Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi |
૨૨. મહાનિપાતો
22. Mahānipāto
૫૩૮. મૂગપક્ખજાતકં (૧)
538. Mūgapakkhajātakaṃ (1)
૧.
1.
‘‘મા પણ્ડિચ્ચયં 1 વિભાવય, બાલમતો ભવ સબ્બપાણિનં;
‘‘Mā paṇḍiccayaṃ 2 vibhāvaya, bālamato bhava sabbapāṇinaṃ;
સબ્બો તં જનો ઓચિનાયતુ, એવં તવ અત્થો ભવિસ્સતિ’’.
Sabbo taṃ jano ocināyatu, evaṃ tava attho bhavissati’’.
૨.
2.
‘‘કરોમિ તે તં વચનં, યં મં ભણસિ દેવતે;
‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi devate;
અત્થકામાસિ મે અમ્મ, હિતકામાસિ દેવતે’’.
Atthakāmāsi me amma, hitakāmāsi devate’’.
૩.
3.
‘‘કિં નુ સન્તરમાનોવ, કાસું ખણસિ સારથિ;
‘‘Kiṃ nu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;
પુટ્ઠો મે સમ્મ અક્ખાહિ, કિં કાસુયા કરિસ્સસિ’’.
Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasi’’.
૪.
4.
‘‘રઞ્ઞો મૂગો ચ પક્ખો ચ, પુત્તો જાતો અચેતસો;
‘‘Rañño mūgo ca pakkho ca, putto jāto acetaso;
સોમ્હિ રઞ્ઞા સમજ્ઝિટ્ઠો, પુત્તં મે નિખણં વને’’.
Somhi raññā samajjhiṭṭho, puttaṃ me nikhaṇaṃ vane’’.
૫.
5.
અધમ્મં સારથિ કયિરા, મં ચે ત્વં નિખણં વને’’.
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.
૬.
6.
અધમ્મં સારથિ કયિરા, મં ચે ત્વં નિખણં વને’’.
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.
૭.
7.
કો વા ત્વં કસ્સ વા પુત્તો, કથં જાનેમુ તં મયં’’.
Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ’’.
૮.
8.
‘‘નમ્હિ દેવો ન ગન્ધબ્બો, નાપિ સક્કો પુરિન્દદો;
‘‘Namhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;
૯.
9.
‘‘તસ્સ રઞ્ઞો અહં પુત્તો, યં ત્વં સમ્મૂપજીવસિ 11;
‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, yaṃ tvaṃ sammūpajīvasi 12;
અધમ્મં સારથિ કયિરા, મં ચે ત્વં નિખણં વને.
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
૧૦.
10.
‘‘યસ્સ રુક્ખસ્સ છાયાય, નિસીદેય્ય સયેય્ય વા;
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
૧૧.
11.
‘‘યથા રુક્ખો તથા રાજા, યથા સાખા તથા અહં;
‘‘Yathā rukkho tathā rājā, yathā sākhā tathā ahaṃ;
યથા છાયૂપગો પોસો, એવં ત્વમસિ સારથિ;
Yathā chāyūpago poso, evaṃ tvamasi sārathi;
અધમ્મં સારથિ કયિરા, મં ચે ત્વં નિખણં વને.
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
૧૨.
12.
બહૂ નં ઉપજીવન્તિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Bahū naṃ upajīvanti, yo mittānaṃ na dubbhati.
૧૩.
13.
‘‘યં યં જનપદં યાતિ, નિગમે રાજધાનિયો;
‘‘Yaṃ yaṃ janapadaṃ yāti, nigame rājadhāniyo;
સબ્બત્થ પૂજિતો હોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Sabbattha pūjito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
૧૪.
14.
સબ્બે અમિત્તે તરતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Sabbe amitte tarati, yo mittānaṃ na dubbhati.
૧૫.
15.
ઞાતીનં ઉત્તમો હોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Ñātīnaṃ uttamo hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
૧૬.
16.
વણ્ણકિત્તિભતો હોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Vaṇṇakittibhato hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
૧૭.
17.
‘‘પૂજકો લભતે પૂજં, વન્દકો પટિવન્દનં;
‘‘Pūjako labhate pūjaṃ, vandako paṭivandanaṃ;
યસો કિત્તિઞ્ચ પપ્પોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Yaso kittiñca pappoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
૧૮.
