Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ધમ્મપદ-અટ્ઠકથા • Dhammapada-aṭṭhakathā

    ૨૨. નિરયવગ્ગો

    22. Nirayavaggo

    ૧. સુન્દરીપરિબ્બાજિકાવત્થુ

    1. Sundarīparibbājikāvatthu

    અભૂતવાદીતિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા જેતવને વિહરન્તો સુન્દરિં પરિબ્બાજિકં આરબ્ભ કથેસિ.

    Abhūtavādīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sundariṃ paribbājikaṃ ārabbha kathesi.

    ‘‘તેન ખો પન સમયેન ભગવા સક્કતો હોતિ ગરુકતો માનિતો પૂજિતો’’તિ વત્થુ વિત્થારતો ઉદાને (ઉદા॰ ૩૮) આગતમેવ. અયં પનેત્થ સઙ્ખેપો – ભગવતો કિર ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ પઞ્ચન્નં મહાનદીનં મહોઘસદિસે લાભસક્કારે ઉપ્પન્ને હતલાભસક્કારા અઞ્ઞતિત્થિયા સૂરિયુગ્ગમનકાલે ખજ્જોપનકા વિય નિપ્પભા હુત્વા એકતો સન્નિપતિત્વા મન્તયિંસુ – ‘‘મયં સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઉપ્પન્નકાલતો પટ્ઠાય હતલાભસક્કારા, ન નો કોચિ અત્થિભાવમ્પિ જાનાતિ, કેન નુ ખો સદ્ધિં એકતો હુત્વા સમણસ્સ ગોતમસ્સ અવણ્ણં ઉપ્પાદેત્વા લાભસક્કારમસ્સ અન્તરધાપેય્યામા’’તિ. અથ નેસં એતદહોસિ – ‘‘સુન્દરિયા સદ્ધિં એકતો હુત્વા સક્કુણિસ્સામા’’તિ. તે એકદિવસં સુન્દરિં તિત્થિયારામં પવિસિત્વા વન્દિત્વા ઠિતં નાલપિંસુ. સા પુનપ્પુનં સલ્લપન્તીપિ પટિવચનં અલભિત્વા ‘‘અપિ પનય્યા, કેનચિ વિહેઠિતત્થા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘કિં, ભગિનિ, સમણં ગોતમં અમ્હે વિહેઠેત્વા હતલાભસક્કારે કત્વા વિચરન્તં ન પસ્સસી’’તિ? ‘‘મયા એત્થ કિં કાતું વટ્ટતી’’તિ? ‘‘ત્વં ખોસિ, ભગિનિ, અભિરૂપા સોભગ્ગપ્પત્તા, સમણસ્સ ગોતમસ્સ અયસં આરોપેત્વા મહાજનં તવ કથં ગાહાપેત્વા હતલાભસક્કારં કરોહી’’તિ. સા તં સુત્વા ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છિત્વા પક્કન્તા તતો પટ્ઠાય માલાગન્ધવિલેપનકપ્પૂરકટુકફલાદીનિ ગહેત્વા સાયં મહાજનસ્સ સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા નગરં પવિસનકાલે જેતવનાભિમુખી ગચ્છતિ, ‘‘કહં ગચ્છસી’’તિ ચ પુટ્ઠા ‘‘સમણસ્સ ગોતમસ્સ સન્તિકં ગમિસ્સામિ, અહઞ્હિ તેન સદ્ધિં એકગન્ધકુટિયં વસામી’’તિ વત્વા અઞ્ઞતરસ્મિં તિત્થિયારામે વસિત્વા પાતોવ જેતવનમગ્ગં ઓતરિત્વા નગરાભિમુખી આગચ્છન્તી ‘‘કિં, સુન્દરિ, કહં ગતાસી’’તિ પુટ્ઠા ‘‘સમણેન ગોતમેન સદ્ધિં એકગન્ધકુટિયં વસિત્વા તં કિલેસરતિયા રમાપેત્વા આગતામ્હી’’તિ વદતિ.

    ‘‘Tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito’’ti vatthu vitthārato udāne (udā. 38) āgatameva. Ayaṃ panettha saṅkhepo – bhagavato kira bhikkhusaṅghassa ca pañcannaṃ mahānadīnaṃ mahoghasadise lābhasakkāre uppanne hatalābhasakkārā aññatitthiyā sūriyuggamanakāle khajjopanakā viya nippabhā hutvā ekato sannipatitvā mantayiṃsu – ‘‘mayaṃ samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya hatalābhasakkārā, na no koci atthibhāvampi jānāti, kena nu kho saddhiṃ ekato hutvā samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ uppādetvā lābhasakkāramassa antaradhāpeyyāmā’’ti. Atha nesaṃ etadahosi – ‘‘sundariyā saddhiṃ ekato hutvā sakkuṇissāmā’’ti. Te ekadivasaṃ sundariṃ titthiyārāmaṃ pavisitvā vanditvā ṭhitaṃ nālapiṃsu. Sā punappunaṃ sallapantīpi paṭivacanaṃ alabhitvā ‘‘api panayyā, kenaci viheṭhitatthā’’ti pucchi. ‘‘Kiṃ, bhagini, samaṇaṃ gotamaṃ amhe viheṭhetvā hatalābhasakkāre katvā vicarantaṃ na passasī’’ti? ‘‘Mayā ettha kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Tvaṃ khosi, bhagini, abhirūpā sobhaggappattā, samaṇassa gotamassa ayasaṃ āropetvā mahājanaṃ tava kathaṃ gāhāpetvā hatalābhasakkāraṃ karohī’’ti. Sā taṃ sutvā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā pakkantā tato paṭṭhāya mālāgandhavilepanakappūrakaṭukaphalādīni gahetvā sāyaṃ mahājanassa satthu dhammadesanaṃ sutvā nagaraṃ pavisanakāle jetavanābhimukhī gacchati, ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇassa gotamassa santikaṃ gamissāmi, ahañhi tena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāmī’’ti vatvā aññatarasmiṃ titthiyārāme vasitvā pātova jetavanamaggaṃ otaritvā nagarābhimukhī āgacchantī ‘‘kiṃ, sundari, kahaṃ gatāsī’’ti puṭṭhā ‘‘samaṇena gotamena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā taṃ kilesaratiyā ramāpetvā āgatāmhī’’ti vadati.

    અથ તે કતિપાહચ્ચયેન ધુત્તાનં કહાપણે દત્વા ‘‘ગચ્છથ સુન્દરિં મારેત્વા સમણસ્સ ગોતમસ્સ ગન્ધકુટિયા સમીપે માલાકચવરન્તરે નિક્ખિપિત્વા એથા’’તિ વદિંસુ. તે તથા અકંસુ. તતો તિત્થિયા ‘‘સુન્દરિં ન પસ્સામા’’તિ કોલાહલં કત્વા રઞ્ઞો આરોચેત્વા ‘‘કહં વો આસઙ્કા’’તિ વુત્તા ‘‘ઇમેસુ દિવસેસુ જેતવને વસતિ, તત્થસ્સા પવત્તિં ન જાનામા’’તિ વત્વા ‘‘તેન હિ ગચ્છથ, નં વિચિનથા’’તિ રઞ્ઞા અનુઞ્ઞાતા અત્તનો ઉપટ્ઠાકે ગહેત્વા જેતવનં ગન્ત્વા વિચિનન્તા માલાકચવરન્તરે તં દિસ્વા મઞ્ચકં આરોપેત્વા નગરં પવેસેત્વા ‘‘સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકા ‘સત્થારા કતં પાપકમ્મં પટિચ્છાદેસ્સામા’તિ સુન્દરિં મારેત્વા માલાકચવરન્તરે નિક્ખિપિંસૂ’’તિ રઞ્ઞો આરોચયિંસુ. રાજા ‘‘તેન હિ ગચ્છથ, નગરં આહિણ્ડથા’’તિ આહ. તે નગરવીથીસુ ‘‘પસ્સથ સમણાનં સક્યપુત્તિયાનં કમ્મ’’ન્તિઆદીનિ વત્વા પુન રઞ્ઞો નિવેસનદ્વારં આગમિંસુ. રાજા સુન્દરિયા સરીરં આમકસુસાને અટ્ટકં આરોપેત્વા રક્ખાપેસિ. સાવત્થિવાસિનો ઠપેત્વા અરિયસાવકે સેસા યેભુય્યેન ‘‘પસ્સથ સમણાનં સક્યપુત્તિયાનં કમ્મ’’ન્તિઆદીનિ વત્વા અન્તોનગરેપિ બહિનગરેપિ ભિક્ખૂ અક્કોસન્તા વિચરન્તિ. ભિક્ખૂ તં પવત્તિં તથાગતસ્સ આરોચેસું. સત્થા ‘‘તેન હિ તુમ્હેપિ તે મનુસ્સે એવં પટિચોદેથા’’તિ વત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    Atha te katipāhaccayena dhuttānaṃ kahāpaṇe datvā ‘‘gacchatha sundariṃ māretvā samaṇassa gotamassa gandhakuṭiyā samīpe mālākacavarantare nikkhipitvā ethā’’ti vadiṃsu. Te tathā akaṃsu. Tato titthiyā ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ārocetvā ‘‘kahaṃ vo āsaṅkā’’ti vuttā ‘‘imesu divasesu jetavane vasati, tatthassā pavattiṃ na jānāmā’’ti vatvā ‘‘tena hi gacchatha, naṃ vicinathā’’ti raññā anuññātā attano upaṭṭhāke gahetvā jetavanaṃ gantvā vicinantā mālākacavarantare taṃ disvā mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ pavesetvā ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā ‘satthārā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādessāmā’ti sundariṃ māretvā mālākacavarantare nikkhipiṃsū’’ti rañño ārocayiṃsu. Rājā ‘‘tena hi gacchatha, nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āha. Te nagaravīthīsu ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā puna rañño nivesanadvāraṃ āgamiṃsu. Rājā sundariyā sarīraṃ āmakasusāne aṭṭakaṃ āropetvā rakkhāpesi. Sāvatthivāsino ṭhapetvā ariyasāvake sesā yebhuyyena ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā antonagarepi bahinagarepi bhikkhū akkosantā vicaranti. Bhikkhū taṃ pavattiṃ tathāgatassa ārocesuṃ. Satthā ‘‘tena hi tumhepi te manusse evaṃ paṭicodethā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ૩૦૬.

