Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચૂળનિદ્દેસપાળિ • Cūḷaniddesapāḷi |
દુતિયવગ્ગો
Dutiyavaggo
૧૩૧.
131.
સચે લભેથ નિપકં સહાયં, સદ્ધિં ચરં સાધુવિહારિ ધીરં;
Sacelabhetha nipakaṃ sahāyaṃ,saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ;
અભિભુય્ય સબ્બાનિ પરિસ્સયાનિ, ચરેય્ય તેનત્તમનો સતીમા.
Abhibhuyya sabbāni parissayāni, careyya tenattamano satīmā.
સચે લભેથ નિપકં સહાયન્તિ સચે નિપકં પણ્ડિતં પઞ્ઞવન્તં બુદ્ધિમન્તં ઞાણિં વિભાવિં મેધાવિં સહાયં લભેય્ય પટિલભેય્ય અધિગચ્છેય્ય વિન્દેય્યાતિ – સચે લભેથ નિપકં સંહાયં.
Sace labhetha nipakaṃ sahāyanti sace nipakaṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāviṃ sahāyaṃ labheyya paṭilabheyya adhigaccheyya vindeyyāti – sace labhetha nipakaṃ saṃhāyaṃ.
સદ્ધિં ચરં સાધુવિહારિ ધીરન્તિ. સદ્ધિં ચરન્તિ એકતો ચરં. સાધુવિહારિન્તિ પઠમેનપિ ઝાનેન સાધુવિહારિં, દુતિયેનપિ ઝાનેન… તતિયેનપિ ઝાનેન… ચતુત્થેનપિ ઝાનેન સાધુવિહારિં, મેત્તાયપિ ચેતોવિમુત્તિયા સાધુવિહારિં, કરુણાયપિ…પે॰… મુદિતાયપિ… ઉપેક્ખાયપિ ચેતોવિમુત્તિયા સાધુવિહારિં, આકાસાનઞ્ચાયતનસમાપત્તિયાપિ સાધુવિહારિં , વિઞ્ઞાણઞ્ચ આયતનસમાપત્તિયાપિ…પે॰… આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસમાપત્તિયાપિ…પે॰… નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસમાપત્તિયાપિ સાધુવિહારિં, નિરોધસમાપત્તિયાપિ સાધુવિહારિં, ફલસમાપત્તિયાપિ સાધુવિહારિં. ધીરન્તિ ધીરં પણ્ડિતં પઞ્ઞવન્તં બુદ્ધિમન્તં ઞાણિં વિભાવિં મેધાવિન્તિ – સદ્ધિં ચરં સાધુવિહારિ ધીરં.
Saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīranti. Saddhiṃ caranti ekato caraṃ. Sādhuvihārinti paṭhamenapi jhānena sādhuvihāriṃ, dutiyenapi jhānena… tatiyenapi jhānena… catutthenapi jhānena sādhuvihāriṃ, mettāyapi cetovimuttiyā sādhuvihāriṃ, karuṇāyapi…pe… muditāyapi… upekkhāyapi cetovimuttiyā sādhuvihāriṃ, ākāsānañcāyatanasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ , viññāṇañca āyatanasamāpattiyāpi…pe… ākiñcaññāyatanasamāpattiyāpi…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ, nirodhasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ, phalasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ. Dhīranti dhīraṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāvinti – saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ.
અભિભુય્ય સબ્બાનિ પરિસ્સયાનીતિ. પરિસ્સયાતિ દ્વે પરિસ્સયા – પાકટપરિસ્સયા ચ પટિચ્છન્નપરિસ્સયા ચ…પે॰… ઇમે વુચ્ચન્તિ પાકટપરિસ્સયા…પે॰… ઇમે વુચ્ચન્તિ પટિચ્છન્નપરિસ્સયા…પે॰… એવમ્પિ, તત્રાસયાતિ – પરિસ્સયા. અભિભુય્ય સબ્બાનિ પરિસ્સયાનીતિ સબ્બે પરિસ્સયે અભિભુય્ય અભિભવિત્વા અજ્ઝોત્થરિત્વા પરિયાદિયિત્વા મદ્દિત્વાતિ – અભિભુય્ય સબ્બાનિ પરિસ્સયાનિ.
Abhibhuyya sabbāni parissayānīti. Parissayāti dve parissayā – pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca…pe… ime vuccanti pākaṭaparissayā…pe… ime vuccanti paṭicchannaparissayā…pe… evampi, tatrāsayāti – parissayā. Abhibhuyya sabbāni parissayānīti sabbe parissaye abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvāti – abhibhuyya sabbāni parissayāni.
ચરેય્ય તેનત્તમનો સતીમાતિ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો તેન નિપકેન પણ્ડિતેન પઞ્ઞવન્તેન બુદ્ધિમન્તેન ઞાણિના વિભાવિના મેધાવિના સહાયેન સદ્ધિં અત્તમનો તુટ્ઠમનો હટ્ઠમનો પહટ્ઠમનો ઉદગ્ગમનો મુદિતમનો ચરેય્ય વિહરેય્ય ઇરિયેય્ય વત્તેય્ય પાલેય્ય યપેય્ય યાપેય્યાતિ – ચરેય્ય તેનત્તમનો. સતીમાતિ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો સતિમા હોતિ પરમેન સતિનેપક્કેન સમન્નાગતો, ચિરકતમ્પિ ચિરભાસિતમ્પિ સરિતા અનુસ્સરિતાતિ – ચરેય્ય તેનત્તમનો સતીમા. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Careyya tenattamano satīmāti so paccekasambuddho tena nipakena paṇḍitena paññavantena buddhimantena ñāṇinā vibhāvinā medhāvinā sahāyena saddhiṃ attamano tuṭṭhamano haṭṭhamano pahaṭṭhamano udaggamano muditamano careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti – careyya tenattamano. Satīmāti so paccekasambuddho satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato, cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritāti – careyya tenattamano satīmā. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘સચે લભેથ નિપકં સહાયં, સદ્ધિં ચરં સાધુવિહારિ ધીરં;
‘‘Sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ, saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ;
અભિભુય્ય સબ્બાનિ પરિસ્સયાનિ, ચરેય્ય તેનત્તમનો સતીમા’’તિ.
Abhibhuyya sabbāni parissayāni, careyya tenattamano satīmā’’ti.
૧૩૨.
132.
નો ચે લભેથ નિપકં સહાયં, સદ્ધિં ચરં સાધુવિહારિ ધીરં;
No ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ,saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ;
રાજાવ રટ્ઠં વિજિતં પહાય, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya, eko care khaggavisāṇakappo.
નો ચે લભેથ નિપકં સહાયન્તિ નો ચે નિપકં પણ્ડિતં પઞ્ઞવન્તં બુદ્ધિમન્તં ઞાણિં વિભાવિં મેધાવિં સહાયં લભેય્ય પટિલભેય્ય અધિગચ્છેય્ય વિન્દેય્યાતિ – નો ચે લભેથ નિપકં સહાયં.
No ce labhetha nipakaṃ sahāyanti no ce nipakaṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāviṃ sahāyaṃ labheyya paṭilabheyya adhigaccheyya vindeyyāti – no ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ.
સદ્ધિં ચરં સાધુવિહારિ ધીરન્તિ. સદ્ધિં ચરન્તિ એકતો ચરં. સાધુવિહારિન્તિ પઠમેનપિ ઝાનેન સાધુવિહારિં…પે॰… નિરોધસમાપત્તિયાપિ સાધુવિહારિં, ફલસમાપત્તિયાપિ સાધુવિહારિં. ધીરન્તિ ધીરં પણ્ડિતં પઞ્ઞવન્તં બુદ્ધિમન્તં ઞાણિં વિભાવિં મેધાવિન્તિ – સદ્ધિં ચરં સાધુવિહારિ ધીરં.
Saddhiṃ caraṃsādhuvihāri dhīranti. Saddhiṃ caranti ekato caraṃ. Sādhuvihārinti paṭhamenapi jhānena sādhuvihāriṃ…pe… nirodhasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ, phalasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ. Dhīranti dhīraṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāvinti – saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ.