18.
‘‘અગ્ગિ યથા પજ્જલતિ, દેવતાવ વિરોચતિ;
‘‘Aggi yathā pajjalati, devatāva virocati;
સિરિયા અજહિતો હોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Siriyā ajahito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
૧૯.
19.
‘‘ગાવો તસ્સ પજાયન્તિ, ખેત્તે વુત્તં વિરૂહતિ;
‘‘Gāvo tassa pajāyanti, khette vuttaṃ virūhati;
વુત્તાનં ફલમસ્નાતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Vuttānaṃ phalamasnāti, yo mittānaṃ na dubbhati.
૨૦.
20.
‘‘દરિતો પબ્બતાતો વા, રુક્ખતો પતિતો નરો;
‘‘Darito pabbatāto vā, rukkhato patito naro;
ચુતો પતિટ્ઠં લભતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
Cuto patiṭṭhaṃ labhati, yo mittānaṃ na dubbhati.
૨૧.
21.
‘‘વિરૂળ્હમૂલસન્તાનં, નિગ્રોધમિવ માલુતો;
‘‘Virūḷhamūlasantānaṃ, nigrodhamiva māluto;
અમિત્તા નપ્પસાહન્તિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ’’.
Amittā nappasāhanti, yo mittānaṃ na dubbhati’’.
૨૨.
22.
‘‘એહિ તં પટિનેસ્સામિ, રાજપુત્ત સકં ઘરં;
‘‘Ehi taṃ paṭinessāmi, rājaputta sakaṃ gharaṃ;
રજ્જં કારેહિ ભદ્દન્તે, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ’’.
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
૨૩.
23.
યં મે અધમ્મચરિયાય, રજ્જં લબ્ભેથ સારથિ’’.
Yaṃ me adhammacariyāya, rajjaṃ labbhetha sārathi’’.
૨૪.
24.
પિતા માતા ચ મે દજ્જું, રાજપુત્ત તયી ગતે.
Pitā mātā ca me dajjuṃ, rājaputta tayī gate.
૨૫.
25.
‘‘ઓરોધા ચ કુમારા ચ, વેસિયાના ચ બ્રાહ્મણા;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
તેપિ અત્તમના દજ્જું, રાજપુત્ત તયી ગતે.
Tepi attamanā dajjuṃ, rājaputta tayī gate.
૨૬.
26.
૨૭.
27.
ઉપાયનાનિ મે દજ્જું, રાજપુત્ત તયી ગતે’’.
Upāyanāni me dajjuṃ, rājaputta tayī gate’’.
૨૮.
28.
‘‘પિતુ માતુ ચહં ચત્તો, રટ્ઠસ્સ નિગમસ્સ ચ;
‘‘Pitu mātu cahaṃ catto, raṭṭhassa nigamassa ca;
અથો સબ્બકુમારાનં, નત્થિ મય્હં સકં ઘરં.
Atho sabbakumārānaṃ, natthi mayhaṃ sakaṃ gharaṃ.
૨૯.
29.
‘‘અનુઞ્ઞાતો અહં મત્યા, સઞ્ચત્તો પિતરા મહં;
‘‘Anuññāto ahaṃ matyā, sañcatto pitarā mahaṃ;
એકોરઞ્ઞે પબ્બજિતો, ન કામે અભિપત્થયે.
Ekoraññe pabbajito, na kāme abhipatthaye.
૩૦.
30.
‘‘અપિ અતરમાનાનં, ફલાસાવ સમિજ્ઝતિ;
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
વિપક્કબ્રહ્મચરિયોસ્મિ, એવં જાનાહિ સારથિ.
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.
૩૧.
31.
‘‘અપિ અતરમાનાનં, સમ્મદત્થો વિપચ્ચતિ;
‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;
વિપક્કબ્રહ્મચરિયોસ્મિ, નિક્ખન્તો અકુતોભયો’’.
Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.
૩૨.
32.
કસ્મા પિતુ ચ માતુચ્ચ, સન્તિકે ન ભણી તદા’’.
Kasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā’’.
૩૩.
33.
૩૪.
34.