    306.

    ‘‘અભૂતવાદી નિરયં ઉપેતિ,

    ‘‘Abhūtavādī nirayaṃ upeti,

    યો વાપિ કત્વા ન કરોમિચાહ;

    Yo vāpi katvā na karomicāha;

    ઉભોપિ તે પેચ્ચ સમા ભવન્તિ,

    Ubhopi te pecca samā bhavanti,

    નિહીનકમ્મા મનુજા પરત્થા’’તિ.

    Nihīnakammā manujā paratthā’’ti.

    તત્થ અભૂતવાદીતિ પરસ્સ દોસં અદિસ્વાવ મુસાવાદં કત્વા તુચ્છેન પરં અબ્ભાચિક્ખન્તો. કત્વાતિ યો વા પન પાપકમ્મં કત્વા ‘‘નાહં એતં કરોમી’’તિ આહ. પેચ્ચ સમા ભવન્તીતિ તે ઉભોપિ જના પરલોકં ગન્ત્વા નિરયં ઉપગમનેન ગતિયા સમા ભવન્તિ. ગતિયેવ નેસં પરિચ્છિન્ના, આયુ પન નેસં ન પરિચ્છિન્નં. બહુકઞ્હિ પાપકમ્મં કત્વા ચિરં નિરયે પચ્ચન્તિ, પરિત્તં કત્વા અપ્પમત્તકમેવ કાલં. યસ્મા પન નેસં ઉભિન્નમ્પિ લામકમેવ કમ્મં, તેન વુત્તં – ‘‘નિહીનકમ્મા મનુજા પરત્થા’’તિ. પરત્થાતિ ઇમસ્સ પન પદસ્સ પુરતો પેચ્ચપદેન સમ્બન્ધો. પેચ્ચ પરત્થ ઇતો ગન્ત્વા તે નિહીનકમ્મા પરલોકે સમા ભવન્તીતિ અત્થો. દેસનાવસાને બહૂ સોતાપત્તિફલાદીનિ પાપુણિંસૂતિ.

    Tattha abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva musāvādaṃ katvā tucchena paraṃ abbhācikkhanto. Katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha. Pecca samā bhavantīti te ubhopi janā paralokaṃ gantvā nirayaṃ upagamanena gatiyā samā bhavanti. Gatiyeva nesaṃ paricchinnā, āyu pana nesaṃ na paricchinnaṃ. Bahukañhi pāpakammaṃ katvā ciraṃ niraye paccanti, parittaṃ katvā appamattakameva kālaṃ. Yasmā pana nesaṃ ubhinnampi lāmakameva kammaṃ, tena vuttaṃ – ‘‘nihīnakammā manujā paratthā’’ti. Paratthāti imassa pana padassa purato peccapadena sambandho. Pecca parattha ito gantvā te nihīnakammā paraloke samā bhavantīti attho. Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    રાજા ‘‘સુન્દરિયા અઞ્ઞેહિ મારિતભાવં જાનાથા’’તિ પુરિસે ઉય્યોજેસિ. અથ તે ધુત્તા તેહિ કહાપણેહિ સુરં પિવન્તા અઞ્ઞમઞ્ઞં કલહં કરિંસુ. એકો એકં આહ – ‘‘ત્વં સુન્દરિં એકપ્પહારેનેવ મારેત્વા માલાકચવરન્તરે નિક્ખિપિત્વા તતો લદ્ધકહાપણેહિ સુરં પિવસિ, હોતુ હોતૂ’’તિ. રાજપુરિસા તે ધુત્તે ગહેત્વા રઞ્ઞો દસ્સેસું. અથ ને રાજા ‘‘તુમ્હેહિ સા મારિતા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘આમ, દેવા’’તિ. ‘‘કેહિ મારાપિતા’’તિ? ‘‘અઞ્ઞતિત્થિયેહિ, દેવા’’તિ. રાજા તિત્થિયે પક્કોસાપેત્વા પુચ્છિ. તે તથેવ વદિંસુ. તેન હિ ગચ્છથ તુમ્હે એવં વદન્તા નગરં આહિણ્ડથ – ‘‘અયં સુન્દરી સમણસ્સ ગોતમસ્સ અવણ્ણં આરોપેતુકામેહિ અમ્હેહિ મારાપિતા, નેવ સમણસ્સ ગોતમસ્સ, ન સાવકાનં દોસો અત્થિ, અમ્હાકમેવ દોસો’’તિ. તે તથા કરિંસુ. બાલમહાજનો તદા સદ્દહિ, તિત્થિયાપિ ધુત્તાપિ પુરિસવધદણ્ડં પાપુણિંસુ. તતો પટ્ઠાય બુદ્ધાનં સક્કારો મહા અહોસીતિ.

    Rājā ‘‘sundariyā aññehi māritabhāvaṃ jānāthā’’ti purise uyyojesi. Atha te dhuttā tehi kahāpaṇehi suraṃ pivantā aññamaññaṃ kalahaṃ kariṃsu. Eko ekaṃ āha – ‘‘tvaṃ sundariṃ ekappahāreneva māretvā mālākacavarantare nikkhipitvā tato laddhakahāpaṇehi suraṃ pivasi, hotu hotū’’ti. Rājapurisā te dhutte gahetvā rañño dassesuṃ. Atha ne rājā ‘‘tumhehi sā māritā’’ti pucchi. ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Kehi mārāpitā’’ti? ‘‘Aññatitthiyehi, devā’’ti. Rājā titthiye pakkosāpetvā pucchi. Te tatheva vadiṃsu. Tena hi gacchatha tumhe evaṃ vadantā nagaraṃ āhiṇḍatha – ‘‘ayaṃ sundarī samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ āropetukāmehi amhehi mārāpitā, neva samaṇassa gotamassa, na sāvakānaṃ doso atthi, amhākameva doso’’ti. Te tathā kariṃsu. Bālamahājano tadā saddahi, titthiyāpi dhuttāpi purisavadhadaṇḍaṃ pāpuṇiṃsu. Tato paṭṭhāya buddhānaṃ sakkāro mahā ahosīti.

    સુન્દરીપરિબ્બાજિકાવત્થુ પઠમં.

    Sundarīparibbājikāvatthu paṭhamaṃ.

    ૨. દુચ્ચરિતફલપીળિતવત્થુ

    2. Duccaritaphalapīḷitavatthu

    કાસાવકણ્ઠાતિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા વેળુવને વિહરન્તો દુચ્ચરિતફલાનુભાવેન પીળિતે સત્તે આરબ્ભ કથેસિ.

    Kāsāvakaṇṭhāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto duccaritaphalānubhāvena pīḷite satte ārabbha kathesi.