રાજાવ રટ્ઠં વિજિતં પહાયાતિ રાજા ખત્તિયો મુદ્ધાભિસિત્તો વિજિતસઙ્ગામો નિહતપચ્ચામિત્તો લદ્ધાધિપ્પાયો પરિપુણ્ણકોસકોટ્ઠાગારો રટ્ઠઞ્ચ જનપદઞ્ચ કોસઞ્ચ કોટ્ઠાગારઞ્ચ પહૂતહિરઞ્ઞસુવણ્ણં નગરઞ્ચ પરિચ્ચજિત્વા કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિત્વા અકિઞ્ચનભાવં ઉપગન્ત્વા એકો ચરતિ વિહરતિ ઇરિયતિ વત્તેતિ પાલેતિ યપેતિ યાપેતિ. એવં પચ્ચેકસમ્બુદ્ધોપિ સબ્બં ઘરાવાસપલિબોધં છિન્દિત્વા પુત્તદારપલિબોધં છિન્દિત્વા ઞાતિપલિબોધં છિન્દિત્વા મિત્તામચ્ચપલિબોધં છિન્દિત્વા કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિત્વા અકિઞ્ચનભાવં ઉપગન્ત્વા એકો ચરતિ વિહરતિ ઇરિયતિ વત્તેતિ પાલેતિ યપેતિ યાપેતીતિ – રાજાવ રટ્ઠં વિજિતં પહાય, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyāti rājā khattiyo muddhābhisitto vijitasaṅgāmo nihatapaccāmitto laddhādhippāyo paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro raṭṭhañca janapadañca kosañca koṭṭhāgārañca pahūtahiraññasuvaṇṇaṃ nagarañca pariccajitvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti. Evaṃ paccekasambuddhopi sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘નો ચે લભેથ નિપકં સહાયં, સદ્ધિં ચરં સાધુવિહારિ ધીરં;
‘‘No ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ, saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ;
રાજાવ રટ્ઠં વિજિતં પહાય, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
૧૩૩.
133.
અદ્ધા પસંસામ સહાયસમ્પદં, સેટ્ઠા સમા સેવિતબ્બા સહાયા;
Addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ,seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā;
એતે અલદ્ધા અનવજ્જભોજી, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Ete aladdhā anavajjabhojī, eko care khaggavisāṇakappo.
અદ્ધા પસંસામ સહાયસમ્પદન્તિ. અદ્ધાતિ એકંસવચનં નિસ્સંસયવચનં નિક્કઙ્ખવચનં અદ્વેજ્ઝવચનં અદ્વેળ્હકવચનં નિયોગવચનં અપણ્ણકવચનં અવિરદ્ધવચનં અવત્થાપનવચનમેતં – અદ્ધાતિ. સહાયસમ્પદન્તિ સહાયસમ્પદા વુચ્ચતિ યો સો સહાયો અસેક્ખેન સીલક્ખન્ધેન સમન્નાગતો હોતિ, અસેક્ખેન સમાધિક્ખન્ધેન… અસેક્ખેન પઞ્ઞાક્ખન્ધેન … અસેક્ખેન વિમુત્તિક્ખન્ધેન… અસેક્ખેન વિમુત્તિઞાણદસ્સનક્ખન્ધેન સમન્નાગતો હોતિ. અદ્ધા પસંસામ સહાયસમ્પદન્તિ સહાયસમ્પદં પસંસામ થોમેમ કિત્તેમ વણ્ણેમાતિ – અદ્ધા પસંસામ સહાયસમ્પદં.
Addhā pasaṃsāma sahāyasampadanti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ aviraddhavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Sahāyasampadanti sahāyasampadā vuccati yo so sahāyo asekkhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekkhena samādhikkhandhena… asekkhena paññākkhandhena … asekkhena vimuttikkhandhena… asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgato hoti. Addhā pasaṃsāma sahāyasampadanti sahāyasampadaṃ pasaṃsāma thomema kittema vaṇṇemāti – addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ.
સેટ્ઠા સમા સેવિતબ્બા સહાયાતિ સેટ્ઠા હોન્તિ સહાયા સીલેન સમાધિના પઞ્ઞાય વિમુત્તિયા વિમુત્તિઞાણદસ્સનેન; સમા સદિસા હોન્તિ સહાયા સીલેન સમાધિના પઞ્ઞાય વિમુત્તિયા વિમુત્તિઞાણદસ્સનેન. સેટ્ઠા વા સહાયા સદિસા વા સહાયા સેવિતબ્બા ભજિતબ્બા પયિરુપાસિતબ્બા પરિપુચ્છિતબ્બા પરિપઞ્હિતબ્બાતિ – સેટ્ઠા સમા સેવિતબ્બા સહાયા.
Seṭṭhā samā sevitabbā sahāyāti seṭṭhā honti sahāyā sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena; samā sadisā honti sahāyā sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena. Seṭṭhā vā sahāyā sadisā vā sahāyā sevitabbā bhajitabbā payirupāsitabbā paripucchitabbā paripañhitabbāti – seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā.
એતે અલદ્ધા અનવજ્જભોજીતિ અત્થિ પુગ્ગલો સાવજ્જભોજી અત્થિ પુગ્ગલો અનવજ્જભોજીતિ. કતમો ચ પુગ્ગલો સાવજ્જભોજી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કુહનાય લપનાય નેમિત્તિકતાય નિપ્પેસિકતાય લાભેન લાભં નિજિગીસનતાય 1 દારુદાનેન વેળુદાનેન પત્તદાનેન પુપ્ફદાનેન ફલદાનેન સિનાનદાનેન ચુણ્ણદાનેન મત્તિકાદાનેન દન્તકટ્ઠદાનેન મુખોદકદાનેન ચાટુકમ્યતાય 2 મુગ્ગસૂપ્યતાય 3 પારિભટ્યતાય પીઠમદ્દિકતાય વત્થુવિજ્જાય તિરચ્છાનવિજ્જાય અઙ્ગવિજ્જાય નક્ખત્તવિજ્જાય દૂતગમનેન પહિણગમનેન જઙ્ઘપેસનિયેન વેજ્જકમ્મેન નવકમ્મેન 4 પિણ્ડપટિપિણ્ડકેન દાનાનુપ્પદાનેન , અધમ્મેન વિસમેન લદ્ધા લભિત્વા અધિગન્ત્વા વિન્દિત્વા પટિલભિત્વા જીવિકં 5 કપ્પેતિ. અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો સાવજ્જભોજી.
Ete aladdhā anavajjabhojīti atthi puggalo sāvajjabhojī atthi puggalo anavajjabhojīti. Katamo ca puggalo sāvajjabhojī? Idhekacco puggalo kuhanāya lapanāya nemittikatāya nippesikatāya lābhena lābhaṃ nijigīsanatāya 6 dārudānena veḷudānena pattadānena pupphadānena phaladānena sinānadānena cuṇṇadānena mattikādānena dantakaṭṭhadānena mukhodakadānena cāṭukamyatāya 7 muggasūpyatāya 8 pāribhaṭyatāya pīṭhamaddikatāya vatthuvijjāya tiracchānavijjāya aṅgavijjāya nakkhattavijjāya dūtagamanena pahiṇagamanena jaṅghapesaniyena vejjakammena navakammena 9 piṇḍapaṭipiṇḍakena dānānuppadānena , adhammena visamena laddhā labhitvā adhigantvā vinditvā paṭilabhitvā jīvikaṃ 10 kappeti. Ayaṃ vuccati puggalo sāvajjabhojī.
કતમો ચ પુગ્ગલો અનવજ્જભોજી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ન કુહનાય ન લપનાય ન નેમિત્તિકતાય ન નિપ્પેસિકતાય ન લાભેન લાભં નિજિગીસનતાય ન દારુદાનેન ન વેળુદાનેન ન પત્તદાનેન ન પુપ્ફદાનેન ન ફલદાનેન ન સિનાનદાનેન ન ચુણ્ણદાનેન ન મત્તિકાદાનેન ન દન્તકટ્ઠદાનેન ન મુખોદકદાનેન ન ચાટુકમ્યતાય ન મુગ્ગસૂપ્યતાય ન પારિભટ્યતાય ન પીઠમદ્દિકતાય ન વત્થુવિજ્જાય ન તિરચ્છાનવિજ્જાય ન અઙ્ગવિજ્જાય ન નક્ખત્તવિજ્જાય ન દૂતગમનેન ન પહિણગમનેન ન જઙ્ઘપેસનિયેન ન વેજ્જકમ્મેન ન નવકમ્મેન ન પિણ્ડપટિપિણ્ડકેન ન દાનાનુપ્પદાનેન, ધમ્મેન સમેન લદ્ધા લભિત્વા અધિગન્ત્વા વિન્દિત્વા પટિલભિત્વા જીવિકં કપ્પેતિ. અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો અનવજ્જભોજી.
Katamo ca puggalo anavajjabhojī? Idhekacco puggalo na kuhanāya na lapanāya na nemittikatāya na nippesikatāya na lābhena lābhaṃ nijigīsanatāya na dārudānena na veḷudānena na pattadānena na pupphadānena na phaladānena na sinānadānena na cuṇṇadānena na mattikādānena na dantakaṭṭhadānena na mukhodakadānena na cāṭukamyatāya na muggasūpyatāya na pāribhaṭyatāya na pīṭhamaddikatāya na vatthuvijjāya na tiracchānavijjāya na aṅgavijjāya na nakkhattavijjāya na dūtagamanena na pahiṇagamanena na jaṅghapesaniyena na vejjakammena na navakammena na piṇḍapaṭipiṇḍakena na dānānuppadānena, dhammena samena laddhā labhitvā adhigantvā vinditvā paṭilabhitvā jīvikaṃ kappeti. Ayaṃ vuccati puggalo anavajjabhojī.