‘‘પુરિમં સરામહં જાતિં, યત્થ રજ્જમકારયિં;
‘‘Purimaṃ sarāmahaṃ jātiṃ, yattha rajjamakārayiṃ;
કારયિત્વા તહિં રજ્જં, પાપત્થં નિરયં ભુસં.
Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpatthaṃ nirayaṃ bhusaṃ.
૩૫.
35.
‘‘વીસતિઞ્ચેવ વસ્સાનિ, તહિં રજ્જમકારયિં;
‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayiṃ;
૩૬.
36.
‘‘તસ્સ રજ્જસ્સહં ભીતો, મા મં રજ્જાભિસેચયું 47;
‘‘Tassa rajjassahaṃ bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ 48;
તસ્મા પિતુ ચ માતુચ્ચ, સન્તિકે ન ભણિં તદા.
Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇiṃ tadā.
૩૭.
37.
‘‘ઉચ્છઙ્ગે મં નિસાદેત્વા, પિતા અત્થાનુસાસતિ;
‘‘Ucchaṅge maṃ nisādetvā, pitā atthānusāsati;
૩૮.
38.
અમૂગો મૂગવણ્ણેન, અપક્ખો પક્ખસમ્મતો;
Amūgo mūgavaṇṇena, apakkho pakkhasammato;
સકે મુત્તકરીસસ્મિં, અચ્છાહં સમ્પરિપ્લુતો.
Sake muttakarīsasmiṃ, acchāhaṃ samparipluto.
૩૯.
39.
‘‘કસિરઞ્ચ પરિત્તઞ્ચ, તઞ્ચ દુક્ખેન સંયુતં;
‘‘Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;
૪૦.
40.
‘‘પઞ્ઞાય ચ અલાભેન, ધમ્મસ્સ ચ અદસ્સના;
‘‘Paññāya ca alābhena, dhammassa ca adassanā;
૪૧.
41.
‘‘અપિ અતરમાનાનં, ફલાસાવ સમિજ્ઝતિ;
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
વિપક્કબ્રહ્મચરિયોસ્મિ, એવં જાનાહિ સારથિ.
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.
૪૨.
42.
‘‘અપિ અતરમાનાનં, સમ્મદત્થો વિપચ્ચતિ;
‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;
વિપક્કબ્રહ્મચરિયોસ્મિ, નિક્ખન્તો અકુતોભયો’’.
Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.
૪૩.
43.
‘‘અહમ્પિ પબ્બજિસ્સામિ, રાજપુત્ત તવન્તિકે;
‘‘Ahampi pabbajissāmi, rājaputta tavantike;
અવ્હાયસ્સુ 59 મં ભદ્દન્તે, પબ્બજ્જા મમ રુચ્ચતિ’’.
Avhāyassu 60 maṃ bhaddante, pabbajjā mama ruccati’’.
૪૪.
44.
‘‘રથં નિય્યાદયિત્વાન, અનણો એહિ સારથિ;
‘‘Rathaṃ niyyādayitvāna, anaṇo ehi sārathi;
અનણસ્સ હિ પબ્બજ્જા, એતં ઇસીહિ વણ્ણિતં’’.
Anaṇassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ’’.
૪૫.
45.
‘‘યદેવ ત્યાહં વચનં, અકરં ભદ્દમત્થુ તે;
‘‘Yadeva tyāhaṃ vacanaṃ, akaraṃ bhaddamatthu te;
તદેવ મે ત્વં વચનં, યાચિતો કત્તુમરહસિ.
Tadeva me tvaṃ vacanaṃ, yācito kattumarahasi.
૪૬.
46.
‘‘ઇધેવ તાવ અચ્છસ્સુ, યાવ રાજાનમાનયે;
‘‘Idheva tāva acchassu, yāva rājānamānaye;
અપ્પેવ તે પિતા દિસ્વા, પતીતો સુમનો સિયા’’.
Appeva te pitā disvā, patīto sumano siyā’’.
૪૭.
47.
‘‘કરોમિ તેતં વચનં, યં મં ભણસિ સારથિ;
‘‘Karomi tetaṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi sārathi;
અહમ્પિ દટ્ઠુકામોસ્મિ, પિતરં મે ઇધાગતં.