    આયસ્મા હિ મોગ્ગલ્લાનો લક્ખણત્થેરેન સદ્ધિં ગિજ્ઝકૂટા ઓરોહન્તો અટ્ઠિસઙ્ખલિકપેતાદીનં અત્તભાવે દિસ્વા સિતં કરોન્તો લક્ખણત્થેરેન સિતકારણં પુટ્ઠો ‘‘અકાલો, આવુસો, ઇમસ્સ પઞ્હસ્સ, તથાગતસ્સ સન્તિકે મં પુચ્છેય્યાસી’’તિ વત્વા તથાગતસ્સ સન્તિકે થેરેન પુટ્ઠો અટ્ઠિસઙ્ખલિકપેતાદીનં દિટ્ઠભાવં આચિક્ખિત્વા ‘‘ઇધાહં, આવુસો, ગિજ્ઝકૂટા પબ્બતા ઓરોહન્તો અદ્દસં ભિક્ખું વેહાસં ગચ્છન્તં, તસ્સ સઙ્ઘાટિપિ આદિત્તા સમ્પજ્જલિતા સજોતિભૂતા…પે॰… કાયોપિ આદિત્તો’’તિઆદિના (પારા॰ ૨૩૦; સં॰ નિ॰ ૨.૨૧૮) નયેન સદ્ધિં પત્તચીવરકાયબન્ધનાદીહિ ડય્હમાને પઞ્ચ સહધમ્મિકે આરોચેસિ. સત્થા તેસં કસ્સપદસબલસ્સ સાસને પબ્બજિત્વા પબ્બજ્જાય અનુરૂપં કાતું અસક્કોન્તાનં પાપભાવં આચિક્ખિત્વા તસ્મિં ખણે તત્થ નિસિન્નાનં બહૂનં પાપભિક્ખૂનં દુચ્ચરિતકમ્મસ્સ વિપાકં દસ્સેન્તો ઇમં ગાથમાહ –

    Āyasmā hi moggallāno lakkhaṇattherena saddhiṃ gijjhakūṭā orohanto aṭṭhisaṅkhalikapetādīnaṃ attabhāve disvā sitaṃ karonto lakkhaṇattherena sitakāraṇaṃ puṭṭho ‘‘akālo, āvuso, imassa pañhassa, tathāgatassa santike maṃ puccheyyāsī’’ti vatvā tathāgatassa santike therena puṭṭho aṭṭhisaṅkhalikapetādīnaṃ diṭṭhabhāvaṃ ācikkhitvā ‘‘idhāhaṃ, āvuso, gijjhakūṭā pabbatā orohanto addasaṃ bhikkhuṃ vehāsaṃ gacchantaṃ, tassa saṅghāṭipi ādittā sampajjalitā sajotibhūtā…pe… kāyopi āditto’’tiādinā (pārā. 230; saṃ. ni. 2.218) nayena saddhiṃ pattacīvarakāyabandhanādīhi ḍayhamāne pañca sahadhammike ārocesi. Satthā tesaṃ kassapadasabalassa sāsane pabbajitvā pabbajjāya anurūpaṃ kātuṃ asakkontānaṃ pāpabhāvaṃ ācikkhitvā tasmiṃ khaṇe tattha nisinnānaṃ bahūnaṃ pāpabhikkhūnaṃ duccaritakammassa vipākaṃ dassento imaṃ gāthamāha –

    ૩૦૭.

    307.

    ‘‘કાસાવકણ્ઠા બહવો, પાપધમ્મા અસઞ્ઞતા;

    ‘‘Kāsāvakaṇṭhā bahavo, pāpadhammā asaññatā;

    પાપા પાપેહિ કમ્મેહિ, નિરયં તે ઉપપજ્જરે’’તિ.

    Pāpā pāpehi kammehi, nirayaṃ te upapajjare’’ti.

    તત્થ કાસાવકણ્ઠાતિ કાસાવેન પલિવેઠિતકણ્ઠા. પાપધમ્માતિ લામકધમ્મા. અસઞ્ઞતાતિ કાયાદિસંયમરહિતા, તથારૂપા પાપપુગ્ગલા અત્તના કતેહિ અકુસલકમ્મેહિ નિરયં ઉપપજ્જન્તિ, તે તત્થ પચ્ચિત્વા તતો ચુતા વિપાકાવસેસેન પેતેસુપિ એવં પચ્ચન્તીતિ અત્થો.

    Tattha kāsāvakaṇṭhāti kāsāvena paliveṭhitakaṇṭhā. Pāpadhammāti lāmakadhammā. Asaññatāti kāyādisaṃyamarahitā, tathārūpā pāpapuggalā attanā katehi akusalakammehi nirayaṃ upapajjanti, te tattha paccitvā tato cutā vipākāvasesena petesupi evaṃ paccantīti attho.

    દેસનાવસાને બહૂ સોતાપત્તિફલાદીનિ પાપુણિંસૂતિ.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    દુચ્ચરિતફલપીળિતવત્થુ દુતિયં.

    Duccaritaphalapīḷitavatthu dutiyaṃ.

    ૩. વગ્ગુમુદાતીરિયભિક્ખુવત્થુ

    3. Vaggumudātīriyabhikkhuvatthu

    સેય્યો અયોગુળોતિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા વેસાલિં ઉપનિસ્સાય મહાવને વિહરન્તો વગ્ગુમુદાતીરિયે ભિક્ખૂ આરબ્ભ કથેસિ. વત્થુ ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મપારાજિકે (પારા॰ ૧૯૩ આદયો) આગતમેવ.

    Seyyo ayoguḷoti imaṃ dhammadesanaṃ satthā vesāliṃ upanissāya mahāvane viharanto vaggumudātīriye bhikkhū ārabbha kathesi. Vatthu uttarimanussadhammapārājike (pārā. 193 ādayo) āgatameva.

    તદા હિ સત્થા તે ભિક્ખૂ ‘‘કિં પન તુમ્હે, ભિક્ખવે, ઉદરસ્સત્થાય ગિહીનં અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મસ્સ વણ્ણં ભાસિત્થા’’તિ વત્વા તેહિ ‘‘આમ, ભન્તે’’તિ વુત્તે તે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન ગરહિત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    Tadā hi satthā te bhikkhū ‘‘kiṃ pana tumhe, bhikkhave, udarassatthāya gihīnaṃ aññamaññassa uttarimanussadhammassa vaṇṇaṃ bhāsitthā’’ti vatvā tehi ‘‘āma, bhante’’ti vutte te bhikkhū anekapariyāyena garahitvā imaṃ gāthamāha –

    ૩૦૮.

    308.

    ‘‘સેય્યો અયોગુળો ભુત્તો, તત્તો અગ્ગિસિખૂપમો;

    ‘‘Seyyo ayoguḷo bhutto, tatto aggisikhūpamo;

    યઞ્ચે ભુઞ્જેય્ય દુસ્સીલો, રટ્ઠપિણ્ડમસઞ્ઞતો’’તિ.

    Yañce bhuñjeyya dussīlo, raṭṭhapiṇḍamasaññato’’ti.

    તત્થ યઞ્ચે ભુઞ્જેય્યાતિ યં દુસ્સીલો નિસ્સીલપુગ્ગલો કાયાદીહિ અસઞ્ઞતો રટ્ઠવાસીહિ સદ્ધાય દિન્નં રટ્ઠપિણ્ડં ‘‘સમણોમ્હી’’તિ પટિજાનન્તો ગહેત્વા ભુઞ્જેય્ય, તત્તો આદિત્તો અગ્ગિવણ્ણો અયોગુળોવ ભુત્તો સેય્યો સુન્દરતરો. કિં કારણા? તપ્પચ્ચયા હિ એકોવ અત્તભાવો ઝાયેય્ય, દુસ્સીલો પન સદ્ધાદેય્યં ભુઞ્જિત્વા અનેકાનિપિ જાતિસતાનિ નિરયે પચ્ચેય્યાતિ અત્થો.

    Tattha yañce bhuñjeyyāti yaṃ dussīlo nissīlapuggalo kāyādīhi asaññato raṭṭhavāsīhi saddhāya dinnaṃ raṭṭhapiṇḍaṃ ‘‘samaṇomhī’’ti paṭijānanto gahetvā bhuñjeyya, tatto āditto aggivaṇṇo ayoguḷova bhutto seyyo sundarataro. Kiṃ kāraṇā? Tappaccayā hi ekova attabhāvo jhāyeyya, dussīlo pana saddhādeyyaṃ bhuñjitvā anekānipi jātisatāni niraye pacceyyāti attho.

    દેસનાવસાને બહૂ સોતાપત્તિફલાદીનિ પાપુણિંસૂતિ.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    વગ્ગુમુદાતીરિયભિક્ખુવત્થુ તતિયં.

    Vaggumudātīriyabhikkhuvatthu tatiyaṃ.

    ૪. ખેમકસેટ્ઠિપુત્તવત્થુ

    4. Khemakaseṭṭhiputtavatthu

    ચત્તારિ ઠાનાનીતિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અનાથપિણ્ડિકસ્સ ભાગિનેય્યં ખેમકં નામ સેટ્ઠિપુત્તં આરબ્ભ કથેસિ.

    Cattāriṭhānānīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa bhāgineyyaṃ khemakaṃ nāma seṭṭhiputtaṃ ārabbha kathesi.