એતે અલદ્ધા અનવજ્જભોજીતિ એતે અનવજ્જભોજી અલદ્ધા અલભિત્વા અનધિગન્ત્વા અવિન્દિત્વા અપ્પટિલભિત્વાતિ – એતે અલદ્ધા અનવજ્જભોજી, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Ete aladdhā anavajjabhojīti ete anavajjabhojī aladdhā alabhitvā anadhigantvā avinditvā appaṭilabhitvāti – ete aladdhā anavajjabhojī, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘અદ્ધા પસંસામ સહાયસમ્પદં, સેટ્ઠા સમા સેવિતબ્બા સહાયા;
‘‘Addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ, seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā;
એતે અલદ્ધા અનવજ્જભોજી, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.
Ete aladdhā anavajjabhojī, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
૧૩૪.
134.
દિસ્વા સુવણ્ણસ્સ પભસ્સરાનિ, કમ્મારપુત્તેન સુનિટ્ઠિતાનિ;
Disvā suvaṇṇassa pabhassarāni,kammāraputtena suniṭṭhitāni;
સઙ્ઘટ્ટયન્તાનિ 11 દુવે ભુજસ્મિં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Saṅghaṭṭayantāni12duve bhujasmiṃ, eko care khaggavisāṇakappo.
દિસ્વા સુવણ્ણસ્સ પભસ્સરાનીતિ દિસ્વા પસ્સિત્વા તુલયિત્વા તીરયિત્વા વિભાવયિત્વા વિભૂતં કત્વા. સુવણ્ણસ્સાતિ જાતરૂપસ્સ. પભસ્સરાનીતિ પરિસુદ્ધાનિ પરિયોદાતાનીતિ – દિસ્વા સુવણ્ણસ્સ પભસ્સરાનિ.
Disvā suvaṇṇassa pabhassarānīti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Suvaṇṇassāti jātarūpassa. Pabhassarānīti parisuddhāni pariyodātānīti – disvā suvaṇṇassa pabhassarāni.
કમ્મારપુત્તેન સુનિટ્ઠિતાનીતિ કમ્મારપુત્તો વુચ્ચતિ સુવણ્ણકારો. કમ્મારપુત્તેન સુનિટ્ઠિતાનીતિ કમ્મારપુત્તેન સુનિટ્ઠિતાનિ સુકતાનિ સુપરિકમ્મકતાનીતિ – કમ્મારપુત્તેન સુનિટ્ઠિતાનિ.
Kammāraputtena suniṭṭhitānīti kammāraputto vuccati suvaṇṇakāro. Kammāraputtena suniṭṭhitānīti kammāraputtena suniṭṭhitāni sukatāni suparikammakatānīti – kammāraputtena suniṭṭhitāni.
સઙ્ઘટ્ટયન્તાનિ દુવે ભુજસ્મિન્તિ ભુજો વુચ્ચતિ હત્થો. યથા એકસ્મિં હત્થે દ્વે નૂપુરાનિ 13 ઘટ્ટેન્તિ 14; એવમેવ સત્તા તણ્હાવસેન દિટ્ઠિવસેન નિરયે ઘટ્ટેન્તિ, તિરચ્છાનયોનિયં ઘટ્ટેન્તિ, પેત્તિવિસયે ઘટ્ટેન્તિ, મનુસ્સલોકે ઘટ્ટેન્તિ, દેવલોકે ઘટ્ટેન્તિ, ગતિયા ગતિં ઉપપત્તિયા ઉપપત્તિં પટિસન્ધિયા પટિસન્ધિં ભવેન ભવં સંસારેન સંસારં વટ્ટેન વટ્ટં ઘટ્ટેન્તિ સઙ્ઘટ્ટેન્તિ સઙ્ઘટ્ટેન્તા ચરન્તિ વિહરન્તિ ઇરિયન્તિ વત્તેન્તિ પાલેન્તિ યપેન્તિ યાપેન્તીતિ – સઙ્ઘટ્ટયન્તાનિ દુવે ભુજસ્મિં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Saṅghaṭṭayantāni duve bhujasminti bhujo vuccati hattho. Yathā ekasmiṃ hatthe dve nūpurāni 15 ghaṭṭenti 16; evameva sattā taṇhāvasena diṭṭhivasena niraye ghaṭṭenti, tiracchānayoniyaṃ ghaṭṭenti, pettivisaye ghaṭṭenti, manussaloke ghaṭṭenti, devaloke ghaṭṭenti, gatiyā gatiṃ upapattiyā upapattiṃ paṭisandhiyā paṭisandhiṃ bhavena bhavaṃ saṃsārena saṃsāraṃ vaṭṭena vaṭṭaṃ ghaṭṭenti saṅghaṭṭenti saṅghaṭṭentā caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpentīti – saṅghaṭṭayantāni duve bhujasmiṃ, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘દિસ્વા સુવણ્ણસ્સ પભસ્સરાનિ, કમ્મારપુત્તેન સુનિટ્ઠિતાનિ;
‘‘Disvā suvaṇṇassa pabhassarāni, kammāraputtena suniṭṭhitāni;
સઙ્ઘટ્ટયન્તાનિ દુવે ભુજસ્મિં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’.
Saṅghaṭṭayantāni duve bhujasmiṃ, eko care khaggavisāṇakappo’’.
૧૩૫.
135.
એવં દુતીયેન સહા મમસ્સ, વાચાભિલાપો અભિસજ્જના વા;
Evaṃ dutīyena sahā mamassa,vācābhilāpo abhisajjanā vā;
એતં ભયં આયતિં પેક્ખમાનો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo.
એવં દુતીયેન સહા મમસ્સાતિ તણ્હાદુતિયો વા હોતિ પુગ્ગલદુતિયો વા. કથં તણ્હાદુતિયો હોતિ? તણ્હાતિ રૂપતણ્હા…પે॰… ધમ્મતણ્હા. યસ્સેસા તણ્હા અપ્પહીના, સો વુચ્ચતિ તણ્હાદુતિયો.
Evaṃ dutīyena sahā mamassāti taṇhādutiyo vā hoti puggaladutiyo vā. Kathaṃ taṇhādutiyo hoti? Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Yassesā taṇhā appahīnā, so vuccati taṇhādutiyo.
તણ્હાદુતિયો પુરિસો, દીઘમદ્ધાન સંસરં;
Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;
ઇત્થભાવઞ્ઞથાભાવં, સંસારં નાતિવત્તતીતિ.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattatīti.
એવં તણ્હાદુતિયો વા હોતિ.
Evaṃ taṇhādutiyo vā hoti.
કથં પુગ્ગલદુતિયો હોતિ? ઇધેકચ્ચો ન અત્થહેતુ 17 ન કારણહેતુ ઉદ્ધતો અવૂપસન્તચિત્તો એકસ્સ વા દુતિયો હોતિ, દ્વિન્નં વા તતિયો હોતિ, તિણ્ણં વા ચતુત્થો હોતિ. તત્થ બહું સમ્ફપ્પલાપં પલપતિ; સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં મહામત્તકથં સેનાકથં ભયકથં યુદ્ધકથં અન્નકથં પાનકથં વત્થકથં સયનકથં માલાકથં ગન્ધકથં ઞાતિકથં યાનકથં ગામકથં નિગમકથં નગરકથં જનપદકથં ઇત્થિકથં 18 સૂરકથં વિસિખાકથં કુમ્ભટ્ઠાનકથં પુબ્બપેતકથં નાનત્તકથં લોકક્ખાયિકં સમુદ્દક્ખાયિકં ઇતિભવાભવકથં કથેતિ. એવં પુગ્ગલદુતિયો હોતીતિ – એવં દુતીયેન સહા મમસ્સ.
Kathaṃ puggaladutiyo hoti? Idhekacco na atthahetu 19 na kāraṇahetu uddhato avūpasantacitto ekassa vā dutiyo hoti, dvinnaṃ vā tatiyo hoti, tiṇṇaṃ vā catuttho hoti. Tattha bahuṃ samphappalāpaṃ palapati; seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ 20 sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ katheti. Evaṃ puggaladutiyo hotīti – evaṃ dutīyena sahā mamassa.
વાચાભિલાપો અભિસજ્જના વાતિ વાચાભિલાપો વુચ્ચતિ બાત્તિંસ તિરચ્છાનકથા, સેય્યથિદં – રાજકથં…પે॰… ઇતિભવાભવકથં. અભિસજ્જના વાતિ દ્વે સજ્જના – તણ્હાસજ્જના ચ દિટ્ઠિસજ્જના ચ…પે॰… અયં તણ્હાસજ્જના…પે॰… અયં દિટ્ઠિસજ્જનાતિ – વાચાભિલાપો અભિસજ્જના વા.