Ahampi daṭṭhukāmosmi, pitaraṃ me idhāgataṃ.
૪૮.
48.
‘‘એહિ સમ્મ નિવત્તસ્સુ, કુસલં વજ્જાસિ ઞાતિનં;
‘‘Ehi samma nivattassu, kusalaṃ vajjāsi ñātinaṃ;
માતરં પિતરં મય્હં, વુત્તો વજ્જાસિ વન્દનં’’.
Mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ, vutto vajjāsi vandanaṃ’’.
૪૯.
49.
તસ્સ પાદે ગહેત્વાન, કત્વા ચ નં પદક્ખિણં;
Tassa pāde gahetvāna, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
સારથિ રથમારુય્હ, રાજદ્વારં ઉપાગમિ.
Sārathi rathamāruyha, rājadvāraṃ upāgami.
૫૦.
50.
‘‘સુઞ્ઞં માતા રથં દિસ્વા, એકં સારથિમાગતં;
‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;
અસ્સુપુણ્ણેહિ નેત્તેહિ, રોદન્તી નં ઉદિક્ખતિ.
Assupuṇṇehi nettehi, rodantī naṃ udikkhati.
૫૧.
51.
‘‘અયં સો સારથિ એતિ, નિહન્ત્વા મમ અત્રજં;
‘‘Ayaṃ so sārathi eti, nihantvā mama atrajaṃ;
નિહતો નૂન મે પુત્તો, પથબ્યા ભૂમિવડ્ઢનો.
Nihato nūna me putto, pathabyā bhūmivaḍḍhano.
૫૨.
52.
‘‘અમિત્તા નૂન નન્દન્તિ, પતીતા નૂન વેરિનો;
‘‘Amittā nūna nandanti, patītā nūna verino;
આગતં સારથિં દિસ્વા, નિહન્ત્વા મમ અત્રજં.
Āgataṃ sārathiṃ disvā, nihantvā mama atrajaṃ.
૫૩.
53.
‘‘સુઞ્ઞં માતા રથં દિસ્વા, એકં સારથિમાગતં;
‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;
૫૪.
54.
‘‘કિન્નુ મૂગો કિં નુ પક્ખો, કિન્નુ સો વિલપી તદા;
‘‘Kinnu mūgo kiṃ nu pakkho, kinnu so vilapī tadā;
નિહઞ્ઞમાનો ભૂમિયા, તં મે અક્ખાહિ સારથિ.
Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi sārathi.
૫૫.
55.
‘‘કથં હત્થેહિ પાદેહિ, મૂગપક્ખો વિવજ્જયિ;
‘‘Kathaṃ hatthehi pādehi, mūgapakkho vivajjayi;
નિહઞ્ઞમાનો ભૂમિયા, તં મે અક્ખાહિ પુચ્છિતો’’.
Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
૫૬.
56.
યં મે સુતં વા દિટ્ઠં વા, રાજપુત્તસ્સ સન્તિકે’’.
Yaṃ me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.
૫૭.
57.
‘‘અભયં સમ્મ તે દમ્મિ, અભીતો ભણ સારથિ;
‘‘Abhayaṃ samma te dammi, abhīto bhaṇa sārathi;
યં તે સુતં વા દિટ્ઠં વા, રાજપુત્તસ્સ સન્તિકે’’.
Yaṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.
૫૮.
58.
‘‘ન સો મૂગો ન સો પક્ખો, વિસટ્ઠવચનો ચ સો;
‘‘Na so mūgo na so pakkho, visaṭṭhavacano ca so;
૫૯.
59.
‘‘પુરિમં સરતિ સો જાતિં, યત્થ રજ્જમકારયિ;
‘‘Purimaṃ sarati so jātiṃ, yattha rajjamakārayi;
કારયિત્વા તહિં રજ્જં, પાપત્થ નિરયં ભુસં.
Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpattha nirayaṃ bhusaṃ.
૬૦.
60.
‘‘વીસતિઞ્ચેવ વસ્સાનિ, તહિં રજ્જમકારયિ;
‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayi;
અસીતિવસ્સસહસ્સાનિ, નિરયમ્હિ અપચ્ચિ સો.
Asītivassasahassāni, nirayamhi apacci so.
૬૧.
61.