    સો કિર અભિરૂપો અહોસિ, યેભુય્યેન ઇત્થિયો તં દિસ્વા રાગાભિભૂતા સકભાવેન સણ્ઠાતું નાસક્ખિંસુ. સોપિ પરદારકમ્માભિરતોવ અહોસિ. અથ નં રત્તિં રાજપુરિસા ગહેત્વા રઞ્ઞો દસ્સેસું. રાજા મહાસેટ્ઠિસ્સ લજ્જામીતિ તં કિઞ્ચિ અવત્વા વિસ્સજ્જાપેસિ. સો પન નેવ વિરમિ . અથ નં દુતિયમ્પિ તતિયમ્પિ રાજપુરિસા ગહેત્વા રઞ્ઞો દસ્સેસું. રાજા વિસ્સજ્જાપેસિયેવ. મહાસેટ્ઠિ, તં પવત્તિં સુત્વા તં આદાય સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા તં પવત્તિં આરોચેત્વા, ‘‘ભન્તે, ઇમસ્સ ધમ્મં દેસેથા’’તિ આહ. સત્થા તસ્સ સંવેગકથં વત્વા પરદારસેવનાય દોસં દસ્સેન્તો ઇમા ગાથા અભાસિ –

    So kira abhirūpo ahosi, yebhuyyena itthiyo taṃ disvā rāgābhibhūtā sakabhāvena saṇṭhātuṃ nāsakkhiṃsu. Sopi paradārakammābhiratova ahosi. Atha naṃ rattiṃ rājapurisā gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā mahāseṭṭhissa lajjāmīti taṃ kiñci avatvā vissajjāpesi. So pana neva virami . Atha naṃ dutiyampi tatiyampi rājapurisā gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā vissajjāpesiyeva. Mahāseṭṭhi, taṃ pavattiṃ sutvā taṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā taṃ pavattiṃ ārocetvā, ‘‘bhante, imassa dhammaṃ desethā’’ti āha. Satthā tassa saṃvegakathaṃ vatvā paradārasevanāya dosaṃ dassento imā gāthā abhāsi –

    ૩૦૯.

    309.

    ‘‘ચત્તારિ ઠાનાનિ નરો પમત્તો,

    ‘‘Cattāri ṭhānāni naro pamatto,

    આપજ્જતિ પરદારૂપસેવી;

    Āpajjati paradārūpasevī;

    અપુઞ્ઞલાભં ન નિકામસેય્યં,

    Apuññalābhaṃ na nikāmaseyyaṃ,

    નિન્દં તતીયં નિરયં ચતુત્થં.

    Nindaṃ tatīyaṃ nirayaṃ catutthaṃ.

    ૩૧૦.

    310.

    ‘‘અપુઞ્ઞલાભો ચ ગતી ચ પાપિકા,

    ‘‘Apuññalābho ca gatī ca pāpikā,

    ભીતસ્સ ભીતાય રતી ચ થોકિકા;

    Bhītassa bhītāya ratī ca thokikā;

    રાજા ચ દણ્ડં ગરુકં પણેતિ,

    Rājā ca daṇḍaṃ garukaṃ paṇeti,

    તસ્મા નરો પરદારં ન સેવે’’તિ.

    Tasmā naro paradāraṃ na seve’’ti.

    તત્થ ઠાનાનીતિ દુક્ખકારણાનિ. પમત્તોતિ સતિવોસ્સગ્ગેન સમન્નાગતો. આપજ્જતીતિ પાપુણાતિ. પરદારૂપસેવીતિ પરદારં ઉપસેવન્તો ઉપ્પથચારી. અપુઞ્ઞલાભન્તિ અકુસલલાભં. ન નિકામસેય્યન્તિ યથા ઇચ્છતિ, એવં સેય્યં અલભિત્વા અનિચ્છિતં પરિત્તકમેવ કાલં સેય્યં લભતિ. અપુઞ્ઞલાભો ચાતિ એવં તસ્સ અયઞ્ચ અપુઞ્ઞલાભો, તેન ચ અપુઞ્ઞેન નિરયસઙ્ખાતા પાપિકા ગતિ હોતિ. રતી ચ થોકિકાતિ યા તસ્સ ભીતસ્સ ભીતાય ઇત્થિયા સદ્ધિં રતિ, સાપિ થોકિકા પરિત્તા હોતિ. ગરુકન્તિ રાજા ચ હત્થચ્છેદાદિવસેન ગરુકં દણ્ડં પણેતિ. તસ્માતિ યસ્મા પરદારં સેવન્તો એતાનિ અપુઞ્ઞાદીનિ પાપુણાતિ, તસ્મા પરદારં ન સેવેય્યાતિ અત્થો.

    Tattha ṭhānānīti dukkhakāraṇāni. Pamattoti sativossaggena samannāgato. Āpajjatīti pāpuṇāti. Paradārūpasevīti paradāraṃ upasevanto uppathacārī. Apuññalābhanti akusalalābhaṃ. Na nikāmaseyyanti yathā icchati, evaṃ seyyaṃ alabhitvā anicchitaṃ parittakameva kālaṃ seyyaṃ labhati. Apuññalābho cāti evaṃ tassa ayañca apuññalābho, tena ca apuññena nirayasaṅkhātā pāpikā gati hoti. Ratī ca thokikāti yā tassa bhītassa bhītāya itthiyā saddhiṃ rati, sāpi thokikā parittā hoti. Garukanti rājā ca hatthacchedādivasena garukaṃ daṇḍaṃ paṇeti. Tasmāti yasmā paradāraṃ sevanto etāni apuññādīni pāpuṇāti, tasmā paradāraṃ na seveyyāti attho.

    દેસનાવસાને ખેમકો સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ. તતો પટ્ઠાય મહાજનો સુખં વીતિનામેસિ. કિં પનસ્સ પુબ્બકમ્મન્તિ? સો કિર કસ્સપબુદ્ધકાલે ઉત્તમમલ્લો હુત્વા દ્વે સુવણ્ણપટાકા દસબલસ્સ કઞ્ચનથૂપે આરોપેત્વા પત્થનં પટ્ઠપેસિ ‘‘ઠપેત્વા ઞાતિસાલોહિતિત્થિયો અવસેસા મં દિસ્વા રજ્જન્તૂ’’તિ. ઇદમસ્સ પુબ્બકમ્મન્તિ. તેન તં નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને દિસ્વા પરેસં ઇત્થિયો સકભાવેન સણ્ઠાતું નાસક્ખિંસૂતિ.

    Desanāvasāne khemako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tato paṭṭhāya mahājano sukhaṃ vītināmesi. Kiṃ panassa pubbakammanti? So kira kassapabuddhakāle uttamamallo hutvā dve suvaṇṇapaṭākā dasabalassa kañcanathūpe āropetvā patthanaṃ paṭṭhapesi ‘‘ṭhapetvā ñātisālohititthiyo avasesā maṃ disvā rajjantū’’ti. Idamassa pubbakammanti. Tena taṃ nibbattanibbattaṭṭhāne disvā paresaṃ itthiyo sakabhāvena saṇṭhātuṃ nāsakkhiṃsūti.

    ખેમકસેટ્ઠિપુત્તવત્થુ ચતુત્થં.

    Khemakaseṭṭhiputtavatthu catutthaṃ.

    ૫. દુબ્બચભિક્ખુવત્થુ

    5. Dubbacabhikkhuvatthu

    કુસો યથાતિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અઞ્ઞતરં દુબ્બચભિક્ખું આરબ્ભ કથેસિ.

    Kuso yathāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi.

    એકો કિર ભિક્ખુ અસઞ્ચિચ્ચ એકં તિણં છિન્દિત્વા કુક્કુચ્ચે ઉપ્પન્ને એકં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા, ‘‘આવુસો, યો તિણં છિન્દતિ, તસ્સ કિં હોતી’’તિ તં અત્તના કતભાવં આરોચેત્વા પુચ્છિ. અથ નં ઇતરો ‘‘ત્વં તિણસ્સ છિન્નકારણા કિઞ્ચિ હોતીતિ સઞ્ઞં કરોસિ, ન એત્થ કિઞ્ચિ હોતિ, દેસેત્વા પન મુચ્ચતી’’તિ વત્વા સયમ્પિ ઉભોહિ હત્થેહિ તિણં લુઞ્ચિત્વા અગ્ગહેસિ. ભિક્ખૂ તં પવત્તિં સત્થુ આરોચેસું. સત્થા તં ભિક્ખું અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ધમ્મં દેસેન્તો ઇમા ગાથા અભાસિ –

    Eko kira bhikkhu asañcicca ekaṃ tiṇaṃ chinditvā kukkucce uppanne ekaṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā, ‘‘āvuso, yo tiṇaṃ chindati, tassa kiṃ hotī’’ti taṃ attanā katabhāvaṃ ārocetvā pucchi. Atha naṃ itaro ‘‘tvaṃ tiṇassa chinnakāraṇā kiñci hotīti saññaṃ karosi, na ettha kiñci hoti, desetvā pana muccatī’’ti vatvā sayampi ubhohi hatthehi tiṇaṃ luñcitvā aggahesi. Bhikkhū taṃ pavattiṃ satthu ārocesuṃ. Satthā taṃ bhikkhuṃ anekapariyāyena vigarahitvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    ૩૧૧.