Vācābhilāpo abhisajjanā vāti vācābhilāpo vuccati bāttiṃsa tiracchānakathā, seyyathidaṃ – rājakathaṃ…pe… itibhavābhavakathaṃ. Abhisajjanā vāti dve sajjanā – taṇhāsajjanā ca diṭṭhisajjanā ca…pe… ayaṃ taṇhāsajjanā…pe… ayaṃ diṭṭhisajjanāti – vācābhilāpo abhisajjanā vā.
એતં ભયં આયતિં પેક્ખમાનોતિ. ભયન્તિ જાતિભયં જરાભયં બ્યાધિભયં મરણભયં રાજભયં ચોરભયં અગ્ગિભયં ઉદકભયં અત્તાનુવાદભયં પરાનુવાદભયં દણ્ડભયં દુગ્ગતિભયં ઊમિભયં કુમ્ભિલભયં આવટ્ટભયં સુસુમારભયં આજીવકભયં અસિલોકભયં પરિસસારજ્જભયં મદનભયં ભયાનકં છમ્ભિતત્તં લોમહંસો ચેતસો ઉબ્બેગો ઉત્રાસો. એતં ભયં આયતિં પેક્ખમાનોતિ એતં ભયં આયતિં પેક્ખમાનો દક્ખમાનો ઓલોકયમાનો નિજ્ઝાયમાનો ઉપપરિક્ખમાનોતિ – એતં ભયં આયતિં પેક્ખમાનો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Etaṃbhayaṃ āyatiṃ pekkhamānoti. Bhayanti jātibhayaṃ jarābhayaṃ byādhibhayaṃ maraṇabhayaṃ rājabhayaṃ corabhayaṃ aggibhayaṃ udakabhayaṃ attānuvādabhayaṃ parānuvādabhayaṃ daṇḍabhayaṃ duggatibhayaṃ ūmibhayaṃ kumbhilabhayaṃ āvaṭṭabhayaṃ susumārabhayaṃ ājīvakabhayaṃ asilokabhayaṃ parisasārajjabhayaṃ madanabhayaṃ bhayānakaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso cetaso ubbego utrāso. Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamānoti etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘એવં દુતીયેન સહા મમસ્સ, વાચાભિલાપો અભિસજ્જના વા;
‘‘Evaṃ dutīyena sahā mamassa, vācābhilāpo abhisajjanā vā;
એતં ભયં આયતિં પેક્ખમાનો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’.
Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’.
૧૩૬.
136.
કામા હિ ચિત્રા મધુરા મનોરમા, વિરૂપરૂપેન મથેન્તિ ચિત્તં;
Kāmā hi citrā madhurā manoramā,virūparūpena mathenti cittaṃ;
આદીનવં કામગુણેસુ દિસ્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo.
કામા હિ ચિત્રા મધુરા મનોરમાતિ. કામાતિ ઉદ્દાનતો દ્વે કામા – વત્થુકામા ચ કિલેસકામા ચ…પે॰… ઇમે વુચ્ચન્તિ વત્થુકામા…પે॰… ઇમે વુચ્ચન્તિ કિલેસકામા. ચિત્રાતિ નાનાવણ્ણા રૂપા નાનાવણ્ણા સદ્દા નાનાવણ્ણા ગન્ધા નાનાવણ્ણા રસા નાનાવણ્ણા ફોટ્ઠબ્બા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા. મધુરાતિ વુત્તઞ્હેતં ભગવતા 21 – ‘‘પઞ્ચિમે , ભિક્ખવે, કામગુણા. કતમે પઞ્ચ? ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, સોતવિઞ્ઞેય્યા સદ્દા…પે॰… ઘાનવિઞ્ઞેય્યા ગન્ધા… જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યા રસા… કાયવિઞ્ઞેય્યા ફોટ્ઠબ્બા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ કામગુણા. યં ખો, ભિક્ખવે, ઇમે પઞ્ચ કામગુણે પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સુખં સોમનસ્સં, ઇદં વુચ્ચતિ કામસુખં મિળ્હસુખં 22 પુથુજ્જનસુખં અનરિયસુખં, ન સેવિતબ્બં ન ભાવેતબ્બં ન બહુલીકાતબ્બં, ‘ભાયિતબ્બં એતસ્સ સુખસ્સા’તિ વદામી’’તિ – કામા હિ ચિત્રા મધુરા મનોરમાતિ. મનોતિ યં ચિત્તં…પે॰… તજ્જા મનોવિઞ્ઞાણધાતુ. મનો રમેન્તિ થોમેન્તિ તોસેન્તિ પહાસેન્તીતિ – કામા હિ ચિત્રા મધુરા મનોરમા.
Kāmā hi citrā madhurā manoramāti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Citrāti nānāvaṇṇā rūpā nānāvaṇṇā saddā nānāvaṇṇā gandhā nānāvaṇṇā rasā nānāvaṇṇā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Madhurāti vuttañhetaṃ bhagavatā 23 – ‘‘pañcime , bhikkhave, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ime kho, bhikkhave, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, idaṃ vuccati kāmasukhaṃ miḷhasukhaṃ 24 puthujjanasukhaṃ anariyasukhaṃ, na sevitabbaṃ na bhāvetabbaṃ na bahulīkātabbaṃ, ‘bhāyitabbaṃ etassa sukhassā’ti vadāmī’’ti – kāmā hi citrā madhurā manoramāti. Manoti yaṃ cittaṃ…pe… tajjā manoviññāṇadhātu. Mano ramenti thomenti tosenti pahāsentīti – kāmā hi citrā madhurā manoramā.
વિરૂપરૂપેન મથેન્તિ ચિત્તન્તિ નાનાવણ્ણેહિ રૂપેહિ…પે॰… નાનાવણ્ણેહિ ફોટ્ઠબ્બેહિ ચિત્તં મથેન્તિ તોસેન્તિ પહાસેન્તીતિ – વિરૂપરૂપેન મથેન્તિ ચિત્તં.
Virūparūpena mathenti cittanti nānāvaṇṇehi rūpehi…pe… nānāvaṇṇehi phoṭṭhabbehi cittaṃ mathenti tosenti pahāsentīti – virūparūpena mathenti cittaṃ.
આદીનવં કામગુણેસુ દિસ્વાતિ. વુત્તઞ્હેતં ભગવતા – ‘‘કો ચ, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો? ઇધ, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો યેન સિપ્પટ્ઠાનેન જીવિકં કપ્પેતિ, યદિ મુદ્દાય યદિ ગણનાય યદિ સઙ્ખાનેન યદિ કસિયા યદિ વણિજ્જાય યદિ ગોરક્ખેન યદિ ઇસ્સત્થેન 25 યદિ રાજપોરિસેન યદિ સિપ્પઞ્ઞતરેન, સીતસ્સ પુરક્ખતો ઉણ્હસ્સ પુરક્ખતો ડંસમકસવાતાતપસરીસપસમ્ફસ્સેહિ સમ્ફસ્સમાનો 26 ખુપ્પિપાસાય મીયમાનો; અયં, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો સન્દિટ્ઠિકો દુક્ખક્ખન્ધો કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ.
Ādīnavaṃkāmaguṇesu disvāti. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ko ca, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo? Idha, bhikkhave, kulaputto yena sippaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti, yadi muddāya yadi gaṇanāya yadi saṅkhānena yadi kasiyā yadi vaṇijjāya yadi gorakkhena yadi issatthena 27 yadi rājaporisena yadi sippaññatarena, sītassa purakkhato uṇhassa purakkhato ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassehi samphassamāno 28 khuppipāsāya mīyamāno; ayaṃ, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘તસ્સ ચે, ભિક્ખવે, કુલપુત્તસ્સ એવં ઉટ્ઠહતો ઘટતો વાયમતો તે ભોગા નાભિનિપ્ફજ્જન્તિ, સો સોચતિ કિલમતિ પરિદેવતિ ઉરત્તાળિં કન્દતિ, સમ્મોહં આપજ્જતિ – ‘મોઘં વત મે ઉટ્ઠાનં, અફલો વત મે વાયામો’તિ. અયમ્પિ, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો સન્દિટ્ઠિકો દુક્ખક્ખન્ધો કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ.