‘‘તસ્સ રજ્જસ્સ સો ભીતો, મા મં રજ્જાભિસેચયું;
‘‘Tassa rajjassa so bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ;
તસ્મા પિતુ ચ માતુચ્ચ, સન્તિકે ન ભણી તદા.
Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā.
૬૨.
62.
‘‘અઙ્ગપચ્ચઙ્ગસમ્પન્નો, આરોહપરિણાહવા;
‘‘Aṅgapaccaṅgasampanno, ārohapariṇāhavā;
વિસટ્ઠવચનો પઞ્ઞો, મગ્ગે સગ્ગસ્સ તિટ્ઠતિ.
Visaṭṭhavacano pañño, magge saggassa tiṭṭhati.
૬૩.
63.
એહિ તં પાપયિસ્સામિ, યત્થ સમ્મતિ તેમિયો’’.
Ehi taṃ pāpayissāmi, yattha sammati temiyo’’.
૬૪.
64.
૬૫.
65.
‘‘વાદન્તુ 73 ભેરી સન્નદ્ધા, વગ્ગૂ વાદન્તુ દુન્દુભી;
‘‘Vādantu 74 bherī sannaddhā, vaggū vādantu dundubhī;
૬૬.
66.
‘‘ઓરોધા ચ કુમારા ચ, વેસિયાના ચ બ્રાહ્મણા;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
૬૭.
67.
‘‘હત્થારોહા અનીકટ્ઠા, રથિકા પત્તિકારકા;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
૬૮.
68.
‘‘સમાગતા જાનપદા, નેગમા ચ સમાગતા;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
ખિપ્પં યાનાનિ યોજેન્તુ, ગચ્છં પુત્તનિવેદકો’’ 81.
Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako’’ 82.
૬૯.
69.
‘‘અસ્સે ચ સારથી યુત્તે, સિન્ધવે સીઘવાહને;
‘‘Asse ca sārathī yutte, sindhave sīghavāhane;
રાજદ્વારં ઉપાગચ્છું, યુત્તા દેવ ઇમે હયા’’.
Rājadvāraṃ upāgacchuṃ, yuttā deva ime hayā’’.
૭૦.
70.
‘‘થૂલા જવેન હાયન્તિ, કિસા હાયન્તિ થામુના;
‘‘Thūlā javena hāyanti, kisā hāyanti thāmunā;
કિસે થૂલે વિવજ્જેત્વા, સંસટ્ઠા યોજિતા હયા’’.
Kise thūle vivajjetvā, saṃsaṭṭhā yojitā hayā’’.
૭૧.
71.
‘‘તતો રાજા તરમાનો, યુત્તમારુય્હ સન્દનં;
‘‘Tato rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;
૭૨.
72.
‘‘વાલબીજનિમુણ્હીસં, ખગ્ગં છત્તઞ્ચ પણ્ડરં;
‘‘Vālabījanimuṇhīsaṃ, khaggaṃ chattañca paṇḍaraṃ;
૭૩.
73.
ખિપ્પમેવ ઉપાગચ્છિ, યત્થ સમ્મતિ તેમિયો.
Khippameva upāgacchi, yattha sammati temiyo.
૭૪.
74.
‘‘તઞ્ચ દિસ્વાન આયન્તં, જલન્તમિવ તેજસા;
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, jalantamiva tejasā;
૭૫.
75.
‘‘કચ્ચિ નુ તાત કુસલં, કચ્ચિ તાત અનામયં;
‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;
૭૬.
76.
‘‘કુસલઞ્ચેવ મે પુત્ત, અથો પુત્ત અનામયં;
‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;
સબ્બા ચ રાજકઞ્ઞાયો, અરોગા તુય્હ માતરો’’.
Sabbā ca rājakaññāyo, arogā tuyha mātaro’’.
૭૭.
77.
કચ્ચિ સચ્ચે ચ ધમ્મે ચ, દાને તે રમતે મનો’’.
Kacci sacce ca dhamme ca, dāne te ramate mano’’.
૭૮.
78.
‘‘અમજ્જપો અહં પુત્ત, અથો મે સુરમપ્પિયં;
‘‘Amajjapo ahaṃ putta, atho me suramappiyaṃ;
અથો સચ્ચે ચ ધમ્મે ચ, દાને મે રમતે મનો’’.