    311.

    ‘‘કુસો યથા દુગ્ગહિતો, હત્થમેવાનુકન્તતિ;

    ‘‘Kuso yathā duggahito, hatthamevānukantati;

    સામઞ્ઞં દુપ્પરામટ્ઠં, નિરયાયુપકડ્ઢતિ.

    Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ, nirayāyupakaḍḍhati.

    ૩૧૨.

    312.

    ‘‘યં કિઞ્ચિ સિથિલં કમ્મં, સંકિલિટ્ઠઞ્ચ યં વતં;

    ‘‘Yaṃ kiñci sithilaṃ kammaṃ, saṃkiliṭṭhañca yaṃ vataṃ;

    સઙ્કસ્સરં બ્રહ્મચરિયં, ન તં હોતિ મહપ્ફલં.

    Saṅkassaraṃ brahmacariyaṃ, na taṃ hoti mahapphalaṃ.

    ૩૧૩.

    313.

    ‘‘કયિરા ચે કયિરાથેનં, દળ્હમેનં પરક્કમે;

    ‘‘Kayirā ce kayirāthenaṃ, daḷhamenaṃ parakkame;

    સિથિલો હિ પરિબ્બાજો, ભિય્યો આકિરતે રજ’’ન્તિ.

    Sithilo hi paribbājo, bhiyyo ākirate raja’’nti.

    તત્થ કુસોતિ યં કિઞ્ચિ તિખિણધારં તિણં અન્તમસો તાલપણ્ણમ્પિ, યથા સો કુસો યેન દુગ્ગહિતો, તસ્સ હત્થં અનુકન્તતિ ફાલેતિ, એવમેવ સમણધમ્મસઙ્ખાતં સામઞ્ઞમ્પિ ખણ્ડસીલાદિતાય દુપ્પરામટ્ઠં નિરયાયુપકડ્ઢતિ, નિરયે નિબ્બત્તાપેતીતિ અત્થો. સિથિલન્તિ ઓલીયિત્વા કરણેન સિથિલગાહં કત્વા કતં યંકિઞ્ચિ કમ્મં. સંકિલિટ્ઠન્તિ વેસિયાદિકેસુ અગોચરેસુ ચરણેન સંકિલિટ્ઠં. સઙ્કસ્સરન્તિ સઙ્કાહિ સરિતબ્બં, ઉપોસથકિચ્ચાદીસુ અઞ્ઞતરકિચ્ચેન સન્નિપતિતમ્પિ સઙ્ઘં દિસ્વા ‘‘અદ્ધા ઇમે મમ ચરિયં ઞત્વા મં ઉક્ખિપિતુકામાવ સન્નિપતિતા’’તિ એવં અત્તનો આસઙ્કાહિ સરિતં ઉસ્સઙ્કિતં પરિસઙ્કિતં. ન તં હોતીતિ તં એવરૂપં સમણધમ્મસઙ્ખાતં બ્રહ્મચરિયં તસ્સ પુગ્ગલસ્સ મહપ્ફલં ન હોતિ, તસ્સ મહપ્ફલાભાવેનેવ ભિક્ખદાયકાનમ્પિસ્સ ન મહપ્ફલં હોતીતિ અત્થો. કયિરા ચેતિ તસ્મા યં કમ્મં કરેય્ય, તં કરેય્યાથેવ. દળ્હમેનં પરક્કમેતિ થિરકતમેવ કત્વા અવત્તસમાદાનો હુત્વા એનં કયિરા. પરિબ્બાજોતિ સિથિલભાવેન કતો ખણ્ડાદિભાવપ્પત્તો સમણધમ્મો. ભિય્યો આકિરતે રજન્તિ અબ્ભન્તરે વિજ્જમાનં રાગરજાદિં એવરૂપો સમણધમ્મો અપનેતું ન સક્કોતિ, અથ ખો તસ્સ ઉપરિ અપરમ્પિ રાગરજાદિં આકિરતીતિ અત્થો.

    Tattha kusoti yaṃ kiñci tikhiṇadhāraṃ tiṇaṃ antamaso tālapaṇṇampi, yathā so kuso yena duggahito, tassa hatthaṃ anukantati phāleti, evameva samaṇadhammasaṅkhātaṃ sāmaññampi khaṇḍasīlāditāya dupparāmaṭṭhaṃ nirayāyupakaḍḍhati, niraye nibbattāpetīti attho. Sithilanti olīyitvā karaṇena sithilagāhaṃ katvā kataṃ yaṃkiñci kammaṃ. Saṃkiliṭṭhanti vesiyādikesu agocaresu caraṇena saṃkiliṭṭhaṃ. Saṅkassaranti saṅkāhi saritabbaṃ, uposathakiccādīsu aññatarakiccena sannipatitampi saṅghaṃ disvā ‘‘addhā ime mama cariyaṃ ñatvā maṃ ukkhipitukāmāva sannipatitā’’ti evaṃ attano āsaṅkāhi saritaṃ ussaṅkitaṃ parisaṅkitaṃ. Na taṃ hotīti taṃ evarūpaṃ samaṇadhammasaṅkhātaṃ brahmacariyaṃ tassa puggalassa mahapphalaṃ na hoti, tassa mahapphalābhāveneva bhikkhadāyakānampissa na mahapphalaṃ hotīti attho. Kayirā ceti tasmā yaṃ kammaṃ kareyya, taṃ kareyyātheva. Daḷhamenaṃ parakkameti thirakatameva katvā avattasamādāno hutvā enaṃ kayirā. Paribbājoti sithilabhāvena kato khaṇḍādibhāvappatto samaṇadhammo. Bhiyyo ākirate rajanti abbhantare vijjamānaṃ rāgarajādiṃ evarūpo samaṇadhammo apanetuṃ na sakkoti, atha kho tassa upari aparampi rāgarajādiṃ ākiratīti attho.

    દેસનાવસાને બહૂ સોતાપત્તિફલાદીનિ પાપુણિંસુ, સોપિ ભિક્ખુ સંવરે ઠત્વા પચ્છા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણીતિ.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu, sopi bhikkhu saṃvare ṭhatvā pacchā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇīti.

    દુબ્બચભિક્ખુવત્થુ પઞ્ચમં.

    Dubbacabhikkhuvatthu pañcamaṃ.

    ૬. ઇસ્સાપકતિત્થિવત્થુ

    6. Issāpakatitthivatthu

    અકતન્તિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અઞ્ઞતરં ઇસ્સાપકતં ઇત્થિં આરબ્ભ કથેસિ.

    Akatanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ issāpakataṃ itthiṃ ārabbha kathesi.

    તસ્સા કિર સામિકો એકાય ગેહદાસિયા સદ્ધિં સન્થવં અકાસિ. સા ઇસ્સાપકતા તં દાસિં હત્થપાદેસુ બન્ધિત્વા તસ્સા કણ્ણનાસં છિન્દિત્વા એકસ્મિં ગુળ્હગબ્ભે પક્ખિપિત્વા દ્વારં પિદહિત્વા તસ્સ કમ્મસ્સ અત્તના કતભાવં પટિચ્છાદેતું ‘‘એહિ, અય્ય, વિહારં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણિસ્સામા’’તિ સામિકં આદાય વિહારં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણન્તી નિસીદિ. અથસ્સા આગન્તુકઞાતકા ગેહં આગન્ત્વા દ્વારં વિવરિત્વા તં વિપ્પકારં દિસ્વા દાસિં મોચયિંસુ. સા વિહારં ગન્ત્વા ચતુપરિસમજ્ઝે ઠિતા તમત્થં દસબલસ્સ આરોચેસિ. સત્થા તસ્સા વચનં સુત્વા ‘‘દુચ્ચરિતં નામ ‘ઇદં મે અઞ્ઞે ન જાનન્તી’તિ અપ્પમત્તકમ્પિ ન કાતબ્બં, અઞ્ઞસ્મિં અજાનન્તેપિ સુચરિતમેવ કાતબ્બં. પટિચ્છાદેત્વા કતમ્પિ હિ દુચ્ચરિતં નામ પચ્છાનુતાપં કરોતિ, સુચરિતં પામોજ્જમેવ જનેતી’’તિ વત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    Tassā kira sāmiko ekāya gehadāsiyā saddhiṃ santhavaṃ akāsi. Sā issāpakatā taṃ dāsiṃ hatthapādesu bandhitvā tassā kaṇṇanāsaṃ chinditvā ekasmiṃ guḷhagabbhe pakkhipitvā dvāraṃ pidahitvā tassa kammassa attanā katabhāvaṃ paṭicchādetuṃ ‘‘ehi, ayya, vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇissāmā’’ti sāmikaṃ ādāya vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇantī nisīdi. Athassā āgantukañātakā gehaṃ āgantvā dvāraṃ vivaritvā taṃ vippakāraṃ disvā dāsiṃ mocayiṃsu. Sā vihāraṃ gantvā catuparisamajjhe ṭhitā tamatthaṃ dasabalassa ārocesi. Satthā tassā vacanaṃ sutvā ‘‘duccaritaṃ nāma ‘idaṃ me aññe na jānantī’ti appamattakampi na kātabbaṃ, aññasmiṃ ajānantepi sucaritameva kātabbaṃ. Paṭicchādetvā katampi hi duccaritaṃ nāma pacchānutāpaṃ karoti, sucaritaṃ pāmojjameva janetī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ૩૧૪.