‘‘Tassa ce, bhikkhave, kulaputtassa evaṃ uṭṭhahato ghaṭato vāyamato te bhogā nābhinipphajjanti, so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati – ‘moghaṃ vata me uṭṭhānaṃ, aphalo vata me vāyāmo’ti. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘તસ્સ ચે, ભિક્ખવે, કુલપુત્તસ્સ એવં ઉટ્ઠહતો ઘટતો વાયમતો તે ભોગા અભિનિપ્ફજ્જન્તિ, સો તેસં ભોગાનં આરક્ખાધિકરણં દુક્ખં દોમનસ્સં 29 પટિસંવેદેતિ – ‘કિન્તિ મે ભોગે નેવ રાજાનો હરેય્યું, ન ચોરા હરેય્યું, ન અગ્ગિ ડહેય્ય, ન ઉદકં વહેય્ય, ન અપ્પિયા દાયાદા હરેય્યુ’ન્તિ. તસ્સ એવં આરક્ખતો ગોપયતો તે ભોગે રાજાનો વા હરન્તિ ચોરા વા હરન્તિ અગ્ગિ વા ડહતિ ઉદકં વા વહતિ અપ્પિયા વા દાયાદા હરન્તિ. સો સોચતિ…પે॰… સમ્મોહં આપજ્જતિ – ‘યમ્પિ મે અહોસિ તમ્પિ નો નત્થી’તિ. અયમ્પિ, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો સન્દિટ્ઠિકો દુક્ખક્ખન્ધો કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ.
‘‘Tassa ce, bhikkhave, kulaputtassa evaṃ uṭṭhahato ghaṭato vāyamato te bhogā abhinipphajjanti, so tesaṃ bhogānaṃ ārakkhādhikaraṇaṃ dukkhaṃ domanassaṃ 30 paṭisaṃvedeti – ‘kinti me bhoge neva rājāno hareyyuṃ, na corā hareyyuṃ, na aggi ḍaheyya, na udakaṃ vaheyya, na appiyā dāyādā hareyyu’nti. Tassa evaṃ ārakkhato gopayato te bhoge rājāno vā haranti corā vā haranti aggi vā ḍahati udakaṃ vā vahati appiyā vā dāyādā haranti. So socati…pe… sammohaṃ āpajjati – ‘yampi me ahosi tampi no natthī’ti. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ રાજાનોપિ રાજૂહિ વિવદન્તિ, ખત્તિયાપિ ખત્તિયેહિ વિવદન્તિ, બ્રાહ્મણાપિ બ્રાહ્મણેહિ વિવદન્તિ, ગહપતીપિ ગહપતીહિ વિવદન્તિ, માતાપિ પુત્તેન વિવદતિ, પુત્તોપિ માતરા વિવદતિ, પિતાપિ પુત્તેન વિવદતિ, પુત્તોપિ પિતરા વિવદતિ, ભાતાપિ ભગિનિયા વિવદતિ, ભગિનીપિ ભાતરા વિવદતિ, સહાયોપિ સહાયેન વિવદતિ. તે તત્થ કલહવિગ્ગહવિવાદાપન્ના અઞ્ઞમઞ્ઞં પાણીહિપિ ઉપક્કમન્તિ લેડ્ડૂહિપિ ઉપક્કમન્તિ દણ્ડેહિપિ ઉપક્કમન્તિ સત્થેહિપિ ઉપક્કમન્તિ. તે તત્થ મરણમ્પિ નિગચ્છન્તિ મરણમત્તમ્પિ દુક્ખં. અયમ્પિ, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો સન્દિટ્ઠિકો દુક્ખક્ખન્ધો કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu rājānopi rājūhi vivadanti, khattiyāpi khattiyehi vivadanti, brāhmaṇāpi brāhmaṇehi vivadanti, gahapatīpi gahapatīhi vivadanti, mātāpi puttena vivadati, puttopi mātarā vivadati, pitāpi puttena vivadati, puttopi pitarā vivadati, bhātāpi bhaginiyā vivadati, bhaginīpi bhātarā vivadati, sahāyopi sahāyena vivadati. Te tattha kalahaviggahavivādāpannā aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamanti leḍḍūhipi upakkamanti daṇḍehipi upakkamanti satthehipi upakkamanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ અસિચમ્મં ગહેત્વા ધનુકલાપં સન્નય્હિત્વા ઉભતોબ્યૂળ્હં 31 સઙ્ગામં પક્ખન્દન્તિ, ઉસૂસુપિ ખિપ્પમાનેસુ સત્તીસુપિ ખિપ્પમાનાસુ અસીસુપિ વિજ્જોતલન્તેસુ. તે તત્થ ઉસૂહિપિ વિજ્ઝન્તિ સત્તીહિપિ 32 વિજ્ઝન્તિ અસિનાપિ સીસં છિન્દન્તિ. તે તત્થ મરણમ્પિ નિગચ્છન્તિ મરણમત્તમ્પિ દુક્ખં. અયમ્પિ, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો સન્દિટ્ઠિકો દુક્ખક્ખન્ધો કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā ubhatobyūḷhaṃ 33 saṅgāmaṃ pakkhandanti, usūsupi khippamānesu sattīsupi khippamānāsu asīsupi vijjotalantesu. Te tattha usūhipi vijjhanti sattīhipi 34 vijjhanti asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ અસિચમ્મં ગહેત્વા ધનુકલાપં સન્નય્હિત્વા અદ્દાવલેપના 35 ઉપકારિયો પક્ખન્દન્તિ, ઉસૂસુપિ ખિપ્પમાનેસુ સત્તીસુપિ ખિપ્પમાનાસુ, અસીસુપિ વિજ્જોતલન્તેસુ. તે તત્થ ઉસૂહિપિ વિજ્ઝન્તિ સત્તીહિપિ વિજ્ઝન્તિ છકણકાયપિ 36 ઓસિઞ્ચન્તિ અભિવગ્ગેનપિ ઓમદ્દન્તિ અસિનાપિ સીસં છિન્દન્તિ. તે તત્થ મરણમ્પિ નિગચ્છન્તિ મરણમત્તમ્પિ દુક્ખં. અયમ્પિ, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો સન્દિટ્ઠિકો દુક્ખક્ખન્ધો કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā addāvalepanā 37 upakāriyo pakkhandanti, usūsupi khippamānesu sattīsupi khippamānāsu, asīsupi vijjotalantesu. Te tattha usūhipi vijjhanti sattīhipi vijjhanti chakaṇakāyapi 38 osiñcanti abhivaggenapi omaddanti asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ સન્ધિમ્પિ છિન્દન્તિ નિલ્લોપમ્પિ હરન્તિ એકાગારિકમ્પિ કરોન્તિ પરિપન્થેપિ તિટ્ઠન્તિ પરદારમ્પિ ગચ્છન્તિ. તમેનં રાજાનો ગહેત્વા વિવિધા કમ્મકારણા કારેન્તિ – કસાહિપિ તાળેન્તિ, વેત્તેહિપિ તાળેન્તિ, અડ્ઢદણ્ડકેહિપિ તાળેન્તિ, હત્થમ્પિ છિન્દન્તિ…પે॰… અસિનાપિ સીસં છિન્દન્તિ. તે તત્થ મરણમ્પિ નિગચ્છન્તિ મરણમત્તમ્પિ દુક્ખં. અયમ્પિ, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો સન્દિટ્ઠિકો દુક્ખક્ખન્ધો કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu sandhimpi chindanti nillopampi haranti ekāgārikampi karonti paripanthepi tiṭṭhanti paradārampi gacchanti. Tamenaṃ rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti – kasāhipi tāḷenti, vettehipi tāḷenti, aḍḍhadaṇḍakehipi tāḷenti, hatthampi chindanti…pe… asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ કાયેન દુચ્ચરિતં ચરન્તિ વાચાય દુચ્ચરિતં ચરન્તિ મનસા દુચ્ચરિતં ચરન્તિ. તે કાયેન દુચ્ચરિતં ચરિત્વા વાચાય દુચ્ચરિતં ચરિત્વા મનસા દુચ્ચરિતં ચરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જન્તિ. અયમ્પિ, ભિક્ખવે, કામાનં આદીનવો સમ્પરાયિકો દુક્ખક્ખન્ધો કામહેતુ કામનિદાનં કામાધિકરણં કામાનમેવ હેતુ’’.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu kāyena duccaritaṃ caranti vācāya duccaritaṃ caranti manasā duccaritaṃ caranti. Te kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo samparāyiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu’’.
આદીનવં કામગુણેસુ દિસ્વાતિ કામગુણેસુ આદીનવં દિસ્વા પસ્સિત્વા તુલયિત્વા તીરયિત્વા વિભાવયિત્વા વિભૂતં કત્વાતિ – આદીનવં કામગુણેસુ દિસ્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvāti kāmaguṇesu ādīnavaṃ disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘કામા હિ ચિત્રા મધુરા મનોરમા, વિરૂપરૂપેન મથેન્તિ ચિત્તં;
‘‘Kāmā hi citrā madhurā manoramā, virūparūpena mathenti cittaṃ;
આદીનવં કામગુણેસુ દિસ્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
૧૩૭.