Atho sacce ca dhamme ca, dāne me ramate mano’’.
૭૯.
79.
‘‘કચ્ચિ અરોગં યોગ્ગં તે, કચ્ચિ વહતિ વાહનં;
‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
કચ્ચિ તે બ્યાધયો નત્થિ, સરીરસ્સુપતાપના’’.
Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’.
૮૦.
80.
‘‘અથો અરોગં યોગ્ગં મે, અથો વહતિ વાહનં;
‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;
૮૧.
81.
‘‘કચ્ચિ અન્તા ચ તે ફીતા, મજ્ઝે ચ બહલા તવ;
‘‘Kacci antā ca te phītā, majjhe ca bahalā tava;
૮૨.
82.
‘‘અથો અન્તા ચ મે ફીતા, મજ્ઝે ચ બહલા મમ;
‘‘Atho antā ca me phītā, majjhe ca bahalā mama;
કોટ્ઠાગારઞ્ચ કોસઞ્ચ, સબ્બં મે પટિસન્થતં’’.
Koṭṭhāgārañca kosañca, sabbaṃ me paṭisanthataṃ’’.
૮૩.
83.
‘‘સ્વાગતં તે મહારાજ, અથો તે અદુરાગતં;
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
પતિટ્ઠપેન્તુ 99 પલ્લઙ્કં, યત્થ રાજા નિસક્કતિ’’.
Patiṭṭhapentu 100 pallaṅkaṃ, yattha rājā nisakkati’’.
૮૪.
84.
૮૫.
85.
‘‘ઇદમ્પિ પણ્ણકં મય્હં, રન્ધં રાજ અલોણકં;
‘‘Idampi paṇṇakaṃ mayhaṃ, randhaṃ rāja aloṇakaṃ;
૮૬.
86.
‘‘ન ચાહં 107 પણ્ણં ભુઞ્જામિ, ન હેતં મય્હ ભોજનં;
‘‘Na cāhaṃ 108 paṇṇaṃ bhuñjāmi, na hetaṃ mayha bhojanaṃ;
સાલીનં ઓદનં ભુઞ્જે, સુચિં મંસૂપસેચનં’’.
Sālīnaṃ odanaṃ bhuñje, suciṃ maṃsūpasecanaṃ’’.
૮૭.
87.
‘‘અચ્છેરકં મં પટિભાતિ, એકકમ્પિ રહોગતં;
‘‘Accherakaṃ maṃ paṭibhāti, ekakampi rahogataṃ;
એદિસં ભુઞ્જમાનાનં, કેન વણ્ણો પસીદતિ’’.
Edisaṃ bhuñjamānānaṃ, kena vaṇṇo pasīdati’’.
૮૮.
88.
‘‘એકો રાજ નિપજ્જામિ, નિયતે પણ્ણસન્થરે;
‘‘Eko rāja nipajjāmi, niyate paṇṇasanthare;
તાય મે એકસેય્યાય, રાજ વણ્ણો પસીદતિ.
Tāya me ekaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.
૮૯.
89.
તાય મે સુખસેય્યાય, રાજ વણ્ણો પસીદતિ.
Tāya me sukhaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.
૯૦.
90.
પચ્ચુપ્પન્નેન યાપેમિ, તેન વણ્ણો પસીદતિ.
Paccuppannena yāpemi, tena vaṇṇo pasīdati.
૯૧.
91.
‘‘અનાગતપ્પજપ્પાય, અતીતસ્સાનુસોચના;
‘‘Anāgatappajappāya, atītassānusocanā;
એતેન બાલા સુસ્સન્તિ, નળોવ હરિતો લુતો’’.
Etena bālā sussanti, naḷova harito luto’’.
૯૨.
92.
‘‘હત્થાનીકં રથાનીકં, અસ્સે પત્તી ચ વમ્મિનો;
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;
નિવેસનાનિ રમ્માનિ, અહં પુત્ત દદામિ તે.
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
૯૩.
93.
‘‘ઇત્થાગારમ્પિ તે દમ્મિ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતં;
‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;
તા પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ 113, ત્વં નો રાજા ભવિસ્સસિ.