    314.

    ‘‘અકતં દુક્કટં સેય્યો, પચ્છા તપ્પતિ દુક્કટં;

    ‘‘Akataṃ dukkaṭaṃ seyyo, pacchā tappati dukkaṭaṃ;

    કતઞ્ચ સુકતં સેય્યો, યં કત્વા નાનુતપ્પતી’’તિ.

    Katañca sukataṃ seyyo, yaṃ katvā nānutappatī’’ti.

    તત્થ દુક્કટન્તિ સાવજ્જં અપાયસંવત્તનિકં કમ્મં અકતમેવ સેય્યો વરં ઉત્તમં. પચ્છા તપ્પતીતિ તઞ્હિ અનુસ્સરિતાનુસ્સરિતકાલે તપ્પતિયેવ. સુકતન્તિ અનવજ્જં પન સુખદાયકં સુગતિસંવત્તનિકમેવ કમ્મં કતં સેય્યો. યં કત્વાતિ યં કમ્મં કત્વા પચ્છા અનુસ્સરણકાલે ન તપ્પતિ નાનુતપ્પતિ, સોમનસ્સજાતોવ હોતિ, તં કમ્મં વરન્તિ અત્થો.

    Tattha dukkaṭanti sāvajjaṃ apāyasaṃvattanikaṃ kammaṃ akatameva seyyo varaṃ uttamaṃ. Pacchā tappatīti tañhi anussaritānussaritakāle tappatiyeva. Sukatanti anavajjaṃ pana sukhadāyakaṃ sugatisaṃvattanikameva kammaṃ kataṃ seyyo. Yaṃ katvāti yaṃ kammaṃ katvā pacchā anussaraṇakāle na tappati nānutappati, somanassajātova hoti, taṃ kammaṃ varanti attho.

    દેસનાવસાને ઉપાસકો ચ સા ચ ઇત્થી સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિંસુ. તઞ્ચ પન દાસિં તત્થેવ ભુજિસ્સં કત્વા ધમ્મચારિનિં કરિંસૂતિ.

    Desanāvasāne upāsako ca sā ca itthī sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Tañca pana dāsiṃ tattheva bhujissaṃ katvā dhammacāriniṃ kariṃsūti.

    ઇસ્સાપકતિત્થિવત્થુ છટ્ઠં.

    Issāpakatitthivatthu chaṭṭhaṃ.

    ૭. સમ્બહુલભિક્ખુવત્થુ

    7. Sambahulabhikkhuvatthu

    નગરં યથાતિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા જેતવને વિહરન્તો સમ્બહુલે આગન્તુકે ભિક્ખૂ આરબ્ભ કથેસિ.

    Nagaraṃyathāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sambahule āgantuke bhikkhū ārabbha kathesi.

    તે કિર એકસ્મિં પચ્ચન્તે વસ્સં ઉપગન્ત્વા પઠમમાસે સુખં વિહરિંસુ. મજ્ઝિમમાસે ચોરા આગન્ત્વા તેસં ગોચરગામં પહરિત્વા કરમરે ગહેત્વા અગમંસુ. તતો પટ્ઠાય મનુસ્સા ચોરાનં પટિબાહનત્થાય તં પચ્ચન્તનગરં અભિસઙ્ખરોન્તા તે ભિક્ખૂ સક્કચ્ચં ઉપટ્ઠાતું ઓકાસં ન લભિંસુ. તે અફાસુકં વસ્સં વસિત્વા વુત્થવસ્સા સત્થુ દસ્સનાય સાવત્થિં ગન્ત્વા સત્થારં વન્દિત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. સત્થા તેહિ સદ્ધિં કતપટિસન્થારો ‘‘કિં, ભિક્ખવે , સુખં વસિત્થા’’તિ પુચ્છિત્વા, ‘‘ભન્તે, મયં પઠમમાસમેવ સુખં વસિમ્હા, મજ્ઝિમમાસે ચોરા ગામં પહરિંસુ, તતો પટ્ઠાય મનુસ્સા નગરં અભિસઙ્ખરોન્તા સક્કચ્ચં ઉપટ્ઠાતું ઓકાસં ન લભિંસુ. તસ્મા અફાસુકં વસ્સં વસિમ્હા’’તિ વુત્તે ‘‘અલં, ભિક્ખવે, મા ચિન્તયિત્થ, ફાસુવિહારો નામ નિચ્ચકાલં દુલ્લભો, ભિક્ખુના નામ યથા તે મનુસ્સા નગરં ગોપયિંસુ, એવં અત્તભાવમેવ ગોપયિતું વટ્ટતી’’તિ વત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    Te kira ekasmiṃ paccante vassaṃ upagantvā paṭhamamāse sukhaṃ vihariṃsu. Majjhimamāse corā āgantvā tesaṃ gocaragāmaṃ paharitvā karamare gahetvā agamaṃsu. Tato paṭṭhāya manussā corānaṃ paṭibāhanatthāya taṃ paccantanagaraṃ abhisaṅkharontā te bhikkhū sakkaccaṃ upaṭṭhātuṃ okāsaṃ na labhiṃsu. Te aphāsukaṃ vassaṃ vasitvā vutthavassā satthu dassanāya sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tehi saddhiṃ katapaṭisanthāro ‘‘kiṃ, bhikkhave , sukhaṃ vasitthā’’ti pucchitvā, ‘‘bhante, mayaṃ paṭhamamāsameva sukhaṃ vasimhā, majjhimamāse corā gāmaṃ pahariṃsu, tato paṭṭhāya manussā nagaraṃ abhisaṅkharontā sakkaccaṃ upaṭṭhātuṃ okāsaṃ na labhiṃsu. Tasmā aphāsukaṃ vassaṃ vasimhā’’ti vutte ‘‘alaṃ, bhikkhave, mā cintayittha, phāsuvihāro nāma niccakālaṃ dullabho, bhikkhunā nāma yathā te manussā nagaraṃ gopayiṃsu, evaṃ attabhāvameva gopayituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ૩૧૫.

    315.

    ‘‘નગરં યથા પચ્ચન્તં, ગુત્તં સન્તરબાહિરં;

    ‘‘Nagaraṃ yathā paccantaṃ, guttaṃ santarabāhiraṃ;

    એવં ગોપેથ અત્તાનં, ખણો વો મા ઉપચ્ચગા;

    Evaṃ gopetha attānaṃ, khaṇo vo mā upaccagā;

    ખણાતીતા હિ સોચન્તિ, નિરયમ્હિ સમપ્પિતા’’તિ.

    Khaṇātītā hi socanti, nirayamhi samappitā’’ti.

    તત્થ સન્તરબાહિરન્તિ, ભિક્ખવે, યથા તેહિ મનુસ્સેહિ તં પચ્ચન્તનગરં દ્વારપાકારાદીનિ થિરાનિ કરોન્તેહિ સઅન્તરં, અટ્ટાલકપરિખાદીનિ થિરાનિ કરોન્તેહિ સબાહિરન્તિ સન્તરબાહિરં સુગુત્તં કતં, એવં તુમ્હેપિ સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા અજ્ઝત્તિકાનિ છ દ્વારાનિ પિદહિત્વા દ્વારરક્ખિકં સતિં અવિસ્સજ્જેત્વા યથા ગય્હમાનાનિ બાહિરાનિ છ આયતનાનિ અજ્ઝત્તિકાનં ઉપઘાતાય સંવત્તન્તિ, તથા અગ્ગહણેન તાનિપિ થિરાનિ કત્વા તેસં અપ્પવેસાય દ્વારરક્ખિકં સતિં અપ્પહાય વિચરન્તા અત્તાનં ગોપેથાતિ અત્થો. ખણો વો મા ઉપચ્ચગાતિ યો હિ એવં અત્તાનં ન ગોપેતિ, તં પુગ્ગલં અયં બુદ્ધુપ્પાદખણો મજ્ઝિમદેસે ઉપ્પત્તિખણો સમ્માદિટ્ઠિયા પટિલદ્ધખણો છન્નં આયતનાનં અવેકલ્લખણોતિ સબ્બોપિ અયં ખણો અતિક્કમતિ, સો ખણો તુમ્હે મા અતિક્કમતુ. ખણાતીતાતિ યે હિ તં ખણં અતીતા, તે ચ પુગ્ગલે સો ચ ખણો અતીતો, તે નિરયમ્હિ સમપ્પિતા હુત્વા તત્થ નિબ્બત્તિત્વા સોચન્તીતિ અત્થો.