137.
ઈતી ચ ગણ્ડો ચ ઉપદ્દવો ચ, રોગો ચ સલ્લઞ્ચ ભયઞ્ચ મેતં;
Ītīca gaṇḍo ca upaddavo ca, rogo ca sallañca bhayañca metaṃ;
એતં ભયં કામગુણેસુ દિસ્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo.
ઈતી ચ ગણ્ડો ચ ઉપદ્દવો ચ, રોગો ચ સલ્લઞ્ચ ભયઞ્ચ મેતન્તિ વુત્તઞ્હેતં ભગવતા – ‘‘ભયન્તિ, ભિક્ખવે, કામાનમેતં અધિવચનં. દુક્ખન્તિ, ભિક્ખવે, કામાનમેતં અધિવચનં. રોગોતિ, ભિક્ખવે, કામાનમેતં અધિવચનં. ગણ્ડોતિ, ભિક્ખવે, કામાનમેતં અધિવચનં. સલ્લન્તિ, ભિક્ખવે, કામાનમેતં અધિવચનં. સઙ્ગોતિ, ભિક્ખવે, કામાનમેતં અધિવચનં. પઙ્કોતિ, ભિક્ખવે, કામાનમેતં અધિવચનં. ગબ્ભોતિ, ભિક્ખવે, કામાનમેતં અધિવચનં. કસ્મા ચ, ભિક્ખવે, ભયન્તિ કામાનમેતં અધિવચનં? યસ્મા ચ કામરાગરત્તાયં, ભિક્ખવે, છન્દરાગવિનિબદ્ધો 39 દિટ્ઠધમ્મિકાપિ ભયા ન પરિમુચ્ચતિ, સમ્પરાયિકાપિ ભયા ન પરિમુચ્ચતિ, તસ્મા ભયન્તિ કામાનમેતં અધિવચનં. કસ્મા ચ, ભિક્ખવે, દુક્ખન્તિ…પે॰… રોગોતિ… ગણ્ડોતિ… સલ્લન્તિ… સઙ્ગોતિ… પઙ્કોતિ… ગબ્ભોતિ કામાનમેતં અધિવચનં? યસ્મા ચ કામરાગરત્તાયં, ભિક્ખવે, છન્દરાગવિનિબદ્ધો દિટ્ઠધમ્મિકાપિ ગબ્ભા ન પરિમુચ્ચતિ, સમ્પરાયિકાપિ ગબ્ભા ન પરિમુચ્ચતિ, તસ્મા ગબ્ભોતિ કામાનમેતં અધિવચન’’ન્તિ.
Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca, rogo ca sallañca bhayañcametanti vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘bhayanti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Dukkhanti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Rogoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Gaṇḍoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Sallanti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Saṅgoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Paṅkoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Gabbhoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Kasmā ca, bhikkhave, bhayanti kāmānametaṃ adhivacanaṃ? Yasmā ca kāmarāgarattāyaṃ, bhikkhave, chandarāgavinibaddho 40 diṭṭhadhammikāpi bhayā na parimuccati, samparāyikāpi bhayā na parimuccati, tasmā bhayanti kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Kasmā ca, bhikkhave, dukkhanti…pe… rogoti… gaṇḍoti… sallanti… saṅgoti… paṅkoti… gabbhoti kāmānametaṃ adhivacanaṃ? Yasmā ca kāmarāgarattāyaṃ, bhikkhave, chandarāgavinibaddho diṭṭhadhammikāpi gabbhā na parimuccati, samparāyikāpi gabbhā na parimuccati, tasmā gabbhoti kāmānametaṃ adhivacana’’nti.
ભયં દુક્ખઞ્ચ રોગો ચ, ગણ્ડો સલ્લઞ્ચ સઙ્ગો ચ;
Bhayaṃ dukkhañca rogo ca, gaṇḍo sallañca saṅgo ca;
પઙ્કો ગબ્ભો ચ ઉભયં, એતે કામા પવુચ્ચન્તિ;
Paṅko gabbho ca ubhayaṃ, ete kāmā pavuccanti;
યત્થ સત્તો પુથુજ્જનો.
Yattha satto puthujjano.
ઓતિણ્ણો સાતરૂપેન, પુન ગબ્ભાય ગચ્છતિ;
Otiṇṇo sātarūpena, puna gabbhāya gacchati;
સો ઇમં પલિપથં દુગ્ગં, અતિક્કમ્મ તથાવિધો;
So imaṃ palipathaṃ duggaṃ, atikkamma tathāvidho;
પજં જાતિજરૂપેતં, ફન્દમાનં અવેક્ખતીતિ.
Pajaṃ jātijarūpetaṃ, phandamānaṃ avekkhatīti.
ઈતી ચ ગણ્ડો ચ ઉપદ્દવો ચ, રોગો ચ સલ્લઞ્ચ ભયઞ્ચ મેતં.
Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca, rogo ca sallañca bhayañca metaṃ.
એતં ભયં કામગુણેસુ દિસ્વાતિ એતં ભયં કામગુણેસુ દિસ્વા પસ્સિત્વા તુલયિત્વા તીરયિત્વા વિભાવયિત્વા વિભૂતં કત્વાતિ – એતં ભયં કામગુણેસુ દિસ્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Etaṃbhayaṃ kāmaguṇesu disvāti etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ઈતી ચ ગણ્ડો ચ ઉપદ્દવો ચ, રોગો ચ સલ્લઞ્ચ ભયઞ્ચ મેતં;
‘‘Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca, rogo ca sallañca bhayañca metaṃ;
એતં ભયં કામગુણેસુ દિસ્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.
Etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
૧૩૮.
138.
સીતઞ્ચ ઉણ્હઞ્ચ ખુદં પિપાસં, વાતાતપે ડંસસરીસપે 43 ચ;
Sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ, vātātape ḍaṃsasarīsape44ca;
સબ્બાનિપેતાનિ અભિસમ્ભવિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Sabbānipetāni abhisambhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo.
સીતઞ્ચ ઉણ્હઞ્ચ ખુદં પિપાસન્તિ. સીતન્તિ દ્વીહિ કારણેહિ સીતં હોતિ – અબ્ભન્તરધાતુપ્પકોપવસેન વા સીતં હોતિ બહિદ્ધા ઉતુવસેન વા સીતં હોતિ. ઉણ્હન્તિ દ્વીહિ કારણેહિ ઉણ્હં હોતિ – અબ્ભન્તરધાતુપ્પકોપવસેન વા ઉણ્હં હોતિ બહિદ્ધા ઉતુવસેન વા ઉણ્હં હોતિ. ખુદા 45 વુચ્ચતિ છાતકો. પિપાસા વુચ્ચતિ ઉદકપિપાસાતિ – સીતઞ્ચ ઉણ્હઞ્ચ ખુદં પિપાસં.
Sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsanti. Sītanti dvīhi kāraṇehi sītaṃ hoti – abbhantaradhātuppakopavasena vā sītaṃ hoti bahiddhā utuvasena vā sītaṃ hoti. Uṇhanti dvīhi kāraṇehi uṇhaṃ hoti – abbhantaradhātuppakopavasena vā uṇhaṃ hoti bahiddhā utuvasena vā uṇhaṃ hoti. Khudā 46 vuccati chātako. Pipāsā vuccati udakapipāsāti – sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ.
વાતાતપે ડંસસરીસપે ચાતિ. વાતાતિ પુરત્થિમા વાતા પચ્છિમા વાતા ઉત્તરા વાતા દક્ખિણા વાતા સરજા વાતા અરજા વાતા સીતા વાતા ઉણ્હા વાતા પરિત્તા વાતા અધિમત્તા વાતા વેરમ્ભવાતા પક્ખવાતા સુપણ્ણવાતા તાલપણ્ણવાતા 47 વિધૂપનવાતા. આતપો વુચ્ચતિ સૂરિયસન્તાપો. ડંસા વુચ્ચન્તિ પિઙ્ગલમક્ખિકા. સરીસપા વુચ્ચન્તિ અહીતિ – વાતાતપે ડંસસરીસપે ચ.
Vātātape ḍaṃsasarīsape cāti. Vātāti puratthimā vātā pacchimā vātā uttarā vātā dakkhiṇā vātā sarajā vātā arajā vātā sītā vātā uṇhā vātā parittā vātā adhimattā vātā verambhavātā pakkhavātā supaṇṇavātā tālapaṇṇavātā 48 vidhūpanavātā. Ātapo vuccati sūriyasantāpo. Ḍaṃsā vuccanti piṅgalamakkhikā. Sarīsapā vuccanti ahīti – vātātape ḍaṃsasarīsape ca.