Tā putta paṭipajjassu 114, tvaṃ no rājā bhavissasi.
૯૪.
94.
કામે તં રમયિસ્સન્તિ, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ.
Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.
૯૫.
95.
‘‘પટિરાજૂહિ તે કઞ્ઞા, આનયિસ્સં અલઙ્કતા;
‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;
તાસુ પુત્તે જનેત્વાન, અથ પચ્છા પબ્બજિસ્સસિ.
Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.
૯૬.
96.
રજ્જં કારેહિ ભદ્દન્તે, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ’’.
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
૯૭.
97.
‘‘યુવા ચરે બ્રહ્મચરિયં, બ્રહ્મચારી યુવા સિયા;
‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;
દહરસ્સ હિ પબ્બજ્જા, એતં ઇસીહિ વણ્ણિતં.
Daharassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ.
૯૮.
98.
‘‘યુવા ચરે બ્રહ્મચરિયં, બ્રહ્મચારી યુવા સિયા;
‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;
બ્રહ્મચરિયં ચરિસ્સામિ, નાહં રજ્જેન મત્થિકો.
Brahmacariyaṃ carissāmi, nāhaṃ rajjena matthiko.
૯૯.
99.
કિચ્છાલદ્ધં પિયં પુત્તં, અપ્પત્વાવ જરં મતં.
Kicchāladdhaṃ piyaṃ puttaṃ, appatvāva jaraṃ mataṃ.
૧૦૦.
100.
‘‘પસ્સામિ વોહં દહરિં, કુમારિં ચારુદસ્સનિં;
‘‘Passāmi vohaṃ dahariṃ, kumāriṃ cārudassaniṃ;
૧૦૧.
101.
‘‘દહરાપિ હિ મિય્યન્તિ, નરા ચ અથ નારિયો;
‘‘Daharāpi hi miyyanti, narā ca atha nāriyo;
તત્થ કો વિસ્સસે પોસો, દહરોમ્હીતિ જીવિતે.
Tattha ko vissase poso, daharomhīti jīvite.
૧૦૨.
102.
‘‘યસ્સ રત્યા વિવસાને, આયુ અપ્પતરં સિયા;
‘‘Yassa ratyā vivasāne, āyu appataraṃ siyā;
૧૦૩.
103.
‘‘નિચ્ચમબ્ભાહતો લોકો, નિચ્ચઞ્ચ પરિવારિતો;
‘‘Niccamabbhāhato loko, niccañca parivārito;
૧૦૪.
104.
‘‘કેન મબ્ભાહતો લોકો, કેન ચ પરિવારિતો;
‘‘Kena mabbhāhato loko, kena ca parivārito;
કાયો અમોઘા ગચ્છન્તિ, તં મે અક્ખાહિ પુચ્છિતો’’.
Kāyo amoghā gacchanti, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
૧૦૫.
105.
‘‘મચ્ચુનાબ્ભાહતો લોકો, જરાય પરિવારિતો;
‘‘Maccunābbhāhato loko, jarāya parivārito;
રત્યો અમોઘા ગચ્છન્તિ, એવં જાનાહિ ખત્તિય.
Ratyo amoghā gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya.
૧૦૬.
106.
અપ્પકં હોતિ વેતબ્બં, એવં મચ્ચાન જીવિતં.
Appakaṃ hoti vetabbaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.
૧૦૭.
107.
એવમાયુ મનુસ્સાનં, ગચ્છં નુપનિવત્તતિ.
Evamāyu manussānaṃ, gacchaṃ nupanivattati.
૧૦૮.
108.
‘‘યથા વારિવહો પૂરો, વહે રુક્ખેપકૂલજે;
‘‘Yathā vārivaho pūro, vahe rukkhepakūlaje;
એવં જરામરણેન, વુય્હન્તે સબ્બપાણિનો’’.
Evaṃ jarāmaraṇena, vuyhante sabbapāṇino’’.
૧૦૯.
109.
‘‘હત્થાનીકં રથાનીકં, અસ્સે પત્તી ચ વમ્મિનો;
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;
નિવેસનાનિ રમ્માનિ, અહં પુત્ત દદામિ તે.
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
૧૧૦.
110.
‘‘ઇત્થાગારમ્પિ તે દમ્મિ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતં;
‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;
તા પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ, ત્વં નો રાજા ભવિસ્સસિ.
Tā putta paṭipajjassu, tvaṃ no rājā bhavissasi.
૧૧૧.
111.
‘‘કુસલા નચ્ચગીતસ્સ, સિક્ખિતા ચાતુરિત્થિયો;
‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo;
કામે તં રમયિસ્સન્તિ, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ.
Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.
૧૧૨.
112.
‘‘પટિરાજૂહિ તે કઞ્ઞા, આનયિસ્સં અલઙ્કતા;
‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;
તાસુ પુત્તે જનેત્વાન, અથ પચ્છા પબ્બજિસ્સસિ.
Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.
૧૧૩.
113.
‘‘યુવા ચ દહરો ચાસિ, પઠમુપ્પત્તિકો સુસુ;
‘‘Yuvā ca daharo cāsi, paṭhamuppattiko susu;
રજ્જં કારેહિ ભદ્દન્તે, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ.
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi.
૧૧૪.
114.
‘‘કોટ્ઠાગારઞ્ચ કોસઞ્ચ, વાહનાનિ બલાનિ ચ;
‘‘Koṭṭhāgārañca kosañca, vāhanāni balāni ca;
નિવેસનાનિ રમ્માનિ, અહં પુત્ત દદામિ તે.
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
૧૧૫.
115.
‘‘ગોમણ્ડલપરિબ્યૂળ્હો, દાસિસઙ્ઘપુરક્ખતો;
‘‘Gomaṇḍalaparibyūḷho, dāsisaṅghapurakkhato;
રજ્જં કારેહિ ભદ્દન્તે, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ’’.
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
૧૧૬.
116.
‘‘કિં ધનેન યં ખીયેથ 135, કિં ભરિયાય મરિસ્સતિ;
‘‘Kiṃ dhanena yaṃ khīyetha 136, kiṃ bhariyāya marissati;
૧૧૭.
117.
‘‘તત્થ કા નન્દિ કા ખિડ્ડા, કા રતિ કા ધનેસના;
‘‘Tattha kā nandi kā khiḍḍā, kā rati kā dhanesanā;
કિં મે પુત્તેહિ દારેહિ, રાજ મુત્તોસ્મિ બન્ધના.
Kiṃ me puttehi dārehi, rāja muttosmi bandhanā.
૧૧૮.
118.
અન્તકેનાધિપન્નસ્સ, કા રતી કા ધનેસના.
Antakenādhipannassa, kā ratī kā dhanesanā.
૧૧૯.
119.
‘‘ફલાનમિવ પક્કાનં, નિચ્ચં પતનતો ભયં;
‘‘Phalānamiva pakkānaṃ, niccaṃ patanato bhayaṃ;
એવં જાતાન મચ્ચાનં, નિચ્ચં મરણતો ભયં.
Evaṃ jātāna maccānaṃ, niccaṃ maraṇato bhayaṃ.
૧૨૦.
120.
‘‘સાયમેકે ન દિસ્સન્તિ, પાતો દિટ્ઠા બહૂ જના;
‘‘Sāyameke na dissanti, pāto diṭṭhā bahū janā;
પાતો એકે ન દિસ્સન્તિ, સાયં દિટ્ઠા બહૂ જના.
Pāto eke na dissanti, sāyaṃ diṭṭhā bahū janā.
૧૨૧.
121.
‘‘અજ્જેવ કિચ્ચં આતપ્પં, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
‘‘Ajjeva kiccaṃ ātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;
૧૨૨.
122.
‘‘ચોરા ધનસ્સ પત્થેન્તિ, રાજમુત્તોસ્મિ બન્ધના;
‘‘Corā dhanassa patthenti, rājamuttosmi bandhanā;
એહિ રાજ નિવત્તસ્સુ, નાહં રજ્જેન મત્થિકો’’તિ.
Ehi rāja nivattassu, nāhaṃ rajjena matthiko’’ti.
મૂગપક્ખજાતકં પઠમં.
Mūgapakkhajātakaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā / [૫૩૮] ૧. મૂગપક્ખજાતકવણ્ણના • [538] 1. Mūgapakkhajātakavaṇṇanā