    Tattha santarabāhiranti, bhikkhave, yathā tehi manussehi taṃ paccantanagaraṃ dvārapākārādīni thirāni karontehi saantaraṃ, aṭṭālakaparikhādīni thirāni karontehi sabāhiranti santarabāhiraṃ suguttaṃ kataṃ, evaṃ tumhepi satiṃ upaṭṭhapetvā ajjhattikāni cha dvārāni pidahitvā dvārarakkhikaṃ satiṃ avissajjetvā yathā gayhamānāni bāhirāni cha āyatanāni ajjhattikānaṃ upaghātāya saṃvattanti, tathā aggahaṇena tānipi thirāni katvā tesaṃ appavesāya dvārarakkhikaṃ satiṃ appahāya vicarantā attānaṃ gopethāti attho. Khaṇo vo mā upaccagāti yo hi evaṃ attānaṃ na gopeti, taṃ puggalaṃ ayaṃ buddhuppādakhaṇo majjhimadese uppattikhaṇo sammādiṭṭhiyā paṭiladdhakhaṇo channaṃ āyatanānaṃ avekallakhaṇoti sabbopi ayaṃ khaṇo atikkamati, so khaṇo tumhe mā atikkamatu. Khaṇātītāti ye hi taṃ khaṇaṃ atītā, te ca puggale so ca khaṇo atīto, te nirayamhi samappitā hutvā tattha nibbattitvā socantīti attho.

    દેસનાવસાને તે ભિક્ખૂ ઉપ્પન્નસંવેગા અરહત્તે પતિટ્ઠહિંસૂતિ.

    Desanāvasāne te bhikkhū uppannasaṃvegā arahatte patiṭṭhahiṃsūti.

    સમ્બહુલભિક્ખુવત્થુ સત્તમં.

    Sambahulabhikkhuvatthu sattamaṃ.

    ૮. નિગણ્ઠવત્થુ

    8. Nigaṇṭhavatthu

    અલજ્જિતાયેતિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા જેતવને વિહરન્તો નિગણ્ઠે આરબ્ભ કથેસિ.

    Alajjitāyeti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto nigaṇṭhe ārabbha kathesi.

    એકસ્મિઞ્હિ દિવસે ભિક્ખૂ નિગણ્ઠે દિસ્વા કથં સમુટ્ઠાપેસું, ‘‘આવુસો, સબ્બસો અપ્પટિચ્છન્નેહિ અચેલકેહિ ઇમે નિગણ્ઠા વરતરા, યે એકં પુરિમપસ્સમ્પિ તાવ પટિચ્છાદેન્તિ, સહિરિકા મઞ્ઞે એતે’’તિ. તં સુત્વા નિગણ્ઠા ‘‘ન મયં એતેન કારણેન પટિચ્છાદેમ, પંસુરજાદયો પન પુગ્ગલા એવ, જીવિતિન્દ્રિયપટિબદ્ધા એવ, તે નો ભિક્ખાભાજનેસુ મા પતિંસૂતિ ઇમિના કારણેન પટિચ્છાદેમા’’તિ વત્વા તેહિ સદ્ધિં વાદપટિવાદવસેન બહું કથં કથેસું. ભિક્ખૂ સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા નિસિન્નકાલે તં પવત્તિં આરોચેસું. સત્થા, ‘‘ભિક્ખવે, અલજ્જિતબ્બેન લજ્જિત્વા લજ્જિતબ્બેન અલજ્જમાના નામ દુગ્ગતિપરાયણાવ હોન્તી’’તિ વત્વા ધમ્મં દેસેન્તો ઇમા ગાથા અભાસિ –

    Ekasmiñhi divase bhikkhū nigaṇṭhe disvā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘āvuso, sabbaso appaṭicchannehi acelakehi ime nigaṇṭhā varatarā, ye ekaṃ purimapassampi tāva paṭicchādenti, sahirikā maññe ete’’ti. Taṃ sutvā nigaṇṭhā ‘‘na mayaṃ etena kāraṇena paṭicchādema, paṃsurajādayo pana puggalā eva, jīvitindriyapaṭibaddhā eva, te no bhikkhābhājanesu mā patiṃsūti iminā kāraṇena paṭicchādemā’’ti vatvā tehi saddhiṃ vādapaṭivādavasena bahuṃ kathaṃ kathesuṃ. Bhikkhū satthāraṃ upasaṅkamitvā nisinnakāle taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Satthā, ‘‘bhikkhave, alajjitabbena lajjitvā lajjitabbena alajjamānā nāma duggatiparāyaṇāva hontī’’ti vatvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    ૩૧૬.

    316.

    ‘‘અલજ્જિતાયે લજ્જન્તિ, લજ્જિતાયે ન લજ્જરે;

    ‘‘Alajjitāye lajjanti, lajjitāye na lajjare;

    મિચ્છાદિટ્ઠિસમાદાના, સત્તા ગચ્છન્તિ દુગ્ગતિં.

    Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.

    ૩૧૭.

    317.

    ‘‘અભયે ભયદસ્સિનો, ભયે ચાભયદસ્સિનો;

    ‘‘Abhaye bhayadassino, bhaye cābhayadassino;

    મિચ્છાદિટ્ઠિસમાદાના, સત્તા ગચ્છન્તિ દુગ્ગતિ’’ન્તિ.

    Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggati’’nti.

    તત્થ અલજ્જિતાયેતિ અલજ્જિતબ્બેન. ભિક્ખાભાજનઞ્હિ અલજ્જિતબ્બં નામ, તે પન તં પટિચ્છાદેત્વા વિચરન્તા તેન લજ્જન્તિ નામ. લજ્જિતાયેતિ અપટિચ્છન્નેન હિરિકોપીનઙ્ગેન લજ્જિતબ્બેન. તે પન તં અપટિચ્છાદેત્વા વિચરન્તા લજ્જિતાયે ન લજ્જન્તિ નામ. તેન તેસં અલજ્જિતબ્બેન લજ્જિતં લજ્જિતબ્બેન અલજ્જિતં તુચ્છગહણભાવેન ચ અઞ્ઞથાગહણભાવેન ચ મિચ્છાદિટ્ઠિ હોતિ. તં સમાદિયિત્વા વિચરન્તા પન તે મિચ્છાદિટ્ઠિસમાદાના સત્તા નિરયાદિભેદં દુગ્ગતિં ગચ્છન્તીતિ અત્થો. અભયેતિ ભિક્ખાભાજનં નિસ્સાય રાગદોસમોહમાનદિટ્ઠિકિલેસદુચ્ચરિતભયાનં અનુપ્પજ્જનતો ભિક્ખાભાજનં અભયં નામ, ભયેન તં પટિચ્છાદેન્તા પન અભયે ભયદસ્સિનો નામ. હિરિકોપીનઙ્ગં પન નિસ્સાય રાગાદીનં ઉપ્પજ્જનતો તં ભયં નામ, તસ્સ અપટિચ્છાદનેન ભયે ચાભયદસ્સિનો. તસ્સ તં અયથાગહણસ્સ સમાદિન્નત્તા મિચ્છાદિટ્ઠિસમાદાના સત્તા દુગ્ગહિં ગચ્છન્તીતિ અત્થો.

    Tattha alajjitāyeti alajjitabbena. Bhikkhābhājanañhi alajjitabbaṃ nāma, te pana taṃ paṭicchādetvā vicarantā tena lajjanti nāma. Lajjitāyeti apaṭicchannena hirikopīnaṅgena lajjitabbena. Te pana taṃ apaṭicchādetvā vicarantā lajjitāye na lajjanti nāma. Tena tesaṃ alajjitabbena lajjitaṃ lajjitabbena alajjitaṃ tucchagahaṇabhāvena ca aññathāgahaṇabhāvena ca micchādiṭṭhi hoti. Taṃ samādiyitvā vicarantā pana te micchādiṭṭhisamādānā sattā nirayādibhedaṃ duggatiṃ gacchantīti attho. Abhayeti bhikkhābhājanaṃ nissāya rāgadosamohamānadiṭṭhikilesaduccaritabhayānaṃ anuppajjanato bhikkhābhājanaṃ abhayaṃ nāma, bhayena taṃ paṭicchādentā pana abhaye bhayadassino nāma. Hirikopīnaṅgaṃ pana nissāya rāgādīnaṃ uppajjanato taṃ bhayaṃ nāma, tassa apaṭicchādanena bhaye cābhayadassino. Tassa taṃ ayathāgahaṇassa samādinnattā micchādiṭṭhisamādānā sattā duggahiṃ gacchantīti attho.