સબ્બાનિપેતાનિ અભિસમ્ભવિત્વાતિ અભિભવિત્વા અજ્ઝોત્થરિત્વા પરિયાદિયિત્વા મદ્દિત્વાતિ – સબ્બાનિપેતાનિ અભિસમ્ભવિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Sabbānipetāni abhisambhavitvāti abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvāti – sabbānipetāni abhisambhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘સીતઞ્ચ ઉણ્હઞ્ચ ખુદં પિપાસં, વાતાતપે ડંસસરીસપે ચ;
‘‘Sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ, vātātape ḍaṃsasarīsape ca;
સબ્બાનિપેતાનિ અભિસમ્ભવિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.
Sabbānipetāni abhisambhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
૧૩૯.
139.
નાગોવ યૂથાનિ વિવજ્જયિત્વા, સઞ્જાતખન્ધો પદુમી ઉળારો;
Nāgova yūthāni vivajjayitvā,sañjātakhandho padumī uḷāro;
યથાભિરન્તં વિહરે 49 અરઞ્ઞે, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Yathābhirantaṃ vihare50araññe, eko care khaggavisāṇakappo.
નાગોવ યૂથાનિ વિવજ્જયિત્વાતિ નાગો વુચ્ચતિ હત્થિનાગો. પચ્ચેકસમ્બુદ્ધોપિ નાગો. કિંકારણા પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો નાગો? આગું ન કરોતીતિ નાગો; ન ગચ્છતીતિ નાગો; ન આગચ્છતીતિ નાગો. કથં સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો આગું ન કરોતીતિ નાગો? આગુ વુચ્ચતિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા સંકિલેસિકા પોનોભવિકા સદરા દુક્ખવિપાકા આયતિં જાતિજરામરણિયા.
Nāgovayūthāni vivajjayitvāti nāgo vuccati hatthināgo. Paccekasambuddhopi nāgo. Kiṃkāraṇā paccekasambuddho nāgo? Āguṃ na karotīti nāgo; na gacchatīti nāgo; na āgacchatīti nāgo. Kathaṃ so paccekasambuddho āguṃ na karotīti nāgo? Āgu vuccati pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.
આગું ન કરોતિ કિઞ્ચિ લોકે, સબ્બસંયોગે વિસજ્જ બન્ધનાનિ;
Āguṃ na karoti kiñci loke, sabbasaṃyoge visajja bandhanāni;
સબ્બત્થ ન સજ્જતિ વિમુત્તો, નાગો તાદિ પવુચ્ચતે તથત્તા.
Sabbattha na sajjati vimutto, nāgo tādi pavuccate tathattā.
એવં સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો આગું ન કરોતીતિ નાગો.
Evaṃ so paccekasambuddho āguṃ na karotīti nāgo.
કથં સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો ન ગચ્છતીતિ નાગો? સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો ન છન્દાગતિં ગચ્છતિ, ન દોસાગતિં ગચ્છતિ, ન મોહાગતિં ગચ્છતિ, ન ભયાગતિં ગચ્છતિ, ન રાગવસેન ગચ્છતિ, ન દોસવસેન ગચ્છતિ, ન મોહવસેન ગચ્છતિ, ન માનવસેન ગચ્છતિ, ન દિટ્ઠિવસેન ગચ્છતિ, ન ઉદ્ધચ્ચવસેન ગચ્છતિ, ન વિચિકિચ્છાવસેન ગચ્છતિ, ન અનુસયવસેન ગચ્છતિ, ન વગ્ગેહિ કપ્પેહિ યાયતિ નીયતિ 51 વુય્હતિ સંહરીયતિ. એવં સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો ન ગચ્છતીતિ નાગો.
Kathaṃ so paccekasambuddho na gacchatīti nāgo? So paccekasambuddho na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, na rāgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mānavasena gacchati, na diṭṭhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchāvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi kappehi yāyati nīyati 52 vuyhati saṃharīyati. Evaṃ so paccekasambuddho na gacchatīti nāgo.
કથં સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો ન આગચ્છતીતિ નાગો? સોતાપત્તિમગ્ગેન યે કિલેસા પહીના તે કિલેસે ન પુનેતિ ન પચ્ચેતિ ન પચ્ચાગચ્છતિ, સકદાગામિમગ્ગેન…પે॰… અનાગામિમગ્ગેન…પે॰… અરહત્તમગ્ગેન યે કિલેસા પહીના તે કિલેસે ન પુનેતિ ન પચ્ચેતિ ન પચ્ચાગચ્છતિ. એવં સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો ન આગચ્છતીતિ નાગો.
Kathaṃ so paccekasambuddho na āgacchatīti nāgo? Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati, sakadāgāmimaggena…pe… anāgāmimaggena…pe… arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati. Evaṃ so paccekasambuddho na āgacchatīti nāgo.
નાગોવ યૂથાનિ વિવજ્જયિત્વાતિ યથા સો હત્થિનાગો યૂથાનિ વિવજ્જેત્વા પરિવજ્જેત્વા અભિનિવજ્જેત્વા એકોવ અરઞ્ઞવનમજ્ઝોગાહેત્વા 53 ચરતિ વિહરતિ ઇરિયતિ વત્તેતિ પાલેતિ યપેતિ યાપેતિ, પચ્ચેકસમ્બુદ્ધોપિ ગણં વિવજ્જેત્વા પરિવજ્જેત્વા અભિવજ્જેત્વા એકો 54 અરઞ્ઞવનપત્થાનિ પન્તાનિ સેનાસનાનિ પટિસેવતિ અપ્પસદ્દાનિ અપ્પનિગ્ઘોસાનિ વિજનવાતાનિ મનુસ્સરાહસ્સેય્યકાનિ પટિસલ્લાનસારુપ્પાનિ. સો એકો ગચ્છતિ એકો તિટ્ઠતિ એકો નિસીદતિ એકો સેય્યં કપ્પેતિ એકો ગામં પિણ્ડાય પવિસતિ એકો પટિક્કમતિ એકો રહો નિસીદતિ એકો ચઙ્કમં અધિટ્ઠાતિ એકો ચરતિ વિહરતિ ઇરિયતિ વત્તેતિ પાલેતિ યપેતિ યાપેતીતિ – નાગોવ યૂથાનિ વિવજ્જયિત્વા.
Nāgova yūthāni vivajjayitvāti yathā so hatthināgo yūthāni vivajjetvā parivajjetvā abhinivajjetvā ekova araññavanamajjhogāhetvā 55 carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti, paccekasambuddhopi gaṇaṃ vivajjetvā parivajjetvā abhivajjetvā eko 56 araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni. So eko gacchati eko tiṭṭhati eko nisīdati eko seyyaṃ kappeti eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati eko paṭikkamati eko raho nisīdati eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – nāgova yūthāni vivajjayitvā.
સઞ્જાતખન્ધો પદુમી ઉળારોતિ યથા સો હત્થિનાગો સઞ્જાતક્ખન્ધો સત્તરતનો વા હોતિ અટ્ઠરતનો વા, પચ્ચેકસમ્બુદ્ધોપિ સઞ્જાતક્ખન્ધો અસેક્ખેન સીલક્ખન્ધેન અસેક્ખેન સમાધિક્ખન્ધેન અસેક્ખેન પઞ્ઞાક્ખન્ધેન અસેક્ખેન વિમુત્તિક્ખન્ધેન અસેક્ખેન વિમુત્તિઞાણદસ્સનક્ખન્ધેન. યથા સો હત્થિનાગો પદુમી, પચ્ચેકસમ્બુદ્ધોપિ સત્તહિ બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેહિ પદુમી, સતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેન ધમ્મવિચયસમ્બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેન વીરિયસમ્બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેન પીતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેન, પીતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેન પસ્સદ્ધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેન સમાધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેન ઉપેક્ખાસમ્બોજ્ઝઙ્ગપુપ્ફેન. યથા સો હત્થિનાગો ઉળારો થામેન બલેન જવેન સૂરેન, પચ્ચેકસમ્બુદ્ધોપિ ઉળારો સીલેન સમાધિના પઞ્ઞાય વિમુત્તિયા વિમુત્તિઞાણદસ્સનેનાતિ – સઞ્જાતખન્ધો પદુમી ઉળારો.
Sañjātakhandho padumī uḷāroti yathā so hatthināgo sañjātakkhandho sattaratano vā hoti aṭṭharatano vā, paccekasambuddhopi sañjātakkhandho asekkhena sīlakkhandhena asekkhena samādhikkhandhena asekkhena paññākkhandhena asekkhena vimuttikkhandhena asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena. Yathā so hatthināgo padumī, paccekasambuddhopi sattahi bojjhaṅgapupphehi padumī, satisambojjhaṅgapupphena dhammavicayasambojjhaṅgapupphena vīriyasambojjhaṅgapupphena pītisambojjhaṅgapupphena, pītisambojjhaṅgapupphena passaddhisambojjhaṅgapupphena samādhisambojjhaṅgapupphena upekkhāsambojjhaṅgapupphena. Yathā so hatthināgo uḷāro thāmena balena javena sūrena, paccekasambuddhopi uḷāro sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanenāti – sañjātakhandho padumī uḷāro.
યથાભિરન્તં વિહરે અરઞ્ઞેતિ યથા સો હત્થિનાગો યથાભિરન્તં અરઞ્ઞે વિહરતિ, પચ્ચેકસમ્બુદ્ધોપિ યથાભિરન્તં અરઞ્ઞે વિહરતિ. પઠમેનપિ ઝાનેન યથાભિરન્તં અરઞ્ઞે વિહરતિ, દુતિયેનપિ ઝાનેન…પે॰… તતિયેનપિ ઝાનેન… ચતુત્થેનપિ ઝાનેન યથાભિરન્તં અરઞ્ઞે વિહરતિ; મેત્તાયપિ ચેતોવિમુત્તિયા યથાભિરન્તં અરઞ્ઞે વિહરતિ, કરુણાયપિ ચેતોવિમુત્તિયા… મુદિતાયપિ ચેતોવિમુત્તિયા… ઉપેક્ખાયપિ ચેતોવિમુત્તિયા યથાભિરન્તં અરઞ્ઞે વિહરતિ; આકાસાનઞ્ચાયતનસમાપત્તિયાપિ યથાભિરન્તં અરઞ્ઞે વિહરતિ, વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસમાપત્તિયાપિ… આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસમાપત્તિયાપિ… નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસમાપત્તિયાપિ… નિરોધસમાપત્તિયાપિ… ફલસમાપત્તિયાપિ યથાભિરન્તં અરઞ્ઞે વિહરતીતિ – યથાભિરન્તં વિહરે અરઞ્ઞે, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Yathābhirantaṃ vihare araññeti yathā so hatthināgo yathābhirantaṃ araññe viharati, paccekasambuddhopi yathābhirantaṃ araññe viharati. Paṭhamenapi jhānena yathābhirantaṃ araññe viharati, dutiyenapi jhānena…pe… tatiyenapi jhānena… catutthenapi jhānena yathābhirantaṃ araññe viharati; mettāyapi cetovimuttiyā yathābhirantaṃ araññe viharati, karuṇāyapi cetovimuttiyā… muditāyapi cetovimuttiyā… upekkhāyapi cetovimuttiyā yathābhirantaṃ araññe viharati; ākāsānañcāyatanasamāpattiyāpi yathābhirantaṃ araññe viharati, viññāṇañcāyatanasamāpattiyāpi… ākiñcaññāyatanasamāpattiyāpi… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyāpi… nirodhasamāpattiyāpi… phalasamāpattiyāpi yathābhirantaṃ araññe viharatīti – yathābhirantaṃ vihare araññe, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘નાગોવ યૂથાનિ વિવજ્જયિત્વા, સઞ્જાતખન્ધો પદુમી ઉળારો;
‘‘Nāgova yūthāni vivajjayitvā, sañjātakhandho padumī uḷāro;
યથાભિરન્તં વિહરે અરઞ્ઞે, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.
Yathābhirantaṃ vihare araññe, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
૧૪૦.
140.
આદિચ્ચબન્ધુસ્સ વચો નિસમ્મ, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.
Ādiccabandhussa vaco nisamma, eko care khaggavisāṇakappo.
અટ્ઠાનતં સઙ્ગણિકારતસ્સ, યં ફસ્સયે સામયિકં વિમુત્તિન્તિ વુત્તઞ્હેતં ભગવતા – ‘‘યાવતાનન્દ 61, ભિક્ખુ સઙ્ગણિકારામો સઙ્ગણિકરતો સઙ્ગણિકારામતં અનુયુત્તો, ગણારામો ગણરતો ગણસમ્મુદિતો (ગણારામતં અનુયુત્તો) 62, યં તં નેક્ખમ્મસુખં પવિવેકસુખં ઉપસમસુખં સમ્બોધિસુખં, તસ્સ સુખસ્સ નિકામલાભી ભવિસ્સતિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. યો ચ ખો સો, આનન્દ, ભિક્ખુ એકો ગણસ્મા વૂપકટ્ઠો વિહરતિ, તસ્સેતં ભિક્ખુનો પાટિકઙ્ખં. યં તં નેક્ખમ્મસુખં પવિવેકસુખં ઉપસમસુખં સમ્બોધિસુખં, તસ્સ સુખસ્સ નિકામલાભી ભવિસ્સતિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભીતિ – ઠાનમેતં વિજ્જતિ. યાવતાનન્દ, ભિક્ખુ સઙ્ગણિકારામો સઙ્ગણિકરતો સઙ્ગણિકારામતં અનુયુત્તો, ગણારામો ગણરતો ગણસમ્મુદિતો (ગણારામતં અનુયુત્તો,) સામાયિકં 63 વા કન્તં ચેતોવિમુત્તિં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સતિ, અસામાયિકં વા અકુપ્પન્તિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. યો ચ ખો સો, આનન્દ, ભિક્ખુ એકો ગણસ્મા વૂપકટ્ઠો વિહરતિ, તસ્સેતં ભિક્ખુનો પાટિકઙ્ખં સામાયિકં વા કન્તં ચેતોવિમુત્તિં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સતિ, અસામાયિકં વા અકુપ્પન્તિ, ઠાનમેતં વિજ્જતી’’તિ – અટ્ઠાનતં સઙ્ગણિકારતસ્સ, યં ફસ્સયે સામયિકં વિમુત્તિં.
Aṭṭhānataṃsaṅgaṇikāratassa, yaṃ phassaye sāmayikaṃ vimuttinti vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yāvatānanda 64, bhikkhu saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto, gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito (gaṇārāmataṃ anuyutto) 65, yaṃ taṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ, tassa sukhassa nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yo ca kho so, ānanda, bhikkhu eko gaṇasmā vūpakaṭṭho viharati, tassetaṃ bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ. Yaṃ taṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ, tassa sukhassa nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhīti – ṭhānametaṃ vijjati. Yāvatānanda, bhikkhu saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto, gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito (gaṇārāmataṃ anuyutto,) sāmāyikaṃ 66 vā kantaṃ cetovimuttiṃ upasampajja viharissati, asāmāyikaṃ vā akuppanti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yo ca kho so, ānanda, bhikkhu eko gaṇasmā vūpakaṭṭho viharati, tassetaṃ bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ sāmāyikaṃ vā kantaṃ cetovimuttiṃ upasampajja viharissati, asāmāyikaṃ vā akuppanti, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti – aṭṭhānataṃ saṅgaṇikāratassa, yaṃ phassaye sāmayikaṃ vimuttiṃ.
આદિચ્ચબન્ધુસ્સ વચો નિસમ્માતિ આદિચ્ચો વુચ્ચતિ સૂરિયો. સો ગોતમો ગોત્તેન. પચ્ચેકસમ્બુદ્ધોપિ ગોતમો ગોત્તેન. સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો સૂરિયસ્સ ગોત્તઞાતકો ગોત્તબન્ધુ, તસ્મા પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો આદિચ્ચબન્ધુ. આદિચ્ચબન્ધુસ્સ વચો નિસમ્માતિ આદિચ્ચબન્ધુસ્સ વચનં બ્યપ્પથં દેસનં અનુસાસનં અનુસિટ્ઠં સુત્વા સુણિત્વા ઉગ્ગહેત્વા ઉપધારયિત્વા ઉપલક્ખયિત્વાતિ – આદિચ્ચબન્ધુસ્સ વચો નિસમ્મ, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –
Ādiccabandhussa vaco nisammāti ādicco vuccati sūriyo. So gotamo gottena. Paccekasambuddhopi gotamo gottena. So paccekasambuddho sūriyassa gottañātako gottabandhu, tasmā paccekasambuddho ādiccabandhu. Ādiccabandhussa vaco nisammāti ādiccabandhussa vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvāti – ādiccabandhussa vaco nisamma, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘અટ્ઠાનતં સઙ્ગણિકારતસ્સ, યં ફસ્સયે સામયિકં વિમુત્તિં;
‘‘Aṭṭhānataṃ saṅgaṇikāratassa, yaṃ phassaye sāmayikaṃ vimuttiṃ;
આદિચ્ચબન્ધુસ્સ વચો નિસમ્મ, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.
Ādiccabandhussa vaco nisamma, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
દુતિયો વગ્ગો.
Dutiyo vaggo.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ચૂળનિદ્દેસ-અટ્ઠકથા • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ૨. દુતિયવગ્ગવણ્ણના • 2. Dutiyavaggavaṇṇanā