત્તો હોતિ, સો પુગ્ગલો કલ્યાણમિત્તો, તસ્સ ભાવો કલ્યાણમિત્તતા. તત્રાયં કલ્યાણમિત્તો પકતિયા સદ્ધાસમ્પન્નો હોતિ સીલસમ્પન્નો સુતસમ્પન્નો ચાગસમ્પન્નો વીરિયસમ્પન્નો સતિસમ્પન્નો સમાધિસમ્પન્નો પઞ્ઞાસમ્પન્નો. તત્થ સદ્ધાસમ્પત્તિયા સદ્દહતિ તથાગતસ્સ બોધિં, તેન સમ્માસમ્બોધિહેતુભૂતં સત્તેસુ હિતસુખેસિતં ન પરિચ્ચજતિ, સીલસમ્પત્તિયા સબ્રહ્મચારીનં પિયો હોતિ ગરુ ચ ભાવનીયો ચોદકો પાપગરહી વત્તા વચનક્ખમો, સુતસમ્પત્તિયા ખન્ધાયતનસચ્ચપટિચ્ચસમુપ્પાદાદિકાનં ગમ્ભીરાનં કથાનં કત્તા હોતિ, ચાગસમ્પત્તિયા અપ્પિચ્છો હોતિ સન્તુટ્ઠો પવિવિત્તો અસંસટ્ઠો, વીરિયસમ્પત્તિયા અત્તનો પરેસઞ્ચ હિતપ્પટિપત્તિયં આરદ્ધવીરિયો હોતિ, સતિસમ્પત્તિયા ઉપટ્ઠિતસ્સતિ હોતિ પરમેન સતિનેપક્કેન સમન્નાગતો ચિરકતમ્પિ ચિરભાસિતમ્પિ સરિતા અનુસ્સરિતા, સમાધિસમ્પત્તિયા અવિક્ખિત્તો હોતિ સમાહિતો એકગ્ગચિત્તો, પઞ્ઞાસમ્પત્તિયા અવિપરીતં પજાનાતિ. સો સતિયા કુસલાકુસલાનં ધમ્માનં ગતિયો સમન્વેસન્તો પઞ્ઞાય સત્તાનં હિતસુખં યથાભૂતં જાનિત્વા સમાધિના તત્થ અબ્યગ્ગચિત્તો હુત્વા વીરિયેન સત્તે અહિતતો નિસેધેત્વા એકન્તહિતે નિયોજેતિ. તેનેવાહ –
17. Sattame bāhiranti ajjhattasantānato bahi bhavaṃ. Kalyāṇamittatāti yassa sīlādiguṇasampanno aghassa ghātā , hitassa vidhātā sabbākārena upakārako mitto hoti, so puggalo kalyāṇamitto, tassa bhāvo kalyāṇamittatā. Tatrāyaṃ kalyāṇamitto pakatiyā saddhāsampanno hoti sīlasampanno sutasampanno cāgasampanno vīriyasampanno satisampanno samādhisampanno paññāsampanno. Tattha saddhāsampattiyā saddahati tathāgatassa bodhiṃ, tena sammāsambodhihetubhūtaṃ sattesu hitasukhesitaṃ na pariccajati, sīlasampattiyā sabrahmacārīnaṃ piyo hoti garu ca bhāvanīyo codako pāpagarahī vattā vacanakkhamo, sutasampattiyā khandhāyatanasaccapaṭiccasamuppādādikānaṃ gambhīrānaṃ kathānaṃ kattā hoti, cāgasampattiyā appiccho hoti santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho, vīriyasampattiyā attano paresañca hitappaṭipattiyaṃ āraddhavīriyo hoti, satisampattiyā upaṭṭhitassati hoti paramena satinepakkena samannāgato cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā, samādhisampattiyā avikkhitto hoti samāhito ekaggacitto, paññāsampattiyā aviparītaṃ pajānāti. So satiyā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesanto paññāya sattānaṃ hitasukhaṃ yathābhūtaṃ jānitvā samādhinā tattha abyaggacitto hutvā vīriyena satte ahitato nisedhetvā ekantahite niyojeti. Tenevāha –
‘‘પિયો ગરુ ભાવનીયો, વત્તા ચ વચનક્ખમો;
‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;
ગમ્ભીરઞ્ચ કથં કત્તા, નો ચાટ્ઠાને નિયોજકો’’તિ. (નેત્તિ॰ ૧૧૩);
Gambhīrañca kathaṃ kattā, no cāṭṭhāne niyojako’’ti. (netti. 113);
કલ્યાણમિત્તો , ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અકુસલં પજહતિ, કુસલં ભાવેતીતિ કલ્યાણમિત્તો પુગ્ગલો કલ્યાણમિત્તં નિસ્સાય કમ્મસ્સકતાઞાણં ઉપ્પાદેતિ, ઉપ્પન્નં સદ્ધં ફાતિં કરોતિ, સદ્ધાજાતો ઉપસઙ્કમતિ ઉપસઙ્કમિત્વા ધમ્મં સુણાતિ. તં ધમ્મં સુત્વા તથાગતે સદ્ધં પટિલભતિ, તેન સદ્ધાપટિલાભેન ઘરાવાસં પહાય પબ્બજ્જં અનુતિટ્ઠતિ, ચતુપારિસુદ્ધિસીલં સમ્પાદેતિ, યથાબલં ધુતધમ્મે સમાદાય વત્તતિ, દસકથાવત્થુલાભી હોતિ, આરદ્ધવીરિયો વિહરતિ ઉપટ્ઠિતસ્સતિ સમ્પજાનો પુબ્બરત્તાપરરત્તં બોધિપક્ખિયાનં ધમ્માનં ભાવનાનુયોગમનુયુત્તો, નચિરસ્સેવ વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરિયમગ્ગાધિગમેન સબ્બં અકુસલં સમુચ્છિન્દતિ, સબ્બઞ્ચ કુસલં ભાવનાપારિપૂરિં ગમેન્તો વડ્ઢેતિ. વુત્તઞ્હેતં –
Kalyāṇamitto, bhikkhave, bhikkhu akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāvetīti kalyāṇamitto puggalo kalyāṇamittaṃ nissāya kammassakatāñāṇaṃ uppādeti, uppannaṃ saddhaṃ phātiṃ karoti, saddhājāto upasaṅkamati upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇāti. Taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati, tena saddhāpaṭilābhena gharāvāsaṃ pahāya pabbajjaṃ anutiṭṭhati, catupārisuddhisīlaṃ sampādeti, yathābalaṃ dhutadhamme samādāya vattati, dasakathāvatthulābhī hoti, āraddhavīriyo viharati upaṭṭhitassati sampajāno pubbarattāpararattaṃ bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto, nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggādhigamena sabbaṃ akusalaṃ samucchindati, sabbañca kusalaṃ bhāvanāpāripūriṃ gamento vaḍḍheti. Vuttañhetaṃ –
‘‘કલ્યાણમિત્તસ્સેતં, મેઘિય, ભિક્ખુનો પાટિકઙ્ખં કલ્યાણસહાયસ્સ કલ્યાણસમ્પવઙ્કસ્સ ‘યં સીલવા ભવિસ્સતિ, પાતિમોક્ખસંવરસંવુતો વિહરિસ્સતિ આચારગોચરસમ્પન્નો, અણુમત્તેસુ વજ્જેસુ, ભયદસ્સાવી સમાદાય સિક્ખિસ્સતિ, સિક્ખાપદેસુ’.
‘‘Kalyāṇamittassetaṃ, meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa ‘yaṃ sīlavā bhavissati, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharissati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu, bhayadassāvī samādāya sikkhissati, sikkhāpadesu’.
‘‘કલ્યાણમિત્તસ્સેતં…પે॰… કલ્યાણસમ્પવઙ્કસ્સ ‘યં યાયં કથા અભિસલ્લેખિકા ચેતોવિવરણસપ્પાયા એકન્તનિબ્બિદાય…પે॰… નિબ્બાનાય સંવત્તતિ. સેય્યથિદં – અપ્પિચ્છકથા, સન્તુટ્ઠિકથા, પવિવેકકથા, અસંસગ્ગકથા, વીરિયારમ્ભકથા, સીલકથા, સમાધિકથા…પે॰… વિમુત્તિઞાણદસ્સનકથા. એવરૂપાય કથાય નિકામલાભી ભવિસ્સતિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી’.
‘‘Kalyāṇamittassetaṃ…pe… kalyāṇasampavaṅkassa ‘yaṃ yāyaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ekantanibbidāya…pe… nibbānāya saṃvattati. Seyyathidaṃ – appicchakathā, santuṭṭhikathā, pavivekakathā, asaṃsaggakathā, vīriyārambhakathā, sīlakathā, samādhikathā…pe… vimuttiñāṇadassanakathā. Evarūpāya kathāya nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhī’.
‘‘કલ્યાણમિત્તસ્સેતં …પે॰… કલ્યાણસમ્પવઙ્કસ્સ ‘યં આરદ્ધવીરિયો વિહરિસ્સતિ અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય કુસલાનં ધમ્માનં ઉપસમ્પદાય થામવા દળ્હપરક્કમો અનિક્ખિત્તધુરો કુસલેસુ ધમ્મેસુ’.
‘‘Kalyāṇamittassetaṃ …pe… kalyāṇasampavaṅkassa ‘yaṃ āraddhavīriyo viharissati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu’.
‘‘કલ્યાણમિત્તસ્સેતં…પે॰… કલ્યાણસમ્પવઙ્કસ્સ ‘યં પઞ્ઞવા ભવિસ્સતિ, ઉદયત્થગામિનિયા પઞ્ઞાય સમન્નાગતો અરિયાય નિબ્બેધિકાય સમ્મા દુક્ખક્ખયગામિનિયા’’’તિ (ઉદા॰ ૩૧).
‘‘Kalyāṇamittassetaṃ…pe… kalyāṇasampavaṅkassa ‘yaṃ paññavā bhavissati, udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā’’’ti (udā. 31).
એવં સકલવટ્ટદુક્ખપરિમુચ્ચનનિમિત્તં કલ્યાણમિત્તતાતિ વેદિતબ્બં. તેનેવાહ –
Evaṃ sakalavaṭṭadukkhaparimuccananimittaṃ kalyāṇamittatāti veditabbaṃ. Tenevāha –
‘‘મમઞ્હિ , આનન્દ, કલ્યાણમિત્તં આગમ્મ જાતિધમ્મા સત્તા જાતિયા પરિમુચ્ચન્તિ, જરાધમ્મા સત્તા જરાય પરિમુચ્ચન્તી’’તિઆદિ (સં॰ નિ॰ ૧.૧૨૯).
‘‘Mamañhi , ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccanti, jarādhammā sattā jarāya parimuccantī’’tiādi (saṃ. ni. 1.129).
તેન વુત્તં – ‘‘કલ્યાણમિત્તો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અકુસલં પજહતિ, કુસલં ભાવેતી’’તિ.
Tena vuttaṃ – ‘‘kalyāṇamitto, bhikkhave, bhikkhu akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāvetī’’ti.
ગાથાય સપ્પતિસ્સોતિ પતિસ્સવસઙ્ખાતેન સહ પતિસ્સેનાતિ સપ્પતિસ્સો, કલ્યાણમિત્તસ્સ ઓવાદં સિરસા સમ્પટિચ્છકો સુબ્બચોતિ અત્થો. અથ વા હિતસુખે પતિટ્ઠાપનેન પતિ ઇસેતીતિ પતિસ્સો, ઓવાદદાયકો. ગરુઆદરયોગેન તેન પતિસ્સેન સહ વત્તતીતિ સપ્પતિસ્સો, ગરૂસુ ગરુચિત્તીકારબહુલો. સગારવોતિ છબ્બિધેનપિ ગારવેન યુત્તો. કરં મિત્તાનં વચનન્તિ કલ્યાણમિત્તાનં ઓવાદં કરોન્તો યથોવાદં પટિપજ્જન્તો. સમ્પજાનોતિ સત્તટ્ઠાનિયેન સમ્પજઞ્ઞેન સમન્નાગતો. પતિસ્સતોતિ કમ્મટ્ઠાનં ફાતિં , ગમેતું સમત્થાય સતિયા પતિસ્સતો સતોકારી. અનુપુબ્બેનાતિ સીલાદિવિસુદ્ધિપટિપાટિયા, તત્થ ચ વિપસ્સનાપટિપાટિયા ચેવ મગ્ગપટિપાટિયા ચ. સબ્બસંયોજનક્ખયન્તિ કામરાગસંયોજનાદીનં સબ્બેસં સંયોજનાનં ખેપનતો સબ્બસંયોજનક્ખયસઙ્ખાતસ્સ અરિયમગ્ગસ્સ પરિયોસાનભૂતં અરહત્તં, તસ્સ આરમ્મણભૂતં નિબ્બાનમેવ વા. પાપુણે અધિગચ્છેય્યાતિ અત્થો. ઇતિ ઇમેસુ દ્વીસુ સુત્તેસુ અરિયમગ્ગાધિગમસ્સ સત્થારા પધાનઙ્ગં નામ ગહિતન્તિ વેદિતબ્બં.
Gāthāya sappatissoti patissavasaṅkhātena saha patissenāti sappatisso, kalyāṇamittassa ovādaṃ sirasā sampaṭicchako subbacoti attho. Atha vā hitasukhe patiṭṭhāpanena pati isetīti patisso, ovādadāyako. Garuādarayogena tena patissena saha vattatīti sappatisso, garūsu garucittīkārabahulo. Sagāravoti chabbidhenapi gāravena yutto. Karaṃ mittānaṃ vacananti kalyāṇamittānaṃ ovādaṃ karonto yathovādaṃ paṭipajjanto. Sampajānoti sattaṭṭhāniyena sampajaññena samannāgato. Patissatoti kammaṭṭhānaṃ phātiṃ , gametuṃ samatthāya satiyā patissato satokārī. Anupubbenāti sīlādivisuddhipaṭipāṭiyā, tattha ca vipassanāpaṭipāṭiyā ceva maggapaṭipāṭiyā ca. Sabbasaṃyojanakkhayanti kāmarāgasaṃyojanādīnaṃ sabbesaṃ saṃyojanānaṃ khepanato sabbasaṃyojanakkhayasaṅkhātassa ariyamaggassa pariyosānabhūtaṃ arahattaṃ, tassa ārammaṇabhūtaṃ nibbānameva vā. Pāpuṇe adhigaccheyyāti attho. Iti imesu dvīsu suttesu ariyamaggādhigamassa satthārā padhānaṅgaṃ nāma gahitanti veditabbaṃ.
સત્તમસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઇતિવુત્તકપાળિ • Itivuttakapāḷi / ૭. દુતિયસેખસુત્તં • 7. Dutiyasekhasuttaṃ