    દેસનાવસાને બહૂ નિગણ્ઠા સંવિગ્ગમાનસા પબ્બજિંસુ, સમ્પત્તાનમ્પિ સાત્થિકા ધમ્મદેસના અહોસીતિ.

    Desanāvasāne bahū nigaṇṭhā saṃviggamānasā pabbajiṃsu, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    નિગણ્ઠવત્થુ અટ્ઠમં.

    Nigaṇṭhavatthu aṭṭhamaṃ.

    ૯. તિત્થિયસાવકવત્થુ

    9. Titthiyasāvakavatthu

    અવજ્જેતિ ઇમં ધમ્મદેસનં સત્થા જેતવને વિહરન્તો તિત્થિયસાવકે આરબ્ભ કથેસિ.

    Avajjeti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto titthiyasāvake ārabbha kathesi.

    એકસ્મિઞ્હિ સમયે અઞ્ઞતિત્થિયસાવકા અત્તનો પુત્તે સમ્માદિટ્ઠિકાનં ઉપાસકાનં પુત્તેહિ સદ્ધિં સપરિવારે કીળમાને દિસ્વા ગેહં આગતકાલે ‘‘ન વો સમણા સક્યપુત્તિયા વન્દિતબ્બા, નાપિ તેસં વિહારં પવિસિતબ્બ’’ન્તિ સપથં કારયિંસુ. તે એકદિવસં જેતવનવિહારસ્સ બહિદ્વારકોટ્ઠકસામન્તે કીળન્તા પિપાસિતા અહેસું. અથેકં ઉપાસકદારકં ‘‘ત્વં એત્થ ગન્ત્વા પાનીયં પિવિત્વા અમ્હાકમ્પિ આહરાહી’’તિ પહિણિંસુ. સો વિહારં પવિસિત્વા સત્થારં વન્દિત્વા પાનીયં પિવિત્વા તમત્થં આરોચેસિ. અથ નં સત્થા ‘‘ત્વમેવ પાનીયં પિવિત્વા ગન્ત્વા ઇતરેપિ પાનીયપિવનત્થાય ઇધેવ પેસેહી’’તિ આહ. સો તથા અકાસિ. તે આગન્ત્વા પાનીયં પિવિંસુ. સત્થા તે પક્કોસાપેત્વા તેસં સપ્પાયં ધમ્મકથં કથેત્વા તે અચલસદ્ધે કત્વા સરણેસુ ચ સીલેસુ ચ પતિટ્ઠાપેસિ. તે સકાનિ ગેહાનિ ગન્ત્વા તમત્થં માતાપિતૂનં આરોચેસું . અથ નેસં માતાપિતરો ‘‘પુત્તકા નો વિપન્નદિટ્ઠિકા જાતા’’તિ દોમનસ્સપ્પત્તા પરિદેવિંસુ. અથ તેસં છેકા સમ્બહુલા પટિવિસ્સકા મનુસ્સા આગન્ત્વા દોમનસ્સવૂપસમનત્થાય ધમ્મં કથયિંસુ. તે તેસં કથં સુત્વા ‘‘ઇમે દારકે સમણસ્સ ગોતમસ્સેવ નિય્યાદેસ્સામા’’તિ મહન્તેન ઞાતિગણેન સદ્ધિં વિહારં નયિંસુ. સત્થા તેસં અજ્ઝાસયં ઓલોકેત્વા ધમ્મં દેસેન્તો ઇમા ગાથા અભાસિ –

    Ekasmiñhi samaye aññatitthiyasāvakā attano putte sammādiṭṭhikānaṃ upāsakānaṃ puttehi saddhiṃ saparivāre kīḷamāne disvā gehaṃ āgatakāle ‘‘na vo samaṇā sakyaputtiyā vanditabbā, nāpi tesaṃ vihāraṃ pavisitabba’’nti sapathaṃ kārayiṃsu. Te ekadivasaṃ jetavanavihārassa bahidvārakoṭṭhakasāmante kīḷantā pipāsitā ahesuṃ. Athekaṃ upāsakadārakaṃ ‘‘tvaṃ ettha gantvā pānīyaṃ pivitvā amhākampi āharāhī’’ti pahiṇiṃsu. So vihāraṃ pavisitvā satthāraṃ vanditvā pānīyaṃ pivitvā tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ satthā ‘‘tvameva pānīyaṃ pivitvā gantvā itarepi pānīyapivanatthāya idheva pesehī’’ti āha. So tathā akāsi. Te āgantvā pānīyaṃ piviṃsu. Satthā te pakkosāpetvā tesaṃ sappāyaṃ dhammakathaṃ kathetvā te acalasaddhe katvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Te sakāni gehāni gantvā tamatthaṃ mātāpitūnaṃ ārocesuṃ . Atha nesaṃ mātāpitaro ‘‘puttakā no vipannadiṭṭhikā jātā’’ti domanassappattā parideviṃsu. Atha tesaṃ chekā sambahulā paṭivissakā manussā āgantvā domanassavūpasamanatthāya dhammaṃ kathayiṃsu. Te tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘ime dārake samaṇassa gotamasseva niyyādessāmā’’ti mahantena ñātigaṇena saddhiṃ vihāraṃ nayiṃsu. Satthā tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    ૩૧૮.

    318.

    ‘‘અવજ્જે વજ્જમતિનો, વજ્જે ચાવજ્જદસ્સિનો;

    ‘‘Avajje vajjamatino, vajje cāvajjadassino;

    મિચ્છાદિટ્ઠિસમાદાના, સત્તા ગચ્છન્તિ દુગ્ગતિં.

    Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.

    ૩૧૯.

    319.

    ‘‘વજ્જઞ્ચ વજ્જતો ઞત્વા, અવજ્જઞ્ચ અવજ્જતો;

    ‘‘Vajjañca vajjato ñatvā, avajjañca avajjato;

    સમ્માદિટ્ઠિસમાદાના, સત્તા ગચ્છન્તિ સુગ્ગતિ’’ન્તિ.

    Sammādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti suggati’’nti.

    તત્થ અવજ્જેતિ દસવત્થુકાય સમ્માદિટ્ઠિયા, તસ્સા ઉપનિસ્સયભૂતે ધમ્મે ચ. વજ્જમતિનોતિ વજ્જં ઇદન્તિ ઉપ્પન્નમતિનો. દસવત્થુકાય મિચ્છાદિટ્ઠિયા પન તસ્સા ઉપનિસ્સયભૂતે ધમ્મે ચ અવજ્જદસ્સિનો, એતિસ્સા અવજ્જં વજ્જતો વજ્જઞ્ચ અવજ્જતો ઞત્વા ગહણસઙ્ખાતાય મિચ્છાદિટ્ઠિયા સમાદિન્નત્તા મિચ્છાદિટ્ઠિસમાદાના સત્તા દુગ્ગતિં ગચ્છન્તીતિ અત્થો. દુતિયગાથાય વુત્તવિપરિયાયેન અત્થો વેદિતબ્બો.

    Tattha avajjeti dasavatthukāya sammādiṭṭhiyā, tassā upanissayabhūte dhamme ca. Vajjamatinoti vajjaṃ idanti uppannamatino. Dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā pana tassā upanissayabhūte dhamme ca avajjadassino, etissā avajjaṃ vajjato vajjañca avajjato ñatvā gahaṇasaṅkhātāya micchādiṭṭhiyā samādinnattā micchādiṭṭhisamādānā sattā duggatiṃ gacchantīti attho. Dutiyagāthāya vuttavipariyāyena attho veditabbo.

    દેસનાવસાને સબ્બેપિ તે તીસુ સરણેસુ પતિટ્ઠાય અપરાપરં ધમ્મં સુણન્તા સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિંસૂતિ.

    Desanāvasāne sabbepi te tīsu saraṇesu patiṭṭhāya aparāparaṃ dhammaṃ suṇantā sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsūti.

    તિત્થિયસાવકવત્થુ નવમં.

    Titthiyasāvakavatthu navamaṃ.

    નિરયવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Nirayavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    દ્વાવીસતિમો વગ્ગો.

    Dvāvīsatimo vaggo.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ધમ્મપદપાળિ • Dhammapadapāḷi / ૨૨. નિરયવગ્ગો • 22. Nirayavaggo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact